De Wenselijke schaal
invloed van schaalgrootte op de sociale kwaliteit van wonen in woonzorg complexen
Ir. Dort Spierings, promovendus promotoren: Prof. George de Kam Prof. Peter Ache Radboud Universiteit, Instituut voor Management Research, Nijmegen
copromotoren: Dr. Theo van der Voordt Faculteit Bouwkunde, Technische Universiteit Delft Prof. Martha van Biene Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Zorgvisie Bouwcongres, 14 september 2012
Zeer kleinschalig WoZoCo
28 woningen De Wemel Wemeldinge Zeeland
Zeer grootschalig WoZoCo
314 woningen Menno Simons Amsterdam Noord-Holland
Keuzes in kwaliteit?
Exploitabele voorziening?
Optimale Schaal?
Sociale interactie groep mix?
Ervaren veiligheid?
Vragen voor vandaag • Hoe worden keuzes rond schaal, doelgroepen en voorzieningen ervaren door bewoners? • Wordt besluitvorming rond deze keuzes geleid door kwalitatieve of institutionele drijfveren?
• Op welke wijze zouden evidence based antwoorden gericht op kwalitatieve keuzes deze besluitvorming kunnen ondersteunen?
Dort Spierings
Architect/Stedenbouwkundige
’89
Hogeschooldocent Haarlem/HAN
’95
Coördinator lectoraat AiH
’07
Promovendus Radboud Universiteit
‘08
Lectoraat Architecture in Health (voorheen ZorgGericht Bouwen) Verbinding Zorg en Bouw Toegepast onderzoek Met studenten door interne en externe Kenniskringleden
Conceptueel model en hoofdvraag
Context
Groep mix
Sociale kwaliteit van wonen
Fysieke schaalgrootte
Voorzieningen niveau onafhankelijke variabelen
medierende variabelen
onafhankelijke variabele
Wat is de invloed van schaalgrootte op sociale kwaliteit van wonen, direct en indirect via doelgroepenmenging en voorzieningniveau? mediating variabels
Onderzoeksobject woonzorgcomplex Lagere zorgvraag
Hogere zorgvraag
(te) licht
Areas with integrated Woon Service gebieden neighborhood services
mix van starters, families, jongeren
(te) zwaar
Woon Zorg Complex
definitie SEV, 1999
Verzorgingshuizen
Verpleeghuizen
Geen scheiding van wonen en zorg
“Een complex met in meerderheid woningen voor zelfstandig wonende ouderen met een bouwwijze gericht op beschut wonen, met componenten van zorg- en service.” Onderzoeksopzet De Wenselijke Schaal (Spierings, 2010)
Spreiding Fysieke Schaalgrootte (database KCWZ)
Zeer kleinschalig < 40
Kleinschalig 41 – 80
Middelgrootchalig 81 – 130
Grootschalig 131 – 190
Zeer grootschalig > 191
Categorieën AWBZ (Volksgezondheid, 1967) psychogeriatrische patiënten verstandelijk gehandicapten
Profielen TNO (TNO, 2010) dementie
lichamelijk gehandicapten
ouderen met veel fysieke beperkingen ouderen met mobiliteitsbeperkingen, beperkingen persoonlijke verzorging ouderen met mobiliteitsbeperkingen
zintuiglijk gehandicapten somatische patiënten
Niet-zorg
psychiatrische patiënten ouderen met weinig/geen beperkingen
Groepen databank KWCZ (KCWZ, 2010) mensen met dementie mensen met een verstandelijk handicap mensen met een lichamelijke handicap
Groepen in dit onderzoek
mensen met psychiatrische problemen ouderen
mensen met psychiatrische problemen 55+ zonder of lichte zorgindicatie gezinnen
alle (andere) wijkbewoners
mensen met dementie mensen met een verstandelijk beperking mensen met een lichamelijke beperking
Categorie 1: 55+ zonder of met lage zorgvraag Categorie 2: gemengd met zwaardere zorgvraag Categorie 3: gemengd met zwaardere en geen zorgvraag
Werkbezoeken Eldenstaete, Malburgstaete Arnhem, 2008 + 2009
zorg
Drie categorieën Groep Mix
Voorzieningen KCWZ, KB en ZGB gekoppeld aan voorzieningenniveau Zorg Welzijn Algemeen Directe hulp noodsituaties (KCWZ) Huiskamer (KCWZ) Winkel/toko (ZGN, KB) Inpandig zorgsteunpunt (KCWZ) (Openbaar) Vervoer (KB) Recreatieve bezigheden/ Alarmering (KCWZ) recreatieruimten (KCWZ,KB) welzijn ouderen (KCWZ) Slaapwacht (KCWZ) Huishoudelijke hulp (KCWZ) Maaltijdenservice (KCWZ) Huisarts (KCWZ) Fysiotherapie (KCWZ, KB) Overbruggingshulp of tijdelijke opname KCWZ,KB) 24uursbeschik-baarheid zorgpersoneel (KCWZ) Groepsverzorging/dagopvang (KCWZ, KB) Verzorging (KCWZ) Verpleging (KCWZ) Begeleiding (KCWZ) Kantoor voor thuiszorg (KCWZ) (ZGN) (KB) Diëtist (KB) Ergotherapie (KB) Logopedist (KB)
Kapper (ZGN, KB) Internetruimte (ZGN) Stilte- en Gebedscentrum/Kerkdiensten (ZGN, KB) Geestelijke verzorging (KB) Café (ZGN, KB) Restaurant (KCWZ, ZGN) (KB) Rokersruimte (ZGN)
Receptie (KCWZ, ZGN) Huismeester (ZGN) Was- en linnenverzorging/wasserette (ZGN) (KB) Atrium/wintertuin (KCWZ)
Pedicure (ZGN, KB) Bibliotheek (ZGN, KB) Fitness (ZGN, KB) Schoonheidssalon (KB) Zwembad (ZGN, KB) A la carte restaurant(ZGN)
Post/ bankfaciliteiten/ pinautomaat (ZGN, KB) Receptie 24 uur bemand (ZGN)
Bronnen: Database woonzorgcomplexen (KCWZ); Zorg gids NL (ZGN) ; Kies Beter RIVM (KB)
Werkbezoeken Eldenstaete, Arnhem; Meulenvelden, Didam: Reinaldahuis, Haarlem, 2008 + 2009
Extra
Kwaliteit
Basis
Drie interne voorzieningenniveau’s
Intern voorzieningenniveau toegekend indien > 50% faciliteiten aanwezig
Indicatoren van sociale kwaliteit van wonen
-
de verscheidenheid in ontspanning en activiteiten
-
de mate van sociale interactie tussen bewoners en groepen
-
de mate waarin veiligheid en verbondenheid wordt ervaren
Mix methods research Populatie:
V&V projecten archief CBZ, 2001-2007, N=1440 Databank woonzorgcomplexen KCWZ 1987-2010, N=1279 Bureauonderzoek N=264 Woonzorgcomplexen NL nieuwbouw, 1998-2010
Casestudy Strategische selectie N=24
24 case studies in NL, schaalgrootte en groep mix
Fysieke schaalgrootte in relatie groep mix
13 dorpen 11 steden
(zeer) kleinschalig < 80
middelschalig 81 - 130
55+ zonder of met lage zorgvraag
De Wemel, Wemeldinge
Jean Sibelius, Eindhoven De Schermerij, Leersum
gemengd met zwaardere zorgvraag
De Sfinx, Zeewolde Eilandstaete, Arnhem St. Annahof, Uden De Berken, Millheeze Domus Bona V, Nederweert Huize St. Franciscus, Veendam Nij Dekama, Weidum
Rigtershof, Grootebroek Onderwatershof, Rijswijk BaLaDe, Waalwijk ‘t Derkshoes, Westerbork Het Reggedal, Enter Het Spijk, Eefde
gemengd met zwaardere en geen zorgvraag
absent
absent
(zeer) grootschalig > 131
absent
Bergweg, Rotterdam De Pleinen, Ede Reinaldahuis, Haarlem Parc Imstenrade, Heerlen Menno Simons, Amsterdam Mercator, Groningen Huis ter Leede, Leerdam
Malburgstaete, Arnhem
Code types en indicatoren Code type
Nummer
(voorbeeld van de) Indicatoren
Biografische informatie
9
Burgerlijke staat, leeftijd, kinderen, vitaliteit…
Onderzoeksvariabelen
6
Schaalgrootte, groep mix, voorzieningenniveau, sociale kwaliteit van wonen, context
Indicatoren
25
Physical scale, …;mix with…, legislation, …; social interaction,….
Controlevariabelen
5
Functional, economic, technical and esthetical quality.
Kwaliteit
4
(on) tevreden, probleem, oplossing
Persoonlijke radius
3
Eigen, naast, veraf
Omgevingsradius
4
Woning, project, straat, dorp/stad
Voorlopige resultaten bureauonderzoek 264 projecten in SPSS archief V&V CBZ zorggericht, N=93 archief KCWZ als startpunt, N=171 indicatoren gecontroleerd and gecompleteerd voorlopige analyse
Spreiding in aantal doelgroepen
Veranderingen in wetgeving en financiering
Correlaties tussen de onderzoeksvariabelen
Voorlopige resultaten meervoudige casestudy
24/24 cases visited 24/24 cases transcribed 24/24 cases coded voorlopige analyse
Schaalbeleving volgt situering kleinschalige complexen meer gewaardeerd in dorpen grootschalige complexen in steden veiligheidsbeleving meer gewaarborgd bij kleine schaal. in dorpen meer informeel contact en sociale cohesie
menging meer gewaarborgd bij grote schaal in steden meer levendigheid, menging, drukte
"Het is niet zo dat ik in het verzorgingtehuis woon en jij in het verpleeghuis, hier woon je gewoon in het Rigtershof. Ze wonen allemaal in één straat die het Rigtershof heet en dat is toevallig onder één dak.“ (Initiatiefnemer, MG-GZ-K+, Rigtershof Grootebroek, april’11)
“Nou ik moet zeggen, kleinschalige organisatie maakt dat het veel meer ook in de wijk past. De Sfinx is zo klein, er werken heel veel mensen vanuit Zeewolde, de sociale betrokkenheid is veel groter.” (Initiatiefnemer, ZK-GZ-K, Sphinx Zeewolde, april’11)
22
Beperkte informele zorg
vitale ouderen bieden steun en hulp aan andere doelgroepen, dit bevordert de sociale interactie informele zorg valt of staat met menging van meer en minder zorgbehoeftige bewoners
vanwege overheidsbeleid en verschuivende woonwensen blijven ouderen langer thuiswonen, hierdoor is maar beperkt sprake van onderlinge, informele zorg
“Wij beginnen ongeveer bij 63 jaar en lopen door tot 99”
(Initiatiefnemer, MG-GZ-K+, Rigtershof Grootebroek, april’11)
“Nee, nee, weer de ouden … zet er wat jongeren in. Die kunnen vrijwilligerswerk gaan doen, je kunt elkaar helpen.” (Bewoner, MG-NG-B, Jean Sibeliushof, april ‘11)
23
Confrontatie en relationele agressie menging van doelgroepen kan confronterend zijn, vitale ouderen zien wat hen kan overkomen en kunnen angstig worden voor hun toekomst relationele agressie heeft sterke negatieve invloed, ouderen blijven weg bij activiteiten “Proberen gezond te blijven. De grootste angst die je hebt als je zo eens om je heen kijkt. En je ziet vooral daar beneden. Dan zie je mensen lopen die een half jaar geleden nog fris en vrolijk erbij liepen. En die nou Alzheimer op hun borst hebben staan...” (Bewoner, ZK-GZ-K, Sphinx Zeewolde, april’11)
“Dan kijken ze me kwaad aan en nee, ik heb echt niets gedaan, dat is te hopen en anders maar niet hè. Dan ben ik maar alleen.” (Bewoner, MG-NG-B, Jean Sibeliushof, Eindhoven, april‘11)
“Het is hier beneden een mooie fruitschaal, maar… zolang die twee rotte appels er zitten, is de sfeer om te snijden." (Bewoner, ZK-GZNZ-K ,Malburgstaete Arnhem, april’11)
24
Wordt besluitvorming rond deze keuzes geleid door kwalitatieve of institutionele drijfveren? • Wetgeving en financiering bepalen nadrukkelijk: Wozoco's zijn aantoonbaar veranderd in de onderzoeksperiode, huisvesten een zwaardere doelgroepenmenging • Met betrekking tot deze verandering in groepsmix zijn institutionele overwegingen zijn leidend, maar kwalitatieve overwegingen worden beleden • Voor nieuwe projecten in dit decennium, ligt de focus meer dan ooit op financiële opbrengsten in verband met het vrijlaten van de wetgeving en de moeizame financiering • Voor kwalitatieve antwoorden zijn initiatiefnemers op zoek naar For evidence based indicatoren, waar ze zichzelf nu op collectieve trends baseren
WoonZorg Atlas Besluit vormings instrument
Visuele info en beschrijvingen
Getallen, uitspraken en vergelijkingen
De resterende vraag voor vandaag Op welke wijze zouden evidence based antwoorden gericht op kwalitatieve keuzes deze besluitvorming kunnen ondersteunen? -
op welke antwoorden zit u te wachten in de initiatieffase? zijn dat kwalitatieve of institutionele keuzes? helpen overzichten in cijfers u? gaat het om onderbouwing van….? helpen good practices? kan zo’n atlas als een praatprent dienen?
Dank U voor Uw aandacht
[email protected]
Zorgvisie Bouwcongres, 18 september
www.han.nl/aih
