B.S.P.
4e
GEHT-EEKLO
24 OCTOBER 1896.
Jaargang.
Ho. 8.
DE VKOI'W VeertienflaagscD Hall, p r i aai ia
ttapa
iar ariiiöËö vroawi.
Wij vrouwen van den nieuwen tijd zijn verplicht elkander bij te staan. Vereenigd konden wij de wereld overwinnen. I
Hoofdagente voor België : Emilie Claeys, Kleistraat 95, Gent. Kan vrij de man zijn waar de vrouw In slavenkeetnen zucht ?
Bedactie en Administratie :
N. VAN KOL, Aywaille bij Luik.
Drukker en Hoofdagent voor Holland : W. H . Vliegen, t<- Maastricht. i •:.
|
Abonnementsprijs per jaar f 1,50 = fr. 3,00, bij vooruitbetaling. — Losse nummers 3 ct.
o v e r a l , i n o n s hoofd, i n o n s h a r t , i n d i k k e b o e k e n , i n v r e e m d e t a l e n " , e n z . I k geloof d a t wij o n s t o t n o g t o e v r i j w e l a a n d a t p r o g r a m Over Oorspronkelijkheid, Rijstetaart en Zede- g e h o u d e n h e b b e n , e n d a t e r u i t o n s hoofd e n preeken. — Aan Nederlands Ingezetenen. — Aan o n s h a r t o n g e v e e r e v e n v e e l te v o o r s c h i j n k w a m Mej. J. te Sch. — Ingezonden. - Wat wij van a l s u i t d i k k e b o e k e n e n v r e e m d e t a l e n . D a a r de Japanners leeren kunnen. — Correspondentie, e n b o v e n , o v e r „ o o r s p r o n k e l i j k h e i d " h e b ik zoo strijdpenning. mijn eigen ideeën. Veel w a t a a n groote m e n schen en a a n kinderen als „oorspronkelijk" wordt voortgezet, is niets dan o p g e w a r m d e en Over Oorspronkelijkheid, Rijstetaart lvi ej kr hdeuindd et e kvoisntd. e nO mm o ewt a amr aecnh t itge er u gokoeres rper no n kt oe -t en Zedepreeken. d e n tijd t o e n d e m e n s c h e n n o g zoo d r u k n i e t l a z e n , t o e n s c h i e r i e d e r e s c h r i j v e r e e n trouvère, V e r s c h e i d e n d a g - e n w e e k b l a d e n h e b b e n vol- e e n vinder w a s . I n o n z e n tijd i s zij e e n zeldd a a n a a n o n s verzoek, en m e l d i n g g e m a a k t z a a m artikel, zéér zeldzaam. v a n Ons Blaadje t o e n h e t o p d e n I n d e x w a s O o r s p r o n k e l i j k h e i d i n d e n z i n v a n iets geheel g e z e t . E e n h e e l e n k e l b l a d p r e e s h e t o n d e r en al nieuws, bestaat niet. „En w a t m e n is, v o o r b e h o u d ; m a a r n i e m a n d z e i e r k w a a d v a n . d a t blijft m e n a n d r e n s c h u l d i g , " s p r a k G ö t h e , Zelfs g a f d e „ g r o o t e z u s t e r " h i e r e n d a a r d e d i c h t e r r e u s , d i e m e e r d a n zoovele a n d e r e n blijken v a n groote i n g e n o m e n h e i d m e t h e t den i n d r u k m a a k t v a n v o l k o m e n origineel, kleine ding. v a n e e n schepper t e zijn. H o e g r o o t o n z e g a v e n E e n m e e r u i t g e b r e i d e bespreking w i j d d e o n s m o g e n zijn, wij d a n k e n ze a a n e e n o n n a s p e u r d e H e e r P e r d i n a n d K e i z e r i n d e r u b r i e k „Let- lijken s a m e n l o o p v a n o o r z a k e n e n g e v o l g e n i n t e r e n e n k u n s t " v a n h e t „ R o t t e r d a m s c h e Zon- de r e e k s m e n s c h e n l e v e n s v a n w i e wij h e t r e d a g s b l a d " v a n 1 A u g . j . 1. De H e e r K e i z e r s u l t a a t zijn ; h o e g r o o t o n z e o n t w i k k e l i n g w e b e h o o r t t o t d e „ v r i e n d e n d i e o n s o n z e feilen zen m o g e , wij d a n k e n z e a a n d e o m s t a n d i g t o o n e n " , e n z o o a l s hij t e r e c h t v e r w a c h t t e , be- h e d e n w a a r o n d e r wij o p g r o e i d e n ; en zelfs d e grijp i k z e e r g o e d d a t zijne k r i t i e k e n k e l e n g e n i ë n m e t h u n z i e n e r s b l i k e n m a c h t i g e i n t u i a l l e e n v o o r t v l o e i d e u i t b e l a n g s t e l l i n g i n h e t t i ë n zijn n i e t a n d e r s d a n d e b r a n d p u n t e n k i n d è n i n Ons Blaadje, d a t zooveel goeds k a n v a n h e t d e n k e n en voelen eener geheele e e u w , d o e n a a n h e t v o l k s k i n d . D a a r e n b o v e n , d e p a a r op o n v e r k l a a r b a r e w i j z e i n h e n g e c o n c e n t r e e r d . . . a a n m e r k i n g e n d i e hij t e m a k e n heeft zijn I n d i e n i e m a n d r e d e n heeft o m n e d e r i g e n ben i e t v a n d i e n a a r d , d a t zij h e m b e l e t t e n zou- s c h e i d e n t e zijn, o m i n e e n v o u d e n o o t m o e d d e n Ons Blaadje t e n s l o t t e h a r t e l i j k a a n t e be- de m e n s c h h e i d t e d i e n e n , d a n zijn h e t z e k e r velen a a n zijne lezers. de m e n s c h e n v a n genie, talent en hooge ontN u b e h o o r d e ik m i j s t i l z w i j g e n d d a a r b i j n e e r w i k k e l i n g , a a n w i e d e s c h o o n s t e b l o e s e m s v a n te leggen, d a n k b a a r gebruik m a k e n d van de het menschelijk wezen ongevraagd in den g e g e v e n a a n w i j z i n g e n ; m a a r — ik d e e d d e s c h o o t w e r d e n g e w o r p e n ! dingen w a a r v o o r de Heer Keizer mij op de Doch in d e b e s c h a a f d e w e r e l d is m e n o v e r v i n g e r s t i k t met opzet. e e n g e k o m e n oorspronkelijk te n o e m e n datMet f o r m a a t , p a p i e r e n d r u k h e b i k a l s R e d e - g e n e w a a r o p e e n g e n i a a l , t a l e n t v o l of h o o g r e d a c t r i c e n i e t s te m a k e n , e n h e t m i n of m e e r o n t w i k k e l d i n d i v i d u d e n s t e m p e l ' z i j n e r p e r s o o n o n b e h a g e l i j k e d a a r v a n i s d a a r e n b o v e n e e n e lijkheid heeft g e d r u k t ; d a t g e n e w a t , v l o e i e n d e k w e s t i e v a n s m a a k ; d a a r v a n h e b ik m i j d u s u i t e e n e a l g e m e e n - m e n s c h e l i j k e b r o n , d o o r e e n n i e t s a a n t e t r e k k e n . M a a r d a t d e i n h o u d d e r iegelijk w o r d t v e r w e r k t op zijne w i j z e , z o o d a t negen allereerste Nos te w e n s c h e n over laat, het uit de h a n d e n d e s éénen k o m t als iets g e h e e l e i g e n s , i e t s d a t hij g e e n a n d e r h e e f t — d a t r a a k t mij. De h e e r K e i z e r v i n d t i n d i e n e g e n e e r s t e n a g e d a a n , o f s c h o o n hij m e t d u i z e n d a n d e r e n N o s t e veel v e r t a l i n g e n , t e w e i n i g o o r s p r o n - dezelfde g r o n d s t o f h a a l d e u i t d e n z e l f d e n b o d e m . V o o r d e z e o o r s p r o n k e l i j k h e i d h e b ik z u l k e e n k e l i j k s . Goed. M a a r ik h e b v a n d e n b e g i n n e a a n g e z e g d , d a t wij z o u d e n „ r o n d s n u f f e l e n o n b e g r e n s d e n e e r b i e d , d a t ik n o o i t , g e d u r e n d e Inhoud:
58
GEEN SLAAF IS ZOO TEN VOLLE SLAAF ALS DE VROUW.
d e vele j a r e n d a t ik r e e d s voor d e p e r s schrijf, heb geaarzeld haar toe te j u i c h e n en te waard e e r e n w a a r ik ze t e g e n k w a m , m a a r ook n o o i t g e t r a c h t h a a r n a t e a p e n , of t e p o s e e r e n voor i e t s m e e r of i e t s a n d e r s d a n ik b e n . Zóó z e e r w a a r d e e r ik o o r s p r o n k e l i j k h e i d e n z u i v e r e i n d i v i d u a l i t e i t , d a t i k n i e t s c h r o o m èn De Vrouw è n Ons Blaadje t e v u l l e n m e t v e r t a l i n g e n of u i t k n i p s e l s , w a a r ik op h e t o o g e n k l i k z e l v e n i e t s te z e g g e n h e b , of w a a r een a n d e r hetzelfde w a t ik t e z e g g e n h a d beter zei. N i e t u i t m a c h t e l o o s h e i d . I k m a a k mij s t e r k dat ik, m i n s t e n s e v e n zoo goed a l s z o o v e l e a n d e r e j o u r n a l i s t e n , e e n p a a r p o v e r e „ g e d a c h t e n ' " zou k u n n e n l a t e n s c h u i l e v i n k j e s p e l e n in e e n wa^. terval v a n k l a t e r e n d e woorden. En door onder het eene artikel „Nellie" te zetten en onder h e t a n d e r e O r t r u d , of G i p s y , of i e t s d e r g e l i j k s e x o t i s c h , zou ik k u n n e n b e p r o e v e n , m i j n pub l i e k in d e n w a a n t e b r e n g e n d a t ik t a l v a n m e d e w e r k e r s had, en allemaal „oorspronkel i j k e " I Voor „ O n s B l a a d j e " z o u ik n o g een a n dere, e v e n m i n n i e u w e m e t h o d e k u n n e n volgen, e n m e t b i t t e r w e i n i g k a n s op o n t d e k k i n g . I k b e z i t k i n d e r b o e k e n in a c h t v e r s c h i l l e n d e t a l e n . W a t belet mij d a a r u i t de b e s t e s t u k j e s t e l e z e n , ze o p z ' n v l a a m s c h of h o l l a n d s c h o v e r t e vert e l l e n en er, liefst m e t e e n p e d a n t e k r u l e n een zelfbewusten haal, onder te zetten „Nellie"? M a a r voor al d e r g e l i j k e t r u c s a c h t ik z o o w e l m i j z e l v e a l s m i j n p u b l i e k t e g o e d . I k geef w a t i k h e b e n ik w e r k n a a r m i j n e k r a c h t . I k b e n liever een echte kraai dan een n a g e m a a k t e b o n t e p a u w . I k w e e t z e e r goed w a t ik k a n e n n o g b e t e r w a t ik n i e t k a n : de s c h e p p e n d e v e r b e e l d i n g s k r a c h t die e r n o o d i g i s t o t h e t v e r z i n n e n v a n e e n v e r h a a l (voor k i n d e r e n of m e n s c h e n ) of h e t v e r m o g e n o m g e b e u r t e n i s s e n te dramatiseeren, te isoleeren, te geven om h u n zelfs wille, o n t b r e e k t mij t e n e e n e n m a l e . I k ben g e e n a r t i s t e , al o n t b r e e k t h e t m i j n i e t a a n schoonheidsgevoel en schoonheidswaard e e r i n g . I k ben z e d e p r e e k s t e r v a n p r o f e s s i e , — voor algeheele droogheid, dorheid en vervelendheid behoed door een klein weinig dichterlijke o p v a t t i n g . . . De p a a r b u n d e l s „ S p r o o k j e s " d i e i k i n d e r t i j d voor I n d i s c h e k i n d e r e n s c h r e e f e n d i e s u c c e s s i e v e l i j k in Ons Blaadje w e e r vers c h i j n e n , zijn g e e n n a m a a k s e l s , e n n o g veel m i n d e r t a a k w e r k . I k z o u in I n d i ë d e p l e k k e n n o g k u n n e n a a n w i j z e n w a a r de b o o m e n s t o n d e n , d e b l o e m e n b l o e i d e n , de s t e e n e n l a g e n , d i e m i j , o n g e z o c h t , een s p r o o k j e a a n de h a n d d e d e n . M a a r al d i e s p r o o k j e s , z o n d e r u i t z o n d e r i n g , zijn z e d e l e s s e n ; h e t s p r o o k j e o n t s t o n d o m de l e s of w e l de l e s e n h e t s p r o o k j e d e d e n z i c h tegelijkertijd a a n mij v o o r a l s i e t s l e v e n d s e n a f g e r o n d s , w a a r a a n ik n i e t s t e d o e n h a d d a n h e t op p a p i e r t e w e r p e n . D o c h n o o i t i s h e t in mij o p g e k o m e n e e n e g e b e u r t e n i s t e s c h e t s e n l o u t e r o m h a a r s zelfs wille, of i e t s t e „ v e r z i n n e n " e n k e l e n a l l e e n o m m i j n publiek t e a m u s e e r e n . D a t ligt b u i t e n de g r e n s van mijn kunnen. W a t n u ? S c h i e r o n d a n k s m i j z e l v e heeft m e n mij tot mederedactrice g e m a a k t v a n een kinderb l a a d j e , w a a r v a n ik t r o u w e n s z e l v e d e noodz a k e l i j k h e i d b e t o o g d h a d . H e t zou g e v u l d w o r den door tal van p e e t o o m s en p e e t t a n t e s en slechts ééne rubriek k w a m voor mijne reken i n g . D o c h zie, — h e t b e g i n t t e r o m m e l e n a a n d e n officieelen h e m e l , — e n alle p e e t o o m e s e n peettantes kiezen heldhaftig het hazenpad, den H e e r B o o g a e r t s e n m i j a l l é é n l a t e n d v o o r de
h e e l e t a a k . D a t ik op m i j n p o s t bleef w a s n i e t s v e r d i e n s t e l i j k s , w a n t ik ben vrij e n o n a f h a n kelijk ; m e n k a n m i j h o o g s t e n s , v e r g e z e l d v a n e e n e e r e w a c h t , o v e r d e B e l g i s c h e g r e n z e n zett e n ! D a t hij e c h t e r t r o u w bleef a a n zijn z e d e lijken plicht, m e n k a n het h e m waarlijk niet te h o o g a a n r e k e n e n . Zoo s t a a n wij , d a n zoo g o e d als alléén voor onze t a a k . Slechts de H e e r Christiaens zendt o n s n u en d a n een b r u i k b a a r g e d i c h t j e of e e n k l e i n s c h e t s j e u i t h e t l e v e n van het vlaamsche volkskind. In den laatsten tijd k r e g e n wij p r e t t i g e b r i e v e n v a n e e n wijsg e e r i g e m u s c h , die o n s s c h e t s j e s beloofd h e e f t v a n zijn m u s s c h e n o b s e r v a t i e s in e e n d o o r e n d o o r v l a a m s c h g e z i n . U i t N e d e r l a n d z o n d Mej. J . o n s e e n g e d i c h t j e v a n l a n g e r e n e n Mej. v. d. T. e e n v a n k o r t e r e n a d e m . Al d e z e „ o o r s p r o n kelijke" i n z e n d i n g e n beslaan echter te s a m e n g e e n volle d r i e a f l e v e r i n g e n v a n Ons Blaadje. Al h e t o v e r i g e k o m t voor o n z e r e k e n i n g , en t e r e c h t v e r m o e d t de H e e r K e i z e r e e n „ g e b r e k aan moreelen en finantieelen s t e u n " . W a t n u ? v r a a g i k n o g m a a l s . M o e t e n wij n u , o m toch m a a r in v r e d e s n a a m „ o o r s p r o n k e l i j k " t e zijn, o n s z e t t e n a a n d e f a b r i c a t i e — liefst onder zóóveel p a a r d e k r a c h t s t o o m d r u k — v a n hollandsche en vlaamsche verhaaltjes ? . . . Ik v o o r m i j , die a b s o l u u t n i e t w e r k e n kan o p c o m m a n d o , o n d e r d r u k , en t e r a f l e v e r i n g o p e e n b e p a a l d e n tijd, — b e n d a a r t o e v o l k o m e n o n g e s c h i k t ; d a a r e n b o v e n , al v l o e i d e n d e oorspronkelijke bijdragen mij toe in s t r o o m e n , — i k b e n zóó g e s t e l d o p h e t g o e d e d a t ik i n v r e e m d e t a l e n v o n d , d a t ik g e e n r u s t h e b of o n s k l e i n e p u b l i e k m o e t e r zijn deel v a n h e b b e n , zoo g o e d a l s m i j n e i g e n k i n d e r e n . W a t s c h a a d t het, indien 'een verhaal goed in e l k a a r zit e n treffend i s u i t e e n m o r e e l , zoowel als schoon uit een l e t t e r k u n d i g oogpunt, of h e t v e r t a a l d of o o r s p r o n k e l i j k i s ? L i g t cosm o p o l i t i s m e n i e t i n d e n g e e s t v a n o n z e n tijd en is er niet iets o p v o e d e n d s en veredelends in, in de i n t i e m e l i t e r a t u u r onzer n a b u r e n d e n mensch t e r u g t e v i n d e n , d e n b r o e d e r , d i e l i i d t e n s t r i j d t , h o o p t e n s t r e e f t , liefheeft e n h a a t a l s w i j z e i f ? Al w a r e ik t i e n m a a l rijker d a n ik b e n a a n o o r s p r o n k e l i j k w e r k en o o r s p r o n k e l i j k e h u i p , d a n n o g zou i k Ons Blaadje voor een groot deel m e t vertalingen vullen èn om a a n h e t kind de internationale menschenziel te t o o n e n , èn o m h e m r e e d s v r o e g t e l e e r e n z i c h t e v e r h e u g e n in e n t e g e n i e t e n v a n de s c h o o n e bloesems van menschelijk k u n n e n en willen, o m h e t e v e n op w e l k e n l a n d s b o d e m die bloeien.. Men k a n h e t k i n d d e r a r m e n n i e t n a a r F r a n k rijk, E n g e l a n d , D u i t s c h l a n d z e n d e n o m d a a r t e r p l a a t s e t e l e e r e n d a t de m e n s c h o v e r a l dezelfde i s , — m a a r m e n k a n d e v r u c h t e n v a n a n d e r e n bodem tot h e m brengen en daardoor m e d e zijn k l e i n e ziel v o o r b e r e i d e n op h e t grootsche denkbeeld van wereldvrede en volkenv e r b r o e d e r i n g . — E n in elk g e v a l , o m d a t ik n i e t m é é r wil zijn of s c h i j n e n d a n de e e n v o u d i g e k r a a i d i e ik v a n n a t u r e b e n , geef ik a a n mijn klein publiek liever hetgeen van anderen goed en mooi, d a n hetgeen „oorspronkelijk" v a n mij of m i j n m e d e k r a a i e n i s en d a a r b i j t e n achter zou staan.
De t w e e d e o p m e r k i n g v a n d e n H e e r K e i z e r gold h e t versje „Huiselijk Tafereeltje". Niet w a t h e t v e r s j e zelf betreft, w a n t d a t n o e m t hij „lief en k i n d e r l i j k " , m a a r zijne p l a a t s i n
59
GEEN SLAAF IS ZOO TEN VOLLE SLAAF ALS DE VROUW
d a t z e h e t k i n d i n d e n w a a n b r e n g e n d a t rijkdom en r a n g gelukkig m a k e n en d a t materieele v o o r s p o e d h e t loon d e r d e u g d i s . I k h e b e e n i n s t i n k t m a t i g e n a f k e e r v a n l e c t u u r voor d e j e u g d w a a r i n het glinstert van goud en fonkelt v a n e d e l g e s t e e n t e n . . . Datzelfde w a t mij in d i e f a n t a siën hindert, hindert mij in iedere socialistische v o o r d r a c h t of a r t i k e l , w a a r i n m e t k w a l i j k verb o r g e n nijd w o r d t g e w e z e n op d e h e e r l i j k h e i d w a a r i n de rijken leven: h u n koetsen en p a a r d e n , h u n wijn e n c h a m p a g n e , h u n k o s t b a r e z a l e n en schitterende kleedij. L e t w e l : op h e t noem e n d e z e r z a k e n bij wijze v a n tegenstelling tot de a r m o e e n e l l e n d e v a n m i l l i o e n e n h e b i k n i e t s . Maar, — „ h e t i s d e t o o n d i e d e m u z i e k m a a k t , " z e g t d e F r a n s c h m a n ; e n e r wordt s o m s o v e r d e z e d i n g e n g e s p r o k e n op e e n t o o n die d e m o r a l i s e e r t ' i n p l a a t s v a n t e v e r e d e l e n ; die d e n gebreklijdende doet h a k e n n a a r iets a n d e r s d a n n a a r d e n o r m a l e b e v r e d i g i n g zijner behoeften, die h e m in d e n w a a n brengt d a t e r g e l u k i s i n veel s c h a t s , d i e h e m v e e l e e r d e rijken d o e t h a t e n e n b e n i j d e n o m h u n geld, d a n h e t kapitaal b e s t r i j d e n a l s bron v a n e i n d e looze e l l e n d e . . Ik h e b die richting altoos b e s t r e d e n . . Maar, d e n k i k d a n w e l w e e r e e n s , w a t ziet d e a r m e in h e t g e w o n e leven a n d e r s d a n den uitwendigen praal v a n den rijkdom ? Anders d a n d e blinkende koetsen, de buigende lakeien, de prachtige woningen, de kostbare kleederen'? Huiselijk tafereeltje. De i n n e r l i j k e l e e g t e v a n h e t l e v e n d e r g e n i e t e n de r i j k e n z i e t hij n i e t , e v e n m i n a l s d e v e r b o r Zes kinderoogen kijken gen, intieme vreugden eener andere k l s s e , die Nieuwsgierig langs de laan i n s g e l i j k s t o t d e b e v o o r r e c h t e n b e h o o r t : d e beEn s t a r e n in de verte ; — schaafde, arbeidende, denkende en voelende „ D a a r k o m t P a p a a t j e a a n !" b o u r g e o i s . V r e u g d e n , d i e m e n v a n d e s t r a a t af N u gaat de pret beginnen ! n i e t ziet, o m d a t zij m e e s t a l g e n o t e n w o r d e n o p E é n k l e m t zich a a n zijn k n i e ; h o o g s t b e s c h e i d e n wijze i n h o o g s t e e n v o u d i g e E é n h a n g t e r o m zijn m i d d e l ; huizen en kamers. W a n t P a i s s t e r k voor d r i e ! De a a n g e n a a m h e d e n , d e g e n i e t i n g e n , d e verfijningen v a n e e n even beschaafd als n u t t i g De allerkleinste j o n g e n w e r k z a a m l e v e n ; het genot d a t een geoefende T r o o n t l a c h e n d op P a ' s n e k ; k u n s t z i n of e e n verfijnde k u n s t s m a a k verschafEn jublend gaat h e t viertal fen; h e t v e e l v o u d i g e l e v e n d a t m e n leidt dooiH e t t u i n p a d langs, door 't h e k . de k e n n i s v a n v r e e m d e t a l e n e n d e l e t t e r k u n d e van Oost en W e s t , v a n o u d en n i e u w ; h e t comMama staat reeds te wachten f o r t a b e l e v a n e e n vrijwel v e r z e k e r d b e s t a a n e n En groet, e n knikt, en lacht, h e t liefelijke v a n e e n i n n i g , r u s t i g , b e s c h a a f d En helpt Papa ontlasten familieverkeer, — d a t alles k e n t de a r m e niet, en V a n zijn d r i e d u b b l e v r a c h t . de p r o l e t a r i ë r , zelfs d e m e e s t b e v o o r r e c h t e , h e e f t e r t e r n a u w e r n o o d e e n i g b e g r i p v a n . En d a t E n hijgend van vermoedheid is h e t t o c h j u i s t w a t m e n h e m m o e t l e e r e n Z i n k t P a a t j e in e e n s t o e l . N u g a a n d i e d r i e a a n ' t b a b b l e n . . . b e n i j d e n , d a t i s h e t w a a r o p hij e e n r e c h t heeft zoo goed a l s i e d e r a n d e r , d a t i s h e t w a a r n a a r W a t w e t e n zij e e n b o e l ! hij s t r e v e n m o e t e n d a t in e e n n i e t al t e v e r r e M a x p r a a t v a n school e n b o e k e n ; t o e k o m s t voor h e m b e r e i k b a a r i s . Z o o s l e c h t , Reinier v a n 't hobbelpaard ; zoo onverantwoordelijk ik h e t v i n d , a a n k i n d e K l e i n J a n t j e heeft i e t s g e r o k e n , r e n en p r o l e t a r i ë r s g e e n a n d e r p e r s p e c t i e f t e Daf rook n a a r r i j s t e t a a r t ! openen d a n d a t op g l a n s en weelde, op zwelg e n e n b r a s s e n , zoo goed d u n k t h e t m i j , h e m Zij s p r e k e n , s c h e r t s e n , l a c h e n , t e w i j z e n o p l i e t l e v e n d a t d e p r o t o t y p e (onvolTot a a n het etensuur. k o m e n , w e l i s w a a r ) i s v a n h e t a l g e m e e n e leDaar was m e t vuur gebabbeld; ven der toekomst, h e m te vervullen m e t een T h a n s e t e n zij m e t v u u r . begeerte, een h e i m w e e n a a r h e t bescheiden-geE n t o c h p l a a t s t e i k h e t . N a e e n i g b e r a a d l u k k i g e b e s t a a n v a n e e n z e k e r g e d e e l t e deim i d d e l k l a s s e . De t e r g e n d e w e e l d e d e r r i j k e n i s w e l i s w a a r , m a a r toen w i s t ik w a t ik deed. I k h e b altijd e e n h e k e l g e h a d a a n s p r o o k j e s , t e n o n d e r g a n g g e d o e m d ; m a a r h e t s c h o o n e lew a a r v a n h e t w e m e l t van paleizen en l u s t h o v e n , ven v a n de besten u i t de middelklasse is b e s t e m d v a n feeën d i e d e m e n s c h e n in e e n s rijk m a k e n , o m z i c h t e o n t w i k k e l e n t o t r i j k e n bloei, e n o m v a n g r o t t e n vol verborgen s c h a t t e n , v a n her- de onterfden v a n heden in zich op t e n e m e n ders die mooie p r i n s e s s e n en g a n z e n h o e d s t e r s als natuurlijk element. D a a r o m w e n s c h t e ik d i e rijke p r i n s e n t r o u w e n t o t loon voor h u n n e d a t a l l e p r o l e t a r i ë r s e e n v o o r s t e l l i n g h a d d e n d e u g d . I k n o e m z u l k e s p r o o k j e s onzedelijk, o m - v a n h e t l e v e n d a t e r i n s o m m i g e b e s c h a a f d e
Ons Blaadje. H e t i s e e n g e d i c h t j e d a t in e e n tijdschrift voor gegoede kinderen t h u i s behoort, z e g t h i j , „ w a n t h o e k u n n e n volkskinderen iets v o e l e n v o o r d i e n papa e n d i e mama, voor rijstetaart en h e t geheele kindereldorado waarv a n dit versje s p r e e k t ! " O p p e r v l a k k i g b e s c h o u w d heeft d e H e e r K e i z e r gelijk. E e r i k e c h t e r v e r k l a a r w a a r o m i k n a e e n i g b e r a a d d a t v e r s j e p l a a t s t e , w i l ik, t u s schen twee haakjes, mededeelen dat het a r m s t e v l a a m s c h e k i n d papa e n mama tegen zijn o u d e r s z e g t , a l t h a n s t e G e n t ; e n d a t e e n B e l g i s c h k i n d al zéér, z é é r a r m m o e t zijn o m de lucht e n d e n s m a a k v a n rijstetaart n i e t t e kennen. W a n t op zekere dagen van h e t jaar b a k t h e e l België t a a r t e n : k o r s t e n v a n g e w o o n b r o o d d e e g , g e v u l d m e t h e e l g e w o n e rijstebrij of p r u i m e n m o e s . I k d a c h t , eerlijk g e s p r o k e n , a a n i e t s fijners, a a n z o o ' n e c h t l e k k e r z o e t schoteltje w a a r v a n de I n d i s c h e d a m e s de specialeit hebben, toen ik d a t versje voor mijn Indische k i n d e r c o u r a n t schreef indertijd. Maar a a n g e z i e n „ r i j s t e t a a r t " e e n w o o r d blijkt te zijn v a n verschillende b e t e e k e n i s s e n , h e b ik er, alt h a n s voor Belgische lezertjes, geen visioenen van onbereikbare weelde en smulpaperij m ê e opgeroepen. Doch, de rijstetaart daargelaten, — h e t versje is g e e n v e r s j e v o o r v o l k s k i n d e r e n , d a a r h e e f t d e H e e r K e i z e r gelijk a a n . Men o o r d e e l e zelf;
Q
60
GEEN SLAAF IS ZOO TEN VOLLE SLAAF ALS DE VROUW.
k r i n g e n geleid w o r d t e n d a t zij e r m e t h a r t s tocht naar verlangden. H e t is u i t s l u i t e n d d o o r h u n n e u i t s p a n n i n g s l e c t u u r d a t zij e r e e n i g b e g r i p v a n k u n n e n k r i j g e n . D a a r o m zou i k w i l l e n d a t de draken, w a a r a a n h e t volk z i c h m e e s t a l t e g o e d d o e t , w e r d e n v e r v a n g e n d o o r h o o g s t e e n v o u d i g e ro m a n s , dóór b e s c h a a f d e n g e s c h r e v e n vóór be s c h a a f d e n . Mogelijk d a t die g r e p e n u i t e e n h o o g e r e l e v e n s p h a z e d a n d i e w a a r i n zij z e i v e n v e r k e e r e n , h e n d i e p e r in de ziel z u l l e n s n i j d e n d a n de v a l s c h e v o o r s t e l l i n g e n i n h u n n e d r a k e n ; er behoort r e e d s een zekere b e s c h a v i n g t o e o m a a n die m e e r w a r e , e e n v o u d i g e l e c t u u r •de v o o r k e u r t e g e v e n b o v e n s e n s a t i e r o m a n s ; e n diezelfde b e s c h a v i n g zal d e n l e z e r w e l l i c h t pijnlijk d o e n g e v o e l e n d a t e r t u s s c h e n h e t be s t a a n v a n d e n g e w o n e n p r o l e t a r i ë r e n d a t van den werkelijk beschaafde een grootere klove l i g t , d a n t u s s c h e n de b i t t e r e a r m o e d e r wer k e l i j k h e i d en d e f a b e l a c h t i g e w e e l d e d e r d r a k e n r o m a n s . Doch d e z e pijn i s e e n h e i l z a m e ; h e t is e e n i n n e r l i j k e v o o r b e r e i d i n g op e e n h o o g e r e n t o e s t a n d , die s l e c h t s e e n w i j z i g i n g in de m a a t s c h a p p e l i j k e o r d e behoeft o m m o g e lijk t e w o r d e n . W a n t i n d e w i s s e l w e r k i n g d e r o m s t a n d i g h e d e n i s innerlijke b e s c h a v i n g zoo wel o o r z a a k a l s g e v o l g v a n e e n m a t e r i e e l be ter leven. Innerlijke beschaving e n n i e t uiterlijke weelde i s h e t , w a a r o p wij d e n n a a r b e t e r h a k e n d e n p r o l e t a r i ë r m o e t e n w i j z e n . Kijkjes in de b i n n e n h u i z e n d e r b e s c h a a f d e n m o e t e n wij h e m g u n n e n , en g e e n b l i k k e n i n d e t e r g e n d weel derige paleizen der rijken. Illusiën van een comfortabel, a a n g e n a a m leven te m i d d e n van b e r o e p s b e z i g h e d e n , n a t u u r - e n k u n s t g e n o t en g o e d e l e c t u u r , d a t a l l e s g e n o t e n in g e z e l s c h a p van gelijkberechtigde en gelijkontwikkelde h u i s g e n o o t e n , m o e t e n wij h e m g e v e n e n n i e t visioenen van louter materieel genot. T e n m i n s t e , d a t i s mijn i d e e . E n d a a r v a n u i t g a a n d e a a r z e l i k n i e t h e t v o l k s k i n d n u en d a n kijkjes te g e v e n o p een a a n g e n a m e r be s t a a n d a n h e t zijne. I k d o e d a t n i e t op e e n t o o n d i e v e r b i t t e r i n g w e k t , geloof ik. W a n t nijd e n verbittering werken niets goeds u i t ; m a a r een verlangen naar het bereikbaar-betere kan een p r i k k e l zijn in d e n strijd d e s v o l k s o m recht. O v e r i g e n s heeft d e o p m e r k i n g v a n d e n H e e r K e i z e r mij v o o r d e z ó ó v e e l s t e m a a l d o e n i n z i e n , d a t h e t e e n o n b e g o n n e n w e r k is h e t ieder e e n n a a r d e n z i n t e w i l l e n m a k e n , — w a t ik t r o u w e n s n i e t e e n s ooit p r o b e e r . W a n t t e r w i j l hij o n s op de v i n g e r s t i k t v o o r h e t h u i s e l i j k tafe r e e l t j e d a t b u i t e n d e sfeer v a n h e t v o l k s k i n d v a l t , gaf, e e n i g e n tijd g e l e d e n , e e n a n d e r o n s d e n ge m o e d e l i j k e n r a a d : o m t o c h n i e t t e veel tafe reeltjes te geven uit h e t leven van h e t proleta riërskind, w a n t w a a r t o e diende het, dat kind a l t o o s w e e r te w i j z e n op zijn e l l e n d e ? Zij, d e k i n d e r e n , e c h t e r , h e b b e n t o t n o g t o e geen bedenkingen ingebracht. Het schijnt dat zij t a m e l i j k t e v r e d e n zijn m e t d ö a f w i s s e l e n d e t a f e r e e l t j e s d i e Ons Blaadje h e n biedt, onver s c h i l l i g of die a f g e s p e e l d w o r d e n bij a r m e n of bij g e g o e d e n , bij d e n k o n i n g o p zijn t r o o n of bij h e t h o n d j e a a n o n z e n h a a r d .
De e r n s t i g s t e o p m e r k i n g v a n d e n H e e r K e i z e r i s die, d a t ik in m i j n c o r r e s p o n d e n t i e m e t d e k i n d e r e n w a t al t e w i j s p r a a t , j a zelfs w a t al t e
p r e e k e r i g b e n , en in m i j n v o o r s t e l l i n g e e n k l e i n p u b l i e k voor m i j h e b v a n k i n d e r e n m e t k l e i n e l i c h a m e n en groote hoofden m e t o u d e - m a n n e tjes en oude-vrouwtjes gezichten. „ H e t kind," z e g t h i j , „wil l e s s e n h e b b e n i n d e n v e r n a a i e n s p r o o k j e s v o r m . " „ E e n k i n d is g e e n m a c h i n e . I n zijn k l e i n e hoofd is l o g i c a a a n w e z i g . H e t w i l zelf zijn k l e i n e w i j s h e i d u i t zijn v e r h a l e n p u t t e n . " Dat a l l e s b e n ik m e t d e n H e e r K e i z e r volkomen eens. De a a n m e r k i n g o v e r „ p r e e k e r i g h e i d " h a d i k v r o e g of l a a t v e r w a c h t . H i e r of d a a r s p r a k r e e d s i e m a n d o v e r e e n , t e w i j z e n " t o o n in Ons Blaadje. Maar l a n g eer eenige k r i t i k u s er a a n m e r k i n g o p m a a k t e , r e d e n e e r d e ik e r o v e r m e t mij zelf. Als ik z o o ' n briefje a a n d e k i n d e r e n h e r l a s , d r i e , vier, z e s m a a l , en op v e r s c h i l l e n d e t i j d e n , d a n zei ik w e l e e n s t o t m i j z e l f : „ J o n g e n s , Nellie, w a t ben j e deftig g e t o g a a d e n g e b e f t . . . Z o u j e die p r e e k m a a r n i e t in de s n i p p e r m a n d g o o i e n ? " E n i k h a d h e t m a n u s c r i p t al w e l e e n s t u s s c h e n de vingers m e t dat d o e l ; doch een andere s t e m z e i : „ L a a t h e t blijven, — e r zijn h i e r of d a a r wel o u d e r s die er van proflteeren k u n n e n . " E n a l l e s t e g e n e l k a a r o p w e g e n d , de g e i j k t e t h e o r i ë n o m t r e n t den afkeer der kinderen van preeken, mijn persoonlijke ervaringen o m t r e n t kinderen, e n de w e l d a a d d i e m e n a a n o u d e r s v a n g o e d e n wil b e w i j s t d o o r h e n e e n z u i v e r e i d e e a a n d e h a n d t e d o e n , — h e l d e de s c h a a l o v e r n a a r h e t laten s t a a n van w a t er stond. Ik h e b n u z o o w a t 25 j a a r m e t k i n d e r e n o m g e g a a n , e n z o o l a n g ik mij h e r i n n e r w a r e n zij n o o i t afkeerig van een weinig zuivere theorie, een w e i n i g a f g e t r o k k e n m o r a a l , — m i t s de v e r h a n deling niet te l a n g d u u r d e en vooral niet droog of t a a i w a s . I k h e b h e t k i n d e r g e m o e d a l t o o s v a t b a a r b e v o n d e n voor s o m m i g e hoogten die de v o l w a s s e n e n o v e r h e t a l g e m e e n n i e t m e e r b e k l i m m e n , voor s o m m i g e d i e p t e n , w a a r i n m e n n i e t m e e r a f d a a l t w a n n e e r h e t l e v e n o n s bezoe d e l d heeft. E r i s w a a r h e i d in h e t b i j b e l w o o r d d a t o n s l e e r t „ d a t s o m m i g e d i n g e n a l l e e n ver s t a a n w o r d e n d o o r de e e n v o u d i g e n en d o o r d e k i n d e r k e n s . " E n o f s c h o o n ik v o l s t r e k t n i e t b l i n d b e n v o o r h e t feit d a t m e n h e t k i n d vooral d o o r a a n s c h o u w i n g moet leeren, a a n s c h o u w i n g m e t h e t oog d e s l i c h a a m s e n m e t d a t d e r v e r b e e l d i n g , b e n ik t e g e l i j k e r t i j d zóó o v e r t u i g d v a n zekere innerlijke capaciteiten van het kind, d a t ik n o o i t g e a a r z e l d h e b m i j m e t h e m t e v e r d i e p e n in s o m m i g e a f g e t r o k k e n b e s c h o u w i n g e n , ' t I s w a a r , d a t ik d a t d e e d in g e s p r e k k e n , n a a r aanleiding van dagelijksche gebeurtenis s e n , v a n w a t wij z a g e n of l a z e n , — t e r w i j l ik i n Ons Blaadje e r zóó m a a r op los s c h e e n t e schrijven, 't W a s echter het eenige middel dat ik h a d o m zóó t e s p r e k e n t o t m i j n k l e i n pu bliek ; e n w i e die C o r r e s p o n d e n t i e s v o l g d e zal h e b b e n o p g e m e r k t , d a t zij in d e n a a n v a n g een soort van c a t e c h i s m u s vormen, een grond s l a g d i e n ik lei bij d e k i n d e r e n , e n t e v e n s e e n exposé van mijn begrippen o m t r e n t sommige belangrijke d i n g e n . Niet l a n g e r dan strikt noo d i g w a s b e n i k v o o r t g e g a a n i n d i e n t o o n ; al h e e l s p o e d i g b e g o n ik m e t g r e p e n u i t h e t le ven mijn c a t e c h i s m u s te illustreeren. W a t den k i n d e r e n in d e t h e o r i e w e l l i c h t o n d u i d e l i j k bleef, d a t w o r d t h e n op d e n d u u r k l a a r u i t cle illustraties. En d a n , — ik r e k e n d e o p sommige m o e d e r s . I k v e r w a c h t t e d a t sommige moeders, in een v e r t r o u w e l i j k u u r t j e , d i e briefjes z o u d e n voor lezen a a n h a a r k i n d e r e n en er over s p r e k e n .
GEEN SLAAP IS ZOO TEN VOLLE SLAAF ALS DE VROUW. Niet allen k u n n e n dat, niet allen willen dat; m a a r de e n k e l e n die h e t k o n d e n e n w i l d e n h e b b e n e r m i j w e l l i c h t i n h a a r h a r t v o o r ge d a n k t , . . zooals ik M e v r o u w de Pressensé d u i z e n d m a l e n g e d a n k t heb en n o g d a n k voor h a r e zedelijke h u l p . N o g i e t s : d e m o r a a l die m e n o e n k i n d e r e n v o o r h o u d t in v e r h a a l t j e s als a n d e r s z i n s is niet d o o r g a a n s v a n het beste gehalte. H e t is zoo dikwijls de leer v a n eigenbelang en berekek e n i n g die m e n h e n p r e d i k t : beleefd zijn o m d e m e n s c h e n v o o r zich in te n e m e n ; eerlijk zijn o m d a t eerlijkheid h e t l a n g s t e d u u r t ; braaf zijn o m d a t d a t b r a a f h e i d r e s p e c t a f d w i n g t ; n i e t l i e g e n , o m d a t l i e g e n zoo leelijk is. E n ik w i l d e , z o o v e r h e t i n m i j n v e r m o g e n s t a a t , al d i e lee lijke m a x i m e n zoo g a a r n e v e r v a n g e n d o o r de e e n v o u d i g e l e e r : w e e s g o e d , l o u t e r o m h e t ge n o t v a n g o e d t e zijn e n g o e d t e d o e n . W a n t i k h o u d b i j z o n d e r veel v a n e e n k l e i n stel g r o n d w a a r h e d e n ; e r i s zoo w e i n i g a a n t e o n t h o u d e n e n m e n s t a a t e r zoo v a s t o p . H e t k i n d , d a t g e l e e r d heeft goed t e zijn z o n d e r m e e r , z o n d e r s c h i j n o f s c h a d u w v a n b e r e k e n i n g , is een m e n s c h r e e d s op t i e n j a r i g e n leeftijd ; m é é r m e n s c h d a n v e l e n o n z e r ooit w a r e n of zijn z u l l e n . . . Met h e t doel v o o r o o g e n d e k i n d e r e n t o t menschen l e h e l p e n m a k e n , d u r f ik g e r u s t n u e n d a n m i j n t o g a o m s l a a n , m i j n bef v o o r b i n d e n e n d e n p r e e k s t o e l b e k l a u t e r e n . Zij, d e k i n d e r e n , w e t e n w e l d a t m i j n e theorie* n i e t zoo s o m b e r is a l s m i j n t o g a en d a t d e t r e k k e n v a n m i j n g e z i c h t e n v a n m i j n ziel n i e t zoo s t r a k s t a a n a l s d e v l e u g e l t j e s v a n m i j n bef. V o o r t s b e n ik v a n m e e n i n g d a t m e n n i e t alle plaats moet i n r u i m e n aan de a a n s c h o u w i n g , m e t a l g e h e e l e u i t s l u i t i n g v a n d e redeneering. V r o e g e r r e d e n e e r d e m e n t e veel, t e s u b t i e l , te s p i t s v o n d i g ; n u , v r e e s i k , r e d e n e e r t m e n te weinig. Ja, m e n redeneert, omdat redeneeren een aangeboren e i g e n s c h a p i s v a n o n z e n g e e s t ; m a a r ik geloof n i e t d a t h e t n o g veel a l s a f z o n d e r l i j k e kunst beoefend wordt en zéér zeker oefent m e n er h e t k i n d n i e t i n . D a t a c h t ik e e n fout. G e z o n d r e d e n e e r e n bij veel a a n s c h o u w e n z o u , d u n k t mij, een geschikt t e g e n w i c h t geven tegen som m i g e z i e k e l i j k e n e i g i n g e n i n d e k u n s t en in de l e t t e r k u n d e . Ik geloof d a t rede n e e r e n e e n v o o r r e c h t is v a n d e n k e n d e m e n s c h e n , e e n g e n o t e n e e n p l i c h t t e v e n s ; e n ik m e e n dat m e n kinderen reeds vroeg m a g en kan leeren het zichtbaie nu en dan te verrui len tegen het onzichtbare en de praktijk tegen de theorie. Er m a g geen misbruik van g e m a a k t w o r d e n , — m a a r d a t m a g m e n ook n i e t d o e n v a n rijpe p r u i m e n e n z o e t e s t r o o p e n d e r g e l i j k e heerlijkheden. Doch reeds het kind moet, d u n k t mij, voorbereid w o r d e n op h e t zuiver intellectueel genot d a t er gelegen is in stille uurtjes, lezend en peinzend gesleten m e t boeken van gezond-wijsgeerigen inhoud. Dat genot g e e f t w i j d i n g a a n al h e t d o e n e n d r i j v e n v a n o n s m a t e r i e e l b e s t a a n ; h e t geeft o n s e e n s c h a t , d i e n m o t en r o e s t n i e t k u n n e n b e d e r v e n e n d i e n de dieven ons niet ontnemen k u n n e n . N a t u u r l i j k k o m t h e t n i e t in m i j o p t e m e e n e n , d a t d e k i n d e r e n t o t op d i e h o o g t e v a n o n t w i k k e l i n g zullen w o r d e n opgevoerd door een p r e e k j e n u e n d a n in Ons Blaadje, noch door Ons Blaadje zelf. W a n t h e t p r e e k j e k a n , d o o r gebrek a a n o n t w i k k e l i n g in zekere richting, in s l e c h t e a a r d e v a l l e n ; e n Ons Blaadje is m a a r o e n e m b r y o . H e t geeft w a t h e t k a n , m a a r h e t k a n n i e t a l l e s . H e t k a n d e o u d e r s helpen bij de
verstandelijke en zedelijke opvoeding h u n n e r k i n d e r e n ; m a a r die k i n d e r e n zelf o p v o e d e n ?'? Als d e o u d e r s d a t n i e t k u n n e n , d a n k a n Ons Blaadje h e t z e k e r n i e t . D o c h zóó a l s h e t i s , m e t al zijn f o u t e n , t e k o r t k o m i n g e n e n o v e r drijvingen, k a n het toch een enkel kinderzieltje m e t i d e a l e n e i g i n g e n b e v r e d i g e n , en e n k e l e ou ders n u en d a n een nuttigen wenk geven o m t r e n t z e k e r e d i n g e n in de o p v o e d i n g , d i e m e n uit h a n d b o e k e n n i e t l e e r e n k a n .
Mijne c a u s e r i e is w a t l a n g g e w o r d e n , e n ik h o o p n i e t d a t i e m a n d e r u i t zal o p m a k e n d a t ik g e e n e o p m e r k i n g e n v e l e n k a n . I k k a n e r z e e r g o e d t e g e n . E r zijn er, die i k mij t e n n u t t e m a a k , er zijn er, w a a r i k d e s c h o u d e r s v o o r o p h a a l . Die v a n d e n H e e r K e i z e r n o o p t e n mij t o t h e t r e d e n g e v e n v a n s o m m i g e d i n g e n , w a a r v a n ik wel v e r w a c h t t e d a t ze v r o e g of l a a t a l s f o u t e n z o u d e n w o r d e n g e s i g n a l e e r d . Zijn h e t f o u t e n , — w e l n u , d a n h a d ik m i j n g o e d e r e d e n e n o m ze t e b e g a a n . N.
Aan
Nederland's Ingezetenen.
De V e r e e n i g i n g „ N a t i o n a l e T e n t o o n s t e l l i n g v a n V r o u w e n a r b e i d " i s e e n i g e n tijd g e l e d e n door ons ondergeteekenden opgericht, m e t de b e d o e l i n g , o m e e n zoo v o l l e d i g m o g e l i j k over z i c h t ( T e n t o o n s t e l l i n g ) t e g e v e n v a n allen a r b e i d , die in N e d e r l a n d d o o r v r o u w e n w o r d t v e r r i c h t . W i j h o p e n d a a r m e d e g e r e e d t e zijn in 1898, h e t j a a r , w a a r i n de K r o n i n g v a n o n z e j e u g d i ge Vorstin WILHELMINA m a g w o r d e n te g e m o e t gezien. De V e r e e n i g i n g m e e n t t e m o g e n v e r w a c h t e n , d a t e e n o v e r z i c h t v a n V r o u w e n a r b e i d ge l e g e n h e i d zal g e v e n o m t e l a t e n z i e n , h o e de vrouw hier te lande werkt en w a a r verbete ring en aanvulling van dat werk noodig i s ; d a t h e t b e z o e k e n d e r t e n t o o n s t e l l i n g v e l e n zal o p w e k k e n tot n i e u w e e n g r o o t e r w e r k z a a m h e i d e n m e n i g e v r o u w zal a a n s p o r e n h e t voor beeld v a n h a r e w e r k e n d e z u s t e r s t e v o l g e n ; d a t a l l e n , d i e de V e r e e n i g i n g k r a c h t i g s t e u n e n , n i e t a l l e e n haar a r b e i d s v e l d z u l l e n v e r r u i m e n , m a a r ook w e l l i c h t b e t e r z u l l e n zien, h o e h e t l o t v a n die v r o u w e n k a n w o r d e n v e r l i c h t , d i e nu g e b u k t gaan onder zwaar, eentonig, slecht betaald werk. K r a c h t i g e h u l p v a n vele o n t w i k k e l d e , e r n s t i g d e n k e n d e , liefdevolle v r o u w e n i s n o o d i g , o m het w e r k tot stand te brengeu. Daarom hopen wij, d a t alle N e d e r l a n d s c h e v r o u w e n , d i e w e r k e n m e t d e h a n d e n e n m e t h e t hoofd, h a r e a r b e i d s p r o d u c t e n z u l l e n i n z e n d e n , e n d a t zij allen zullen voelen, d a t door h e t beste w e r k t e l e v e r e n , w a a r t o e zij in s t a a t zijn, zij d e g r o o t s t e h u l d e b r e n g e n a a n de j o n g e v r o u w , die d e e e r s t e s c h r e d e z e t o p z u l k e e n g r o o t arbeidsveld, aan onze jonge Koningin WILHEL MINA.
T e v e n s h o p e n ' w i j , d a t alle N e d e r l a n d e r s , zoowel m a n n e n en vrouwen, het m e t o n s e e n s z u l l e n zijn, d a t h e t h i e r e e n e n a t i o n a l e z a a k g e l d t , die k r a c h t i g e n s t e u n v e r d i e n t v a n a l l e n , z o n d e r o n d e r s c h e i d . Door d e z e c i r c u l a i r e w i l l e n wij d a n o o k a l l e n d r i n g e n d u i t n o o d i g e n , be l a n g s t e l l i n g t e t o o n e n in o n s w e r k e n z i c h a a n t e s l u i t e n bij o n z e V e r e e n i g i n g . A a n h e t l i d m a a t s c h a p is eene contributie v e r b o n d e n v a n t e n m i n s t e f 2 0 , — i n e e n s , of v a n t e n
62
GEEN SLAAF IS ZOO TEN VOLLE SLAAF ALS DE VROUW.
m i n s t e f 5 , — g e d u r e n d e de 5 j a r e n , w a a r v o o r j e u g d i g Majesteitje l a a t ik n a t u u r l i j k a a n d e d e V e r e e n i g i n g is a a n g e g a a n , t e r w i j l m e n z i c h l i e f h e b b e r s o v e r , m a a r d e . z a a k heeft m i j n e o o k k a n o p g e v e n a l s d o n a t e u r of d o n a t r i c e s y m p a t h i e a l s a r g u m e n t v o o r e n b e w i j s v a n voor eene bijdrage in e e n s v a n ten m i n s t e h e t goed r e c h t der V r o u w e n v r a a g . Dat m e n , f 50, — . B o v e n d i e n r i c h t e n wij a a n ieder, d i e in e e n l a n d d a t z i c h d e w e e l d e v a n h e t k o z i c h bij o n z e V e r e e n i g i n g w e n s c h t a a n t e slui n i n g s c h a p veroorlooft, d e n k r o n i n g s d a g v a n h e t t e n , h e t beleefd v e r z o e k , o m h e t a a n d e z e cir j o n g e Majesteitje t e n n u t t e m a a k t o m z e k e r d e i c u l a i r e g e h e c h t billet, n a i n v u l l i n g , in n e v e n s t e zijn v a n zijn s u c c e s , ook d a t is mij r e c h t . g a a n d c o u v e r t a a n o n s t e r u g t e z e n d e n . W i j A l l e e n v r e e s ik d a t h e t , d a n k zij e e n e n a n d e r , m e e n e n d a a r b i j o p e e n i g e n s p o e d t e m o g e n | g e e n n a t i o n a l e t e n t o o n s t e l l i n g w o r d e n zal i n a a n d r i n g e n m e t h e t oog op d e b i n n e n k o r t t e d e z e n zin d a t alle v r o u w e n , v a n alle s t a n d e n en p a r t i j e n , e r a a n d e e l n e m e n . C o n s e q u e n t e houden Algemeene Vergadering. W i j v e r m e l d e n h i e r n o g de G r o e p e n , w a a r i n s o c i a a l d e m o k r a t e n o n d e r d e v r o u w e n z u l l e n het d e i n z e n d i n g e n z u l l e n w o r d e n v e r d e e l d , en de z i c h w a a r s c h i j n l i j k o n t h o u d e n , j a moeten R u b r i e k e n , v o o r i e d e r w a a r v a n e e n e afzonder w e l d o e n . ook w a n n e e r zij, e v e n a l s ik, d e lijke S u b - C o m m i s s i e w e r k z a a m zal zijn. D a a r b e t e e k e n i s d e r z a a k g e e n s z i n s o n d e r s c h a t t e n ten hartelijkste d o o r w e n s c h e n wij t h a n s r e e d s a a n i e d e r e e n h a a r s u c c e s , a l s vrouw, v r o u w , die zal willen i n z e n d e n , of zich n u t t i g w e n s c h e n . Ook al i s h e t u i t s l u i t e n d a l s arbeid zal willen m a k e n a l s lid v a n e e n e S u b - C o m ster d a t m e n h e t j o n g e k o n i n g i n n e t j e h u l d i g e n een m i s s i e , de g e l e g e n h e i d t e g e v e n o m zich o p t e wil, t o c h geeft die hulde a a n die persooti g e v e n voor d e R u b r i e k , w a a r i n zij h e t b e s t e j t e e x c l u s i e f k a r a k t e r a a n de z a a k , d a n d a t h e t e n - h e t k r a c h t i g s t w e r k z a a m m e e n t t e k u n n e n , s o c i a a l d e m o k r a t i s c h p r o l e t a r i a a t er z i c h s t e r k zijn. V o o r i e d e r e o p g a v e v a n V r o u w e n a r b e i d v o o r zal i n t e r e s s e e r e n . W a t m i j betreft, — De Vrouw i s t e b r e e d v a n h o u d e n wij o n s a a n b e v o l e n . H e t o r g a n i s a t i e - • p l a n e n de p l a t t e g r o n d v a n d e b e s c h i k b a r e o p v a t t i n g o m h a a r s t e u n en a a n p r i j z i n g t e w e i r u i m t e z u l l e n l a t e r v e r k r i j g b a a r zijn bij h e t g e r e n a a n i e t s w a t i n z i c h zelf g o e d i s . W e l m a g zij h a a r i n s t e m m i n g m e t h e t t e n t o o n s t e l Hoofd-Comité, dat b e s t a a t uit de d a m e s : lingsplan niet opdringen aan diegenen harer C. G. P E K E L H A R I N G — D O D E R . lezeressen welke, zonder vijandelijk te s t a a n H. H. SOHOI.TEN — COMMELIN. tegenover de burgerlijke v r o u w e n b e w e g i n g , TRINETTE W E S T E R M A N N — S M I T H U U S E N . zich toch liever op e e n ' a f s t a n d h o u d e n w a a r C. A. W O R P — R O L A N D HOLST. d e z e b e w e g i n g zich in a a n r a k i n g s t e l t m e t h e t C. G O E D K O O P — D E JONG VAN B E E K EN DONK. „ v o r s t e l i j k " e l e m e n t . M a a r De Vrouw wordt B E R T H A LEVYSSOHN N O R M A N . ook g e l e z e n d o o r v r o u w e n die op d e g r e n z e n H . M. R. D U L L . v a n t w e e w e r e l d e n s t a a n e n die v o o r a l s n o g g e e n G R O E P . I. e n k e l b e g i n s e l s c h e n d e n w a a r zij h u l d e b r e n g e n Kunst. a a n e e n j o n g e V o r s t i n . V a n d e z e h o o p ik d a t zij a. S c h i l d e r k u n s t , - B e e l d h o u w k u n s t . h a a r z e d e l i j k e n en f i n a n t i e e l e n s t e u n n i e t z u l l e n b. M u z i e k . w e i g e r e n a a n een'e o n d e r n e m i n g die, afgezien c. T o o n e e l . v a n alle b i j o m s t a n d i g h e d e n , h e t w i l l e n , k u n n e n (/. L e t t e r k u n d e . en s t r e v e n d e r v r o u w i n e e n h e e r l i j k d a g l i c h t GROEP II. stellen kan. NELLIE. Historische Af deeling. (Retrospectieve Kunst). Ingezonden. GROEP III. Nijverheid. Bondgenooten. a. F a b r i e k s w e z e n . b. H u i s v l i j t . I n No. 4 v a n „de V r o u w " l a s ik h e t s t u k GROEP IV. van Florence Hobson over „Geslachtsvooroor Onderwijs. deel e n d e V o o r u i t g a n g d e r v r o u w " , d o c h h e t a. L a g e r , M i d d e l b a a r en H o o g e r o n d e r w i j s . beviel mij m a a r - m a t i g . b. V a k s c h o l e n . I k geloof n i e t d a t in d e r g e l i j k e b e s c h o u w i n c. B e w a a r s c h o l e n . gen diepte zit; niet dat m e n d a a r m e d e den G R O E P V. s p i j k e r op d e n k o p s l a a t , e n d a t zij d u s ook O. Z i e k e n v e r p l e g i n g . niets goeds zullen uitwerken. b. H y g i ë n e e n s p o r t . Om v o o r d e n t o e s t a n d d e r v r o u w heil t e G R O E P VI. verwachten van betere economische t o e s t a n d e n ; Maatschappelijk werk. o m de vroege huwelijken in de arbeidende H i e r o n d e r t e v e r s t a a n : alle w e r k d a t d e k l a s s e n in d e h a n d t e w e r k e n u i t h e t b e g i n s e l g e m e e n s c h a p t e n g o e d e k o m t , a l s b v . T o y n - v a n e e n n u t t i g e v e i l i g h e i d s k l e p — d a t lijkt m i j beewerk, Armenzorg, enz. de o p p e r v l a k t e , d e b i j z a k e n r a k e n e n de hoofd GROEP VIL z a a k voorbij g a a n . Landbouw. Verbeeld u dat m e n een teringlijder troosa. Z u i v e l b e r e i d i n g . m e t de o p r i c h t i n g v a n e e n C o ö p e r a t i e v e b r o o d t b. B l o e m e n v a k . f a b r i e k . „Ziet u, w a n t d a n w o r d t h e t b r o o d c. H o e n d e r t e e l t . g o e d k o o p e r e n b e t e r , en g o e d brood is h e t b e s t e GROEP VIII. v o e d s e l , en t e r i n g l i j d e r s m o e t e n v o o r a l g o e d Oost- en West-Indische Koloniën. voedsel h e b b e n " . H e t is v o l k o m e n waar, en er is niets tegen te zeggen d a n alleen, dat die z i e k e m e t of z o n d e r d i e b r o o d f a b r i e k w e l e v e n Aan Mejuffr. J. te Sch. t r e u r i g a a n zijn e i n d zal k o m e n . De „ C i r c u l a i r e a a n N e e r l a n d s i n g e z e t e n e n " E n t o c h , h o e d r i n g e n d i s de t o e s t a n d ; h o e w a s r e e d s t e r p e r s e t o e n m i j u w brief g e w e r d . e r n s t i g zijn de t i j d e n . H o e n o o d i g i s h e t d a t I n d e r d a a d z a g ik e r g e e n o o g e n b l i k b e z w a a r gehandeld w o r d t , n i e t gepraat: g e h a n d e l d in d e i n ze p l a a t s e n . D a t „ h u l d e b r e n g e n " a a n e e n g o e d e r i c h t i n g ; de h o o f d k w a a l a a n g e t a s t .
GEEN SLAAF IS ZOO TEN VOLLE SLAAF ALS DE VROUW. Als m e n een spijker wil inslaan, m o e t m e n o p d e n k o p t i k k e n , n i e t e r n a a s t ; w a n t d a n zou hij er j u i s t u i t v l i e g e n . E n w a t i s n u d e f o u t ? Die l i g t in d e pers o n e n - z e l f ; in h e t k a r a k t e r ; veel m e e r d a n in de uitwendige omstandigheden. O n z e d e l i j k h e i d v i n d t m e n in alle k l a s s e n d e r m a a t s c h a p p i j ; e v e n g o e d bij h e n , w i e r l e v e n s o m s t a n d i g h e d e n in e e n s o c i a l i s t i s c h e m a a t s c h a p p i j z o u d e n v e r b e t e r e n a l s bij h e n , die d a n minder welvaart zouden genieten dan thans. H e t v o o r k o m e n v a n b e p a a l d e m i s d r i j v e n teg e n de z e d e n , z o o w e l a l s h e t zedelijk peil h a n g t veel m e e r af v a n v o l k s a a r d , v o e d i n g , w e r k w i j z e , k l i m a a t e n d e r g e l i j k e d a n v a n d e m e e r d e r e of m i n d e r e welvaart. Maar h e t m e e s t v a n alles van het karakter. V a n d e r Goes, e n die 't m e t h e m e e n s zijn, z e g g e n : m e t de s o c i a l i s t i s c h e m a a t s c h a p p i j k o m t h e t sociale s e n t i m e n t ; m e t a n d e r e w o o r d e n : h e t e g o i s m e zal v a n zelf v e r d w i j n e n a l s d e m a a t s c h a p p i j i s i n g e r i c h t in h e t b e l a n g d e r g e m e e n s c h a p . E n zoo d e n k t Mej. H o b s o n ook ten opzichte van de v r o u w e n k w e s t i e . M a a r ik geloof n i e t d a t d i t w a a r i s . De z a a k i s j u i s t o m g e k e e r d . Met de b e t e r e o v e r t u i g i n gen en inzichten k o m e n de betere toestanden. W e z i e n h e t o n d e r a n d e r e n bij de d r a n k v e r b o d s w e t t e n in A m e r i k a . V e r s c h i l l e n d e S t a t e n , M a i n e , Z. D a k o t a , K a n s a s e. a. h e b b e n d a a r v e r b o d s w e t t e n uitgevaardigd tegen het verkoop e n v a n a l c o h o l i s c h e d r a n k e n ; t e r w i j l d e algem e e n e v o l k s o v e r t u i g i n g d a a r n o g n i e t rijp v o o r w a s . H e t gevolg w a s een g e s m o k k e l zondereind, een geprikkelde z u c h t n a a r h e t verbodene, e n e e n t o e s t a n d z e k e r n i e t m i n d e r e r g d a n in landen zonder zulke verbodswetten. D a a r o m zien onze g e h e e l - o n t h o u d e r s heel t e r e c h t , d a t zij n i e t m o e t e n b e g i n n e n m e t m a a t r e g e l e n v a n b o v e n af in t e v o e r e n , m a a r m o e t e n w e r k e n o p de p e r s o n e n . E l k e p e r s o o n , d i e u i t o v e r t u i g i n g zijn b o r r e l l a a t s t a a n en zich voort a a n e r v a n o n t h o u d t i s e e n a a n w i n s t . De pers o o n i s g e r e d e n d e z a a k is g e v o r d e r d . E n w o r d t zoo, w e l i s w a a r n a l a n g e n i n s p a n n e n d arb e i d e n , d o o r t e w e r k e n op e i k e n m e n s c h afzonderlijk, de m a a t s c h a p p i j a l s s o m d e r i n d i v i d u e n veranderd, d a n is de zaak g e w o n n e n en b e s t a a t e r g e e n v r e e s voor t e r u g v a l l e n in h e t o u d e k w a a d . E n w e w e t e n : i n s t o r t i n g v e r e r g e r t de k w a a l . D u s — er m o e t persoonlijk g e w e r k t w o r d e n ; g e w e r k t v a n h a r t o p h a r t , v a n k a r a k t e r op karakter. En n u h e b b e n w e daartoe een bondgenoot, d i e h e l a a s zoo d i k w i j l s m e t m i n a c h t i n g of w a n t r o u w e n wordt aangezien, en wiens hulp toch o n m i s b a a r i s , wil de v r o u w e n b e w e g i n g w e r k e lijk t o t e e n g o e d doel l e i d e n . D e z e b o n d g e n o o t is d e godsdienst. N i e t die s c h i j n g o d s d i e n s t , d i e d o o r zoo v e l e n a l s de w a r e b e s c h o u w d w o r d t , en die z i c h vert o o n t in den v o r m v a n rijkgekleede d a m e s , die d e s Z o n d a g s m e t e q u i p a g e n a a r de K e r k word e n g e r e d e n ; of in m e n s c h e n vol z a l v e n d e w o o r d e n , a f g e w i s s e l d d o o r k w a a d s p r e k e r i j o v e r bur e n en k e n n i s s e n ; of i n h a l s s t a r r i g v a s t h o u d e n a a n l e e r s t u k k e n e n rijp v o o r d e hel a c h t e n deg e n e n , die m e t h e n v a n inzicht verschillen. Dat alles is geen godsdienst, d a t is farizeïsme. D o c h de w a r e g o d s d i e n s t b e s t a a t v o l g e n s J e z u s — w i e n wij t o c h a l l e n z o n d e r o n d e r s c h e i d g a a r n e a l s a u t o r i t e i t z u l l e n e r k e n n e n , — in h e t liefhebben van God boven alles e n v a n den naaste als ons zeiven.
63
H e t e e r s t e , l i e f h e b b e n v a n God b o v e n a l l e s , i s d e grond. H e t tweede, onze n a a s t e n liefhebben als ons z e i v e n , i s d e praktijk, e n d e toetssteen. I e d e r die d i t doet, is g o d s d i e n s t i g , al n o e m t hij z i c h a t h e i s t of o n g e l o o v i g . I e d e r die dit n i e t d o e t i s g o d d e l o o s , al zit hij Z o n d a g a a n Z o n d a g in d e k e r k . D a a r o m z e g ik, e n h o u d ik vol, d e s n o o d s t e g e n d e r e d a c t i e v a n „ d e V r o u w " zelf, d a t d i t b l a d e e n g o d s d i e n s t i g b l a d is. H e t h a n d e l t u i t liefde t o t d e n a a s t e n . De m e d e w e r k e r s w e t e n , d a t bij h u n l e v e n d e t o e s t a n d d e r v r o u w n o g in l a n g n i e t zoo zal w o r d e n a l s zij w e n s c h e n ; d a t zij d u s n i e t v o o r zich z e i v e n w e r k e n m a a r v o o r h a r e v e r d r u k t e z u s t e r s , d i e m e t h e n zijn en n a h e n k o m e n . Dit i s liefde voor d e n n a a s t e ; zij die zoo d o e n , r e k e n ik t o t d e C h r i s t e n e n . D i t C h r i s t e n d o m i s d e b o n d g e n o o t , d i e wij zoo v a a k v e r s m a d e n . I n e e n w a r e C h r i s t e n m a a t s c h a p p i j heeft de v r o u w , w a t h a a r t o e k o m t , en de a r b e i d e r s e v e n e e n s . E e n C h r i s t e n i s v a n zelf Socialist, al i s hij 't niet eens m e t de taktiek der h e d e n d a a g s c h e socialisten. H e e f t J e z u s ooit zelf o n d e r s c h e i d g e m a a k t t u s s c h e n r i j k e n e n a r m e n i n zijne liefde t o t b e i d e n ? G i n g hij n i e t o m m e t t o l l e n a r e n e n z o n d a r e n ? En w a r e n niet de v r o u w e n onder zijne liefste m e d e w e r k e r s ? E r i s e e n tijd g e w e e s t , d a t de s o c i a l i s t i s c h e m a a t s c h a p p i j u i t v o e r b a a r is gebleken, en d a t d e v r o u w e n k w e s t i e v e r v a l l e n w a s . D a t w a s in de dagen der eerste Christengemeenten. Toen d e r i j k e n h u n n e g o e d e r e n v e r k o c h t e n en ze a a n d e v o e t e n d e r a p o s t e l e n l e g d e n vrijwillig, zond e r e e n i g e n d w a n g . M a a r t o e n w e r d ook v a n d e z e C h r i s t e n e n g e z e g d : „ziet h o e lief zij e l k a n d e r h e b b e n " . E n die liefde w a s e e n g e v o l g v a n h u n liefde t o t C h r i s t u s , in w i e n a l l e n zich bes c h o u w d e n a l s b r o e d e r s en z u s t e r s . Deze s t a a t van z a k e n d u u r d e niet l a n g ; er k w a m e n e r t e veel bij d i e n i e t die liefde h a d d e n , e n bij w i e b i j z a k e n , l e e r s t e l l i n g e n , vorm e n d i e n s t op d e n v o o r g r o n d k w a m e n . Doch de t o e s t a n d heeft b e s t a a n . E n h o e is d i e o n t s t a a n ? Door w i j z i g i n g te b r e n g e n in de e c o n o m i s c h e verhoudingen ? N e e n ; d o o r den persoonlijken omgang v a n J e z u s m e t zijne v o l g e l i n g e n ; d o o r d a t zijn voorbeeld, z i j n e liefde i n d r o n g i n de h a r t e n z i j n e r tijdgenooten. E e r s t d e liefde, d a n a l s g e v o l g e e n g e z o n d e maatschappij. E n zoo m o e t h e t n u ook. „De V r o u w " is e e n g o d s d i e n s t i g b l a d ; l a a t h e t d i t n i e t v e r b e r g e n m a a r u i t s p r e k e n . Ontplooi vrij h e t v a a n d e l , d a t k a n n i e t a n d e r s d a n a a n de zaak voordeel doen. Maar opdat geen m i s v e r s t a n d ontsta, door h e t zoo o n t z e t t e n d g r o o t e m i s b r u i k v a n h e t w o o r d „ g o d s d i e n s t " , zij h e t t e l k e n s en t e l k e n s w e e r g e z e g d , d a t wij m e t d e z e n of g e n e n g o d s d i e n s t v o r m of k e r k e l i j k e r i c h t i n g , m e t p r o t e s t a n t i s m e of k a t h o l i c i s m e , o r t h o d o x i s m e of m o d e r n i s m e n i e t s te m a k e n h e b b e n . O n s m o t t o zij h e t g e b o d v a n J e z u s : heb uw naasten lief als uzelven. O n s w e r k zij i n d e n g e e s t v a n J e z u s , persoonlijk. Zoo d o e n r e e d s d e m e d e w e r k e r s d e r T o y n b e e - v e r e e n i g i n g e n ; zoo d o e n h e t die v a n de k i n d e r b o n d e n en nog zoovele a n d e r e n . Dat is
CA
GEEN SLAAF IS ZOO TEN VOLLE SLAAF ALS DE VROUW.
de m e n s c h e n zich n i e t in s t e d e n o p o m v e r m a a k en o p w e k k i n g t e z o e k e n . V o o r t s n e e m t m e n i n J a p a n een m e r k w a a r d i g e afwezigheid van s c h r e e u w e n d e w e e l d e w a a r . De leefwijze i s in alle k l a s s e n o n g e v e e i dezelfde e n d e r i j k e n s t e ken de a r m e n de oogen niet uit door equip a g e s , p a l e i z e n en j u w e e l e n . De r i j k e n in J a p a n b e s t e d e n h u n geld liefst a a n c u r i o s i t e i t e n d i e , i n d i e n zij al k o s t b a a r zijn, t o c h u i t d e n a a r d der zaak niet t o t ' v e r k w i s t i n g leiden ; en d e m e e s t e o p p o s i t i e o n d e r h e t volk b e s t a a t t e g e n d e g r o o t e h u i z e n die d e E u r o p e e s c h o a m b t e n a r e n zich b o u w e n . A l d u s w o r d t d e r i j k d o m niet opgeslorpt, m a a r beschikbaar g e h o u d e n voor vruq&tdragenden arbeid. E n de l a a t s t e o o r z a a k die d e n r e i z i g e r treft, die n a t u u r l i j k g e e n - g e l e g e n h e i d heeft o m z i c h o v e r alle verW o r d t h e t n i e t h o o g tijd, d a t d i t w a n b e g r i p h o u d i n g e n e e n o o r d e e l t e v o r m e n , i s de gelijkd o o r d e S o c i a l i s t e n zelf w o r d t g e l o g e n s t r a f t ? h e i d v a n m a n i e r e n bij alle s t a n d e n . R i j k e n e n D a t a a n h e t volk d u i d e l i j k w o r d t g e m a a k t d a t a r m e n zijn e r e v e n hoffelijk. H e t i s o n m o g e d e s o c i a l i s t e n a l l e s b e h a l v e a n t i - g o d s d i e n s t i g lijk e e n w e r k g e v e r v a n zijn a r b e i d e r t e o n d e r zijn, m a a r a l l e e n a n t i - d o g m a t i s c h , of t e g e n h e t s c h e i d e n d o o r zijn m a n i e r e n ; a l l e n zijn z i n d e f a r i z e ï s m e in d e n g o d s d i e n s t , d a t m e t v r o m e lijk, a l l e n b e w e g e n zich m e t g e m a k , a l l e n zijn p r a a t j e s r o n d l o o p t en zich n i e t b e k o m m e r t o m i n g e t o g e n . De g o u v e r n e u r z e n d t zijn k i n d o n h e n , die e e n s p o r t j e l a g e r s t a a n . b e z o r g d n a a r de g e m e e n t e s c h o o l w a a r h e t W e z e n l i j k , in d e n strijd v o o r ' t g o e d e k u n - n a a s t h e t k i n d v a n een d a g l o o n e r k a n k o m e n n e n wij g e e n b o n d g e n o o t e n m i s s e n e n J e z u s t e z i t t e n , w e l w e t e n d e d a t h e t e r g e e n s l e c h t e allerminst. m a n i e r e n zal l e e r e n , g e e n b e s m e t t i n g n a a r R e c h t a f g a a n o p h e t doel, d a t i s d e e i s c h v a n l i c h a a m of ziel zal o p d o e n . D e z e g e l i j k h e i d i n d e n tijd. E n d i e r e c h t e w e g is dezelfde, d i e J e z u s w e l l e v e n d h e i d m a a k t d a t r i j k e n e n a r m e n elvóór ons ging. k a n d e r op vriendschappelijken voet k u n n e n Dit h e b ik w i l l e n s t e l l e n t e g e n o v e r d e b e s c h o u - b e j e g e n e n e n d a t e r n i e t s b e l e e d i g e n d s l i g t in w i n g e n v a n Miss. F . H o b s o n . e e n e gift. De r i j k e l a n d a d e l z o o w e l a l s d e h o o Ik h o o p d a t d e z e b e s c h o u w i n g bij „de V r o u w " g e r e s t a n d e n i n d e s t a d zijn d u s i n s t a a t o m w e e r k l a n k v i n d t . Op d e z e n g r o u d s l a g i s m a c h - j u i s t h e n t e h e l p e n d i e h u l p b e h o e v e n e n zoo t i g e s a m e n w e r k i n g m o g e l i j k m e t v e l e n , d i e ' t vloeit d e l i e f d a d i g h e i d l a n g s de k a n a l e n d e r zelfde doel b e o o g e n , al v e r s c h i l l e n zij' e e n i g s - v r i e n d s c h a p . . . N u i s h e t d e v r a a g of d e z e gez i n s in de m i d d e l e n d i e zij a a n w e n d e n . E n a l s i z e g e n d e t o e s t a n d de i n v o e r i n g v a n h e t i n d u s a l l e n o p t r e k k e n o n d e r g e m e e n s c h a p p e l i j k e vlag, j t r i e s y s t e e m zal o v e r l e v e n ? Mogelijk; e n d a n d a n is d e z e g e g e w i s . zal J a p a n a a n het W e s t e n leeren hoe het m e t F . L. O R T T . de a r m e n handelen moet. w e r k e n d a t o p s c h i e t . E l k k i n d in w i e n s h a r t j e m e n h e t b e g i n s e l d e r liefde z a a i t , h e e f t k a n s e e n v r o u w of m a n t e w o r d e n , d i e d a t b e g i n s e l zelf v e r b r e i d t . . M a a r ook, o n s w e r k zij in d e n n a a m v a n J e z u s . L a t e n wij e r r o n d v o o r u i t k o m e n , d a t zijn l e e r de o n z e i s ; d a t zijn v o o r b e e l d h e t o n z e i s , e n zijn doel h e t o n z e . W a a r o m d a n b e v r e e s d in d i e n n a a m t e w e r k e n ? E r zijn e r g e l u k k i g in o n s volk zoo t a l l o o s en t a l l o o s v e l e n bij w i e d i e n a a m in h o o g e e e r e s t a a t ; die m e t v e r t r o u w e n zullen t e g e m o e t k o m e n allen, de onder aanbeveling van Jezus' n a a m worden b i n n e n g e l e i d . E r z i j n e r c o k zoo v e l e n , die h e t Socialisme m e t w a n t r o u w e n aanzien, o m d a t m e n zoo d i k w i j l s h o o r t : h e t S o c i a l i s m e i s t e g e n den godsdienst.
U i t Rcview
Wat wij van de Japanners leeren kunnen. „De A m e r i k a n e n " , zegt Ds. B a r n e t t , h e b b e n g e t r a c h t de a r m o e d e o p t e heffen, m a a r zij h e b b e n h u n R e g e e r i n g b e d o r v e n en de s t r a f daarvoor is te lezen in de gebroken levens en de hartstochtelijke verbittering der a r m e n . In E n g e l s c h I n d i ë w e r d e n wij d i e p t e r n e e r g e s l a g e n d o o r d e h o p e l o o s h e i d , in C h i n a d o o r d e l e e l i j k h e i d , in A m e r i k a d o o r d e s l e c h t h e i d d i e d e a r m o e d e v e r g e z i]t; in J a p a n e c h t e r b e v o n d e n wij d a t de a r m e n veel t e h o p e n h e b b e n v a n de v r i e n d s c h a p d e r b e v o o r r e c h t e n e n d a t zij w e r k e l i j k deel h e b b e n a a n h e t l e v e n d e r natie. Hoe k o m t het, dat J a p a n geen armeev r a a g s t u k heeft? Een der redenen d a a r v a n is s t e l l i g g e l a g e n in h e t l a n d s y s t e e m d a t a a n i e d e r e n a r b e i d e r e e n z e k e r e h o u v a s t heeft g e geven er een a a n s p o r i n g om door eigen arbeid i n zijne b e h o e f t e n t e v o o r z i e n . D a a r d o o r l e e r d e hij èn z ' c h i n s p a n n e n èn zijn b e h o e f t e n bep e r k e n . E e n t w e e d e o o r z a a k ligt in d e n s m a a k v a n h e t g e h e e l e j a p a n s c h e volk voor n a t u u r schoon. In geen a n d e r land ter wereld w o r d e n b u i t e n p a r t i j t j e s g e m a a k t „ o m de b o o m e n t e z i e n bloeien", nergens elders worden als 't w a r e z u l k e pelgrimstochten g e m a a k t alléén ter wille v a n n a t u u r s c h o o n . D a a r o m is in J a p a n h e t b u i t e n l e v e n e e n e z a a k v a n g e w i c h t en h o e p e n
of
Reviews.
CORKESPONDE3JTIE. Den Heer N. P . (e 's Hage. Postzegels in dank oatvangen. Van verandering adres nota genomen. Den Heer S. K. te Itott. De bezending van „Kol. Tboft" bield ik voor strijdpeiiniiig. Was zij dat niet, dan zal ik u voor den loopenden jaargang quitteeren. Was zij bet wel, zend mij dan fl 1.50 in postzegels of per mandaat. Mej. P . te Kendal. Wil uw Mama hartelijk van mij groeten. Ik herinner mij haar nog zeer goed, even als de vrienden bij wie ik haar zag. Exemplaren van Ons Blaadje zal ik u zenden. Vriendelijk gegroet. Mej. v. d. M. te Anist. en Mej. Iï. te R. In 't volgend nummer. Aan . . . Wie zond mij „The you n g Abstaiuer" ? Merci, het kan te pas komen.
STIlIJDPE3fNIlV(ï. Overdracht fr. 179.95 Kendal, Java, Mij. M. F . 2.14. Utrecht, de Heer N. T., bij zijn vertrek neer Java 18.00. Amsterdam, Mej. C. W. 3.05
r
tiali Djtwó, van ons drietjes 2.00
's Hage. Mej. G. 2.00
Gent, diverse inzenders 0.75. Errata. In strijdp. No 7 van „de Vrouw" stond: „Gen* t e r h e r i n n e r i n g , e n z , F r a n s en E m i l i e " ; mo> zijn: Goes, t e r h e r i n n e r i n g , e n z . F r a n s e L Eugenie."
