De zilveren kracht De kracht van vitale ouderen
Inhoudsopgave
1. Bevolkingsontwikkeling Alkmaar, Schermer en Graft-De Rijp 2013 –2030……………………………..……...3 2. Huidige en toekomstige senioren……………….……………4 3. Het huidige Alkmaars ouderenbeleid op hoofdlijnen ………5 4. Zilveren Kracht………………………………………………….8 5. Inventarisatie: wat doen andere gemeenten aan vitaal ouderenbeleid……………………………………………11 6. Landelijke en lokale thema’s voor het ouderenbeleid……...14
2
1. Bevolkingsontwikkeling Alkmaar, Schermer en Graft-De Rijp 2013 – 2030 Aantal inwoners in Alkmaar, Schermer en Graft-De Rijp 2013 en 2030, naar leeftijdsgroep 120000
100000
39800 80000
48400
60000
40000
65900
60200
20000
0
2013
jonger dan 50 jaar
2030
ouder dan 50 jaar
Het totaal aantal inwoners in de drie gemeenten Alkmaar, Schermer en Graft-De Rijp gezamenlijk neemt tussen 2013 en 2030 toe van 105700 tot 108600. Deze toename bedraagt per saldo 2900 personen oftewel 2,7%. Het aantal inwoners jonger dan 50 jaar neemt af met 5700 personen (8,6%). Het aantal ouder dan 50 jaar neemt toe met 8600 personen (21,6%) (zie figuur). Het aandeel inwoners jonger dan 50 jaar t.o.v. de totale bevolking neemt af van 62% in 2013 tot 55% in 2030. Het aandeel inwoners ouder dan 50 jaar neemt in dezelfde periode toe van 38% naar 45%. Conclusie: in Alkmaar, Schermer en Graft-De Rijp als geheel neemt het aantal jongeren (< 50 jaar) de komende jaren zowel absoluut als relatief af en het aantal ouderen (senioren, > 50 jaar) neemt zowel absoluut als relatief toe.
3
2. Huidige en toekomstige senioren.
De toekomstige senioren van Alkmaar zijn mensen in de leeftijd 50-70 jaar en in feite natuurlijk een ieder die zich als een vitale oudere beschouwt. Zoals uit bovenstaand overzicht blijkt gaat het niet om een gering aantal ouderen dat een belangrijk nieuwe potentieel vormt voor de Alkmaarse samenleving. Analoog aan het landelijk programma Zilveren Kracht maken we gebruik van de generatietypologie die terug te vinden is in Wikipedia. Door van deze typologieën gebruik te maken kan beter beoordeeld worden hoe de huidige senioren verleid kunnen worden tot maatschappelijk inzet en betrokkenheid. We beperken ons daarbij tot de volgende drie groepen.
• • •
Vooroorlogse generatie: geboren in de periode: 1910-1930 (nu 83-103 jaar). Stille generatie: geboren in de periode 1930-1940 (nu 73-83 jaar). Protestgeneratie: geboren in de periode 1940-1955 (nu 58-73 jaar).
De vooroorlogse generatie is geboren tussen 1910 en 1930. Deze generatie heeft de economische crisis van de jaren dertig en de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. Opgegroeid in een periode van massale werkloosheid en oorlog, kende deze generatie zeer beperkte levenskansen, die later nauwelijks meer in te halen zijn. De belangrijkste waarden van deze generatie zijn: • Traditioneel, behoudend. • Relatief sober, weinig hedonisch. • Law&order, discipline, hiërarchie. • Denken in plichten. • Informatiedool (dat wil zeggen: voelt overkill, snel de weg kwijt).
• •
Immateriële waarden. Groepsmensen.
De stille generatie is geboren tussen 1930 en 1940. Deze generatie groeit op in een periode van wederopbouw na de oorlog , gevolgd door een periode van economische hoogconjunctuur in de tweede helft van de jaren vijftig. De leden van deze generatie hebben kunnen profiteren van de inmiddels verbeterde onderwijskansen. Zij betraden de arbeidsmarkt in een periode waarin de vraag naar arbeid zeer groot was. Belangrijkste waarden: • Traditioneel, maar met moderne waarden. • Lokaal georiënteerd, maatschappelijk betrokken. • Individualiseringsangst. • Immateriële waarden. • Huiselijk.
•
Gericht op gezondheid.
De protestgeneratie is geboren tussen 1940 en 1955. Deze generatie heeft de grootste omvang van alle generaties. Opgegroeid in een periode van ongekende welvaart, beschikt deze generatie over relatief gunstige levenskansen. Ontzuiling en secularisering hebben tot een radicaal ander waardepatroon geleid, waarmee de protestgeneratie zich onderscheid van de stille en vooroorlogse generatie. Hier zijn de belangrijkste waarden: • Eigenzinnig. • Autonoom en onafhankelijk. • Weinig hiërarchisch ingesteld. • Kritisch. • Geëngageerd, maatschappelijk betrokken. • Persoonlijke ontwikkeling. • Beperkt materialistisch. • Geringe informatiedool. • Liberaal, denken in rechten.
4
3.
Het huidige Alkmaars ouderenbeleid op hoofdlijnen.
Inleiding
De onderwerpen die hieronder vermeld worden zijn afgeleid van de programmabegroting 2013. Blijkens vakliteratuur en de aandacht in de media blijken dit belangrijke onderwerpen te zijn die ouderen als betekenisvol ervaren.
Programma Bereikbaarheid
Maatschappelijk doel: Alkmaar is een verkeersveilige gemeente die goed bereikbaar is. Toegankelijke haltes Stand van zaken Goed toegankelijke en betaalbaar openbaar vervoer stelt ouderen in staat zich makkelijk te verplaatsen. In de gemeente Alkmaar is het vervoer voor hen goed geregeld. Het openbaar vervoer in de stad valt in twee delen uit te splitsen: de reguliere bus (opdrachtgever provincie Noord-Holland ) en het vraagafhankelijk OV (Regiotaxi). Voor de vraagafhankelijke Regiotaxi is de gemeente Alkmaar direct opdrachtgever. Tot slot stimuleert de gemeente het OV door toegankelijke haltes te hebben. Ook hier hebben ouderen met een beperking baat bij.
Programma Veiligheid
Maatschappelijk doel: een veiliger Alkmaar. Verbeteren objectieve en subjectieve veiligheid Stand van zaken Binnen het domein van openbare orde en veiligheid lopen er geen specifieke acties voor ouderen. Wel is het zo dat er op dit moment vanuit het sociale domein nog weinig aandacht is voor het tegengaan van ouderenmishandeling. Dit is een facet dat in de gemeente Alkmaar binnen de Wet maatschappelijke ondersteuning nog onderbelicht is.
Programma Sport
Maatschappelijk doel: Aanjager voor een vitale Alkmaarse samenleving en draagt bij aan de economische- en kennisontwikkeling van de stad. Alkmaar als vitale (hoogwaardige) sportstad Stand van zaken Met behulp van het programma Alkmaar Actief wordt geprobeerd de Alkmaarse bevolking meer aan het bewegen te krijgen. Ouderen zijn hierbinnen ook een doelgroep. Zij worden met wisselend succes bereikt. Binnenkort start in de Mare en Koedijk het GALM-aanpak, een intensief en bewezen effectief traject waarbij ouderen persoonlijk worden aangeschreven, een fittest krijgen, onder begeleiding gaan sporten en uiteindelijk met elkaar door blijven sporten of doorgeleid worden naar het reguliere aanbod. Naar Chinees voorbeeld lijkt er een kans te liggen om in de (openbare) buitenruimte bewegingstoestellen te plaatsen, zoals bijvoorbeeld in speeltuinen waardoor ouderen ook in ongeorganiseerd verband kunnen sporten. Hierdoor kan ook een verbinding tussen generaties ontstaan.
Programma Zorg
Maatschappelijk doel: Mensen zijn redzaam en verbonden met de samenleving en doen mee. Het geven van informatie, advies en cliëntenondersteuning. Stand van zaken
Mensen zijn redzaam en verbonden met de samenleving en doen mee.
Er zijn veel organisaties in de gemeente Alkmaar actief die advies en informatie tot hun kernfunctie rekenen. Ouderen maken hier vanzelfsprekend gebruik van.
5
Een belangrijke partij hierbij is de WWZ-wijzer:een samenwerking van de gemeente met Stichting De Wering (ouderenadviseur) en MEE NWH (gericht op mensen met beperkingen). Ook andere partijen geven informatie en advies zoals de ouderenbonden en vrijwilligersorganisaties. Onder andere WonenPlus en de sociaal raadslieden. Daarnaast adviseert de GGD gemeenten inzake (onderdelen) van het ouderenbeleid, bijvoorbeeld op basis van haar gezondheidsouderenenquête.
Het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers. Stand van zaken Mantelzorg is langdurige zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt geboden. Deze vorm van langdurige zorg wordt in de praktijk regelmatig aan of door ouderen verleend. Veelal gaat het dan om langdurige ondersteuning aan een partner of familielid. In Alkmaar zijn het Mantelzorgcentrum, het Steunpunt Mantelzorg en het Respijthuis de gesubsidieerde en meest in het oog springende organisaties voor de ondersteuning van (zwaar) belaste mantelzorgers. Daarnaast zijn ook andere organisaties, die daarin belangrijk (kunnen) zijn, zoals Geriant voor mantelzorgers van mensen met (beginnende) dementie. Vrijwilligers. In onze gemeente zijn nog altijd veel Alkmaarders bereid zich op vrijwillige basis in te zetten voor medemens en samenleving. Naast traditionele organisaties als de Zonnebloem, het Leger des Heils en het Rode Kruis hebben ook organisaties als de Opbelbus en de Rolstoelbus hun bestaansrecht bewezen. Collectieve welzijnsvoorzieningen: flankerend beleid Stand van zaken Alkmaar kent een uitgebreid en zeer gevarieerd aanbod van flankerend ouderenbeleid. Dit is een aanbod gericht op het stimuleren en bevorderen van voorzieningen die handhaving van de zelfstandige leefwijze nastreven.Voorbeelden hiervan zijn de maaltijdenverstrekking aan ouderen en de personenalarmering. Maar ook een wijksteunpunt, zoals die in Alkmaar West is gerealiseerd, kan hiertoe gerekend worden. Ook het ontwikkelen van nieuwe vormen van dagbesteding en begeleiding onder invloed van de lopende decentralisatie AWBZ vallen hieronder. Individuele Wmo-voorzieningen Stand van zaken Ouderen die hier op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning voor ondersteuning in aanmerking komen kunnen een beroep doen op individuele voorzieningen om hun beperking te compenseren. Dit natuurlijk met het oogmerk dat zij weer aan de samenleving kunnen meedoen (=participeren). Veelal gaat het hier om op het individu toegesneden voorzieningen, zoals een rolstoel, scootmobiel of een woningaanpassing. Het verlenen van een individuele voorziening kan echter ook op een collectieve wijze plaatsvinden, zoals dit bij de regiotaxi het geval is. Lokaal gezondheidsbeleid Stand van zaken Uiterlijk in juni dit jaar zal de gemeenteraad een nieuwe nota lokaal gezondheidsbeleid vaststellen. Op dit moment maakt het ouderenbeleid integraal onderdeel uit van het volksgezondheidsbeleid. Specifiek ouderenbeleid is in dit kader -in algemene zin- dan ook niet voorhanden.
Programma werk, participatie en inkomen
Maatschappelijk doel: Alkmaarders kunnen door middel van werk in hun eigen inkomen voorzien. Mensen uit de uitkering aan het werk Stand van zaken Alkmaarders kunnen door middel van werk in hun eigen inkomen voorzien en doen dat bij voorkeur in de regio Alkmaar. Wij vergroten zelfstandigheid/ondernemerschap van organisaties
6
en burgers gericht op maatschappelijke doelen. De gemeente Alkmaar voert in dit kader geen specifiek beleid voor ouderen. Mensen komen niet onder het bestaansminimum Stand van zaken Mensen die aantoonbaar niet in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien, komen niet onder het bestaansminimum. Het minimabeleid (individuele bijzondere bijstand voor extra kosten die bijzonder en noodzakelijk zijn), is voor Alkmaarders met een inkomen tot 120% van het wettelijk sociaal minimum. Ongeveer 30% van deze doelgroep is ouder van 65 jaar. Daarnaast kennen we binnen het minimabeleid de 'Regeling meedoen met een beperking' specifiek voor ouderen en chronisch zieken en gehandicapten. Dit is een financiële tegemoetkoming in meerkosten die zij hebben als gevolg van hun leeftijd/beperking. Voor deze geldt een (wettelijk gemaximeerde) inkomensgrens van 110% van het wettelijk sociaal minimum
Programma Ruimtelijke ontwikkeling
Maatschappelijk doel: voor inwoners, ondernemers en bezoekers de ruimtelijke kwaliteit en het leefklimaat van de (centrum)stad Alkmaar op hoogwaardig niveau behouden en versterken.
Goed aansluitend woningaanbod bij behoefte inwoners Stand van zaken Voor inwoners, ondernemers en bezoekers van de stad Alkmaar de ruimtelijke kwaliteit en het leefklimaat van de (centrum)stad Alkmaar op hoogwaardig niveau behouden en versterken In het kader van de vergrijzing is binnen het programma ruimtelijke ontwikkeling wonen voor ouderen een belangrijken uitgangspunt. Aandacht voor huisvesting voor onder andere ouderen komt in de regionale woonvisie tot uiting. In dit verband zijn de projecten 'Levensloopbestendig maken van woningen en "Het toepassen van domotica' opgenomen in de regionale woonvisie. Daarnaast is in de Huisvestingsverordening Alkmaar geregeld dat woningzoekenden van 75 jaar en ouder ook zonder zorgindicatie bij voorrang in aanmerking kunnen komen voor zorgwoningen.
7
4.
Zilveren kracht
Wat is Zilveren Kracht? Zo lang mogelijk je kennis, kunde en levenservaring inzetten is de beste manier om gezond en vitaal ouder te worden. Ook de samenleving vaart er wel bij wanneer senioren hun talenten blijven inzetten. Wij gaan uit van de kennis en ervaring van ouderen en de potentie hiervan voor de samenleving. Dat is wat wij bedoelen met de “ Zilveren Kracht” van ouderen. Samen met ouderen, jongeren en vele anderen zetten wij ons in om de maatschappelijke betrokkenheid van ouderen nog meer te stimuleren.
Opgaven voor de toekomst De voorwaarden voor maatschappelijke inzet zijn voor de meeste ouderen verbeterd. De gezonde levensverwachting is toegenomen: 65-plusser kunnen gemiddeld nog ruim twaalf jaar verder zonder gezondheidsproblemen (Factsheet ouderen en maatschappelijke inzet. Movisie 2008). De sociaal economische ontwikkeling van ouderen maakt een gunstige ontwikkeling door. Zo stijgt het opleidingsniveau van iedere nieuwe generatie ouderen en het besteedbaar inkomen volgt in algemene zin deze ontwikkeling. Daarmee zal de behoefte van ouderen aan maatschappelijk participatie blijven stijgen. Overheid en maatschappelijke organisatie kunnen enorme kansen creëren door faciliteiten te bieden aan de groeiende groep bedrijvige senioren en waardering te doen voor hun maatschappelijke inzet. Gericht participatiebeleid voor senioren zal lonen in de vorm van grotere maatschappelijke inzet door ouderen, die daarmee ook weer investeren in hun eigen toekomstige zelfredzaamheid en sociale netwerken.
Stimuleren maatschappelijke betrokkenheid ouderen. De maatschappelijke betrokkenheid van senioren kan door verschillende organisaties worden gestimuleerd. Zilveren Kracht bestrijkt daarom een brede range aan doelgroepen: ouderen en ouderenorganisaties, welzijns-en vrijwilligersorganisaties, zorgaanbieders, woningbouwcorporaties,het bedrijfsleven en de gemeenten. Iedereen heeft daarbij een eigen opgave te vervullen. De opgave hieronder is niet limitatief, maar sluit in belangrijke mate aan bij het landelijk programma ” Zilveren Kracht”. Ouderen en ouderenorganisaties Overal in Nederland zijn senioren op zoek naar nieuwe vormen van maatschappelijk zinvolle participatie. Sommige ouderenorganisaties, zoals ouderenbonden, leggen zich toe op belangenbehartiging en advisering van senioren. Andere organisaties, zoals het Gilde , zijn meer dienstverlenend. Soms hebben ouderenorganisaties moeite om nieuwe of jongere leden aan te trekken. Hierdoor kunnen organisaties aan dynamiek en draagvlak verliezen. Hoe vernieuw je je eigen organisatie? En hoe spreek je de nieuwe generaties senioren aan op nieuwe maatschappelijk zinvolle vormen van participatie? En: hoe kijken individuele ouderen hier zelf tegenaan? Wat vinden zij belangrijk? Vrijwilligersorganisaties Het vinden en binden van vrijwilligers is een voortdurend punt van aandacht. Het snel toenemende aantal senioren biedt een grote kans. Senioren zijn echter net zo divers als de rest van de samenleving en laten zich niet allemaal op dezelfde manier aanspreken. Bovendien moet rekening gehouden worden met verschillen tussen generaties senioren. Kortom, hoe betrek je de verschillende senioren blijvend bij het vrijwilligerswerk en komt je tot een levensfasebewuste aanpak? Bedrijfsleven Steeds meer bedrijven tonen hun betrokkenheid bij de lokale samenleving. Door geld te geven aan een goed doel, maar ook door het beschikbaar stellen van kennis en menskracht aan 8
maatschappelijke organisaties. Oudere werknemers beschikken vaak over een schat aan kennis en ervaring, die zij graag voor de samenleving willen inzetten. Wat zijn in dit kader de mogelijkheden en en wat levert het ouderen op? Maar ook: hoe kunnen werkloze 55+ weet toegang tot de arbeidsmarkt verkrijgen en hoe kunnen werkgevers en anderen hierbij behulpzaam bij zijn? Welzijns- en zorgaanbieders Welzijns-en zorgaanbieders staan dicht bij de doelgroep senioren. Als geen ander weten deze dat welzijn en zorg beginnen met meedoen, erbij horen, je maatschappelijk betekenisvol kunnen inzetten, ook op latere leeftijd. Hoe kunnen senioren gestimuleerd en ondersteund worden in het zelf actief zijn? In samenwerking met de welzijns- en zorgaanbieders kan bepaald worden op welke concrete wijze senioren blijvend bij de lokale gemeenschap kunnen worden betrokken. Provincies De komende jaren krijgen veel provincies te maken met een hogere mate van vergrijzing. Hoe houdt u de provincie economisch, sociaal en fysiek leefbaar? Welke bijdrage kunnen ouderen daarbij leveren? Woningcorporaties Senioren vormen een interessante doelgroep voor woningcorporaties. Het zijn doorgaans trouwe huurders die oog hebben voor de kwaliteit van hun woonomgeving. Voor corporaties is het dus belangrijk om de verschillende woonwensen van ouderen goed te kennen en hen te betrekken bij ontwikkelingen in de buurt. Dit vraagt dat de lokale woonvoorkeuren van ouderen bekend zijn. De vraag is verder hoe zelfregisserende groepen van senioren ondersteund kunnen worden bij het realiseren van een eigen woon-, leef- en werkproject. Gemeenten Het aantal vitale senioren neemt in de meeste gemeenten in Nederland snel toe. Zo ook in Alkmaar. In het kader van het gemeentelijk ouderenbeleid, levert dat mooie kansen op te werken aan onder meer leefbaarheid, sociale samenhang en lokaal vrijwilligersbeleid. Hoe verleid je ouderen om zich maatschappelijk in te zetten? Maar ook: wat kan de gemeente hier tegenover zetten?
Thema’s Zilveren Kracht? Binnen het landelijke programma Zilveren Kracht worden de volgende thema’s onderscheiden: 1. Burgerinitiatieven Senioren van nu willen zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen. Ze willen ‘vol leven’ en participeren in de samenleving. Kernwaarden als zingeving, ontmoeting, zelfontplooiing, eigen regie en veel beleven worden steeds belangrijker bij deze kritische groep woonconsumenten. Burgerinitiatieven zijn initiatieven van burgers die gezamenlijk iets voor elkaar willen krijgen, bijvoorbeeld een betere woonomgeving. Daarbij wordt eigen voordeel gecombineerd met maatschappelijk nut. Ook senioren maken steeds vaker gebruik van deze vorm van maatschappelijke participatie. Hoe kunnen senioren worden ondersteund en gefaciliteerd in deze participatiestijl, zonder te worden gehinderd door betutteling of bureaucratische regelgeving? 2. Senioren en Werk De hoeveelheid werkende senioren (55-65 jaar) groeit. Deze senioren bevinden zich in de laatste fase van hun loopbaan en oriënteren zich op het leven na de pensionering. Hoe en op welke manieren kunnen zij hun (werk-)ervaring blijven inzetten? Tegelijkertijd neemt vanuit de politiek de vraag toe naar mensen die langer doorwerken. Hierdoor ontstaat ruimte voor nieuwe werkarrangementen, waarin oudere werknemers in hun laatste loopbaanfase ook op andere manieren actief zijn. Het werknemersvrijwilligerswerk, als invulling van Maatschappelijk Betrokken Ondernemen kan hierbij van betekenis zijn. Het staat het zoeken naar balans tussen de bedrijfsdoelen en de maatschappelijke meerwaarde centraal. Mogelijk zou een cursus “Zilveren Kracht en pensioen in zicht “ hier op een eigentijdse wijze op kunnen inspelen.
9
3. Verbinden van generaties in buurt en wijk In een vergrijzende en snel veranderende samenleving is het samenleven en samenwerken tussen generaties van essentieel belang. Leden van verschillende generaties ontmoeten, communiceren en werken samen met elkaar in hun wijk en buurt en in allerlei soorten clubs en verenigingen. In een vergrijzende en snel veranderende samenleving is het samenleven en samenwerken tussen generaties van essentieel belang. Leden van verschillende generaties ontmoeten, communiceren en werken samen met elkaar in hun wijk en buurt en in allerlei soorten clubs en verenigingen. Het is van belang dat de generaties de betekenis voor elkaar kunnen ontdekken. Hierdoor kunnen de verschillende generaties met elkaar in contact komen, zodat zij met elkaar samen kunnen werken en van elkaar kunnen leren. Dit introduceert een nieuwe positieve dynamiek in buurten en vrijwilligersorganisaties. 4. Verbinden van generaties in vrijwilligersorganisaties Het landelijk programma “Zilveren Kracht”stelt dat bijna de helft van het vrijwilligerswerk (47%) op dit moment gedaan wordt door mensen tussen de 55 en 80 jaar. Soms hebben vrijwilligersorganisaties moeite om nieuwe of jongere leden aan te trekken. Hierdoor kunnen organisaties aan dynamiek en draagvlak verliezen. Hoe vernieuw je je eigen organisatie? Het binnenhalen en binden van nieuwe generaties is niet eenvoudig. Hoe kun je aansluiten bij de verschillende motivaties van verschillende mensen? Wat moet er veranderen om opnieuw uitdagend te zijn? 5. Woonomgeving Senioren van nu willen zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen, maar moeten dat ook onder invloed van het beleid van de Rijksoverheid. Ze willen ‘vol leven’ en participeren in de samenleving. Kernwaarden als zingeving, ontmoeting, zelfontplooiing, eigen regie en veel beleven worden steeds belangrijker bij deze kritische groep woonconsumenten. Woningcorporaties, projectontwikkelaars, welzijnsorganisaties en zorginstellingen denken na over innovatieve woonconcepten, die tegemoet komen aan de wensen van moderne senioren. Aan welke sociale en fysieke kenmerken moet de woonomgeving voldoen om senioren dit te bieden? En hoe kunnen organisaties op het gebied van wonen, welzijn en zorg samenwerken met senioren om de genoemde kernwaarden te realiseren?
10
5.
Inventarisatie: wat doen andere gemeenten aan vitaal ouderenbeleid?
Inleiding Er heeft een korte desktop studie plaatsgevonden om zicht te krijgen wat andere gemeenten aan ouderenbeleid doen en gedaan hebben Daarbij is de insteek vooral gericht geweest op het verwerven van inzicht van wat deze gemeenten aan beleidsinspanningen doen om de vitale kracht van ouderen te versterken. Gemeente Arnhem Zo lang mogelijk kennis, kunde en levenservaring inzetten. Dat is de beste manier om gezond en vitaal ouder te worden. Ook de samenleving vaart er wel bij als mensen hun talenten blijven inzetten. Zilveren Kracht Arnhem wil de inzet van Arnhemse babyboomers stimuleren. Zij heeft dit in 2012 gedaan door het Doorstartcafé te organiseren. Babyboomers kunnen hier op een informele en ongedwongen manier informatie krijgen over de vele mogelijkheden die er zijn om actief te blijven in betaald of onbetaald werk. Het accent kan dan bijvoorbeeld liggen op thema’s als zingeving en levenskunst. Het Doorstartcafé is bij uitstek een gelegenheid om op een leuke manier te ontdekken wat er voor ouderen aan kansen ligt om na hun 55ste actief te blijven in en rond Arnhem. Aan actieve 60-plussers is de mogelijkheid geboden zich te oriënteren op mogelijkheden om met iets nieuws te beginnen naast of in plaats van betaald werk. Zo is er in Arnhem gestart met een Doorstartcafé met als thema Levenskunst. Onder de noemer Levenskunst vertellen jonge senioren hun verhaal. Zij vertellen over wat zij doen aan levenskunst en wat dat voor hen betekent. De vertellers zitten bij de studiekring, het levensboeken project of zijn zelf levenskunstenaar. Hierbij gaat het om een manier van leven, het zoeken naar zinvolle bezigheden en hoe het te vinden. Senioren worden op deze manier de mogelijkheid geboden zich te oriënteren op mogelijkheden om met iets nieuws te beginnen, als vrijwilliger of initiatiefnemer, naast of in plaats van betaald werk.
Gemeente Eindhoven De babyboomers van toen zijn de senioren van nu. Maar wie denkt dat ouderen niet meer actief kunnen zijn, heeft het mis! Onder de ruim 45.000 Eindhovense senioren zijn er velen die nog steeds vitaal zijn en beschikken over uitgebreide kennis, kunde en levenservaring. Zij hebben een ‘Zilveren Kracht’, waarvan het zonde is deze niet in te zetten. Actief blijven is dé manier is om vitaal te blijven en eenzaamheid te voorkomen. Bovendien kunnen vitale senioren bijdragen aan een vitale stad. Daarom stimuleert de gemeente met het project Zilveren Kracht ouderen om hun talenten en levenservaring in te zetten. Binnen de gemeente Eindhoven worden daarom verschillende activiteiten ontwikkeld. De gemeente Eindhoven organiseert dan ook vanaf 2011 omtrent ‘Zilveren Kracht Eindhoven’ een aantal activiteiten om senioren te inspireren om hun talenten zichtbaar te maken. Aan de ene kant richten de activiteiten zich op de senioren zelf: welke interesses en mogelijkheden hebben zij om maatschappelijk actief te zijn? Aan de andere kant bieden ze aan organisaties kennis, hulp en inspiratie om de maatschappelijke inzet van senioren te stimuleren. De volgende activiteiten heeft de gemeente Eindhoven in dit kader ondernomen.
11
Pittige Koffiemeetings Tijdens een zogenaamde “Pittige Koffiemeeting” worden senioren geïnformeerd over de meerwaarde en mogelijkheden om zich als ouderen actief in te zetten voor hun wijk of stad. Tijdens zo’n meeting staat de ontmoeting tussen bewoners en organisaties centraal. Specifiek wordt er aandacht besteedt hoe het talent, tijd en toewijding van ouderen ingezet kan worden binnen maatschappelijke verbanden. Organisaties uit diverse sectoren presenteren zich en er zal iemand persoonlijke ervaringen delen over zijn/ haar vrijwillige inzet voor de wijk, buurt of stad. Praktijkwerkplaatsen Tijdens zogenaamde praktijkwerkplaatsen wordt samen met besturen van organisaties gewerkt aan het verwerken van Zilveren Kracht in hun beleid. Organisaties leren hun beleid zodanig aan te passen, dat senioren bij hen actief kunnen worden of blijven. Zilveren Kracht Prinsejagt/Driehoeksbos Door middel van huisbezoeken door en bij senioren in een specifiek stadsdeel van Eindhoven (Prinsejagt/Driehoeksbos) bekijkt men welke interesses, talenten en mogelijkheden senioren hebben om maatschappelijk actief te zijn, zowel in als buiten de buurt. Daarnaast stemt men met organisaties in dit stadsdeel af welke verbeteringen er in hun vrijwilligersbeleid mogelijk zijn om senioren de mogelijkheid te bieden bij hen actief te zijn/ te worden.
gemeente Amersfoort In de gemeente Amersfoort werd geconstateerd dat veel senioren die het arbeidsproces verlaten na enige tijd in een sociaal isolement terechtkomen. Zij nemen steeds minder initiatieven tot activiteiten, hun kennis en ervaring gaat verloren. Daarop werd het initiatief genomen tot het “Nestorproject”. Dit initiatief heeft tot eind december 2012 gelopen. Het Nestorproject richt zich op de doelgroep 55-plussers en heeft de volgende doelstellingen: • Kennis en ervaring van senioren benutten ten behoeve van maatschappelijke activiteiten en deze niet verloren laten gaan. • Senioren de mogelijkheid bieden om aan maatschappelijke activiteiten deel te (blijven) nemen. • De maatschappij er bewust van maken dat er verborgen en/of onbenutte kwaliteiten en talenten bij senioren aanwezig zijn, waar anderen gebruik van kunnen maken. • De kans op sociaal isolement van senioren verkleinen.
gemeente Schiedam Binnen de gemeente Schiedam past men op de methode Joud Club toe. De methode Joud Club zorgt ervoor dat in een wijk, buurt of stad een Joud Club wordt gestart. Doel is om met behulp van deze methode het contact en het onderling begrip tussen jongeren en ouderen in een buurt te vergroten. Het Joud Club-concept brengt ontmoetingen tussen jong en oud tot stand, waardoor de vaak fictief gedachte kloof verkleind wordt. In Schiedam heeft dat ertoe geleid dat een groep jongeren (meiden) tussen 15 en 22 jaar vrijwilligerswerk zijn gaan doen voor senioren uit de buurt met een gemiddelde leeftijd van 60 jaar. Zowel jongeren, die heel veel leren, als ouderen voelen zich daar goed bij. Gemeente Emmen Een gemeente die duidelijk kiest voor een cultuuraanpak om te werken aan het verkleinen van intergenerationele verschillen is de gemeente Emmen. Een voorbeeld van een creatieve intergenerationele aanpak is de musical ‘Jonge Luu en Aole Knarren’, waarin de verschillen tussen jong en oud op een speelse wijze aan de orde komen. Het verhaal speelt zich af in een herkenbaar lokaal decor: het marktplein van Nieuw-Amsterdam/Veenoord (gemeente Emmen), rondom een ‘hangplek’ die zowel door jongeren als ouderen wordt gebruikt. De leeftijd van de spelers varieert
12
tussen de 12 en 80 jaar. Het samen werken aan de productie, die driemaal voor een uitverkochte zaal werd opgevoerd, heeft geleid tot meer begrip en respect tussen oudere en jongere dorpsbewoners.
Gemeente Leiden De gemeente Leiden kent een zogenaamde “Zilveren Kracht Centrale” (ZKC). De Zilveren Kracht Centrale heeft als doelstelling om senioren (zowel groepen als individuen) op te sporen die maatschappelijk actief willen worden, hun wensen en ideeën op tafel te krijgen, hen te stimuleren bij de start van hun initiatief; hen in contact te brengen met anderen en hen te ondersteunen met het aanbod op maat. Het is de bedoeling dat het initiatief van de senioren zelf komt en dat zij er zelf verantwoordelijk voor blijven. De ondersteuning van de ZKC is met name gericht op de start van nieuwe initiatieven. De initiatieven worden zo opgezet dat ze zelfstandig verder kunnen.
13
6.
Landelijke en lokale thema’s voor het ouderenbeleid
Het is op dit moment moeilijk om een helder beeld te krijgen van de speerpunten van de lokale en landelijke ouderenpartijen. Er lijkt zich een tendens af te tekenen waarbij ouderenpartijen zich met name lijken te gaan richten op het koopkrachtverlies van ouderen ten gevolge van onder meer de korting op de pensioenen en de verhoging van de eigen bijdragen in het kader van de zorgwet. Al deze onderwerpen zijn relevant, maar spelen zich vooral af op het niveau van de Rijksoverheid. Het gaat hier om landelijk beleid waar de gemeente geen directe invloed op uit kan oefenen. Daarbij moet vastgesteld worden dat de gemeente Alkmaar in Nederland één van de gemeenten is met de laagste lokale belastingdruk. Een ander onderwerp dat actueel blijft is die van de gevoelens van onveiligheid onder ouderen. Uit allerlei onderzoeken blijkt dat dit voor ouderen een relevant thema is en naar verwachting als lokaal en landelijk thema zal terugkeren. Dit is een thema dat vooral speelt op het domein openbaar orde en veiligheid.
e op maat waarin zij tot uw recht komen.
14
5 maart 2013, Alkmaar
