DE TOEGANKELIJKHEIDSKRANT

MEER

ONTWERPEN

VOOR

I E D E R E E N toegankelijk

functioneel

mooi

makkelijk

DE TOEGANKELIJKHEIDSKRANT Vlaamse week van Universal Design 1 > 7 oktober 2007

Vlaamse week van Universal Design

2

VOORWOORD KATHLEEN VAN BREMPT

Kunt u met een kinderwagen de trappen op? Loopt u overal probleemloos in en uit? Opent u moeiteloos alle potten en flessen? Neen? Dan bent u niet alleen.

zo groot mogelijke groep gebruikers. Voor grote en kleine, jonge en oude, handige en onhandige, snelle en minder vlugge mensen. Als we denken aan toegankelijkheid, denken we vaak te snel in termen van handicaps. Toch geniet iedereen van een toegankelijke omgeving … ook mensen met een tijdelijke handicap, oudere mensen, mensen met een kinderwagen of met veel bagage.

Dankzij Universal Design kan het ook anders. Universal Design of ‘ontwerpen voor iedereen’ staat voor: de dagelijkse dingen in onze omgeving gebruiksvriendelijk en toegankelijk ontwerpen voor een

Een slim toegankelijkheidsbeleid vergt inspanningen van alle beleidsdomeinen en –niveaus. Samen met mijn collega-minister werk ik aan een nieuwe wetgeving over toegankelijkheid op vlak van ruim-

Beste lezer,

telijke ordening. Als ontwerper, architect, liftenbouwer, schepen van ruimtelijke ordening … kunt u ook het verschil maken. Door de principes van toegankelijkheid toe te passen in elke fase van de productie: in de planningsfase, op de tekentafel tot tijdens de eigenlijke aanleg of bouw. Om het belang van ‘ontwerpen voor iedereen’ te onderstrepen, organiseren we van 1 tot 7 oktober voor het eerst ‘de Vlaamse Week voor Universal Design’. Een hele week lang vinden tal van activiteiten plaats die toegankelijkheid en Universal Design in de kijker zetten. Op de laatste pagina vindt u de volledige activiteitenkalender.

Maar deze krant laat u vooral kennis maken met de principes en goede praktijkvoorbeelden van Universal Design. Bovendien biedt de krant u een overzicht van de organisaties die u met raad en daad kunnen bijstaan als u werk maakt van Universal Design. Hopelijk geeft de krant u de nodige inspiratie en een vernieuwd enthousiasme om mee het pad naar een volledig toegankelijke leefomgeving te effenen. Vriendelijke groeten, Kathleen Van Brempt Vlaams minister van Gelijke Kansen

INHOUDSOPGAVE 3

De 7 principes van Universal Design.

4

Universal Design, wat is dat?

4

Onderwijsproject Universal Design.

4

Universal Design en ICT.

5

“Toegankelijk Vlaanderen” op de digitale snelweg.

5

Vlaanderen: ook uw vakantieland?

6

Toegankelijkheid in de gebouwen van de Vlaamse overheid.

6

Toegankelijkheid voor ouderen.

6

Toegankelijkheid is een zaak van en voor iedereen.

7

Hoe zit het met toegankelijkheid in Vlaanderen?

7

Een park waar iedereen welkom is.

Projecten in Vlaamse provincies: 8

Project 1 Vlaams-Brabant: Hoe Halle toegankelijker wordt.

8

Project 2 Antwerpen: Een jeugdherberg voor iedereen.

9

Project 3 Vlaams-Brabant: Het provinciehuis van Vlaams-Brabant.

10

Project 4 West-Vlaanderen: Iedereen kan genieten van zon, zee en strand.

10

Project 5 Oost-Vlaanderen: Met z’n allen naar de Vooruit in Gent.

11

Project 6 West-Vlaanderen: Erfgoedwandelingen voor iedereen in versterkte steden.

11

Project 7 Limburg: Sociale woningbouw “Nieuw Dak”.

12

Activiteiten tijdens de week van Universal Design.

12

Informatie en contactgegevens.

www.gelijkekansen.be/universaldesign

DE

7

3

PRINCIPES VAN UNIVERSAL DESIGN

Een groep academici formuleerde zeven principes van Universal Design. We zetten ze even op een rijtje.

Het ontwerp is geschikt voor een grote verscheidenheid aan voorkeuren en mogelijkheden.

PRINCIPE 1

PRINCIPE 3

Bruikbaar voor iedereen

Eenvoudig en intuïtief gebruik

Het ontwerp is bruikbaar voor een grote verscheidenheid van mensen met eigen beperkingen en mogelijkheden.

Het ontwerp moet goed begrijpbaar zijn, onafhankelijk van de ervaring, (taal)kennis of mate van concentratie van de gebruiker.

Foto Jasmien Herssens, © PHL 2005

PRINCIPE 5 Marge voor vergissingen Het ontwerp beperkt gevaren en ongewenste resultaten na verkeerde handelingen of onbewuste acties.

Foto Ria Ceyssens, ©2006

De mengkraan is makkelijk met een hand te bedienen, maar ook met elleboog, voorarm of gesloten hand.

PRINCIPE 7 Geschikte afmetingen en gebruiksruimten Het ontwerp moet passende maten hebben en voldoende ruimte voorzien, ongeacht de gestalte en mobiliteit van de gebruiker.

Foto Stefan Dewickere, Erfgoed Vlaanderen

Fort Napoleon in Oostende werd in 2000 verbouwd tot een voorbeeld van open Vlaams erfgoed.

PRINCIPE 2

Foto Peter Princen, © PHL 2006

Medicijnflesje met grote ergonomische schroefdop. De aanwezige groef in de dop kan op een vast element geplaatst worden voor hulp bij openen en sluiten. Foto Karin Bendixen, © bexcom.dk

Flexibel in gebruik

PRINCIPE 4 Verstaanbare informatie Het ontwerp communiceert de noodzakelijke informatie efficiënt naar de gebruikers. Los van omgevingsomstandigheden en zintuiglijke capaciteiten van de gebruikers.

Foto Yvonne Knevels, © PHL 2006

Verende schaar voor rechts- en linkshandigen.

Provinciehuis Vlaams-Brabant, Leuven. Toegangen tot de vergaderlokalen zijn contrastrijk en duidelijk gemarkeerd.

Vaste glazen wanden beschermen reizigers op het perron van de metrolijn in Kopenhagen. Automatische schuifdeuren openen gelijktijdig op het perron en metrostel. Foto Ria Ceyssens, ©2006

PRINCIPE 6 Beperkte inspanning Het ontwerp kan efficiënt en comfortabel gebruikt worden met een minimale inspanning.

Museum Louvre, Parijs. Het cilindrische liftplatform in de open kern van de spiraaltrap helpt museumbezoekers naar boven en beneden. Bovendien ziet het geheel er architecturaal aantrekkelijk uit voor zowel trap- als liftgebruikers.

4


UNIVERSAL DESIGN, WAT IS DAT? Een fysieke of mentale beperking hoeft men niet per se als handicap te ervaren. Ze wordt dat pas in situaties waar men geconfronteerd wordt met onvolkomenheden aan producten of omgeving. Ontwerpers en producenten - maar ook beleidsmakers, dienstverleners en organisatoren - komen tot het inzicht dat deze belemmeringen vaak het gevolg zijn van menselijke creaties. En dat men eigenlijk veel handicapsituaties kan vermijden door een beter ontwerp.

Mooi en praktisch voor iedereen Universal Design streeft naar aantrekkelijke ontwerpen die voor iedereen toegankelijk en bruikbaar zijn. Concreet betekent dit dat bij aanvang van elk ontwerpproces één vraag centraal staat: ‘Hoe kan een product, een grafische boodschap, een website, een gebouw of een publieke

ruimte zowel functioneel als esthetisch aantrekkelijk zijn voor een zo groot mogelijke diversiteit van gebruikers?’ Universal Design biedt een eigentijds en beloftevol antwoord op de maatschappelijke eisen omtrent toegankelijkheid. Foto: Toegankelijkheidsbureau vzw

ONDERWIJSPROJECT UNIVERSAL DESIGN Om de ontwerpers en architecten van de toekomst in te wijden in de principes van Universal Design, hebben de departementen architectuur van drie Vlaamse hogescholen onlangs een onderzoeksen onderwijsproject rond Universal Design uitgewerkt en toegepast. De Hogeschool Antwerpen, de Provinciale Hogeschool Limburg en de Hogeschool voor Wetenschap

& Kunst (Brussel/Gent) ontvingen voor dit project financiële steun van de Vlaamse overheid, Gelijke Kansen in Vlaanderen. In juni 2006 werden de resultaten van dit onderzoek en de ervaringen gepubliceerd onder de titel ‘Ontwerpen voor iedereen. Integraal & inclusief. Universal Design Toolkit’. Voor nationale en internationale samenwerking en

uitwisseling tussen onderwijs, bedrijfsleven en de toegankelijkheidssector biedt het Belgian Design for All Network (BDfAN) een forum. Ook op de website www.bdfan.be vindt u interessante informatie.

Onderzoeksgroep Document Architecturen (DocArch)

een audiokrant. Een dagelijkse krant in gesproken vorm die de volledige redactionele inhoud bevat en ’s morgens al bij de ‘lezer’ aankomt. Hoewel dit product initieel gepland was voor visueel gehandicapte lezers, is het intussen duidelijk dat de audiokrant ook voor andere doelgroepen interessant is. Bijvoorbeeld voor mensen met dyslexie maar ook voor autobestuurders of mensen die bedlegerig zijn.

Met dank voor deze bijdrage aan Hubert Froyen (PHL Departement Architectuur, drs. UGent, Architectuur & Stedenbouw) en Ann Heylighen (K.U.Leuven, Departement Architectuur, Stedenbouw & Ruimtelijke Ordening).

UNIVERSAL DESIGN EN ICT Niet enkel voor gebouwen, maar ook in de ICT (Informatie en communicatie Technologieën) speelt Universal Design een belangrijke rol. Een groot gedeelte van onze thuis- en werkomgeving is gebaseerd op het gebruik van deze moderne technologieën. En ook mensen met beperkingen willen hiervan kunnen genieten. In Vlaanderen zijn er verschillende initiatieven rond e-toegankelijkheid. Hieronder enkele voorbeelden. AnySurfer De groep AnySurfer stimuleert de

toegankelijkheid van websites en controleert of ze voldoen aan de WAI richtlijnen. AnySurfer (vroeger BlindSurfer) boekte onder meer al successen bij het toegankelijk maken van websites van gemeenten en provincies.

Deze groep van de K.U.Leuven maakt computerprogramma’s en websites gebruiksvriendelijk voor mensen met een leeshandicap. Zo een project is eVoting waarbij men stemmachines voor verkiezingen toegankelijker maakt. De Braillekrant De braillekranten van De Standaard en Het Nieuwsblad zijn al lang een succes. Maar het kan nog meer Universal Design. Op dit ogenblik werkt men hard aan

Met dank voor deze bijdrage aan Prof. Jan Engelen, K.U.Leuven.


5

“TOEGANKELIJK VLAANDEREN” OP DE DIGITALE SNELWEG Speciaal om mensen met een beperking te helpen bij hun zoektocht naar informatie over toegankelijkheid van publieke gebouwen en andere voorzieningen, werd de website www.toegankelijkvlaanderen.be ontwikkeld. Op deze website vindt u betrouwbare informatie over de toegankelijkheid van gebouwen en toeristische voorzieningen. Gemeentehuizen, scholen, hotels, musea, culturele centra, sportcentra, maar ook fietspaden en

wandelpaden komen aan bod. Allemaal werden ze doorgelicht door medewerkers van de adviesbureaus die hiervoor een specifieke opleiding kregen. De website biedt een zoekmachine waarmee u snel gedetailleerde informatie vindt over de mate van toegankelijkheid en dit al naargelang uw toegankelijkheidsbehoefte. Bovendien werken alle Vlaamse provinciebesturen en Toerisme Vlaanderen mee. De coördinatie gebeurt door vzw Enter onder

impuls van de cel Gelijke Kansen in Vlaanderen. Zo wordt alle toegankelijkheidsinformatie in Vlaanderen op een eenvormige manier verzameld en gepresenteerd. Staat uw gebouw al op de site?

heidsanalyse met concrete tips en aanbevelingen. U zult merken dat kleine, goedkope aanpassingen vaak al grote resultaten opleveren. Neem contact op met het adviesbureau uit uw provincie (zie achteraan deze krant) en ze helpen u graag verder.

Bezoekers van de website krijgen een goed beeld van de bestaande situatie van een gebouw, via een toegankelijkheidsbeoordeling. Ook u kunt uw gebouw of omgeving op toegankelijkheid laten testen en op de website laten zetten. U ontvangt dan een toegankelijk-

VLAANDEREN: OOK UW VAKANTIELAND? Ruim 50 miljoen Europeanen hebben een of andere beperking. Door de toenemende vergrijzing zal dit aantal blijven stijgen. Ze besteden minstens evenveel geld aan hun reizen en vrije tijd als anderen. Ondernemers in de toeristische sector kunnen hier maar beter op inspelen.

Alle richtlijnen gebundeld Sinds 2001 maakt Toerisme Vlaanderen intensief werk van toegankelijk toerisme. Een van de resultaten is een bundel met praktische richtlijnen voor de toeristische ondernemer, de aannemer en de architect. In een tiental rijk geïllustreerde technische fiches wordt elk onderdeel van een toeristisch gebouw besproken: van de parking tot het kleinste kamertje. Premies voor toegankelijke ontwerpen Toeristische bedrijven die aanpassingen doen volgens de toegankelijkheidsnormen, kunnen een flinke premie krijgen. Campings, hotels, huizen, “Toerisme

voor Allen” (sociaal toerisme), projecten voor recreatie en infokantoren ... ze komen allemaal in aanmerking om 30 tot 70% van de aanpassingskosten terug te verdienen. Voorwaarde: van het begin zich laten begeleiden door een gespecialiseerd adviesbureau en bij de eindcontrole een goed resultaat kunnen voorleggen. Belangrijk is de zogenaamde “keten van toegankelijkheid”. Niet alleen de aparte onderdelen aanpassen, ook de onderlinge samenhang telt! Cursussen voor medewerkers Een toeristische omgeving is meer dan een aantal gebouwen. Er werken ook mensen die met een gastvrije en attente houding mee de vakantiesfeer bepalen. Daarom zijn er - per provincie - regelmatig cursussen rond toegankelijkheid voor onthaalmedewerkers, gidsen

en andere betrokkenen. Ook voor de bouwsector zijn er sessies rond de technische aspecten van toegankelijkheid. Iedereen op de hoogte van toegankelijk toerisme De toegankelijkheid van toerisme in Vlaanderen verbetert zienderogen. Het is nu belangrijk om toeristen met een handicap op de hoogte te brengen van deze inspanningen. Op www.toegankelijkreizen.be of in het - volledig toegankelijke bezoekerscentrum van Toerisme Vlaanderen in Brussel is alle informatie te vinden. Met dank voor deze bijdrage aan Pieter Ghijsels, Infopunt Toegankelijk Reizen, dienst van Toerisme Vlaanderen. Beeld: logo Infopunt Toegankelijk Reizen

6


TOEGANKELIJKHEID IN DE GEBOUWEN VAN DE VLAAMSE OVERHEID Sinds enkele jaren schenkt het agentschap voor Facilitair Management (AFM) aandacht aan het verbeteren van de toegankelijkheid van alle overheidsgebouwen. Bij het doorlichten van onze gebouwen kwamen diverse knel- en aandachtspunten aan het licht. Met een aantal kleine ingrepen werd het leven van onze gehandicapte medemens al een stuk aangenamer. Een drempel wegwerken, een doorgang verbreden,

aangepast sanitair zijn maar een paar voorbeelden. Ondanks alle inspanningen is er nog een lange weg af te leggen. Dit zal ons echter niet weerhouden om te blijven werken aan de toegankelijkheid van onze omgeving. Als Vlaamse overheid willen we daarom ook het voortouw nemen en - zeker voor onze eigen gebouwen - de algemene toegankelijkheid voortdurend verbeteren. Twee recente voorbeelden waarbij de eigenaars vergaande inspanningen leverden om de drempels weg

te werken zijn het Ellipsgebouw in Brussel en het nieuwe Vlaams Administratief Centrum, Anna Bijns, te Antwerpen. Ook het opleiden van ons onthaalpersoneel om deze specifieke doelgroep op een efficiënte wijze te ontvangen en verder te helpen, is één van de geplande acties.. Met dank voor deze bijdrage aan Patrick Bieghs, Projectleider afdeling gebouwen van het Vlaams Agentschap voor Facilitair Management. Foto bron: www.ellipsebuilding.be

TOEGANKELIJKHEID VOOR OUDEREN

TOEGANKELIJKHEID IS EEN ZAAK VAN EN VOOR IEDEREEN

Zowel thuis als op het voetpad komen ouderen wel eens ten val. Een groot probleem met vaak desastreuze gevolgen.

In een toegankelijke leefomgeving is het aangenaam, gezellig en veilig wonen, werken en leven. Dat geldt voor iedereen. Maar het is extra belangrijk voor mensen die beperkt zijn in hun mobiliteit.

De oorzaak kan van alles zijn: gladde of ongelijke stoepen, onverwachte obstakels, het ontbreken van leuningen, onvoldoende verlichting ... Maar er is nog een bijkomende hindernis. Zo gaat men er te vaak van uit dat ouderen nieuwe technologieën vanzelf kunnen begrijpen en toepassen. Dit is een belangrijk aandachtspunt. Bouwheren, architecten, overheden en dienstverleners moeten aandacht hebben voor comfort, veiligheid en gebruiksvriendelijkheid. Het is van het grootste belang dat ouderen zelfstandig kunnen zijn en blijven. Toegang tot aangepast openbaar vervoer en veilige oversteekplaatsen, fietsen voetpaden zijn zaken die hen hierbij kunnen helpen.

Je hobby beoefenen, naar een concert of theatervoorstelling gaan, boodschappen doen, even op het gemeentehuis binnenspringen of gewoon op bezoek gaan bij vrienden … Het zijn allemaal vanzelfsprekende zaken. Toch zijn er heel veel mensen die dit niet alleen kunnen. Vrij zijn en je onafhankelijk kunnen bewegen, is enorm belangrijk voor onze levenskwaliteit. Iedereen is gebaat bij een toegankelijke omgeving. Ouders die de buggy niet meer de trap op moeten dragen, een oudere man

die zonder struikelen van de bus kan stappen, de leverancier die vlot met zijn karretje binnen kan ... En iedereen kan helpen, zonder dat het geld of moeite kost. Geen fietsen achterlaten op het voetpad, geen vuilnisbak midden op de stoep zetten, een gezellig terras op een leuk pleintje in de plaats van op een smal voetpad. Met een kleine inspanning maken we samen onze omgeving een stuk toegankelijker. Met dank voor deze bijdrage aan Yves Verschaeren, coördinator Toegankelijkheidsoverleg Vlaanderen.


7

HOE ZIT HET MET TOEGANKELIJKHEID IN VLAANDEREN? In Vlaanderen zijn de laatste jaren verschillende initiatieven ontstaan rond toegankelijkheid, zowel op Vlaams als op provinciaal niveau. Om alle initiatieven beter op elkaar af te stemmen, werd in 2006 een structuur opgezet. Voor beheerders of eigenaars van publieke ruimten die hun domein integraal toegankelijk willen maken, geeft het schema een inzichtelijk en interessant beeld over het Vlaamse toegankelijkheidslandschap.

Gelijke Kansen in Vlaanderen en Provinciale Steunpunten Toegankelijkheid

Enter en de Adviesbureaus Toegankelijkheid

Intro

Toegankelijkheidsoverleg Vlaanderen en de Provinciale

Het Toegankelijkheidsoverleg Vlaanderen (TOV) brengt op Vlaams niveau de gebruikersorganisaties samen die werken rond toegankelijkheid, mobiliteit en handicap. Het TOV is door de Vlaamse minister van Gelijke Kansen erkend als gesprekspartner voor de gebruikers met een handicap. In elke provincie is een Provinciaal Toegankelijkheidsplatform opgericht. Deze toegankelijkheidsplatforms coördineren de toegankelijkheidswerking van verschillende gebruikersorganisaties en acties rond toegankelijkheid. Ook de adviesbureaus toegankelijkheid en de provinciale diensten Welzijn zijn erin vertegenwoordigd.

Schema: het toegankelijkheidsmiddenveld in Vlaanderen TOV

Gelijk Kansen

Toegankelijkheidsoverleg Vlaanderen

Enter Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid

Intro Provinciale Toegankelijkheidsoverlegplatform

Provinciale Steunpunten Toegankelijkheid

Provinciale Adviesbureaus Toegankelijkheid

Gebruikers

Beleidsvoorbereiding en -uitvoering

Professionele experts

De vzw Intro maakt evenementen,

EEN PARK WAAR IEDEREEN WELKOM IS Een park, een bos of een ander mooi stukje natuur. Wie wil er niet van genieten? Toch zijn ze nog vaak ontoegankelijk voor mensen met een handicap, ouderen die moeilijk te been zijn of bezoekers met een kinderwagen. Daarom is het belangrijk om bij de inrichting en het beheer van een park speciale aandacht te besteden aan ieders specifieke eisen.

Toegankelijkheidsplatforms

Een boek met richtlijnen

Een gratis exemplaar voor u

In 2006 stelde het Vlaamse Agentschap voor Natuur en Bos het Vademecum Integrale Toegankelijkheid van parken voor. Dit handboek bevat praktische richtlijnen om bij het beheer van een natuurgebied te voldoen aan de noden en wensen van de verschillende parkbezoekers.

Het Vademecum Integrale Toegankelijkheid kunt u downloaden op www.natuurenbos.be of gratis aanvragen bij: Carry Parijs, [email protected]. Meer info over het Vademecum Integrale Toegankelijkheid van Parken kunt u opvragen bij: Eva Troch,[email protected].

Provinciaal

Enter is het Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid. Deze vzw speelt een belangrijke rol in de samenwerking tussen de verschillende actoren in het toegankelijkheidsmiddenveld en heeft drie grote opdrachten. Het technisch en inhoudelijk bijstaan van de cel Gelijke Kansen in Vlaanderen, het coördineren en ondersteunen van de Adviesbureaus Toegankelijkheid en het informeren en sensibiliseren rond integrale toegankelijkheid en Universal Design. In elke provincie is ook een adviesbureau actief. Deze adviesbureaus hebben gelijkaardige opdrachten maar hun werking is onderling verschillend. Ze voeren onderzoeken uit en leveren bouwtechnische en architecturale adviezen aan overheid en privésector. Zij nemen een sleutelpositie in bij de praktische toepassing van het toegankelijkheidsbeleid.

festivals en sportmanifestaties toegankelijk voor mensen met een handicap. Hiervoor verleent Intro advies op maat van de organisatie en geeft ondersteuning in de praktische opbouw van het evenement. Intro levert inspanningen voor mensen met zowel een auditieve, fysieke, visuele als een verstandelijke handicap. Hierbij kan Intro rekenen op tal van vrijwilligers, firma’s en organisaties en biedt enkele gespecialiseerde voorzieningen aan, zoals adl-assistentie (algemene dagelijkse levensverrichtingen), de voelstoel en een ringleiding.

Vlaams

De coördinatie van het toegankelijkheidsbeleid behoort tot de bevoegdheid van de Vlaams minister van Gelijke Kansen en wordt uitgevoerd binnen de administratieve cel Gelijke Kansen in Vlaanderen. Elke provincie heeft een Provinciaal Steunpunt Toegankelijkheid (PST). Deze steunpunten coördineren het provinciaal toegankelijkheidsbeleid, verzamelen en verstrekken informatie, signaleren knelpunten en sensibiliseren provinciale diensten, gemeenten

en OCMW’s.

8


PROJECT

1 In Vlaams-Brabant

Hoe Halle toegankelijker wordt Toegankelijkheid wordt steeds belangrijker op de politieke agenda. Van alle beleidsniveaus staat het gemeentelijk beleid het dichtst bij de burger. Beslissingen die hier genomen worden, zijn immers het duidelijkst zichtbaar en hebben rechtstreeks impact op het leven van de mensen. Bea Paternot - diensthoofd sociale projecten van de stad Halle - vertelt over de eerste stappen naar een meer toegankelijke stad.

Wat is de sleutel tot een succesvol toegankelijkheidsbeleid? “Eén sleutel tot succes bestaat eigenlijk niet. Zo is samenwerking met anderen zeer belangrijk. Zowel met de eigen stadsdiensten als met externen die elk hun specifieke deskundigheid hebben. Ik ben helemaal niet deskundig op vlak van toegankelijkheid, maar laat mij ondersteunen door professionelen die wel de nodige knowhow hebben. Je kunt je immers niet veroorloven om met dergelijke materie te experimenteren. Ook is de ondersteuning belangrijk. Indien het beleid systematisch het signaal geeft aan de diensten om rekening te houden met toegankelijkheid, zal dit zeker gebeuren. In Halle maakten we een beleidsplan op waardoor het draagvlak rond toegankelijkheid erg verbreed werd.”

Kunt u wat meer vertellen over die externe samenwerking? “Een adviserend orgaan bestaande uit ervaringsdeskundigen is zeer

belangrijk in de uitbouw van een toegankelijkheidsbeleid. Het zijn de ervaringsdeskundigen die aan den lijve ondervinden wat de grootste knelpunten zijn. Als ambtenaar denk je soms te weten wat belangrijk is voor personen met een beperking. Ik heb intussen heel veel geleerd van deze mensen. Ik deed een aantal dingen met goede bedoelingen, maar sloeg de bal vaak verkeerd. We sloten ook een samenwerkingsovereenkomst af met het Toegankelijkheidsbureau. Zo kunnen we een beroep doen op een architect die meedenkt met de bouwheer en een ruime kennis heeft van de toegankelijkheidscriteria, beschikbare materialen, bestaande reglementeringen …”

en de afdeling radiografie in het St. Mariaziekenhuis. Verder zijn we - samen met ADO Icarus - bezig met de uitbouw van een dienst voor zelfstandig wonen. Doel is om 15 toegankelijke woningen te creëren. Daarnaast proberen we zoveel mogelijk activiteiten in Halle toegankelijk te maken. Zo is de open straatdag al voor de zesde keer opengesteld voor kinderen met een beperking. Ook hebben we combinatietickets ingevoerd voor culturele voorstellingen in ’t Vondel. Men betaalt het inkomticket en 3 euro extra voor het vervoer van en naar het cultureel centrum.” Met dank voor deze bijdrage aan het Toegankelijkheidsbureau vzw. Foto: prijsuitreiking Toegankelijkheid 2006

Welke effectieve realisaties zijn er al? “Er werden al wel een aantal dingen aangepast. Zo zijn tal van stadsgebouwen, straten, trottoirs en pleinen toegankelijker gemaakt. Maar er zijn ook specifiekere projecten, zoals de screening van een privé-rusthuis

PROJECT

2

In Antwerpen

Een jeugdherberg voor iedereen In Antwerpen bouwt Toerisme Vlaanderen een nieuwe jeugdherberg, ‘het Bogaerdeplein’. Om te kijken of het ontwerp van ‘Vincent Van Duysen Architects’ de strenge toegankelijkheidsvereisten zou doorstaan, liet Toerisme Vlaanderen de plannen analyseren door het Centrum voor Toegankelijkheid van de provincie Antwerpen.

Het resultaat mag er zijn. Het hele gebouw is toegankelijk voor 180 bezoekers. Per verdieping is een gemeenschappelijke sanitaire ruimte voorzien die integraal toegankelijk is. Bovendien is het ontwerp zo aangepast dat alle collectieve ruimtes, gaande van bar, eetzaal, zithoeken en vergaderzalen tot sauna en terras toegankelijk zijn voor minder mobiele personen. Ook werd bij de bouw rekening gehouden met de beperkingen van mensen met visuele en auditieve handicaps of met astma en allergieën. Met dank voor deze bijdrage aan Rudy De Graef, CTPA. Beeld: Vincent Van Duysen Architects


PROJECT

3

9

De verschillende publieksruimten zijn allemaal toegankelijk. Auditorium, polyvalente ruimte en restaurant zijn voorzien van zowel een helling als een trap. Bovendien zijn alle ruimten lager gelegen dan de gang.

grondse parking heeft aangepaste parkeerplaatsen. Een lift biedt rechtstreeks toegang van de parking naar de inkom.

In Vlaams-Brabant

Het provinciehuis van VlaamsBrabant De provincie Vlaams-Brabant wil met een sterk toegankelijkheidsbeleid het goede voorbeeld geven. In 2003 gingen de deuren open van het nieuwe provinciehuis van Vlaams-Brabant. Het resultaat mag er zijn.

De hoofdtoegang van het provinciehuis bestaat uit een aantal drempelloze schuifdeuren. Schuifdeuren moet men niet bedienen en verhogen het gebruikscomfort voor iedereen.

Alexander Leysen, toegankelijkheidsambtenaar van de provincie Vlaams-Brabant en Caroline Delvaux, architecte van het Toegankelijkheidsbureau, laten ons meekijken in de gangen van het provinciehuis en geven aan de hand van enkele mooie foto’s meer uitleg over de inspanningen die op vlak van toegankelijkheid werden gerealiseerd.

Het provincieplein met bolle kasseien wordt in de nabije toekomst aangepast om het voor iedereen toegankelijk te maken. De onder-

Alle publieke ruimten bevinden zich op de begane grond en komen allemaal uit op de centrale gang. Deze gang is zoveel mogelijk vrijgehouden van obstakels zoals stoelen en drankautomaten. Dit verhoogt bovendien de “leesbaarheid” van de ruimte, wat vooral wenselijk is voor slechtzienden en blinden.

Een zwarte of donkere deur kan een slechtziende als openstaand beschouwen. Daarom werd op de oorspronkelijk volledig zwarte deuren van de ontvangstlokalen een contrastmarkering aangebracht. Hier merkt u hoe toegankelijkheid, creativiteit en esthetiek hand in hand kunnen gaan.

Zowel de balie aan de hoofdinkom als de gelegenheidsbalie zijn voorzien van een verlaagd deel, als duidelijk welkomstsignaal aan rolstoelgebruikers. Voor blinden en slechtzienden wordt binnenkort op de vloer een ribbelgeleiding aangebracht die naar de balie leidt.

Zowel bij de dames als bij de heren is er een aangepast toilet. Een apart, aangepast toilet heeft men hier dus vermeden om het stigma te doorbreken.

10


PROJECT

4 In West-Vlaanderen

Iedereen kan genieten van zon, zee en strand PROJECT

5 In Oost-Vlaanderen

Met z’n allen naar de Vooruit in Gent In het Gentse Kunstencentrum Vooruit vond op 22 mei 2007 “Entree inclusief” plaats, een studiedag over toegankelijke cultuur. De bedoeling was om cultuur niet langer te zien als een exclusief product voor een elite, maar de drempel te verlagen naar de grote massa. Inclusief mensen met een handicap.

In 2004 bracht een Vlaams koppel hun vakantie door in Carnac, een kuststad in Bretagne. Daar

De studiedag bood de deelnemers - waaronder rolstoelgebruikers, blinden, slechtzienden en verstandelijk gehandicapten - een forum aan om te debatteren over de toegankelijkheid van cultuur. Om het debat te openen werd in het Kunstencentrum Vooruit een ‘toegankelijkheidsparcours’ uitgestippeld doorheen het gebouw. Tijdens dit parcours werden de deelnemers met verschillende knelpunten geconfronteerd. Reeds in het verleden had de Vooruit - op eigen initiatief - een aantal aanpassingen gedaan. Toch werd al snel duidelijk dat een gespecialiseerd toegankelijkheidsonderzoek nodig was om alle knelpunten in kaart te brengen en op te lossen. De Vooruit nam contact op met het Provinciaal Steunpunt Toegankelijkheid (PST), dat voor de

maakten ze op en rondom het strand kennis met extra voorzieningen voor personen met een handicap: strandrolstoelen, strandmatten, een strandhuisje met toegankelijk toilet, douche, verzorgingsruimte,... Daarnaast konden ze er op de diensten van een assistent rekenen. Intro ging met de provincie WestVlaanderen rond de tafel zitten om dit project ook aan de Vlaamse kust te realiseren. Meteen werden afspraken gemaakt met de kustgemeenten Nieuwpoort en Middelkerke. De samenwerking bleek efficiënt te verlopen, want in 2006 werden de eerste voorzieningen op en rond het strand van Middelkerke en Nieuwpoort al gerealiseerd. Het initiatief kreeg ondertussen ook een eigen naam: “Zon, zee, … zorgeloos”. Bij de uitwerking werd aan een heleboel voorzieningen gedacht. Toegankelijke wegen naar het strand, parkeerplaatsen, toegankelijke toiletten, douches en omkleedruimtes,

concrete en technische dienstverlening doorverwees naar vzw ATO, Adviesbureau Toegankelijke Omgeving. Het resultaat was een uitgebreid rapport met een doorlichting van het gebouw op maar liefst 50 punten. Zo werd onder meer de signalisatie verbeterd door pictogrammen te gebruiken en trappen en treden te markeren.

een pad op het strand, enzovoort. Deze ingrepen in de infrastructuur worden gekoppeld aan de aanwezigheid van assistenten waar mensen met een handicap een beroep op kunnen doen. Deze mensen, jobstudenten, worden opgeleid en begeleid door Intro. De infrastructurele voorzieningen werden geadviseerd door Westkans vzw. Voor de realisatie van deze aanpassingen konden de gemeenten rekenen op de steun van de Vlaamse overheid in het kader van het Kustactieplan. Bovendien voorziet de provincie West-Vlaanderen een duidelijk communicatieplan om dit initiatief bekend te maken. Ook in andere badplaatsen werd de interesse gewekt voor dit initiatief. Zeebrugge, Oostende en De Haan zullen in 2008 dezelfde faciliteiten aanbieden. In 2009 volgt Vosseslag en in 2010 wil ook Wenduine een toegankelijk strand. Met dank voor deze bijdrage aan Bart Parmentier, coördinator Intro. Foto: Toerisme Vlaanderen

Dit alles resulteerde in een betere “begrijpbaarheid” voor de bezoekers en in het bijzonder voor mensen met een verstandelijke handicap. Met dank voor deze bijdrage aan Axel Nevejans, algemeen directeur ATO vzw.


11

PROJECT

6

Het Vlaams-Frans-Engelse ‘Netwerk van Versterkte Steden’ gaf met Europese steun een reeks erfgoedcircuits uit in 19 historische en versterkte steden. Uniek aan deze publicatie is dat alle wandelingen ook geschikt zijn voor personen met een fysieke beperking.

In West-Vlaanderen

Erfgoedwandelingen voor iedereen in versterkte steden Zin in een verkenning van de Ieperse vestingen, het middeleeuwse stadje Sandwich of de omwallingen van Boulogne-sur-Mer?

In negentien steden van de drie landen werden de voorbije jaren wandelcircuits ontworpen die de bezoeker langs de mooiste restanten van de vroegere stadsversterkingen brengen. In WestVlaanderen gaat het om de steden Menen, Lo-Reninge, Nieuwpoort, Oostende, Ieper en Veurne. Omdat wandelingen langs ruïnes, stadsmuren en andere versterkte sites vaak fysiek lastig zijn, werd onlangs voor elke stad een route ontworpen die makkelijk doenbaar is voor iedereen. Dus ook voor personen met een handicap, senioren of mensen met kinderwagens.

De publicatie is gratis en wordt op twee manieren aangeboden. Enerzijds zijn de wandelcircuits los verkrijgbaar per stad (u kunt ze aanvragen bij de toeristische diensten van de deelnemende steden). Anderzijds zijn er de pakketjes met de negentien toegankelijke erfgoedwandelingen van de drie partnerregio’s. Deze pakketten kunt u aanvragen bij de Provincie West-Vlaanderen, dienst cultuur. Voorafgaand aan deze publicatie voerde vzw Westkans in elk van de West-Vlaamse versterkte steden een toegankelijkheidsonderzoek uit. Aan de gemeentebesturen werd vervolgens een uitvoerig studie- en adviesrapport overhandigd met de volledige inventarisatie van alle hellingsgraden, ondergronden, sanitair, rustpunten, parkeerplaatsen, enz. En waar nodig de suggestie van een alternatieve toegankelijke route wat resulteerde in het mee

uitdenken van een duidelijk en begrijpbaar eindresultaat onder de vorm van eenvoudige wandelkaarten. In 2006 won de provincie WestVlaanderen de ‘Gulliver’ voor dit project. Deze prijs - genoemd naar een romanpersonage van Jonathan Swift - wordt tweejaarlijks uitgereikt door het Infopunt Toegankelijk Reizen. Het meest inspirerend toeristisch initiatief dat toegankelijk is voor iedereen, wordt bekroond. Bron: www.westkans.be

PROJECT In Limburg

Sociale woningbouw “Nieuw Dak“ Nieuw Dak is een sociale huisvestingsmaatschappij uit Genk. Hun missie: kwaliteitsvolle en betaalbare woningen verhuren waarbij de huurder centraal staat. De laatste jaren merkte men dat het aantal ‘oudere’ huurders steeg, en dat steeds meer mensen aanvragen deden voor aanpassingen om zo lang mogelijk thuis te kunnen blijven wonen. Daarom besloot men om samen te werken met het Toegankelijkheidsbureau. Elk van onze projec-

7 ten waarbij het Toegankelijkheidsbureau een advies geeft, wordt begeleid door een projectarchitect in samenwerking met een ergotherapeute en wordt vanaf startmoment tot realisatie opgevolgd. Door de inschakeling van dit adviesbureau heeft men de garantie dat de woonprojecten comfortabel zijn voor een grote groep van bewoners, zonder dat dit een beduidende meerprijs met zich meebrengt.

Voortaan (ver)bouwt men huizen die zo lang mogelijk bewoonbaar blijven in verschillende levensfasen en -situaties. Hierdoor verloopt het verhuren ook makkelijker, is een grotere keuzemogelijkheid voor personen met een specifieke behoefte en wordt ook de sociale mix makkelijker bereikt. Deze mix betekent dat personen met verschillende fysieke gesteldheden samenwonen in eenzelfde gebouw of buurt. Daarnaast kan men door het toegankelijk, aanpasbaar of aangepast bouwen de kosten van latere aanpassingswerken beperken. Intussen heeft Nieuw Dak al een 300-tal

seniorenflats gebouwd. Huurders kiezen bewuster voor een aangepaste woning om er zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen. Met dank voor deze bijdrage aan het Toegankelijkheidsbureau vzw en aan Myriam Indenkleef, directeur Nieuw Dak.

12


ACTIVITEITENKALENDER TIJDENS DE WEEK VAN UNIVERSAL DESIGN In de week van Universal Design worden heel wat activiteiten georganiseerd op lokaal en provinciaal niveau. In deze krant zetten we alvast enkele initiatieven op een rij. Een meer volledig overzicht vindt u op www.gelijkekansen.be.

Antwerpen Sensibilisatieactie aangepaste openbare toiletten 2 oktober 2007 op de Grote Markt van Antwerpen. Actie; 10.30-12.00 Persconferentie; 12.00 Persvoorstelling ‘Leerstoel Universal Design’ Hogeschool Antwerpen 3 oktober 2007 in de Hogeschool Antwerpen om 10.00 Scholenproject regio Mol Richt zich tot leerlingen van het

5de en 6de leerjaar van enkele scholen in de regio Mol. De jongeren leren interactief en spelenderwijs de problematiek van een ontoegankelijke omgeving.

Limburg Studiedag ‘Universal Design - aanpasbaar bouwen’ 3 oktober 2007 van 19.00-22.00 Provinciale Hogeschool Limburg Gebouw D, Elfde Linielaan 23 - 3500 Hasselt Opleidingsproject ‘Mind the gap’ Een opleidingsproject van het Toegankelijkheidsbureau, ondersteund door het Limburgs provinciebestuur. Personen met een handicap geven vorming aan leerlingen en leerkrachten uit het secundair onderwijs.

Oost-Vlaanderen

West-Vlaanderen

Recreatieve happening ‘SportDOEdel’s’ 29 september 2007 - sport- en recreatiedomein Blaarmeersen; 9.00-17.00 Avonddiner ‘Blindelings’ 4 oktober 2007 in het Kasteel van Zwijnaarde; 19.00-24.00 Thema-avond ‘Jeugdwerk voor Allen’ 4 oktober 2007; onthaal met broodjes, prijsuitreiking en werkwinkels; 18.00-21.00 Receptie; 21.00-22.00

Themadag ‘Cultureel erfgoed en toegankelijkheid’ 2 oktober 2007 - Kruitmagazijn te Ieper; 9.30-16.00 Slotmoment Euregioproject ‘Grensoverschrijdend winkeltoerisme’ 3 oktober 2007 - Scheldetheater te Terneuzen; 15.00 Tentoonstelling en academische zitting rond het dagelijks leven van personen met een handicap 5 oktober 2007 - Groot Seminarie te Brugge; 17.00-21.00

Vlaams-Brabant Inlevingsmoment voor studenten 4 oktober 2007 - sportcomplex van Tienen; 10.00-12.00 en 13.00-15.00

INFORMATIE EN CONTACTGEGEVENS Gelijke Kansen in Vlaanderen Boudewijngebouw, Boudewijnlaan 30 - 1000 Brussel tel: 02 553 58 46 - fax: 02 553 51 38 [email protected] www.gelijkekansen.be Enter vzw Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid, Belgiëplein 1 - 3510 Hasselt tel: 011 87 41 38 - fax: 011 87 41 39 [email protected] www.entervzw.be Centrum Toegankelijkheid Provincie Antwerpen Boomgaardstraat 22 - bus 101 - 2600 Antwerpen (Berchem) tel: 03 240 56 47 - fax: 03 240 61 62 [email protected] www.provant.be/welzijn/toegankelijkheid Toegankelijkheidsbureau vzw Limburg & Vlaams-Brabant Belgiëplein 1 - 3510 Hasselt tel: 011 87 41 38 - fax: 011 87 41 39 [email protected] Noorderlaan 41 - 1731 Zellik tel: 02 465 55 25 - fax: 02 465 55 26 [email protected] www.toegankelijkheidsbureau.be

Adviesbureau Toegankelijke Omgeving vzw (ATO) Oost-Vlaanderen Driegaaienstraat 160 - 9100 Sint-Niklaas tel: 03 780 35 36 - fax: 03 766 13 21 [email protected] www.ato-vzw.be West-Vlaams bureau voor Gelijke Kansen en Toegankelijkheid vzw (Westkans) Kerkhofstraat 1 - 8200 Brugge tel: 050 40 73 73 - fax: 050 71 00 43 [email protected] www.westkans.be Toegankelijkheidsoverleg Vlaanderen (TOV) Sint-Jansstraat 32-38 - 1000 Brussel tel: 02 515 02 58 - fax: 02 511 50 76 [email protected] www.toegankelijkheidsoverlegvlaanderen.be Intro St.-Jorisstraat 1 - 8800 Roeselare tel: 051 24 88 06 - fax: 051 24 01 10 [email protected] www.inclusie.be

Belgian Design for All Network Enter vzw - tel: 011 87 41 38 fax: 011 87 41 39 - [email protected] www.bdfan.be - www.entervzw.be Provinciale Steunpunten Toegankelijkheid • Antwerpen tel: 03 240 56 52 - fax: 03 240 61 62 marie-helene.warrens@welzijn. provant.be www.provant.be/welzijn/toegankelijkheid • Limburg tel: 011 23 82 87 - fax: 011 23 82 80 [email protected] www.limburg.be • Oost-Vlaanderen tel: 09 267 75 85 - fax: 09 267 75 99 [email protected] www.oost-vlaanderen.be • Vlaams-Brabant tel: 016 26 73 91 - fax: 016 26 73 01 [email protected] www.vlaams-brabant.be/levenenwonen/welzijn • West-Vlaanderen tel: 050 40 34 76 - fax: 050 40 31 07 [email protected] www.west-vlaanderen.be/gelijkekansen

COLOFON:

i

De Toegankelijkheidskrant is gerealiseerd in opdracht en met financiële steun van de Vlaamse overheid, Gelijke Kansen in Vlaanderen D/2007/3241/191 Algemene coördinatie en concept: Enter vzw, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Grafische Vormgeving: M.A.D Foto’s: Flickr.com (N/M/A - JAN1968 - INISUS) Verantwoordelijke uitgever: Heidi Vander Poorten Gelijke Kansen in Vlaanderen Boudewijnlaan 30 1000 Brussel

DE TOEGANKELIJKHEIDSKRANT

Recommend Documents