De toekomst van de welvaartsstaat Frank Vandenbroucke Kortrijk 18 maart 2015
De actieve welvaartsstaat herbekeken • De duurzaamheid van het succes van de welvaartsstaat • Investeren in kinderen
• Beleidsuitdagingen
Uitkeringsafhankelijkheid: wie krijgt uitkering/wie draagt bij 130 120 110 100
80 70
2001
U
60 50 40 30
20 10 0
2030
1984
90
1970
2008
Demografische afhankelijkheid: 65+/[15-64] Economische afhankelijkheid: wie werkt niet/wie werkt (15+) 130 120 110
E
100 90 80 70
U
60 50 40 30 20 10 0
D-O
Impact beslissingen regering Di Rupo 130 120 110
E
100 90 80 70
U
60 50 40 30
20 10 0
D-O
10
0 1841 1848 1855 1862 1869 1876 1883 1890 1897 1904 1911 1918 1925 1932 1939 1946 1953 1960 1967 1974 1981 1988 1995 2002 2009 2016 2023 2030 2037 2044 2051 2058
Levensverwachting op de leeftijd van 65 jaar, 1841-2060 30
25
20
15
1940
1841
1965
5 Mannen
Vrouwen
Nieuwe zekerheid is nodig, dankzij grondige hervormingen
• Pensioenen = een sociaal contract dat houvast moet bieden voor iedereen: jongeren & ouderen; werkenden & gepensioneerden. • Ongewijzigd beleid =>
pensioenen… – zijn financieel niet houdbaar; – stroken niet met evoluties in de samenleving; – verliezen sociale kwaliteit.
Grondige & structurele hervormingen
• Geen integratie van de drie stelsels (werknemers, ambtenaren, zelfstandigen), wel gemeenschappelijke principes.
• Uitbouw via een puntensysteem: geen doel op zich, maar een middel om het pensioensysteem begrijpelijk te maken.
Puntensysteem • Iedereen volgt jaar na jaar de opbouw van zijn pensioen, via punten. • Het aantal punten dat men verzamelt hangt af van de hoogte van het arbeidsinkomen en de duur van de loopbaan • Waarde van het punt – wordt vastgelegd wanneer men op pensioen gaat (pensioen = punten x puntenwaarde) – zorgt voor duidelijke band tussen de pensioenberekening en de gemiddelde arbeidsinkomens van de actieven.
• Laat toe te waken over doelstellingen…
Doelstellingen • Gemiddelde verhouding tussen de inkomens van de gepensioneerden en de inkomens van de actieven moet zich binnen een wenselijke bandbreedte situeren, • Bijdragen op de arbeidsinkomens moeten binnen een bepaalde bandbreedte blijven. • Vooraf vastgelegde spelregels verzekeren dat de doelstellingen behaald worden: – financieel evenwicht – rechtvaardige spreiding van de inspanningen • Aanpassingsmechanismen in het pensioensysteem zelf.
Doelstellingen • Gemiddelde verhouding tussen de inkomens van de gepensioneerden en de inkomens van de actieven moet zich binnen een wenselijke bandbreedte situeren, • Bijdragen op de arbeidsinkomens moeten binnen een bepaalde bandbreedte blijven. • Loopbanen verlengen; wat met de pensioenleeftijd?
• Bijkomende financiering onder meer op basis van vermogen
Doelstellingen • Gemiddelde verhouding tussen de inkomens van de gepensioneerden en de inkomens van de actieven moet zich binnen een wenselijke bandbreedte situeren, • Bijdragen op de arbeidsinkomens moeten binnen een bepaalde bandbreedte blijven. • Loopbanen verlengen; wat met de pensioenleeftijd?
• Bijkomende financiering onder meer op basis van vermogen
Doelstellingen • Gemiddelde verhouding tussen de inkomens van de gepensioneerden en de inkomens van de actieven moet zich binnen een wenselijke bandbreedte situeren, • Bijdragen op de arbeidsinkomens moeten binnen een bepaalde bandbreedte blijven. • Vooraf vastgelegde spelregels verzekeren dat de doelstellingen behaald worden: – financieel evenwicht – rechtvaardige spreiding van de inspanningen • Aanpassingsmechanismen in het pensioensysteem zelf.
De actieve welvaartsstaat herbekeken • De duurzaamheid van het succes: verdere hervorming pensioenstelsel en arbeidsmarkt voorbereiden • Investeren in kinderen • Beleidsuitdagingen
Verschuivende armoederisico’s 25%
20%
15%
10%
5%
0% 2005
2006
2007
2008
Armoederisico België < 18
2009
2010
2011
Armoederisico België 65+
2012
De koortsthermometer van de nieuwe welvaartsstaat
Armoederisico = aantal kinderen en jongeren (0-17) beneden armoedegrens (60% van het mediaan inkomen) 2007
DK NO IS FI SI SE NL CZ CY AT DE FR SK BELGIE EE IE HU LU PL PT LT GR UK ES LV IT BG RO
9,1 9,5 11,2 11,3 11,7 12,6 13,0 13,2 13,6 14,9 15,1 16,5 16,7 17,1 17,1 17,9 19,6 19,8 22,4 22,8 22,8 23,0 23,1 24,4 24,6 24,7 25,5 33,2
De koortsthermometer van de nieuwe welvaartsstaat
Armoederisico = aantal kinderen en jongeren (0-17) beneden armoedegrens (60% van het mediaan inkomen) 2007
DK NO IS FI SI SE NL CZ CY AT DE FR SK BELGIE EE IE HU LU PL PT LT GR UK ES LV IT BG RO
9,1 9,5 11,2 11,3 11,7 12,6 13,0 13,2 13,6 14,9 15,1 16,5 16,7 17,1 17,1 17,9 19,6 19,8 22,4 22,8 22,8 23,0 23,1 24,4 24,6 24,7 25,5 33,2
De koortsthermometer van de nieuwe welvaartsstaat
Vergelijking binnen regio Vergelijking over heel België Armoederisico = aantal kinderen en jongeren (0-17) beneden armoedegrens (60% van het mediaan inkomen) 2007
DK NO Vlaanderen-BE IS FI SI Vlaanderen-VL SE NL CZ CY AT DE FR SK BELGIE EE IE HU LU Wallonië-WA PL PT LT GR UK ES LV IT Wallonië-BE BG RO
9,1 9,5 9,9 11,2 11,3 11,7 12,1 12,6 13,0 13,2 13,6 14,9 15,1 16,5 16,7 17,1 17,1 17,9 19,6 19,8 19,9 22,4 22,8 22,8 23,0 23,1 24,4 24,6 24,7 24,9 25,5 33,2
70,0
60,0
50,0
40,0
30,0
20,0
BELGIE EUROPE
10,0
0,0
70,0
60,0
50,0
40,0
30,0
BELGIE 20,0
10,0
0,0
EUROPA mediaan DENEMARKEN
Armoederisico bij kinderen: waarom elders beter of slechter dan in België? • Beter presterende landen: vooral dankzij… – kleiner aandeel werk-arme gezinnen – lager armoederisico in werk-arme gezinnen Geen onvermijdelijke afruil
• Slechter presterende landen: – vooral door groter financieel armoederisico in werk-rijke gezinnen – Maar Ierland, VK, Hongarije, intern in België: aantal kinderen in werk-arme gezinnen
• Landen die het erg goed doen, hebben meestal hoge sociale uitgaven • Landen met hoge uitgaven zijn niet altijd landen die het erg goed doen Doelmatigheid
Kansarmoede bij de jongste kinderen in Vlaanderen Index kansarmoede Kind en Gezin
Kind & Gezin, Het kind in Vlaanderen 2013
Index kansarmoede Kind en Gezin, Vlaanderen - Kortrijk 20 18
16 14 12
Vlaanderen
10
Kortrijk
8 6 4 2 0
2010
2011
2012
Op basis van gegevens van de website van Kind & Gezin
2013
Kortrijk: kansarmoede kinderen met verdeling naar afkomst (Belgisch / niet-Belgisch) 20 18
16 14 12
Niet-Belg en kansarm
10
Belg en kansarm
8 6 4 2 0
2010
2011
2012
2013
Deelcriteria Kind en Gezin % van kansarme kinderen in Kortrijk (2013) dat aantikt op… 100 90
80 70 60 50 40 30 20 10 0
Inkomen
Werk
Opleiding
Huisvesting
Op basis van gegevens van de website van Kind & Gezin
Ontwikkeling Gezondheid
Beleidsdomeinen • Uitkeringen en toelagen: een nieuw debat over bescherming ‘op huishoudniveau’ • … maar ook de gezinsuitgaven! • Activering • Dienstverlening en zorg (combinatie werk – huishouden) • Kinderopvang • Preventief en curatief gezondheidsbeleid • Onderwijsbeleid – Kleuters – Basisonderwijs – Secundair onderwijs
Hefbomen in Vlaamse handen 70,0 60,0 50,0
40,0 30,0 20,0 BELGIE 10,0
EUROPE
0,0
Zesde staatshervorming
Hefbomen waar een stad als Kortrijk het verschil kan maken • Inzetten op kinderopvang • Inzetten op onderwijs en gelijke onderwijskansen (bv. kleuterparticipatie; bv. brugfiguren; bv. jonge leefloners zonder diploma) • Inzetten op activering (OCMW-beleid)
• Inzetten op uitgaven van gezinnen (consumentenbeleid)
Dank u • Rapport van de Commissie Pensioenhervorming 2020-2040 www.pensioen2040.belgie.be
• Vandenbroucke, F. (2013), The Active Welfare State Revisited, Brugge, Die Keure • Vandenbroucke, F. (2013). Een actieve welvaartsstaat moet investeren in kinderen. In: J. Mostinckx, F. Deven, & P. Dauwe (red.). Welzijn en Zorg in Vlaanderen 2013-2014. Wegwijzer voor de sociale sector, Mechelen: Kluwer, 356-375. • Vandenbroucke, F., Vinck, J., Bestaansonzekerheid bij gezinnen met kinderen, Jaarboek Armoede 2013. www.econ.kuleuven.be/frankvandenbroucke
