De voetzolen van Franciscus volgend van Assisi naar Rome
2013
Tiny en Jack
Inhoudsopgave Voorwoord
3
De route
4
17 mei 2013
Heenreis naar Italië
5
18 mei 2013
Assisi - Spello
6
19 mei 2013
Spello - Montefalco
8
20 mei 2013
Montefalco - Spoleto
9
21 mei 2013
Rustdag Spoleto
11
22 mei 2013
Spoleto - Patrico
12
23 mei 2013
Patrico - Ferentillo
14
24 mei 2013
Ferentillo - Polino ( Don Bosco)
16
25 mei 2013
Polino ( Don Bosco) - Poggio Bustone
18
26 mei 2013
Rustdag Poggio Bustone
21
27 mei 2013
Poggio Bustone - Rieti
22
28 mei 2013
Rieti - Greccio
24
29 mei 2013
Greccio - Stroncone
27
30 mei 2013
Stroncone - Calvi dell ‘Umbria
29
31 mei 2013
Calvi dell ‘Umbria - Selci Sabina
32
1 juni 2013
Rustdag Selci Sabina
34
2 juni 2011
Selci Sabina - Poggio Mirteto
35
3 juni 2011
Poggio Mirteto - Farfa
37
4 juni 2011
Farfa - Montelibretti
38
5 juni 2011
Montelibretti - Monterotondo
40
6 juni 2011
Monterotondo - Monte Sacro ( Rome)
41
7 juni 2011
Monte Sacro ( Rome) - Rome
43
8 juni 2013
Rome
45
9 juni 2013
Rome
46
10 juni 2013
Rome
47
11 juni 2013
Rome
48
12 juni 2013
Thuisreis
49
Nawoord
Assisi - Rome
50
2
Voorwoord Voor nauwe verwanten was ons besluit om dit jaar het vervolg te lopen van Assisi naar Rome geen verrassing. Immers, we waren erg enthousiast over de tocht die we in 2011 liepen van Florence naar Assisi. We kwamen destijds terug met verhalen over mooie ervaringen en belevenissen die we onderweg meegemaakt hadden, zoals het waden door de rivier de Tiber bij het stadje Sansepolcro. Maar het was ook een zware tocht, met grote hoogteverschillen zowel stijgend en dalend. De eerste etappe die we toen liepen was meteen een afspiegeling van hetgeen ons te wachten stond. Anderzijds herstelden we ook snel van de geleverde inspanning, en de mooie herinneringen overheersen. We hebben het er eigenlijk niet zo vaak over gehad. In het najaar van 2011 startten we met het lopen van het Grenslandpad in de weekenden. En nadat we met die wandeltocht in het voorjaar van 2012 klaar waren begonnen we met het Hertogenpad. Beiden zijn mooie wandeltochten in het vlakke land. Maar in het onbewuste bleef het knagen, vooral bij Jack, die ene tocht was niet klaar, slechts voor de helft. Jack wilde wel, maar Tiny was er - nog - niet klaar voor. Zo verstreek de tijd. Eind 2012 kwam het er dan uit. Tiny vertelde dat ze toch wel nog eens op pad wilde met de rugzak, en voor zich zelf besloten had om met zijn tweetjes de tocht naar Rome te gaan voltooien. Vervolgens begonnen meteen de voorbereidingen. Het prikken van datums, boeken van vluchten etc.
Assisi - Rome
3
De route Op onderstaand kaartje is de dikke paarse lijn de route.
De wandeltocht begint in Assisi. Sommige plaatsen die aangedaan worden staan ook op de kaart. Zoals te zien is maakt de route na Rieti een “lus” omhoog naar het noorden. Dit heeft te maken met het feit dat in het Rietidal een viertal Franciscaanse kloosters liggen die bezocht worden. De totale lengte is van de tocht is ongeveer 300 km.
Assisi - Rome
4
17 mei 2013
Heenreis naar Italië
We moeten vroeg uit bed, eigenlijk midden in de nacht. Tiny is al om 03:00 u op. Evelien, die ons naar Charleroi brengt, heeft bij ons geslapen. Om 04:15 u vertrekken we. En Evelien geeft flink gas, zodat we 1½ uur later al bij het vliegveld zijn. Het is er behoorlijk druk. Nadat we de rugzakken afgegeven hebben gaan we door het controle-poortje, en hier gaat bij ons beiden de alarmlamp branden. We worden allebei gefouilleerd, bij Jack was dat wel te verwachten, maar bij Tiny niet. En zij krijgt het er warm van en een gekleurd koppie. Ons vliegtuig vertrekt netjes op tijd. Het is bewolkt, en dus is er weinig te zien. We proberen nog wat te slapen, terwijl de crew van Ryan-air van alles probeert te verkopen. De landing in Perugia gaat enigszins “schokkenderwijs” ten gevolge van luchtzakken, maar verder verloopt alles prima. Het regent pijpenstelen in Perugia. Om 10:00 u hebben we de bus naar Assisi. We zijn verbaasd over het goedkope kaartje, de busrit kost slechts € 2,30! Jack ervaart dat het scannen van het kaartje hier anders werkt dan thuis in Nederland. Een half uurtje later arriveren we in Assisi waar het aanvankelijk ook regent, maar al gauw opklaart. We hebben gereserveerd bij Grotta Antica, waar we 2 jaar geleden ook logeerden. We krijgen dezelfde kamer, die echter nog niet gereinigd is, het is immers nog vroeg. We laten de bagage op de kamer en maken een ommetje. We bezoeken de Basilica van Chiara en eten daarna een pizza. Vervolgens lopen we naar de Basilica van Francesco en het kerkje van San Stefano. Een weerzien met plekjes waar we 2 jaar geleden van genoten toen we er waren. En nu natuurlijk ook. We gaan terug naar onze albergo en ontmoeten “oma” en ook haar dochter die ons wel herkent. Later in de namiddag drinken we wat op een terras en zien we dat er een rally van oldtimers door Assisi rijdt.
Ze trekken veel bekijks, luid toeterend rijden ze over het plein. Op een terras horen we dat de “Mille Miglia” door Assisi rijdt, een autorally voor old-timers die gestart is in Brescia en via Rome ook weer eindigt in Brescia. We zien veel oldies, zoals Bugatti’s, Ferrari’s, Maserati’s en ook Mercedessen. De “jongste” auto die meerijdt stamt uit 1957, de oudste uit 1927! Het evenement is in Italië ontzettend populair en trekt veel bekijks, want er schijnen ook prominenten zoals Formule 1-coureurs mee te doen. Maar de auto’s veroorzaken ook veel luchtverontreiniging, wat wel jammer is. ’s Avonds als we in Grotta Antica eten wordt het slot van onze kamer gerepareerd, de deur ging moeilijk open van uit de kamer.
Assisi - Rome
5
18 mei 2013
Assisi - Spello
We ontbijten op het Piazza del Comune dat centraal in Assisi ligt, en nemen wat broodjes mee voor onderweg. Om ca. 09:00 u gaan we op pad.
Via de Piazza Mateotti lopen we naar de Porta Cappuccini. Hier verlaten we Assisi. Direct na de poort nemen we een laan waar hoge cypressen langs staan. Rechts van ons zien we Monte Subassio liggen. Het is toch een “pukkel” waar we overheen moeten. Onze mooie laan wordt een steil steenachtig pad. We weten gelijk waar we aan begonnen zijn. Onderweg treffen we een groepje scholieren die ook in dezelfde richting lopen, bergop dus. Het is zonnig, mooi wandelweer. Het pad wordt vlakker, stijgt minder en komt uit op een asfaltweg. Deze weg leidt ons naar een klooster dat ingeklemd ligt tussen 2 hellingen, het Eremo delle Carceri. Het klooster trekt veel bezoekers. Een vriendelijke pater heet ons welkom. We mogen de rugzakken even in een ruimte plaatsen waar een non bloemstukken maakt. Jack herkent leeuwenbekjes, en de non maakt ons duidelijk dat deze op zijn Italiaans “bocca leone” heten. Als je er over nadenkt is het wel logisch. We verkennen het klooster, waar Franciscus ook zou hebben verbleven, en houden daarna een korte eetpauze bij een kraampje bij de ingang. De tocht gaat verder over een verharde weg die we even later weer verlaten bij een stijgend bospad. Het aanvankelijk brede pad wordt een smal slingerend paadje. We verlaten de bossen en komen uit op de bergweide die serene rust uitstraalt. Hier is het prachtig, en zeker nu bij deze goede weersomstandigheden. Het paadje eindigt bij een landweg. We passeren een hut en volgen het pad dat gemarkeerd is met wit/rode tekens.
We zien grazende koeien, die zich geen schonere wei kunnen wensen. En dat terwijl in Nederland steeds meer koeien het hele jaar op stal staan. De melk die de koeien hier boven op de berg leveren zal zeker van uitstekende kwaliteit zijn.
Assisi - Rome
6
Bij een uitzichtpunt staan we even stil en zien rechts beneden van ons Assisi liggen, en realiseren dat we toch wel op een aardige hoogte zitten. Maar we zijn nog niet op de top. Hoge masten leiden ons naar het hoogste punt waar een observatorium ligt. Hier ontmoeten we een Italiaans stel dat onderweg is van Spello naar Assisi. Om het observatorium staat een hek, waar binnen een schaapskudde loopt. We lopen verder en gaan bij een merkwaardig beeld dat de wind moet voorstellen door een smalle doorgang. Zo smal dat we telkens onze rugzak moeten afdoen. Poortjes of stegelkes kennen ze hier niet. We komen langs een trechtervormige verzakking in de helling en vervolgens bij een waterbak waar we pauze houden. Even maar, want er naderen een aantal paarden die dorstig zijn en dus in galop naar de bak komen. En dus gaan wij verder. We moeten omlaag over de alpenwei en dat blijkt niet zo makkelijk. Stap voor stap gaan we voorzichtig naar beneden, maar dan zijn we opeens onze wit/rode tekens kwijt. We komen uit op een smal pad, maar is dit wel het goede. Het kompas brengt uitkomst, en als we bij de Fuente Bregno komen weten we dat we weer goed zitten. We moeten verder naar beneden over een bospad waar geen einde aan lijkt te komen, maar uiteindelijk eindigt dit pad bij een steenachtig pad dat verder afdaalt richting Spello.
Het is een pad waar het onaangenaam over lopen is, bij iedere stap moet je goed uitkijken om omzwikken te voorkomen. Zo bereiken we Spello dat we via een poort binnenlopen. We hebben gereserveerd bij Il Cacciatore, een net hotel. Nadat we ons opgefrist hebben verkennen we het plaatsje en drinken wat op het plein. ’s Avonds eten we in het restaurant van ons hotel, waar we een mooi uitzicht hebben. Aan een tafeltje naast ons zit een Duitse dame, we vermoeden dat zij ook wandelend onderweg is. De ober werkt zich zelf in de nesten door uitvoerig tekst en uitleg te geven over de maaltijden. En hierdoor loopt de wachttijd behoorlijk op. Na een vermoeiende, maar mooie dag, gaan we op tijd naar bed.
Assisi - Rome
7
19 mei 2013
Spello - Montefalco
Na een goed verzorgd ontbijt gaan we op pad. Het is grijs, dus zou het wel eens kunnen gaan regenen. En inderdaad, als we nog geen kwartier onderweg zijn vallen de eerste druppels. Wij twijfelen niet lang en halen de poncho’s uit de rugzakken. En gaan dus “ingepakt” verder. Onze route heeft vandaag een aantal hindernissen, zo moeten we na een spoorbrug over de balustrade klimmen. Tiny is hier niet zo blij mee, logisch, ze is niet de grootste en dan ook nog eens met de bepakking op je rug. Maar het komt goed. Langzaam wordt het droog, maar als we over een asfaltweg lopen waar eikenbomen langs staan doet Tiny de regenmuts op. “Waarom doe je dat?”, vraagt Jack. “Vanwege de eikenprocessierupsen” is het antwoord! In de verte zien we de Monte Subassio in de nevel liggen. We lopen over vlakke wegen door een mooi gebied met akkers, korenvelden met klaprozen en een enkel kapelletje. Dit is de Valle Umbra. We passeren het dorpje Budino, en achter dit dorpje komen we bij een dijk die langs de rivier de Topino ligt. We volgen deze dijk, waarbij we aan het eind wéér over een balustrade moeten. We steken de weg over en houden aan de andere zijde langs de dijk pauze. En even later komt de Duitse dame vriendelijk zwaaiend inderdaad ook. Na de pauze gaan we verder langs de dijk en missen we een afslag. Met als gevolg dat we iets te veel lopen. Het deert niet. We nemen de volgende afslag en komen weer op de juiste route. Bij een bocht verlaten we de verharde weg en komen we op een landweg die later een karrenspoor wordt. Uiteindelijk gaat dit karrenspoor over in een hoog begroeide veldweg die uitkomt op een fietspad dat naar het stadje Bevagna leidt. Via de Porta di Foligno lopen we het historische stadje binnen. Het is inmiddels opgeklaard, het zonnetje schijnt. Bij een klein barretje trakteren we ons op een latte machiato. Aan een plein lopen we langs 2 oude kerken, daarna verlaten we Bevagna bij een oude wasplaats die zo te zien niet meer gebruikt wordt. We komen nu langs wijngaarden, in de verte kunnen we Assisi en Spello nog waarnemen. Het pad loopt slingerend omhoog. Nadat we een kapelletje hebben gepasseerd eindigt het pad bij een asfaltweg. Deze weg leidt ons naar het dorpje Montepennino. Ieder huis wordt hier bewaakt door een of meerdere honden. Italiaanse honden, wat kunnen die blaffen! We bevinden ons nu op een drukkere weg, maar achter het dorp nemen we een rustige weg die eerst daalt maar daarna stijgt naar Montefalco waar we een kwartier later samen met de Duitse dame aankomen.
We staan voor een grote stadsmuur met rechts een grote poort waardoor we het stadje binnenlopen. We hebben gereserveerd bij Antico Frantoio Brizi, maar het duurt een tijdje voordat we ons onderkomen gevonden hebben. Het blijkt aan de rand van Montefalco te liggen, en als we eenmaal de straat gevonden hebben komt een dame ons tegemoet met de vraag of we een slaapplaats zoeken. En die dame blijkt Emanuela Brizi Massaccesi te zijn, de dame waar we middels E-mail contact mee hadden. Onze kamer ligt in een groot herenhuis dat toch al wat ouder is. Maar het is netjes. Als we door de straat lopen blijkt dat de familie zich met verschillende takken van sport bezig houdt,zoals de B&B, restaurant, olijfolie, winkel. Emanuela is een leuke vrouw die enthousiast vertelt dat de schrijver van ons routeboek haar gisteren nog bezocht heeft. We gaan ’s avonds eten in het restaurant waar de maaltijden bereidt worden door Giorgio Barchiesi, en Giorgio blijkt in Umbrië een bekende TV-kok te zijn. Het wordt een gezellige avond. Het buffet staat helemaal vol met diverse antipasti. En Giorgio brengt soms persoonlijk de maaltijden aan tafel. Het restaurant zit helemaal vol ( het is een feestdag, Pinksteren), en wij zijn verbaasd over de eetlust van de Italianen. Sommigen nemen wel 3 keer antipasta voordat ze aan het vervolg beginnen!
Assisi - Rome
8
20 mei 2013
Montefalco - Spoleto
Tijdens het ontbijt ontmoeten we een echtpaar uit Wenen dat ook te voet onderweg is naar Rome. Ze hebben de Duitse versie van de wandelgids, die echter niet zo uitgebreid is als de oorspronkelijke Nederlandse uitgave. Zo zijn er bijvoorbeeld geen kaarten bijgevoegd. Ja, en dan kan het natuurlijk wel eens problemen opleveren. Emanuela blijft een vrolijke gastvrouw die graag en veel vertelt. Ze vertelt dat ze genoten heeft van de inhuldiging van prins Willem Alexander en Máxima als koning en koningin van de Nederlanden. “Wat doen jullie Nederlanders dat toch goed”, vertelt ze, “en als ik dan zie hoe Charles en Camilla er bij liepen”. Ze imiteert het laatst genoemde paar en krijgt iedereen aan het lachen. Maar we moeten vertrekken, we krijgen vandaag de langste etappe voor onze kiezen. Emanuela neemt hartstochtelijk afscheid. Het is droog en via de Porta San Leonardo verlaten we Montefalco. We komen door het dorp e Scorsidaglio en lopen van hier uit naar het Monasterio San Fortunato. Dit 15 eeuwse klooster is echter op dit vroege tijdstip nog gesloten, dus vervolgen we onze voettocht over de dalende asfaltweg die we zo’n 2 kilometer volgen.
Langs deze weg liggen veel akkers. Dan gaan we linksaf en komen op een grindweg. We lopen langs wijngaarden waar wijnboeren vol aan het werk zijn. We bevinden ons in de Strada del Sagrantino, een wijnstreek in Umbrië. Tiny voelt zich deze ochtend niet zo lekker, vermoedelijk de schuld van de ( zwarte) koffie van vanochtend. Daarom nemen we in het dorpje Madonna della Stella een korte pauze. Als we onze weg weer vervolgen ontmoeten we weer de jonge Duitse dame. Ze vertelt dat ze uit Stuttgart komt en tot Assisi samen met haar vriend gelopen heeft. Die is nu terug naar Duitsland en het laatste stuk naar Rome loopt ze derhalve alleen. We gaan verder en steken via een voetgangersbrug een beek over . We komen weer in een landbouwgebied, veel akkers en kleine dorpjes zoals Fratta. Af en toe voelen we een regendruppel, maar het blijft gelukkig droog. In het dorpje Borgo II ontstaat bij ons twijfel over een afslag, we moeten bij huisnummer 27 linksaf maar dat ligt een eind uit de buurt. Het komt goed, na bestudering van de kaart blijkt dat huisnummer 27 nummer 77 moet zijn. We komen op een karrenspoor met hoog gras. Bij een grote eikenboom pauzeren we weer en eten een broodje. Het dreigt weer te gaan regenen maar als we naar de hemel kijken lijkt het alsof Mozes de wolken boven ons verdreven heeft. Boven ons is het blauw, er om heen drijven donkere wolken. Ons karrenspoor komt uit bij een drukke verkeersweg waar we rechtsaf gaan richting Camporoppolo. In dit dorp nemen we een landweg, die echter uitkomt op weer een drukke weg die naar Maiano, een voorstadje van Spoleto leidt. Het is niet zo prettig lopen langs deze weg, en we moeten vooral goed uitkijken. Dat het gevaarlijk is blijkt wel uit een gedenkteken voor een meisje van 22 jaar. Op het einde van dit traject treffen we wederom de jonge Duitse, die vertelt dat ze de komende 2 etappes in één dag wil gaan lopen. We zullen elkaar dus niet meer zien en wensen haar een voorspoedige tocht. We komen dan in een iets rustiger omgeving en steken een rivier over, waarna we over een fietspad langs een andere droge rivier ( de Tessino) ons pad vervolgen. Zo komen we in Spoleto, waar we diverse keren nog aan voorbijgangers de weg naar het Monasterio de San Ponziano vragen. Uiteindelijk vinden we het klooster ook wel, al is het niet via de kortste weg.
Assisi - Rome
9
Het complex ligt er een beetje verlaten bij, en we vragen ons af of onze verwachtingen wel ingevuld worden. We krijgen een nette kamer toegewezen door een jongedame die vertelt dat haar zus sr. Maria Teresa is, die de reservering bevestigde. ’s Avonds lopen we naar Spoleto waar we in een klein restaurantje eten.
Assisi - Rome
10
21 mei 2013
Rustdag Spoleto
Om 07:30 u luiden klokken. Opstaan dus, want om 08:00 u is ontbijt. Het vriendelijke Aziatische gastvrouwtje heeft alles netjes op z’n plaats gezet. Het is sober, maar genoeg. Na het ontbijt geeft ze ons een kleine rondleiding door het kloostergedeelte dat verbouwd is tot gastenverblijf. En dat is toch wel groots en mooi. Nette kamers voor enkelingen maar ook voor gezinnen. Daarnaast wordt er tevens een gedeelte gebruikt voor congressen. Het kloostergedeelte, waar nog 8 nonnen verblijven, is gescheiden van het gastenverblijf en de congresruimtes. Op de plattegronden die op sommige plaatsen hangen is een en ander wel te traceren. De nonnen zijn veelal op leeftijd, sr. Maria Teresa is met 50 jaar de jongste. De klusjesman van het klooster heeft iets bijzonders voor ons in petto, hij laat ons in de crypte van de kerk. Een mooi gebaar. Op het eind van de linker zijbeuk gaat achter een deur een trap omlaag waar enkele sarcofagen staan.
En hier komen we in de crypte, een ruimte die historie uitstraalt. We zien oude muurschilderingen en zuilen met bogen waar het priesterkoor op rust. e Het Monasterio San Ponziano stamt uit de 12 eeuw, en dit is dus het oudste gedeelte waar wij ons bevinden. We hebben nu in korte tijd een heel ander beeld van het klooster gekregen dan we gisteravond hadden. Overigens is San Ponziano de patroonheilige van de stad Spoleto, die op het e einde van de 2 eeuw als martelaar stierf en hier begraven ligt. Na deze bijzondere ervaring gaan we de stad Spoleto verkennen en brengen allereerst een bezoek aan de Dom. Om dit bouwwerk te bereiken moeten we veel trappen beklimmen. Tiny telt ze: 264 treden. Op het plein voor de kerk zien we een jongeman zitten die we vanochtend bij het ontbijt ook zagen en meteen vertrok. Hij is dus nog niet ver gekomen. We maken een praatje en hij vertelt dat hij vanuit München onderweg is naar Rome. Hij heeft geen vaste route, bekijkt ’t van dag tot dag. Na Rome wil hij met de boot naar Barcelona en van daar uit naar Santiago de Compostella. Veel plannen dus; oftewel hij heeft geen baan, of een jaar een sabbatical genomen, of andere mogelijkheden. Wij hebben het niet gevraagd. De Dom van Spoleto is een mooie kerk, en ook vrij groot. In een kapel wordt een handgeschreven brief van Franciscus aan zijn broer Leo bewaard. Kort nadat we de Dom verlaten hebben begint het te regenen en gaan we terug naar het klooster. Het regent daarna de hele namiddag. ’s Avonds eten we in een gezellig klein restaurantje. We moeten wel lang wachten en lopen af en toe een ommetje voor dat het open gaat. Maar dat is het wél waard! Als we terug naar het klooster lopen heeft Tiny koude handen, omdat ze geen sokken aan heeft!
Assisi - Rome
11
22 mei 2013
Spoleto - Patrico
Tiny heeft goed geslapen, gelukkig. Tijdens het afscheid van onze gastvrouw maken we kennis met haar zus, sr. Maria Teresa. Beide zussen lijken sprekend op elkaar. We lopen de route die we gisteren al een beetje verkend hebben, weer de trappen op die leiden naar de Dom. En dat is met de rugzak toch behoorlijk zwaarder. Bij de Dom aangekomen gaan we nog even naar binnen, en zien dat er een kleine gebedsdienst wordt gehouden door een groepje Duitse pelgrims. We doen onze rugzak af en nemen op enige afstand ook plaats in een bank. De dienst duurt zo’n 20 minuten. Na afloop vertrekken we meteen. We lopen naar de Ponte delle Torri, een grote e boogbrug die in de 14 eeuw werd gebouwd over de rivier de Tessino.
Het is een imposant bouwwerk, 230 meter lang en 80 meter hoog. Aan de overzijde begint een bospad dat zigzaggend omhoog loopt. Het is een pad met hoge stenen treden, en daarnaast is het mistig, vochtig en benauwd. Geen ideale omstandigheden dus. Gelukkig ontmoeten we onderweg een dame die ons vertelt dat we op de goede weg zitten. Dan komen we bij Monteluco waar een klooster van Franciscus ligt. Maar voordat we dit bezoeken zijn we toe aan een kop koffie. Bij een albergo tegenover het klooster, die eigenlijk nog dicht is, worden we toch voorzien. Zij het dat de bediening nog in een pyama loopt. Onderwijl arriveert ook de groep Duitse pelgrims. Ze lopen dus schijnbaar dezelfde route. Na de koffie bezoeken wij het klooster, dat zo’n 360 meter hoger dan Spoleto ligt. Het is open, dus kunnen we de cellen bezichtigen die vroeger door Minderbroeders werden bewoond. Maar er is geen geestelijke te bekennen, en we hadden toch graag een stempel voor ons paspoort. Dus kloppen we netjes op een houten deur waarachter we stemmen horen. Een vriendelijke jongeman opent en onze passen worden warempel netjes voorzien van een stempel. De jongeman geeft ook nog enige toelichting over het verleden van het klooster. Na het klooster gaat de tocht verder over een verharde weg. De mist is opgetrokken en we krijgen prachtige panorama’s voorgeschoteld. De weg blijft wel stijgen. Als we bijna bij onze agriturismo zijn krijgen we het letterlijk aan de stok met 3 honden die een kudde schapen bewaken. Het loopt met een sisser af, dank zij de stokken!
Zo arriveren we om 13:00 u bij de familie Bartoli die nog aan het lunchen is. Even later zien we ook de honden met de schapen over de weg lopen, ze hebben hun taak goed volbracht.
Assisi - Rome
12
We worden vriendelijk ontvangen met koffie en gebak, waarna we onze kamer krijgen toegewezen. Later op de namiddag betrekt het weer, we krijgen windstoten, regen en onweer. Jammer, maar gelukkig zijn we droog aangekomen. De pelgrimsstoet uit Duitsland is inmiddels ook gearriveerd. Ze komen uit Füssen in Zuid-Duitsland en hebben een jonge priester bij zich. Als we om 18:00 u voor een kop koffie naar het hoofdgebouw gaan vragen ze ons of we willen deelnemen aan een gebedsdienst. Waarom niet denken we en zo gebeurt het dat we samen met hen de - geïmproviseerde - H.Mis vieren. Het avondeten bij de familie Bartoli wordt gezamenlijk genuttigd aan een grote tafel.
De heer des huizes zit als een echte patron aan het hoofd van de tafel. De Duitse priester houdt een kort gebed: Lieber Gott, segne flott! Wij krijgen een uitgebreide maaltijd, die door de dames van de familie Bartoli is bereid, voorgeschoteld: toast met beleg, pasta, vlees, spinazie, gebak en wijn; het kan niet op. Het wordt een gezellige avond, en een mooie ervaring rijker gaan we om 22:30 u naar bed.
Assisi - Rome
13
23 mei 2013
Patrico - Ferentillo
Na de overvloedige regen van gisteravond zijn we benieuwd: helaas, bij het openen van de “sjlaeg” (vensterluiken) zien we dat het een ponchodag wordt. Om 09:00 u gaan we op pad. We moeten een kilometertje terug lopen en vervolgens de asfaltweg verlaten en over een klein smal pad steil naar beneden. Links van ons ligt diep het dal, maar gelukkig wordt het pad breder zodat het toch wat veiliger wordt. Het pad wordt een karrenspoor en blijft sterk dalen. We komen bij een vijfsprong, met paal, maar zonder wegwijzer. We nemen rechts het eerste pad, en dat blijkt de juiste keuze. We lopen nu langs de helling van een berg. Dalend, en soms een enkele haarspeldbocht. Het is best een fijn pad om te lopen, met soms prachtige bloemen langs de kant, maar ook natte takken. En het pad heeft af en toe iets weg van een bergstroompje, als gevolg van de regen. Na eerst een oud kapelletje gepasseerd te hebben komen we bij de ruïnes van een verlaten gehucht, Sensati. Er staan alleen nog maar een paar muren overeind. Wie zou er nu hier gewoond hebben, zo’n eind van de bewoonde wereld in de bossen langs een berghelling. En waar zouden die bewoners van geleefd hebben? Iets verder wordt ons pad verspert door een omgevallen boom, een natuurlijke hindernis dus.
Het pad gaat slingerend verder en we passeren een waterval. Die heeft natuurlijk heel wat water af te voeren. Links in het dal zien we enkele huisjes liggen, maar hogerop is het nog steeds beneveld/mistig. En het blijft regenen. We komen in Le Cese, een “dorpje” waar volgens de routegids nog 9 mensen wonen. Het lijkt wel een spookdorp, zeker onder deze natte omstandigheden.
We gaan onder een afdak tussen 2 huisjes zitten. Zo kunnen we toch iets eten zonder dat alles nat wordt. Dan blijkt dat we niet de enige wandelaars hier zijn. We ontmoeten een groep Duitsers die iemand gevonden hebben om de plaatselijke kerk te openen. De non ( volgens het routeboekje) is er dus niet. We lopen even mee naar de kerk, maar blijven niet lang. De tocht gaat verder langs een wasplaats omhoog over een weg. Na enkele haarspeldbochten blijft het nog wel stijgen, maar de hoogteverschillen zijn minder. Dit stuk is gemakkelijk te lopen, en het is inmiddels droog geworden.
Assisi - Rome
14
We bereiken Ancaiano waar we over een oud voetpad naar beneden gaan en uitkomen bij een kerk. Later passeren we een begraafplaats en komen we op een punt waar de route gewijzigd is. Maar we vinden het punt waar we moeten afslaan niet, en blijven in het ongewisse. Zo lopen we te zoeken, dan weer verder en dan weer terug naar de begraafplaats. Als we ergens in een grasveld lopen om te kijken of we daar ons aanknopingspunt kunnen vinden begint een oudere boer naar ons te roepen. We lopen terug naar de weg en hij maakt ons duidelijk dat we beter de asfaltweg kunnen nemen naar Ferentillo. De man heeft gelijk, we kunnen wel blijven zoeken, maar dat is niet goed voor de bloeddruk! Dus lopen we wéér ( enigszins getergd) terug naar Ancaiano en nemen we daar de weg naar onze eindbestemming van deze dag. Om 17:30 u zijn we bij Agriturismo La Pila, waar de Duitse kolonne al aanwezig is. Zij hebben een andere ( hogere) route gelopen en waren niet in Le Cese. We balen toch wel een beetje want we hebben veel extra kilometers gelopen met dat zoeken. In La Pila is verder niet veel te beleven, het gebouw ligt buiten het dorp. Maar de kamer is netjes. En ’s avonds schijnt zowaar de zon!
Assisi - Rome
15
24 mei 2013
Ferentillo - Polino ( Don Bosco)
Als we vanuit La Pila vertrekken is het droog. We lopen naar Ferentillo waar we ons voorzien van proviand en cash geld. Als we aan de andere zijde het plaatsje verlaten zien we rechts op een rots een fresco op een rotswand. Kort nadat we hotel Monterivoso gepasseerd hebben gaan we over een bruggetje naar rechts en lopen dan al gauw op een landweggetje dat ons langs een kapelletje leidt. We komen bij een beekje en hier begint de klim naar de Carpiopas. Wéér zo’n typisch pad van alleen maar stenen, vaak steil, en hoog op grote keien stappen. De stokken komen weer van pas. Het pad loopt slingerend tussen struiken en bomen. Zonder dat we kunnen zien waar het eindpunt is. Maar de Carpiopas, die zo’n 400 mtr boven Ferentillo ligt, wordt wél bereikt, zij het na zwoegen en puffen. Het is ook warm vandaag. Boven op de pas volgen we een mooie licht stijgende brede landweg naar links. Deze weg loopt langs de berghelling. De lucht betrekt een beetje, en het dreigt zelfs te gaan regenen, maar het blijft droog. Waarschijnlijk door de wind. Na een uurtje komen we bij een driesprong waar we naar links gaan. Ons pad daalt nu lichtjes.
We lopen door een mooi gebied met weilanden die er kleurrijk bij liggen door de vele bloemen. Het afzien tijdens de beklimming zijn we alweer vergeten. Na 2 kilometer gaan we rechts over een oud pad weer omhoog. En hier wordt het goed opletten om de juiste route te volgen. Want de ene naar de andere afslag en kruising moeten we nemen. Het gaat goed, we komen op een inmiddels geasfalteerde landweg die ons in de richting van het bergdorp Polino leidt.
We negeren het pad dat rechts afdaalt naar dit dorp, dat we inmiddels zien liggen, en volgen de asfaltweg met zijn haarspeldbochten omhoog naar hotel Don Bosco. Dit afgelegen hotel ligt er in de mist een beetje treurig bij. De Duitse pelgrims arriveren aanzienlijk later. Op het punt waar het goed uitkijken was zijn ze bij een viersprong rechtdoor gelopen en in het dorp beland. Tsja, en toen moesten ze weer terug; omhoog.
Assisi - Rome
16
Hun gids, een hele aardige man, zit er beteuterd bij. Het is aan zijn gezicht af te lezen dat hij het zich zelf behoorlijk kwalijk neemt dat hem dit overkomen is.
Bij het hotel ligt een kleine kapel en de priester houdt hier weer een gebedsdienst, waar wij ook aan deelnemen. Het is er koud. ’s Avonds onder het eten is de stemming weer opperbest. We leren de groep beter kennen, en komen tot de ontdekking dat er 4 mensen uit een gezin meelopen: opa, oma, dochter en kleinzoon. Opa is een gepensioneerde bakker, en de dochter heeft een restaurant in Füssen. De kleinzoon heet Victor en is 13 jaar. Hij is ook het jongste lid van de groep. Vóór 22:00 u liggen we in bed. Maar een half uur later wordt er op de deur geklopt. Jack besluit om maar even te openen en staat dan oog in oog met een verdwaalde Duitse klopgeest met zijn doosje sigaren. “Oh, Entschuldigung”, komt er nog uit.
Assisi - Rome
17
25 mei 2013
Polino ( hotel Don Bosco) - Poggio Bustone
Onder het ontbijt wordt er nog gelachen over de escapades van de verdwaalde Duitser. De tocht gaat vandaag naar Poggio Bustone, en daar slaapt de groep in een ander hotel. Wij hebben daar een rustdag ingepland terwijl zij morgen hun laatste etappe nog lopen. Dus zien we elkaar niet meer, misschien onderweg nog even. Wij nemen afscheid van hen. Het waren leuke sympathieke mensen, en dat maakt het lopen van zo’n tocht ook mooi. Je ontmoet elkaar, begrijpt elkaar, respecteert elkaar. Al het is meestal voor korte duur. Wij vertrekken om 09:00 u. Het is bewolkt, droog, maar ook koud. Tsja, we zitten boven de 1000 m. Tiny voelt zich genoodzaakt om zelfs handschoenen aan te doen. Een echte wandelaarster, ze is op alles voorbereid! We volgen de asfaltweg waarover we gisteren omhoog zijn gekomen en gaan dan na 1½ kilometer rechtsaf over een landweg. We komen langs een paar waterbakken. Iets later zien we in de verte het Rietidal, waar we de komende dagen verblijven.
De landweg wordt stilletjes een voetpad. Aangekomen in een bos moeten we even goed oppassen: bij stenen “muurtje” van opgestapelde stenen met “Steinmänchen” zien we enkele Tau-tekens. We zitten dus goed. We stappen over het muurtje en vervolgen het pad naar links. Dit bospad leidt ons naar de ruïne van een toren die begroeid is. We volgen het pad dat even verder langs een snel stromende beek loopt. Een mooie idyllisch stukje. Ons pad eindigt bij een asfaltweg waar we B&B Il Fuscello zien liggen. Hier gaan we pauzeren en bestellen koffie en fruitvlaai, lekker, maar wel duur! De Duitsers zijn hier ook al. We zien toe hoe de heer des huizes grote moeite heeft om zijn oven aan te maken. Hij probeert het met papier, karton, takjes etc. Misschien had hij toch Tiny even moeten vragen om het van hem over te nemen.
Een half uurtje later vervolgen we de tocht via de brug. We lopen aanvankelijk over een asfaltweg en passeren een bijzondere grenssteen die aangeeft dat in 1840 hier de grens liep tussen de pauselijke staten en het koninkrijk Sicilië. We geloven het wel. Bij een wegwijzer nemen we links een bospad dat omhoog gaat.
Assisi - Rome
18
Klimmen dus, en weer goed uitkijken naar tekens op de bomen. Na ruim een half uur wordt het pad vlakker en bevinden we ons in een berkenbos. Het is een lang pad, en soms twijfelen we of we wel goed zitten. Maar zoals de gids vermeld eindigt het pad bij een aantal drinkbakken, waar we weer even gaan zitten. We vervolgen de tocht over een brede landweg naar rechts.
Dit is weer mooi, vergezichten en een bergwei met grazende koeien. De rust, de stilte. Genietend van dit moois bereiken we na 2 kilometer een gerestaureerd kapelletje dat gewijd is aan Franciscus.
De Duitsers zijn hier ook. Het begint te druppelen. We twijfelen, poncho of niet? Het valt nog mee, dus geen poncho. Even nadat de Duitsers vertrokken zijn gaan wij ook. We lopen over een asfaltweg. De druppels worden korte buitjes. We naderen Cepparo, een klein bergdorp waar we via een grote bocht doorheen lopen en het Duitse peloton passeren. De buitjes worden buien. In een haarspeldbocht van de weg moeten we rechtdoor een landweg nemen. Op de landweg moeten we een paar honderd meter verder over een beek stappen en aan de andere zijde weer scherp terug. Dit pad wordt een landweg waar geen einde aan lijkt te komen, maar toch uitkomt op een verharde weg die ons naar Poggio Bustone brengt. Het regent inmiddels pijpenstelen, we ( vooral Jack) hebben de verkeerde keuze gemaakt. We besluiten toch door te lopen naar het Convento San Giacomo, het eerste van de vier Franciscaanse kloosters die we gaan bezoeken in het Rietidal. En Giacomo is in het Nederlands Jacobus, toch wel weer een beetje bijzonder! Het klooster ligt buiten het stadje, en we komen er drijfnat aan.
Assisi - Rome
19
Een pater verzoekt ons om de rugzakken in een hal af te doen. Hij kijkt een beetje verwonderd, maar we krijgen wel onze stempel! We bezichtigen kort het complex en lopen terug naar de kerk in het stadje waar we een vriendelijke Italiaan treffen die ons naar het restaurant La Locanda Francescana brengt. Gelukkig, want dat had ons veel zoekwerk gekost. Poggio Bustone ligt op een berghelling, en de straatjes zijn smal, stijgend en dalend. Of er zijn trappen. En straatnamen zie je nauwelijks. In het restaurant krijgen we koffie waarna Feliciano ( de eigenaar) ons naar de albergo brengt die elders in het dorp ligt.
We krijgen een mooie, grote kamer. En kunnen voor een kleine vergoeding de was laten doen! ’s Avonds eten we in het restaurant en maken kennis met een Duits echtpaar dat ook de route loopt. Wij liggen om 21:00 u in bed. Moe.
Assisi - Rome
20
26 mei 2013
Rustdag Poggio Bustone
Als we gaan ontbijten zien we dat onze was hangt te drogen op een rek dat in een ruimte bij de receptie staat. Feliciano heeft de laatste versie van ons routeboekje, en we mogen het eksemplaar even lenen om onze routekaarten te controleren. Gelukkig zijn geen noemenswaardige wijzigingen. Daarna gaan we bellen om overnachtingen voor de komende dagen te regelen. Dat gaat goed, behoudens het hotel in Calvi dell’Umbria. Dit is definitief gesloten. En nu dan? We vragen Emisa, de jongedame die de albergo verzorgt, of zij ons kan helpen. Zij was ook ooit in Santiago de Compostella en begrijpt ons probleem. Zij belooft ons dat ze op internet gaat zoeken. Tevens geeft ze ons een tip over de Sacro Speco ( Heilige Spelonk) die een kwartier lopen van het klooster van Poggio Bustone ligt. Bij deze spelonk zou een engel aan Franciscus verschenen zijn. Wij besluiten om deze spelonk te bezoeken. Het blijkt nog een behoorlijke trip te zijn. Veel trappen omhoog. Onderweg passeren we enkele kleine kapelletjes. Maar het blijkt wel de moeite waard te zijn. Er is een kapel om de spelonk heen gebouwd, en dat hebben ze mooi gedaan.
Enkele motorrijders maken ons duidelijk dat de deuren open zijn. Binnen zien we dat er een doorgang met een trap is tussen het bovenste gedeelte waar buiten de kerkklok hangt en de kapel beneden. In de kapel hangt een schilderij waarop Franciscus te zien is met een engel. Wij gaan weer terug richting klooster, de trappen omlaag. We moeten oppassen dat we niet uitglijden, het pad is nat en de stenen ( soort kinderkopjes) glad. Onderweg kijken we nog even naar een modern beeld, waarvan een afbeelding in het boekje staat. We vinden het niet mooi, past niet bij de periode waarin Franciscus leefde. Het klooster is dicht. Feliciano heeft het druk vandaag, het restaurant zit vol met gasten. Er is feest, en de bezoekers staan er allemaal chique op. Terug in de albergo heeft Emisa een overnachting voor ons gevonden. Een agriturismo die een paar kilometer achter Calvi dell’Umbria ligt, maar wél langs de route. Mooi toch?
En onze was is droog! Dus kunnen we ze van het droogrek afhalen en vouwen. Tegen de avond verkennen we even de route voor morgenvroeg. En dat blijkt een goed idee, want het is toch wel zoeken waar dat pad begint.
Assisi - Rome
21
27 mei 2013
Poggio Bustone - Rieti
Na het ontbijt neemt Feliciano, de eigenaar van La Locanda Francescana, hartstochtelijk afscheid van ons. Hij is in orde, een prima vent. Daarna in de albergo van Emisa, we bedanken haar voor de goede zorgen. Vandaag boffen we, het is goed weer. We verlaten Poggio Bustone over een voetpad dat naar Cantalice leidt. Emisa heeft ons verteld dat we de gele stippen moeten volgen, een goede tip! We komen vandaag langs het Santuario della Foresta, en daar willen we vóór 12:00 u zijn. Want op dat tijdstip gaat het dicht. De landweg waar we aanvankelijk op lopen wordt een smal voetpad dat door een hellingbos slingert. In het dorpje San Liberato nemen we een landweggetje en lopen omhoog, maar dan horen we iemand roepen. We zien een oudere inwoner boven in een kamer staan die wijst dat we te ver zijn doorgelopen. We hebben een afslag achter een paar huizen gemist! We zwaaien terug naar de oplettende man. Het pad achter de huizen gaat omhoog, even later gaan we verder over een smal pad dat langs een berghelling loopt.
Soms is het een tikkeltje gevaarlijk, omdat op plaatsen de ondergrond is weggestroomd door de overvloedige regenval. We moeten dus oppassen en de stokken goed gebruiken. Even voorbij een drinkbak eindigt het pad bij een verharde weg die we volgen naar Cantalice. In dit dorp, dat tegen een bergwand ligt, moeten we trappen op en passeren een kerk. We volgen nog steeds de trappen maar krijgen toch weer het idee dat we in een doolhof zijn beland. Het is allemaal smal, we lopen onder poortjes en zien dan toch opeens een bordje met het opschrift Piazza del Popole, hetgeen betekent dat we goed zitten. Via een grote poort verlaten we het dorp en komen op een brede asfaltweg die over een heuvelrug loopt.
We genieten van de mooie vergezichten, zien bergen waarvan de toppen onder de sneeuw liggen. Desondanks lopen we toch stevig door.
Assisi - Rome
22
We passeren het dorp S. Felice en komen even later op een landweg die een dalend keienpad wordt. Helaas, hier kunnen we geen tempo maken. Het pad eindigt bij een verharde weg, die we maar kort volgen, want we moeten verder omhoog over een stijgend modderig pad. We zijn er bijna, maar…. helaas. Al ploeterend horen we de klok van het klooster 12 uur slaan. Jammer, geen stempel dus, en we zijn zo dichtbij. Vijf minuten later staan we voor het klooster. We houden hier pauze en bezoeken het kerkje. Vanuit een deur in de kerk kunnen we de “breviergang” zien, waar het nu stil is. Vlak bij de ingang zien we een mooie groep beelden in de tuin. Jack loopt er naar toe, terwijl Tiny zich amuseert met een loslopende kat. We verlaten drie kwartier later het mooi en stil gelegen klooster.
We volgen een weg die in een boog langs de mooie tuin loopt, met wijngaard, fruitbomen en groenten. Via een dalende asfaltweg bereiken we Rieti. Bij het station van deze grotere stad zien we een plattegrond, en zo vinden we snel ons onderkomen: hotel Europa. In Rieti bezoeken we de Cattedrale di Santa Maria Assunta met een indrukwekkend altaar. In het stadje bevindt zich ook het geografische centrum van Italië ( zoals men zegt). Maar deze plek op een klein pleintje kan ons niet imponeren. Iets buiten het centrum ligt een kerk gewijd aan Franciscus, en die bezoeken we even. Jammer, deze kerk is onderkomen, ruikt muf en heeft beschimmelde muren. Rieti heeft waarschijnlijk te veel Godshuizen.
Bij een brug over de rivier Velino zien we een ijskraam. En vandaag is zo’n dag dat we er wel zin in hebben, de eerste van dit jaar. Heerlijk.
Assisi - Rome
23
28 mei 2013
Rieti - Greccio
De ontbijtzaal zit vol, een Italiaanse groep is onderweg. Het zijn Italiaanse wandelaars, maar waar gaan ze naar toe? We weten het niet. Onze aandacht gaat ook uit naar een zeer on-Italiaans ontbijt dat we voorgeschoteld krijgen. Zo’n uitgebreid ontbijtbuffet hebben we nog niet eerder gezien tijdens onze wandelingen in dit land. Omdat we een half uurtje eerder konden ontbijten zijn we vroeg op pad.
We steken via de Ponte Romana de rivier Velino over. Bij een kleine kruidenierswinkel kopen we wat proviand en lopen dan naar de Porta Romana, een oude Romeinse poort. We vinden het maar een lelijk ding dat geen foto waard is, ook al omdat er een bus geparkeerd staat. Dat oogt helemaal niet. Hier start het zoeken naar de goede weg. We moeten naar een fiets/trimpad dat langs de Velino loopt. Maar het ontbreken van straatnaam bordjes maakt het vinden van de juiste weg er naar toe moeilijk. Maar we weten waar de rivier stroomt en uiteindelijk komen we wel op het fietspad. We volgen de rivier circa 1 kilometer, en gaan dan bij een viaduct linksaf. Gelukkig staan er kaarten in ons routeboekje, want we twijfelden een beetje. We komen op een drukke verkeersweg, waar we goed moeten uitkijken. Italianen zijn bijna altijd druk, en 4 van de 5 chauffeurs rijdt terwijl hij met zijn GSM aan het bellen is. En een doorgetrokken streep weerhoudt hen niet om toch in te halen. Het is wat….. Maar we komen ongeschonden op een wat rustiger weggetje dat onder een tunneltje doorgaat. Een kwartiertje later staan we voor een snackbar. Hier ontmoeten we een Italiaan die we eerder deze ochtend zagen lopen. Hij heet Walter en komt uit Süd-Tirol, en spreekt dus vloeiend Duits. Hij is alleen onderweg, en vertelt ons dat het bij Don Bosco, waar we enkele dagen geleden waren, gesneeuwd heeft. Tegenover de bar begint een weg naar het Convento di Fonte Colombo. We komen op een steenachtig pad dat zich door een bos omhoog slingert, passeren een paar kapelletjes, en komen uiteindelijk bij het klooster van de Minderbroeders dat open is.
Er is een H. Mis aan de gang. We houden hier lang pauze en verzorgen de inwendige mens. Daarna bezichtigen wij de kerk en het klooster voor zover dat toegestaan is natuurlijk.
Assisi - Rome
24
Er zijn veel geestelijken, ook buitenlanders, misschien is er wel iets bijzonders vandaag. Maar het fijne ervan vernemen wij niet. We vervolgen onze tocht en dalen af over een asfaltweg, die we later verlaten en verder gaan over een rustig paadje dat eindigt bij het dorpje San Vincenzo. De honden hier hebben ons al opgemerkt, het is gedaan met de rust! Vanuit San Vincenzo gaat het linksaf over wéér een drukke verkeersweg.
Gelukkig verlaten we deze na zo’n 750 meter en gaan we rechts over een spoorlijn waarna we op een rustige landweg komen. Walter is inmiddels ook weer opgedoken en loopt even een stukje met ons mee, hij had zich trouwens bijna verlopen. Het landweggetje eindigt bij het spoorwegstation van het plaatsje Larghetto. Walter is inmiddels doorgelopen, en dat vinden wij niet erg want wij lopen toch liever met zijn tweeën. We gaan verder over een verkeersweg, die we echter snel verlaten om een rustig landweggetje te nemen dat ons naar Contigliano leidt. De route is hier goed aangegeven middels houten wegwijzers en de gele stippen waar Emisa ons op attendeerde. Onderweg treffen we de groep Italianen, die we bij het ontbijt zagen. Ze herkennen ons en zwaaien vriendelijk. Na zo’n 3 kwartier komen we in Contigliano dat op een berghelling ligt. Tijd om het dorp te bezichtigen nemen we niet, we gaan verder en dalen af over een asfaltweg. Contigliano is toch een redelijk plaatsje merken we. We kwamen aan het “oude” historische gedeelte, maar lopen nu in het “nieuwere” gedeelte dat meer in het dal ligt. We komen bij een bar en besluiten hier een kleine pauze in te lassen en een pizza te bestellen. Het is lekker weer en we kunnen op het “terras” langs de weg zitten. Zo gezegd zo gedaan. Maar het duurt toch wel lang, waar blijft de pizza? Als Jack binnen gaat informeren komt hij in de bar die vol rook hangt, de pizza’s zijn verbrand! Helaas, dus wachten we maar op nieuwe. Die overigens wel goed smaken. We gaan verder over een rustige landweg die slingerend omhoog loopt. Dit weggetje verlaten we bij een dalend pad. We krijgen een poosje gezelschap van een hondje, dat ons uiteindelijk toch maar alleen verder laat gaan. Het pad is op plekken behoorlijk modderig. Op sommige plaatsen moeten we ons langs het pad een weg banen, om niet in de waterplassen weg te zakken. Daarbij kunnen we ons alleen vasthouden aan prikkeldraad. We passeren een groot gebouw aan onze linkerhand, wat vroeger een abdij was maar nu een hotel blijkt te zijn. Ons pad is hier zeer smal, rechts kijken we neer op het dal. Het pad eindigt bij een asfaltweg die met haarspeldbochten naar Greccio loopt. Wij snijden die haarspeldbochten af over kortere paden.
Zo bereiken we onze bestemming van vandaag: Greccio.
Assisi - Rome
25
Wij overnachten in Albergo Belvedere, dat een restaurant heeft met een schitterend uitzicht over het Rietidal. Helaas was het douchen wat minder, het water was koud. We denken dat de boiler te laat was aangezet.
In Greccio zien we veel muurschilderingen op huizen. Het is heel apart, mooi en schept een aparte sfeer in dit dorpje. De afbeeldingen stellen gebeurtenissen uit het leven van Franciscus voor, zoals bijvoorbeeld de vogelpreek en de ontmoeting met de wolf. ’s Avonds na het eten komt een Duitser met een vraag over de route. Hij is onderweg met een groep van 14 personen uit München, waarbij enkele last hebben van hun gewrichten waaronder de knieën. Verder vertelt hij dat de groep vandaag onderweg was van Stroncone naar Greccio, en dat er onderweg een afzetting was. We zijn benieuwd wat dat morgen voor ons betekent. De eigenaar van Belvedere geeft hem tekst en uitleg voor zover dat kan. Want de goede man is niet zo duidelijk in zijn bewoordingen en een beetje “beneveld”.
Assisi - Rome
26
29 mei 2013
Greccio - Stroncone
Het douchen is deze ochtend een stuk aangenamer, het water is fijn op temperatuur.
Als we naar buiten kijken zien we dat de zon moeite heeft om door het wolkendek te breken, wat een mooi plaatje oplevert van het Rietidal. Van Greccio naar het Santuario del Presepe is maar 2 kilometer, maar vlak voordat we er zijn krijgen we een flinke stortbui over ons heen. Onder een afdak doen we snel de jassen aan en de regencape over de rugzakken. Als we even later bij het klooster aankomen is het alweer droog. Het klooster is tegen een rotswand aan gebouwd, het ligt vrij hoog. Met wat fantasie lijkt het op een majestueus adelaarsnest.
We moeten nog aardig wat trappen op voordat we op een “pleintje” komen waar de kerk ligt. Hier ontmoeten we de groep van de Duitser die gisteravond Belvedere binnen kwam wandelen. Het probleem, wat het ook mocht zijn, is zo te zien opgelost. Het Santuario del Presepe is een franciscaans klooster, en hier zou de oorsprong liggen van het inmiddels eeuwenoude gebruik van Kerststallen. Franciscus zou in het jaar 1223 hier de basis hebben gelegd voor dit traditionele gebruik. Op de plek waar hij destijds een levende Kerststal ( met os en ezel!) realiseerde met behulp van boerengezinnen uit het dorp verrees later dit franciscaanse klooster. En inderdaad, als we het gebouw betreden zien we vele kerststallen, waarbij te zien is dat ze uit allerlei windstreken komen. Niet alleen Europa maar ook uit Azië. We zien ook foto’s van een bezoek dat paus Johannes Paulus II enkele jaren geleden aan het klooster bracht. Bij het klooster kunnen we ook het oude gedeelte bezoeken waar nog vertrekken (“cellen”) te zien zijn waar de minderbroeders vroeger verbleven, en een zogenaamde “slaapplank” van Franciscus. We bekijken nog even de kerk en gaan dan verder. Via een trap langs de kerk omhoog komen we op een pad waar een wegwijzer moet staan. We zien echter alleen maar een oud busje en ezels beladen met hout, geen bordje. We twijfelen, gaan over de weg omlaag en wéér de trappen op. Weer niets. Dan denkt Jack dat we door de consternatie met die ezels, en mede door een bus toeristen, vergeten hebben om achter dat busje te kijken. En inderdaad, daar ligt een oud houten bord dat ongetwijfeld
Assisi - Rome
27
onze wegwijzer moet zijn. Opluchting. We komen op een stijgend bospad. En we zien waarom de Duitse groep gisteren hier een probleem had. Er hangt een bord met een Italiaans opschrift met ongetwijfeld een vermelding dat men niet verder mag vanwege werkzaamheden. We doen echter alsof onze neus bloedt en gaan toch door. Het heeft waarschijnlijk te maken met het rooien van bomen en die ezels. Maar de ezels zijn inmiddels weg en als we niet door mochten hadden die 2 werklieden ons wel tegenhouden. Het pad stijgt behoorlijk totdat we bij een versperring aan de andere kant komen. Het is afgezet met lint, waar wij onderdoor kruipen. We komen op een pad dat bestaat uit vlakke keien die in specie zijn gelegd. Toch wel glad met dit weer. We moeten nu telefoonpalen volgen die langs de kant staan, wat een beetje aan de tocht naar Sansepolcro doet denken 2 jaar geleden. Maar toen was het pad zwaarder, je mocht het geen pad noemen. We komen boven en kunnen hier nog een laatste blik op het Rietidal werpen.
Dan gaat het verder over een mooie brede landweg, vlak over een bergweide waar koeien en paarden grazen. Enige tijd later komen we in het dorp Prati, dat voornamelijk bestaat uit een camping en vakantiehuisjes. Van hier uit volgen we 3 kilometer een asfaltweg. Onderweg passeren we een schaapsherder die lekker luierend in het gras ligt. De honden doen hun werk wel. We nemen een afslag over een steenachtig pad dat zigzaggend naar beneden gaat. Gelukkig wordt het pad later beter. Bij een kapelletje houden we onder de goedkeurende blik van Maria pauze. We zijn wel toe aan een maaltijd, maar moeten het doen met wat toastjes en jam.
Een half uurtje later gaan we verder over ons pad dat naar Stroncone leidt. We komen om 15:00 u in dit middeleeuwse plaatsje, dat op een rots ligt, vanaf de bovenzijde. Helaas ligt onze overnachtingsplek niet in het historische dorp zelf maar iets verderop. We lopen door het dorp en dalen daarna verder af naar een in een dal gelegen wijk. Na veel zoeken vinden uiteindelijk met de hulp van een oudere inwoner B&B Emily. Emily is de dochter van Maria Christina die de B&B runt. We krijgen een eenvoudige maar wel nette kamer. Voor de afwisseling gaat het weer eens regenen, de was droogt dus niet. Later gaan we op zoek naar het vervolg van de route, en bezoeken we het klooster van Stroncone waar in de kerk een gemummificeerd lichaam van een priester ligt. Jack vindt dat maar niks. We eten in het restaurant van het hotel Francesco, en schuiven bij Walter aan die hier overnacht. We hebben hem de hele dag niet gezien en vragen ons af welke route hij eigenlijk loopt.
Assisi - Rome
28
30 mei 2013
Stroncone - Calvi dell’Umbria
We hebben slecht geslapen, vanwege de harde regen. Maar goed dat Tiny de was binnen heeft gezet want anders was het te dragen gewicht behoorlijk toegenomen. Maria Christina heeft een goed ontbijt voor ons klaargezet. En we krijgen nog belegd brood en fruit mee voor onderweg. En voordat we vertrekken moeten we op de foto voor haar verzameling. Bij het klooster van Stroncone lopen we nog even de kerk in. Het gemummificeerde lichaam schijnt van ene Beato Antonio te zijn. Jack keek al langer op tegen de etappe die we vandaag moeten lopen. Dit vanwege de lengte en de hoogteverschillen. En op sommige plekken is het hem niet duidelijk hoe we aanknopingspunten van de route kunnen vinden. We zien wel. Gisteren vonden we de weg naar Coppe, en de start is dus in ieder geval goed. Vóór Coppe volgen we een weg links naar beneden en komen we langs de vermelde wasbakken.
Het is lekker wandelweer, af en toe zon en een beetje wind. De grindweg waar we over lopen gaat naar beneden. Dan staan we voor een beek waar we gemakkelijk over heen kunnen, want er liggen stapstenen in het water. Gelukkig, want anders hadden we 1½ kilometer om moeten lopen. Na het beekje gaat ons stenige pad vrij steil omhoog. Aangekomen op een klein plateau in een bos nemen we even pauze.
Er liggen enkele boomstammen waar we op kunnen zitten. We eten eerst het fruit dat we hebben meegekregen. Lekker fris zo tussendoor. We gaan verder en komen langs het buurtschap Aguzzo dat we rechts laten liggen. Even later bevinden we ons op een dalend pad waar we een drietal personen tegenkomen. Het blijken twee mannen en een vrouw uit Brazilië te zijn. Zij spreekt goed Engels en vertelt dat dit voor haar de eerste camino is, haar metgezellen waren eerder al in Santiago. Het is ons duidelijk dat ze zeer gelovig is, want ze loopt met rozenkrans in haar hand. Ze lopen tot Poggio Bustone, en hebben onderweg veel regen gehad. Tsja, wij ook.
Assisi - Rome
29
We wensen mekaar een goede tocht en vervolgen ons pad. Wij blijven dalen totdat we over een bruggetje lopen. Dan gaat het weer omhoog naar het dorpje Ville. Onderweg moeten we een stukje door een akker lopen vanwege werkzaamheden aan een leiding. In Ville aangekomen pauzeren we weer even bij een Christusbeeld. Hier staan enkele banken, en aangezien we die tot nog toe nauwelijks gezien hebben willen we er hier wel gebruik van maken. Eventjes lekker zitten en bijkomen van de inspanning! De tocht gaat verder via een steil pad aan de overzijde dat langs een olijfgaard loopt. Op een verharde weg aangekomen gaan we linksaf. Maar een paar honderd meter verder begint Jack te twijfelen, is dit wel goed? We zien een wegwijzer met de vermelding Vasciano, en dat klopt niet. Dus lopen we terug. Het blijkt dat een herkenningspunt op de kaart niet op het juiste punt staat. We moeten een pad nemen dat nog verder omhoog loopt en uitkomt bij een asfaltweg die we naar links volgen. De weg maakt een paar scherpe bochten en na een kilometer komen we bij het Convento del Sacro Speco, een mooi klein klooster.
Het is na twaalven, dus is er geen monnik te bekennen. Ze zitten ongetwijfeld te lunchen. Op de binnenplaats hebben we een prachtig uitzicht op het dal waar we vandaan komen. Tiny vraagt zich af waarom die kloosters allemaal zo hoog moeten liggen. “Waarschijnlijk zoeken ze het hogerop”, is het dubbelzinnige antwoord van Jack. In de kapel is een huwelijksviering geweest, of een andere bijzondere viering, want we zien bloemstukken maar ook moderne muziekinstrumenten. En eerlijk gezegd is het ook een mooie locatie. Nadat we iets gegeten hebben gaat de tocht verder. En dan begint het te regenen. De jassen en de poncho’s gaan aan. Ons pad gaat eerst steil, en daarna héél steil omhoog. We moeten elke stap voorzichtig zetten want de stenen worden glad. En alsof de omstandigheden nog niet zwaar genoeg zijn begint het ook nog te hagelen en krijgen we onweer.
Jack heeft bewondering voor Tiny, die met haar kleine pasjes wel vooruit en omhoog komt. We hebben geen keuze, moeten verder. Het onweer duurt gelukkig niet zó lang, een half uurtje. Als we boven op de helling zijn kijken we even omlaag. Ja, dat was even pittig! We bevinden ons in een open plek waar we bij een karrenspoor linksaf moeten. Dan wordt het penibel.
Assisi - Rome
30
We zitten in een bos waar een boom ons herkenningspunt moet zijn, maar welke boom? Er zijn bomen gekapt. Dan vinden we een boom waar een stuk schors vanaf is, maar herkennen wel - met enige fantasie - de punt van een pijl. Maar de paden zijn moeilijk te herkennen omdat men met een rupsvoertuig hier heeft rondgereden. En overal liggen takken. Met een beetje verbeeldingskracht zie je alles voor een pad aan. Het wordt een gevoelskwestie en juiste intuitie, met enige hulp van ons kompas. We vinden een zéér modderig pad waarover het rupsvoertuig steil naar beneden is gegaan. Stapje voor stapje gaan we daar voorzichtig omlaag. Het “pad” komt beneden uit op een grindpad. En nu, links of rechts? Jack gaat even naar links om te kijken waar het pad naar leidt en ziet in de verte iets “roods” bewegen. We lopen er naar toe en ontmoeten 2 jongere Italianen. De jongedame spreekt goed Engels. Ze heeft een Nederlandse partner die in de omgeving van Amersfoort woont en vertelt ons dat we het pad 500 meter moeten volgen en dan de asfaltweg naar rechts moeten nemen. Gelukkig, we zitten goed! Maar ze wil ons ook wel naar Calvi dell’Umbria brengen. We wijzen het vriendelijke aanbod af. “Wenn schon, denn schon”, waren de woorden van Bartholomeus in de voorstad van Burgos 5 jaar geleden. En zo is het. De jongedame heeft ons goed geholpen. Een tiental minuten later komen we op een verharde weg, waar Jack een vos ziet wegrennen. En 6 kilometer verder komen we in Calvi dell’Umbria waar we een verdiende koffiepauze nemen. We zijn er echter nog niet. Emisa, de jongedame uit Poggio Bustone, heeft voor ons een onderkomen gereserveerd bij de agriturismo Il Boschetto. Dus moeten we nog verder. We lopen door Calvi dell’Umbria, ook een oud historisch plaatsje, en beginnen dan aan een afdaling over 573 treden.
Tiny heeft ze geteld! Het eindigt bij een verkeersweg waar we naar links gaan. Deze weg verlaten we weer bij een bospad dat ons naar het dorpje Santa Maria Maddalena leidt. Hier komen we langs de kerk en dalen dan af naar een voorrangsweg die we oversteken. We zijn er nu bijna. Even later staan we voor de eindbestemming van deze dag. Het is 18:15 u. “Zo”, zegt Tiny, “morgen uitslapen tot 10:00 uur”. Maar dat zit er niet in. De eigenaar van de agriturismo heeft het goed voor elkaar. Een groot restaurant waar het die avond druk is. En een mooi terras voor de warme zomerse avonden, die er helaas dit jaar nog niet zijn geweest. Maar wij zijn blij dat we een goed onderkomen hebben!
Assisi - Rome
31
31 mei 2013
Calvi dell’Umbria - Selci Sabina
Schijnbaar doet de eigenaar van Il Boschetto niet meer zo veel aan overnachtingen. We zijn de enigen. We denken dat dat mede komt doordat de kamers slechts één deur naar buiten hebben. Dus als het op een echte zomerse avond druk is op het terras heb je waarschijnlijk toch wel enige geluidsoverlast. Hij zal ook wel een voorkeur hebben voor het restaurant. We hebben afgesproken dat we om 08:00 u graag willen ontbijten, maar op dat tijdstip staan we voor een gesloten deur. De jongedame arriveert een minuutje later met haar autootje. We krijgen een goed ontbijt voorgeschoteld: brood, ham, jam en natuurlijk ontbreken de koekjes en cakejes niet. Een uurtje later zijn we weer onderweg. We verlaten Umbrië en komen in de regio Latium ( of Lazio). Het zonnetje schijnt en de verharde weg waar we over lopen is redelijk vlak. We bevinden ons op een heuvelkam en hebben een mooi uitzicht op de heuvels van Latium. Zo schieten we het eerste uur goed op. Dan, als we inmiddels de verharde weg hebben verlaten, komen we bij een “stevige” boom. En hier, zoals ons routeboekje het letterlijk omschrijft, begint “ons niet zo duidelijke pad”. Wat heet “niet duidelijk”. Dit mag je helemaal geen pad noemen.
We begeven ons tussen hoog gras, korenaren, netels, doornstruiken en noem maar op over het “genoemde pad” met “valkuilen” en “lopen” naar beneden. We zullen het maar de avontuurlijke factor noemen. Tiny weet niet eens waar ze loopt, want de begroeiing is hoger dan zij groot is. Het “pad” eindigt in een dal, waar al gauw de volgende verrassing te wachten staat. Op een plek waar 2 beekjes bij elkaar komen moeten we de beek oversteken. Die toch redelijk diep is, in elk geval diep genoeg om natte voeten te krijgen als we dit gaan doen met de wandelschoenen aan. Jack ontdekt een alternatief. Aan de linkerzijde is een mogelijkheid waar de kans op natte voeten het kleinst is.
De beek is hier het smalst. Aan de overzijde moeten we dan door struikjes en gras. Het plan lukt slechts gedeeltelijk. Na de overtocht zitten onze schoenen onder de modder, maar de voeten zijn droog gebleven. Als we onze tocht willen we vervolgen horen we een stem.
Assisi - Rome
32
Het blijkt Walter te zijn die vraagt hoe we dat geflikt hebben. Jack legt het aan hem uit maar hij besluit zijn schoenen uit te doen en op blote voeten door de beek te gaan. Oké, wij gaan verder en staan voor een stevige beklimming. Een modderig pad dat door de veelvuldige regen uitgesleten is. Op zo’n ondergrond ben je blij dat je de Nordic Walking stokken bij je hebt. Het pad eindigt boven bij een asfaltweg. En dat loopt weer lekker, ware het niet dat het begint te regenen. We twijfelen niet lang en nemen de poncho’s die onder luid geblaf van een luidruchtige hond aan doen. Als we verder lopen zegt Tiny dat ze de aanduiding van Italiaanse wegen maar vreemd vindt. Het is altijd “Via Roma” of “Via San Antonio”. Waarom gaan die wegen niet rechtstreeks ergens naar toe ? Het stopt met regenen. We komen in het plaatsje Borgonovo waar we bij een drukke T-splitsing een bar zien liggen. Hier doen we de poncho’s uit en drinken een lekkere warme latte macchiato. Heerlijk met een gebakje erbij. Vanuit de bar gaat de route naar het Santuario di Santa Maria in Vescovio waar een oude pelgrimskerk blijkt te zijn die stamt uit de vroege middeleeuwen.
Hier treffen we Walter weer. We vragen ons wederom af welke route hij loopt want onderweg heeft hij ons niet gepasseerd. Hij gaat overnachten in Albergo Pineta, en vraagt zich af waar die ligt. Jack legt hem uit dat die albergo niet meer dan 300 mtr hier vandaan ligt en wijst hem de weg. Dan bezoeken we de kerk. Deze heeft oude fresco’s. Ook zien we een oude preekstoel langs een zuil, niet van hout maar van steen of graniet. En de crypte, die we echter niet mogen betreden. De kerk werd gebouwd op een plek waar vroeger een belangrijke Romeinse stad lag. Opgravingen getuigen daarvan. Wij lopen verder naar Selci waar we gaan overnachten in La Vecchia Quercia. Het laatste stuk gaat nog redelijk bergop. Om 15:00 u zijn we op onze bestemming waar we hartelijk worden ontvangen door Anna en haar dochter Silvia. La Vecchia Quercia blijkt tevens een restaurant te zijn met veel positieve waarderingen. We krijgen een mooie ruime kamer toegewezen, met een grote afbeelding van de omgeving op de muur. De kamer heeft iets extra’s in vergelijking met de anderen waar we waren. ’s Avonds maken we kennis met Guiseppe, de echtgenoot van Anna. Na het eten vraagt hij of Tiny trek heeft in een grote kop koffie. “Ja”, is de reactie, en Tiny krijgt een grote kop koffie!
Assisi - Rome
33
1 juni 2013
Rustdag Selci Sabina
Als we opstaan zien we dat het weer regent. Het is grijs, en aangezien het niet waait zal het een lange dag worden waarop we niets kunnen ondernemen. Maar het is ook een rustdag. Na het ontbijt biedt Guiseppe aan om ons naar het stadje of naar een winkelcentrum te brengen. Het is vriendelijk aangeboden, maar daar hebben we met die regen geen trek in. We mogen wel een blik werpen in de keuken waar Anna de scepter zwaait. Anna bereidt op de traditionele oude wijze gerechten. Ze maakt ook zelf pasta, zoals spaghetti en tortelini. Ze toont ons hoe ze spaghetti maakt. Eerst deeg maken. Dan maakt ze van de deeg een grote platte ronde schijf waarna ze deze van 2 kanten oprolt.
En de rol snijdt ze vervolgens met de hand in “sliertjes”, spaghetti. Wat een werk. In de keuken staat een grote oude Italiaanse steenoven waar alles in gebakken wordt. Anna doet alles samen met een leerling kok. Deze knul, die overigens goed Engels spreekt, komt uit Noord-Italië. Hij leert van Anna hoe hij op de oude traditionele Italiaanse wijze gerechten moet bereiden. Ongetwijfeld zit hij op het goede adres. ’s Middags is het even droog en lopen we even naar buiten. Maar niet lang, want……….. De rest van de dag brengen we door met wat bladeren in boeken die Guiseppe ons geeft. Er staan foto’s in van plaatsen in de omgeving. We bevinden ons in de landstreek Sabina, dat genoemd is naar de Sabijnen, een oud volk dat hier vroeger woonde, nog voor de stichting van Rome. Hier liggen veel middeleeuwse dorpjes. Het is een echte rustdag, ’s avonds eten we “platte kip”.
Assisi - Rome
34
2 juni 2013
Selci Sabina - Poggio Mirteto
Als we na het ontbijt onze spullen inpakken wordt er op de deur geklopt. Guiseppe staat voor de deur met 2 broodjes. Voor onderweg. Zodra we klaar zijn met onze rugzakken gaan we naar het restaurant om onze rekening te voldoen. We worden verzocht om mee te lopen naar de keuken. Hier krijgen we een korte demonstratie hoe Anna de steenoven gebruikt.
Er ligt brood in, vlees, van alles. Dit is Anna’s domein. Ze glimlacht alleen maar, en heeft er zichtbaar plezier in. Beiden nemen hartstochtelijk afscheid van ons, en dan vraagt Guiseppe welke wijn Jack het liefste drinkt, wit of rood. Als Jack rood antwoordt krijgen we ook nog een fles wijn van hem mee. Dat hebben we nog nooit meegemaakt, wat een fijne lieve mensen. Buiten maakt Guiseppe nog een paar foto’s van ons, en we spreken af dat we elkaar middels E-mail de foto’s zullen toesturen. Zo is het inmiddels al 10:30 u als we vertrekken onder een stralend zonnetje en ……. hebben we voor de eerste keer dit jaar de afritsbare wandelbroeken aan. Verdwalen kan vandaag niet, want Guiseppe heeft ook delen van landkaarten voor ons geprint. De tocht verloopt voorspoedig. We komen langs geurende jasmijn. Bij een kerkje treffen we een Nederlands echtpaar dat ook dezelfde route loopt, echter tot Monterotondo. Ze zijn bang dat het laatste stuk naar Rome te druk is. Het zijn Joop en Hilde uit Houten ( provincie Utrecht) en ze vertellen dat ze 2 jaar geleden het eerste gedeelte van San Ellero naar Assisi gelopen hebben. Ongeveer in de zelfde periode. Wij ook, maar we hebben elkaar destijds toch niet ontmoet. Maar dat kan natuurlijk, één dag vroeger of later en je ziet mekaar niet. Na een leuk gesprek over wederzijdse ervaringen over de wandelroute gaan we verder.
Het is een korte etappe, en weldra zien we Poggio Mirteto al op een heuvel liggen. Guiseppe heeft voor ons bij agriturismo Murene een kamer gereserveerd, maar waar ligt dit? We lopen Poggio Mirteto door een poort naar binnen en komen in de bekende wirwar van typisch Italiaanse straatjes, trappetjes, poortjes. Maar geen bordjes of andere verwijzingen. Een behulpzame jongedame brengt uitkomst. Al duurt het even voordat we elkaar begrijpen.
Assisi - Rome
35
De Via Colle Ballone ligt ten zuiden van Poggio Mirteto. En ze wil ons best wel brengen, wat we ook deze keer zeer vriendelijk vinden, maar natuurlijk afwijzen. We gaan te voet. We lopen terug naar de poort waar we het plaatsje binnenkwamen. En hier komen we Joop en Hilde weer tegen. Ze hebben niets gereserveerd, wel nog contact gehad met de agriturismo Murene maar daar konden ze niet meer terecht. Ze proberen ergens in het dorp onderdak te vinden. Wij vervolgen de route die de jongedame ons gewezen heeft en lopen op een licht stijgende weg die bij de etappe van morgen hoort. Als we op een drukke verkeersweg uitkomen vinden we geen aanknopingspunt. Maar we zien een gezin dat op het punt staat weg te rijden en Jack vraagt aan hen of ze ons kunnen helpen. Zo ervaren we dat de jeugd in Italië inmiddels ook Engelse les krijgt. De dochter weet ons fijn uit leggen hoe we moeten lopen. Een half uurtje later bereiken we ons overnachtingsadres. En hier is het feest. We beseffen dat het zondag is. Door het wandelen sta je e daar niet meer bij stil. Een groot Italiaans familiefeest, waarschijnlijk de 1 Hl. Communie van enkele kinderen. En ze boffen, want het is fantastisch weer. De kamer die we krijgen is erg smal, wel hoog! En er hoort een mooie grote badkamer bij. Het feest is om 18:00 u gedaan. Wij eten ’s avonds pasta en salade.
Assisi - Rome
36
3 juni 2013
Poggio Mirteto - Farfa
Helaas moeten we zonder ontbijt op pad. Het belooft weer een zonnige dag te worden. In het dorpje Montopoli zien we op een pleintje enkele banken. Hier houden we een korte pauze om iets te eten, meer dan enkele kleine koekjes hebben we echter niet. Als we verder gaan nemen we na een paar honderd meter links een landweg die naar beneden loopt. Deze landweg blijkt door sluipverkeer gebruikt te worden. De weg komt uit bij een drukkere verkeersweg, waar veel oleanderbloemen langs staan. We komen bij een tankstation waar ook een bar bij ligt en hebben wel trek in koffie met een croissantje. Heerlijk. Het is een in en uitlopen van Italianen. Even een espresso drinken en dan weer snel wegwezen. Typisch een Italiaans gewoonte. Het is niet meer zo ver naar Farfa, om 11:30 u lopen we door een poort het dorp binnen en staan we weldra voor het Casa Accoglienza dalle Suore Santa Brigida, zoals ons overnachtingsadres officieel heet. Oftewel het gastenverblijf van de zusters van de Hl. Brigida. Een kleine zuster ontvangt ons. Via enkele trappen en lange gangen brengt ze ons naar onze kamer, die er netjes uit ziet. Het is een groot complex. Om 13:00 u is het lunchtijd, en we zijn benieuwd wat we voorgeschoteld krijgen. Want we zijn hongerig, hebben immers nog niet zo veel gegeten. De lunch blijkt geen gewone broodmaaltijd te zijn, maar pasta, vleesspiezen, gebakken aardappelen en salade! Farfa is maar klein, eigenlijk nauwelijks meer dan één straat. In het dorpje ligt een grote oude abdij, gesticht door Benedictus.
Deze abdij was ooit één van de machtigste van Europa, de bewoners beheersten in de middeleeuwen een groot deel van Italië. Er wonen tegenwoordig nog maar enkele monniken in de abdij, die te bezichtigen is. Echter als wij er naar toe lopen vragen we ons af of we wel of niet naar binnen mogen. Het hek staat open dus gaan we toch even naar binnen waar we langs een binnenplaats met breviergang lopen. Langs een wand zien we foto’s hangen. Het gaat over de terugkeer van de stoffelijke resten van een geestelijke, waarschijnlijk iemand die belangrijk voor deze omgeving was. Daarna bezoeken we de kerk van de abdij. Even later, als we weer buiten zijn, begint het te regenen en krijgen we ook zwaar onweer. ’s Avonds bij het avondeten ontmoeten we Joop en Hilde weer. Ze konden afgelopen nacht toch in Poggio Mirteto overnachten. Het Ostello was wegens werkzaamheden gesloten, maar de beheerder had voor hen thuis nog plaats. Het zustertje dat de maaltijd serveert vraagt of we morgen misschien willen deelnemen aan de H. Mis die ’s morgens om 07:30 u begint. Morgen is zou het de feestdag van hun patrones zijn. En natuurlijk gaan we op de uitnodiging in.
Assisi - Rome
37
4 juni 2013
Farfa - Montelibretti
We zijn op tijd uit bed, zodat we vóór 07:30 u in de kapel aanwezig zijn. Alle zustertjes ( ze zijn echt allemaal klein, kleiner dan Tiny) zijn aanwezig. Daar gaan we althans van uit. Er zijn er 11, waarvan er één achter het orgel plaats neemt. De Hl. Mis wordt opgedragen door 3 geestelijken, waarvan er 2 vermoeid uit hun ogen kijken. Joop en Hilde zijn er ook. Het wordt een fijne dienst, waarbij de zustertjes veel zingen. Één lied is letterlijk een beetje te hoog gegrepen, de hoge noten worden niet gehaald. Maar we vinden het fijn dat we dit mee kunnen maken, het is toch anders. En wat moeilijk is om een gebed, zoals het Onze Vader, in het Nederlands mee te bidden terwijl de andere aanwezigen dit in het Italiaans doen. We hebben dit gebed in onze jonge jaren er ingestampt gekregen, maar nu lukt het niet. Na de dienst krijgen we een sober ontbijt, maar er is wel voldoende. De 3 geestelijken daarentegen worden zeer goed verzorgd! Naast het brood met beleg etc. krijgen zij ook nog yoghurt en fruit. Hilde ziet zelfs dat zij de thee uit kopjes met een gouden randje drinken. De heren worden letterlijk in de watten gelegd.
Om 09:15 u vertrekken we. We hebben genoten van ons verblijf in dit bijzondere oord. Meteen buiten Farfa klopt er iets niet, we missen een hek dat we zouden moeten openen en sluiten. Misschien is het hek weg. We gaan over een bospad omhoog, en net zoals vaker horen we een koekoek. We volgen rode markeringen en via een steil gedeelte waar men touwen heeft gespannen komen we bij een karrenspoor dat we naar links volgen. Hier is het weer vlak. Het karrenspoor wordt een grindpad eindigt bij een plek die Quattro Venti heet. Hier nemen we de asfaltweg naar Fara dat op een heuvel ligt. In Fara lopen we door naar de bar Belvédere, waar we een schitterend panorama voorgeschoteld krijgen.
Het is zonnig, we zien het landschap waar we de komende dagen zullen verblijven, onderweg naar Rome. Na enkele telefoongesprekken met de eigenaresse van B&B Greengarden in Rome, waar we niet terecht kunnen vanwege onduidelijke redenen, gaan we verder. Of beter gezegd we moeten een stukje terug en dan een afslag nemen bij een bushalte. We bevinden ons nu op fijn dalend pad dat naar ’t dorp Canneto loopt. We passeren onderweg enkele drinkbakken en een mooi kapelletje.
Assisi - Rome
38
In Canneto aangekomen kopen we in een ouderwets kruidenierswinkeltje croissants en yoghurt. En we vullen onze watervoorraad aan. Onder een olijfboom bij een kerk gaan we lekker eten. Het leven is zo gek nog niet, hier in Italië. Een half uurtje later zijn we weer op weg. Dan komen we weer in conflict met onze routegids. Er klopt iets niet, niet elke weg heet Via Roma. En er is geen kruispunt. Jack bestudeert de kaart en we besluiten de hoofdweg te volgen. Dan zou het goed moeten komen, en achteraf blijkt dit te kloppen. We komen bij een brug over een rivier en even later lopen we onder een superstrada door. Dan bereiken we een verkeersweg en zien dan Joop en Hilde aan de overzijde. Het is al gauw duidelijk dat er zich hier ook iets niet geheel duidelijk is. Joop vertelt dat hij het graspad dat omschreven staat niet kan vinden. Na enig overleg besluit Jack om toch te willen kijken hoe de situatie ter plaatse is. Joop gaat mee, en de dames willen natuurlijk ook niet alleen achter blijven. En, we komen er uit. Via een pad langs een olijfboomgaard, dat op het einde rechts steil omhoog gaat komen we uit op een landweg. Gelukkig, want anders hadden we een flink eind moeten omlopen. We lopen samen verder en dan ziet Jack plots een slang over het pad kruipen. En een flinke, het beest is ruim 1 mtr lang! Maar ongetwijfeld was het dier ook van ons geschrokken, want in no time is hij verdwenen tussen het gras en de struiken. Ons grindpad is inmiddels een asfaltweg geworden en we komen langs een begraafplaats.
Voor ons zien we Montelibretti liggen, weer zo’n historisch plaatsje op een heuvel. Dat betekent dat we weer moeten klimmen. En dit laatste stuk is nog redelijk pittig, maar dan staan we voor de stadsmuur waar we de weg naar rechts volgen. We komen langs enkele keuvelende oudere dames die ons vriendelijk begroeten. Via enkel trappen bereiken we een plein. En dan zijn we even de weg kwijt. Een politieagent wijst ons de weg, waarna we weer een rondje lopen ( langs de eerder genoemde dames). Uiteindelijk komen we toch op onze bestemming. Joop en Hilde hebben onderdak in een B&B buiten het dorp; wij moeten nog een eindje doorlopen. Na nogmaals geïnformeerd te hebben vinden we de eindbestemming van de dag. En weer iets moois: het is nagenoeg een compleet appartement. Slaapkamer, badkamer, keuken. Helaas begint het tegen 18:00 u weer te regenen. We hadden graag teruggelopen naar het historische gedeelte, maar dat is niet te doen met de regen. Dus besluiten we voor de afwisseling naar een pizzaria te gaan. Daar zijn er altijd genoeg van.
Het wordt pizzaria Rosy. Leuk, vriendelijk en goed.
Assisi - Rome
39
5 juni 2013
Montelibretti - Monterotondo
Het ontbijt wordt gebracht door Ilaria. Ze vertelt dat het appartement, dat als B&B verhuurd wordt, oorspronkelijk gebouwd werd voor haar ouders. Maar beiden zijn nog goed ter been en wonen nog gewoon in huis. En toen kwam het idee om de nieuwbouw maar te verhuren. We zijn vroeg onderweg. In een drukke straat ontmoeten we Joop en Hilde weer. En beiden hebben gezelschap van een ander Nederlands echtpaar, Marc en Gerda uit Rheden. Als we Montelibretti verlaten hebben komen we in een landschap dat bepaald wordt door olijfbomen, wijngaarden en fruitbomen. De tocht gaat over lange wegen, zoals de Strada Nomentana die naar Rome leidt. Ongetwijfeld zullen wij deze weg niet helemaal tot Rome volgen. En dat klopt. Verderop gaan we over 3 bruggetjes ( Tre ponti). We lopen in een rustig landschap, de zon schijnt helaas niet maar het is droog.
Op een heuvelrug staan pijnbomen, mooi in een rij. De flinke beklimmingen hebben we nu wel gehad, ons resten nu nog een enkel klein heuveltje. Terwijl we links van ons een grote kudde schapen zien passeren we het gehucht Grotta Marozza waar een enkele boerderij ligt. Op het verdere gedeelte van de lange rechte weg waar we ons op bevinden komen we een enkele trimmer tegen, verder blijft het rustig. Nog wel, maar de rustige landweg komt uit op een viersprong waar we rechtsaf moeten en langs een drukke verkeersweg moeten lopen. Dit is niet zonder gevaar, auto’s komen ons razend tegemoet en vanwege de hoge begroeiing langs de weg kunnen we niet veel opzij. Zo is het laatste gedeelte van de tocht van vandaag minder aantrekkelijk, maar gelukkig komen we zonder kleerscheuren in Monterotondo waar we overnachten in Albergo Dei Leoni. Het is een vrij grote albergo, en omvat meerdere gebouwen in een iets oudere wijk van de stad. Als we Monterotondo gaan verkennen komen we beiden tot de conclusie dat het geen mooie stad is. Er staan veel oude verwaarloosde gebouwen, en er lopen waarschijnlijk veel “kunstenaars” rond die veelvuldig de graffiti-bus schudden om daarmee gevels te bekliederen. Jammer. Toch ontdekken we nog een leuk historisch deel van de stad. Helaas is dit niet autovrij. ’s Avonds eten we in het restaurant van de albergo. Onze landgenoten komen iets later ook naar binnen en komen in onze nabijheid zitten. Ze hebben zich in het begin van de tocht van vandaag verlopen. Jack vindt dit vreemd, het stond toch goed in het boekje. Marc vertelt dat hij hele stuk vanuit Nederland gelopen heeft. Gerda loopt dit jaar voor de eerste keer met hem mee, en dat bevalt haar wel.
Assisi - Rome
40
6 juni 2013
Monterotondo - Monte Sacro ( Rome)
Tiny wordt op een ongebruikelijke manier gewekt, er wordt “gezongen” voor haar. Althans, Jack doet een poging. Lang zal ze leven, lang ………………… Ze is inderdaad jarig, en als het vandaag goed gaat, en daar twijfelen we eigenlijk niet aan, gaat ze haar verjaardag in Rome vieren. De tocht loopt vandaag naar Monte Sacro, een buitenwijk van Rome. Het is druk in de ontbijtzaal, een grote groep mensen verzamelt zich hier. Waarschijnlijk wachten ze op busvervoer. Na het ontbijt, dat goed verzorgd is, vertrekken we in de richting van het ziekenhuis van Monterotondo. Onderweg passeren we het park, waar we gistermiddag op een terras zaten. Het ziekenhuis oogt als een lelijk onderkomen gebouw. Hopelijk is de zorg voor de patiënten wél goed. Maar laten we eerlijk zijn, in Nederland wordt vaak overdreven als het nieuwbouw betreft. Medische hulp wordt per definitie niet beter van marmeren plavuizen. Bij het ziekenhuis nemen we de Via Matteo en via deze weg die uitkomt op de Via S. Angelo verlaten we Montorotondo. Enige tijd later stappen we links over een greppel en lopen we over een graspad dat uitkomt op een verharde weg. Deze weg volgen we naar links, om 1 kilometer verder op een Tsplitsing naar rechts te gaan. Onze routegids zegt dat we op het vervolg van het traject alle waarschuwingen en “verboden” moeten negeren. We begrijpen al gauw waarom, want we staan voor een groot hek met het opschrift “Strada Privada”. De poort is gesloten, maar aan de zijkant is een doorgang voor voetgangers. Dus volgen we ons boekje en lopen we door die opening verder. We bevinden ons op een heuvelrug, in de verte kunnen we een eerste glimp opvangen van Rome. Maar onze aandacht gaat al gauw naar iets anders. We komen bij enkele huizen waar loslopende honden onze aanwezigheid niet kunnen waarderen. Blaffend en grommend kijken ze ons dreigend aan. Ze proberen ons te benaderen, maar als we met onze stokken zwaaien tonen ze toch enig ontzag en houden afstand. Goed, dat hebben we weer gehad, gelukkig. Onze tocht zet zich voort door een natuurreservaat, het Riserva Naturale della Marcigliana.
Onze landweg, die even later weer een asfaltweg wordt, slingert zich mooi door dit gebied heen. We komen door een bos, maar ook langs akkervelden die er weer fleurig bijliggen door de vele klaprozen en andere bloemen. We ontmoeten een enkele keer een trimmer, een fietser en een cowboy te paard. Met dit weertje is het lekker lopen. En rustig, maar………….. hoe lang nog? We komen langs een oude boerderij waar een ezeltje in een wei graast. Het is een arm dier, aan één oog is het waarschijnlijk blind. Dan kruisen we een drukke verkeersweg, en nu verandert er langzaam het een en ander. We bereiken Cinquina, een buitenwijk van Rome. Bij de eerste de beste bar die we zien houden we een koffiepauze om vervolgens de strijd met het verkeer en lawaai aan te gaan. De weg is nog lang, zo’n 8 kilometer tot onze albergo. En recht toe recht aan. We stappen stevig door. En het wordt steeds drukker. Dan, bij een pleintje, treffen we Joop, Hilde, Marc en Gerda. Toch fijn dat Joop en Hilde het laatste stuk naar Rome ook gelopen hebben. Oorspronkelijk waren ze van plan om in Monterotondo te stoppen. Nu lopen ze samen met Marc en Gerda vandaag door tot de St. Jan in Lateranen en verblijven daarna in het klooster van de Suore della Francescane della Croce. Wij blijven in Monte Sacro, want daar heeft Sara, de eigenaresse van B&B Green Garden voor ons een overnachting geregeld in B&B Domus Citta Giardino, dat langs deze weg moet liggen. En dat klopt, want een kwartiertje later staan we voor de poort van deze B&B. En hier nemen we definitief
Assisi - Rome
41
afscheid van onze landgenoten. De kans dat we elkaar nog tegenkomen is klein, want Joop en Hilde vliegen zaterdag alweer naar huis, en Marc en Gerda maandag. Domus Citta blijkt een goed overnachtingsadres. Massimo, de eigenaar, is een aardige man die er van houdt zijn gasten te verwennen. Jack vraagt hem of hij misschien een goed overnachtingsadres in het centrum van Rome weet. Massimo belooft eens rond te bellen, en even later heeft hij iemand aan de lijn en geeft zijn GSM aan Jack. Het blijkt een overnachting voor één nacht te zijn, maar als Jack vertelt dat we te voet gelopen hebben van Assisi naar Rome krijgen we de toezegging dat er misschien nog iets geregeld kan worden. We spreken af dat wij morgenmiddag op het gegeven adres zullen verschijnen, en dan zien we wel. De locatie is in elk geval geweldig, midden in het centrum! We wandelen nog wat rond in de omgeving. ’s Avonds gaan we na het avondeten nog wat drinken bij Massimo op zijn terras, zijn hemel op aarde waar hij terecht trots op is.
Assisi - Rome
42
7 juni 2013
Monte Sacro ( Rome) - Rome
Ondanks dat Domus Citta Giardino langs een drukke weg ligt hebben we goed geslapen. Na het ontbijt vragen we Massimo of we bij hem de vliegtickets voor de terugreis mogen printen. Dit is geen probleem. Maar vanwege communicatieproblemen ( wederzijds taalprobleem) en een printer die niet gewillig is duurt dit langer dan we vooraf dachten. Maar Massimo blijft rustig. Dan starten we aan de laatste etappe. Via (!) de Via Adriatico, Via Nomentana en de Porta Pia komen we in het centrum. Onderweg passeren we enkele ambassades, zoals die van Afghanistan en Rusland. Op het Piazza Bernardo gaan we naar links waar we langs de Santa Maria Maggiore komen. Vanuit deze basiliek is het niet meer zo naar het eindpunt van onze wandeltocht.
Om 12:00 u staan we voor de San Giovanni de Laterano. De schrijver van onze wandeltocht heeft deze basiliek als eindpunt gekozen omdat in de tijd dat Franciscus leefde hier de paus zetelde. En Franciscus liep destijds met enkele Minderbroeders van uit Assisi naar deze kerk in Rome om hier pauselijke goedkeuring te krijgen voor zijn orde. Het blijkt een schitterende basiliek te zijn. Helaas krijgen we geen stempel in onze pas, omdat de pastorie na 12:00 u dicht is. Zijn we weer net te laat. Maar de zuster in het kleine winkeltje plakt een zegel op onze pas, met vermelding van haar naam. Onze tocht is voltooid. We lopen verder ( het is niet anders) naar het adres dat we doorgekregen hebben: Residenza Maritti.
Onderweg komen we langs het Colosseo ( Colosseum). Als we bij Residenza Maritti aankomen staan we voor een grote deur. Jack kijkt op enkele naamplaatjes en belt aan. En zo maken we kennis met Gianluca Maritti, een jongeman die vertelt dat hij zelf ook veel wandelt en net als wij in Santiago de Compostella is geweest. Twee keer zelfs, één keer liep hij de Camino del Norte en één keer de Camino Primitivo. Hij toont ons de kamer, de keuken waar we gebruik van kunnen maken en vertelt dat we 4 nachten kunnen blijven. Dat is fijn.
Assisi - Rome
43
Dan neemt hij ons mee naar het dakterras van het pand, dat al meer dan 200 jaar in het bezit van de familie is.
Hier krijgen we een schitterend panoramisch uitzicht over de stad, we zien het Colosseum, waar we eerder langs kwamen, en staan pal voor het Forum Romanum. In de verte zien we de koepel van de Sint Pieter. Later gaan we op verkenning in de stad. We lopen naar het station Termini en langs de opgravingen bij het Forum Romanum. ’s Avonds bezoeken we de bar van Francesco, de broer van Gianluca. Hier is een kleine fototentoonstelling en live-muziek. Een pianist speelt en zingt muziek van Lucio Dalla. En dit is dé muziek van de vader van Gianluca en Francesco. Hij gaat hier helemaal in op! Het wordt een gezellige Italiaanse avond in Rome.
Assisi - Rome
44
8 juni 2013
Rome
Zo, weer eens lekker uitgeslapen. We ontbijten op ons gemak, en gaan daarna door de stad slenteren en de bekende plekjes bezoeken. De Fontana di Trevi ( Trevifontein, bekend van de film “La Dolce Vita”) liggen op een kwartiertje lopen van Residenza Maritti.
Hier is het al druk als wij er komen, ondanks het vroege tijdstip. Zoals het de traditie betaamt gooit Tiny met haar rechter hand over haar linker schouder een muntje in het water. Vanuit de beroemdste fontein ter wereld lopen we naar het Pantheon, een kerk waarvan de bouw nog voor onze jaartelling startte. In deze kerk ligt de beroemde schilder Rafaël begraven. Het gebouw heeft een grote ronde koepel, met in de top een opening met een diameter van 9 mtr. Het is een fascinerend bouwwerk. Dicht bij het Pantheon ligt het Piazza Navona, waar veel schilders hun werken tonen en aan de man proberen te brengen. Ook kunstenaars weten dit plein met zijn fonteinen te waarderen. Op een ander plein, het Campo de’ Fiori, is het markt en gezellig druk. Het wordt tijd voor ons om iets te gaan eten en dat gaan we in de wijk Trastevere doen. Via de Ponte Sisto steken we de rivier Tevere ( Tiber) over en eten we op een terras een maaltijdsalade. Trastevere is een wijk van Rome dat zijn authentieke dorpse sfeer heeft weten te behouden.
Boven de smalle straatjes hangt gewoon ouderwets de was te drogen. Al zal dat nu voornamelijk voor de toeristen gedaan worden. Op een pleintje zien we een marionettenspeelster. Ze brengt een leuke “show” en weet niet alleen de aanwezige kinderen te boeien. Over de Ponte Palatino verlaten we Trastevere en lopen naar het Circo Massimo. Hier is niet veel te zien, enkel gras en grind. Slechts op het eind van een lange kant zijn nog opgravingen. Vervolgens gaan we langs de Arco di Constantino naar het Colosseo ( Colosseum), het grote amfitheater waar vroeger het Romeinse volk vermaakt werd met oa. gevechten tussen gladiatoren.
Assisi - Rome
45
9 juni 2013
Rome
Het is zondag. En als Franciscus aanwezig is hebben we nu de mogelijkheid om hem te zien. We hebben het uiteraard over paus Franciscus I, nog niet zo lang geleden gekozen tot leider van de Rooms-katholieke kerk en bisschop van Rome. Toch weer opmerkelijk, we liepen van Franciscus naar Franciscus. Het is ruim een half uur lopen tot het Vaticaan. De straat voor het St. Pietersplein staat vol met oude Fiatjes 500. Volgens onze gegevens zal de paus tussen 11:00 en 12:00 u verschijnen. We zijn wat dat betreft mooi op tijd en staan ongeveer recht voor het balkon van de St. Pieter. Het is drukkend warm. En het wordt ontzettend druk. De tijd verstrijkt en dan klinkt er opeens gejuich.
Wat blijkt, Franciscus komt niet op het balkon maar verschijnt in een raam van zijn werkkamer. Hoog in een gebouw dat rechts van ons ligt. Er volgt een preek, in het Italiaans dat we niet verstaan en dan volgt de pauselijke zegen. Na afloop gaan we iets eten en daarna weer terug naar het Vaticaan. We moeten aansluiten in een lange wachtende rij vanwege de beveiligingsmaatregelen. De St. Pieter is groot, en Jack vindt dat het gebouw meer oogt als een tempel dan als een kerk. Het is pracht en praal. Als we Vaticaanstad verlaten gaan we naar Castel Sant’ Angelo. Deze burcht diende vroeger als schuilplaats voor de paus en is naar verluid middels een onderaardse gang verbonden met het Vaticaan. We gaan niet naar binnen, maar rusten even uit op de brug waar enkele straatartiesten zitten, zoals een gitarist en ook 2 oosterlingen waarvan de één de ander op een plankje optilt. Uren lang. Bedrog natuurlijk. Als we terug lopen naar onze kamer zien we dat het monument van Vittorio Emanuele II open is. We gaan naar binnen en boven op een terras hebben we een mooi uitzicht. ’s Avonds eten we in een restaurant dat bij het Colosseum ligt. Er wordt live gezongen door een Italiaanse artiest die begeleid wordt door een gitarist. Als blijkt dat in een Engels gezelschap een dame is die een mooie sopraanstem heeft wordt het echt gezellig. Dat had die Italiaan niet verwacht. Er worden vervolgens enkele duetten gezongen.
Assisi - Rome
46
10 juni 2013
Rome
Na het ontbijt wandelen we tussen de ruïnes en opgravingen naar het kerkje San Sebastiano al Palatino. Daarna besluiten we om nog eens naar de San Giovanni in Laterano te lopen. En we zijn het met elkaar eens, dit kerkgebouw is echt mooi.
Met de enorme beelden van de apostelen aan weerszijden van het hoofdschip, het apsis met een goudkleurig mozaïek en natuurlijk het schitterende plafond. Vandaag hebben we geluk, de pastorie is open en dus laten we de laatste stempel in onze pelgrimspassen zetten. Het is een kerkgebouw waar je urenlang in kunt verblijven, en dan raak je nog niet uitgekeken Als we het gebouw verlaten gaan we naar het Parco delle Colle Oppio, dat bij de Domus Aurea ligt. De Domus Aurea was vroeger het paleis van keizer Nero. De restanten van het oorspronkelijke paleis lagen lange tijd verborgen onder wijngaarden en thermen, totdat er onderaardse ruimtes ontdekt werden. We blijven een tijdje in het park zitten, lekker aangenaam in de schaduw van bomen. We zien meerdere mensen hier tot rust komen, even uit de drukte. Dan wandelen we naar het Piazza della Republica, en hier is het druk. We zien veel militairen, hoge militairen die veel onderscheidingen dragen. Het wordt er zelfs hectisch, telkens als een auto arriveert met een hoogwaardigheidsbekleder worden de wegen door militairen afgezet. Een jonge Italiaan vertelt ons dat er een uitvaartdienst is van een militair die omgekomen is in Afganistan. De jongen zou zijn leven geofferd hebben en hiermee anderen gered hebben. Dan arriveert ook de president van Italië, Giorgio Napolitano, en even later de lijkauto met het stoffelijk overschot van de militair. Omstanders klappen voor de omgekomen held. We lopen over de Via Nationale terug naar onze kamer. En op de deur van ons verblijf vinden we een berichtje van Gianluca. Hij heeft een overnachting voor ons geregeld op slechts 150 mtr afstand van Residenza Maritti. ’s Avonds eten we op een terrasje in de buurt van het Pantheon. Daarna gaan we wat drinken op het Campo de’ Fiori. Het is er niet bijzonder druk, maar het is ook niet zó aangenaam. Want na een half uurtje begint het te regenen. Jammer.
Assisi - Rome
47
11 juni 2013
Rome
Vandaag moeten we verkassen. Er worden ( de inmiddels traditionele) foto’s gemaakt en dan nemen we afscheid van Gianluca en zijn familie. We lopen naar de Via Cavour, en die ligt even verder om de hoek. Deze straat is ons ondertussen wel bekend. Al gauw staan we voor een grote poort waar we elke dag langs liepen. We bellen aan en ontmoeten een mevrouw die mede-eigenaresse is van de B&B Anne & Mary. Deze overnachtingsplek is goed beveiligd, want we krijgen meerdere sleutels: voor verschillende deuren en een ijzeren poort in het gebouwencomplex. Onze kamer is nog niet gepoetst, dus laten we onze rugzakken achter en gaan - weer - aan de wandel. We besluiten om de Santa Maria Maggiore te bezoeken. Deze basiliek passeerden we afgelopen vrijdag toen we in Rome aankwamen. In deze grote basiliek bevindt zich voor het hoofdaltaar de Bethelehemcrypte met relikwieën waarvan gezegd wordt dat ze van de kribbe van Jezus zijn. We blijven niet zo lang in deze kerk. Een kwartiertje later zijn we in de Santa Maria degli Angeli e dei Martiri zijn, waar gisteren de uitvaart van de omgekomen Italiaanse militair was. Achter de niet zo mooie gevel ligt een imposant Godshuis. Met een indrukwekkende mooie marmeren vloer, muurschilderingen en grote orgels. Het schijnt dat deze basiliek is gebouwd op de restanten van thermen. Later is hij meerdere keren verbouwd. En niet altijd met een mooier resultaat. Als we de kerk uitgaan lopen we door een paar kleinere straatjes en komen we bij de Via de Quattro Fontane. Inderdaad, op een kruispunt bevindt zich op elke hoek een fontein, waarvan één bij het kerkje van San Carlo. Gianluca gaf ons enkele dagen geleden een tip om een bijzondere kerk te bezoeken, namelijk de Santa Croce in Gerusalemme. Deze kerk ligt een beetje uit de buurt, en door het veelvoud van bezienswaardigheden in deze mooie stad moet je keuzes maken. Maar bedenken we, misschien krijgen we wel spijt als we het niet doen. En dus lopen we toch maar via het Teatro dell’ Opera en de Giardini Piazza Vittorio naar de Santa Croce in Gerusalemme.
Als we er aankomen is het gebouw dicht. Wij zijn niet de enigen die voor de gesloten deur staan. Echter niet voor lang, na zo’n 20 minuten kunnen we naar binnen en komen we in een niet zo grote kerk. Het bijzondere van deze basiliek is dat er in een kapel relikwieën bewaard worden van de kruisiging. We zien oa. spijkers waarmee Christus aan het kruis werd genageld, doornen van de doornenkroon en delen van het kruis. In de basiliek bevindt zich de Sint Helenakapel, waar oorspronkelijk de relikwieën bewaard werden. De kapel maakte vroeger deel uit van het paleis van keizerin Helena. De basiliek is later rond deze kapel gebouwd. Als we terug naar B&B Anne & Mary lopen zijn hebben we toch een goed gevoel dat we die bijzondere basiliek bezocht hebben, een gebouw met als het ware “tastbare fragmenten” van onze Rooms-katholieke geschiedenis. ’s Avonds eten we op een terrasje langs een rustige smalle straat. Vriendelijke bediening, en lekkere wijn ( Valpolicella).
Assisi - Rome
48
12 juni 2013
Thuisreis
De Via Cavour is een drukke hoofdstraat in het centrum van Rome. Maar desondanks hebben we goed geslapen. Als we wakker worden ontdekken we dat de elektriciteit is uitgevallen. En nu dan? Dat wordt dus douchen met romantische verlichting van onze zaklampjes. En dat gaat uitstekend. We pakken alles in, controleren of er niks blijft liggen en nemen afscheid van onze enigszins in paniek geraakte gastvrouw. Ze verontschuldigt zich meermaals, maar ja, ze kan er ook niets aan doen. Het blijkt dat de elektriciteit in het hele pand uitgevallen is. We lopen voor de laatste keer over de Via Cavour naar het station Termini. Bij het busstation is het al redelijk druk. We rijden met een bus van Terravison naar het vliegveld Ciampino waar we een half uurtje later aankomen. Ciampino is een klein vliegveld waar de goedkopere vliegmaatschappijen op vliegen, zoals Ryanair en Easyjet. Het wordt ook nog gebruikt voor militaire vluchten. Het gaat er allemaal ontspannen aan toe. Als we ingechecked hebben gaan we door de douane en drinken we koffie. De tijd verstrijkt en er staat al gauw een redelijke rij voor de uitgang naar het vliegtuig. Om ongeveer 11:30 u worden we met bussen naar het vliegtuig gebracht, dat met een kleine vertraging om 12:30 u vertrekt. De vlucht gaat voorspoedig en na 2 uurtjes landen we op het vliegveld van Eindhoven. Hier nemen we de bus naar het station. Met de trein gaan we naar Sittard waar Ivo ons opwacht en naar huis brengt. En dan komen wederom de herinneringen…………….. en de verhalen……………..
Assisi - Rome
49
Nawoord Met een goed gevoel terugkijkend naar de wandeling kunnen we constateren dat we blij mogen zijn dat er geen enkel moment was met lichamelijke problemen. Misschien kwam dat wel door de vele keren dat Jack in een kerk wijwater over zijn knieën wreef! Je weet immers nooit waar het gezegende water goed voor is. Voor dat men aan zo’n tocht begint zijn er al verwachtingen. Uitgaande van onze ervaringen van 2 jaar geleden wisten we welke etappes zwaar zouden zijn. Maar de invloed van het weer is niet te voorspellen. Achteraf viel dat eigenlijk wel mee. Natuurlijk is het niet prettig om telkens de poncho weer uit te pakken en als een ingepakte marskramer door de regen te lopen. Maar je went er aan. En de wandeltemperatuur was buitengewoon aangenaam. Elke tocht is een andere. De route voerde ons dit jaar langs vele kloosters, en bijzonder waren de Franciscaanse kloosters in het Rietidal. Onderweg hebben we ons wel eens gestoord aan foutjes in ons routeboek. Maar we beseffen ook dat het buitengewoon moeilijk is om een route van meer dan 550 km uit te zetten en te onderhouden. Toen we dit jaar thuis kwamen stonden er al weer wijzingen en aanvullingen op het internet. Een compliment aan de schrijver is zeker op zijn plaats. Maar waar doe je het voor? Het fijnste van zo’n tocht is de beleving van het constant onderweg zijn, het “afschakelen” van de dagelijkse beslommeringen, de ontmoetingen, en de rust. Zowel in de natuur als in de ziel. En rust in de ziel is het grootste geluk. Pax et Bonum.
Einighausen, juli 2013 Tiny en Jack van de Berg
Assisi - Rome
50
