De smaak van papier. Wat is eigenlijk papier? Industriële manier van papier maken. Grafische communicatie en media D21

Zandstraat 101 - Turnhout

Grafische communicatie en media D21

1 Peter Bolckmans

De smaak van papier Hoewel papier een alledaags produkt is, weten maar weinig mensen hoe het wordt gemaakt. De technieken zijn eigenlijk zo éénvoudig, dat iedere amateur in vrij korte tijd een bijzonder resultaat kan bekomen. Het is tevens bijzonder aangenaam om in deze tijd van massaproduktie uw eigen handgeschept papier te maken. Vooral het hergebruik van papierafval is een interessante en goedkope manier om de verspilling in onze wegwerpmaatschappij tegen te gaan.

Wat is eigenlijk papier ? Aanvankelijk bestond papier uit oude lompen van linnen, katoen of hennep. Tegenwoordig bestaat het voornamelijk uit houtvezels. Deze vezels geven aan het papier een goede weerstand en een grote soepelheid. Hout is bovendien een hernieuwbare grondstof, op voorwaarde dat de bossen op een duurzame manier beheerd worden. Ook kan papier gemaakt worden uit samengeklitte vezels van plantaardig materiaal zoals stro, vlas, katoen, prei, brandnetels of irissen. Deze materialen moeten worden geloogd. Het logen is een proces waarbij de vezels van de planten loskomen zodat ze nadien gehamerd kunnen worden. Dit mengsel wordt gemengd met water en dat noemt men pulp. De pulp wordt gezeefd, op de zeef blijft een pulplaag over die na droging een vel papier vormt. Logen doet men het best met sodakristallen en de loogtijd duurt 2 à 4 uur afhankelijk van het soort plant.

Industriële manier van papier maken Eerste fase:

de houtvezels winnen

Houtvezels winnen uit stukken hout kan gebeuren op verschillende manieren. Men kan de houtbrij koken om zo alleen cellulosevezels te behouden en bekomt dan een vrij zuivere pulp. Eenvoudiger is het hout mechanisch te “ontvezelen”. Men kan ook oud papier gebruiken om er opnieuw pulp van te bereiden; dat gebeurt op een vrij eenvoudige manier zoals we later zullen zien.

Tweede fase: de eigenlijke fabricatie van het papier Eens de houtpulp bereid en in water in suspensie gebracht, worden de vezels opgevangen op een lopende band; deze band is in feite een eindeloos zeefdoek waar het water doorheen gezogen wordt om enkel de vezels te behouden. Het vezelpatroon ontstaat geleidelijk en wordt achtereenvolgens geperst en gedroogd; op het einde van de produktie ondergaat het papier verschillende behandelingen. Er bestaan veel soorten papier, elk met hun eigen kenmerken (geglansd papier, ondoorschijnend, doorschijnend, doorschrijvend, licht, zwaar, dik, vochtbestendig, ...). Het volgende schema is een voorstelling van de verschillende fasen van de papierproduktie.



2 Peter Bolckmans

Wat betekent recycleren ? Het is het opnieuw gebruiken van de bestanddelen van een produkt als grondstof, voor het vervaardigen van nieuwe produkten. Papier is samengesteld uit vezels die moeten teruggewonnen worden om nieuwe produkten aan te maken.

Zelf gerecycleerd papier maken Benodigdheden : -

Ongeveer 60 gram papier per persoon. Dit kunnen tijdschriften, reclameboekjes enz. zijn; Ongeveer 20 gram nieuwe vezels (bij voorkeur dencellulose); Een mespuntje antischimmel; Eén eetlepel papierverlijming; Een staafmixer; Een emmer en een groot bad waarin we water kunnen doen.

Ook hebben we twee kadertjes (schepramen) nodig, liefst gemaakt uit tropisch hout. Eén van de twee kadertjes moet bespannen zijn met een speciale gaas. Gewoon vliegengaas kan ook, alleen worden dan uw vellen papier iets groffer. Het andere kadertje moet even groot zijn en moet open zijn. De maat van het blad papier hangt af van uw twee kadertjes en wel van de binnenkant van de kaders.

Wil je graag verschillende formaten papier maken, dan moet je per formaat dus twee kadertjes maken.

Papier maken Versnipper het papier in kleine stukjes van 1 bij 1 cm. Week deze snippers in water gedurende één nacht. Een snellere methode is opkoken, maar dan moet wel worden gewacht tot het water afgekoeld is. Doe voldoende water bij de snippers, dat de snippers voldoende kunnen rondzwemmen. Zorg voor voldoende water bij de snippers. Voeg hieraan een klein mespuntje antischimmel toe. Neem een staafmixer (liefst met botte mesjes) of een boormachine met daarop een verfmenger gemonteerd en mix de snipper tot een pulp. Om te oordelen of uw vezels niet te fijn of te grof zijn, neem een soeplepel pulp en doe dit in een potje water. Goed schudden met dit geheel en naar het licht houden. Zie je brokken papier, dan moet je nog wat langer mixen. Zie je alleen troebel water dan is uw papier te fijn gemixt. De bedoeling is dat je de vezels mooi ziet drijven in het water. Het versnipperen van papier moet steeds gebeuren door het te scheuren. Wanneer je het papier knipt wordt de lengte van de vezels te hard ingekort.



3 Peter Bolckmans

Vul een bak met water en roer hier een deel pulp doorheen. Hoe meer pulp, des te dikker worden je vellen. Neem het schepraam met het gaas naar boven en leg hierop het schepraam zonder gaas. Zorg ervoor dat de twee ramen mooi gelijk zijn. Schep met de twee ramen met een vloeiende beweging in de bak.

Het schepraam zonder gaas wordt op het schepraam met gaas gelegd nadat de pulp goed geroerd is.

De 2 schepramen worden in het bad neergelaten en zodanig bewogen dat er pulp op het gaas komt. Dit moet in één langzame beweging gebeuren.

Laat de papierpulp stilletjes verspreiden over de twee ramen en trek na een paar seconden de kaders met het papier stilletjes naar boven. Je zal zien dat er zich op de schepramen een dun laagje pulp bevindt. Neem het bovenste kadertje (deze zonder gaas) weg zodat er een mooi rechthoekig vel papierpulp blijft liggen op het gaas van het onderste schepraam.

De schepramen worden zachtjes naar boven gebracht zodat het water eruit kan druppelen.

Het gaasloze schepraam wordt van het andere schepraam weggenomen.



Kantel het schepraam, met het vel pulp naar onder, op een vilt dat mooi glad is gestreken

4 Peter Bolckmans

Druk op het schepraam en dep vervolgens het water van het gaas weg met een depdoek

Het schepraam met de pulp wordt met een draaiende beweging zachtjes omgedraaid op een stuk vilt. Dit vilt moet mooi glad liggen. Neem een depdoek en doe het water dat door het gaas naar boven komt weg door op het gaas te deppen. Trek nu het schepraam van het vilt weg zodat het vel pulp blijft liggen op het vilt. Roer opnieuw in de pulp (vul eventueel pulp bij) en schep opnieuw een vel papier. Doe dit vel opnieuw op een vilt dat boven op het vorige blad ligt, dus een vilt, een vel papier, een vilt, een vel papier enz. Deze handeling kan je makkelijk 8 à 10 maal herhalen zodat je uiteindelijk een hele stapel papier bekomt. Deze hele stapel wordt tenslotte geperst en daarna wordt elk viltje, samen met het blad papier te drogen gehangen op een droogrekje. Na ongeveer twee dagen kan het papier stilletjes van het vilt afgehaald worden. Hierna moet het nog enkele dagen geperst worden, bv onder een mat of tussen een telefoonboek. Het papier strijken met een stoomstrijkijzer is ook aan te raden.



5 Peter Bolckmans

Maken van een fotoalbum Benodigdheden: -

2 vel stobordkarton van 21,5 x 16 cm; 3 vel handgeschept papier A4 formaat; ongeveer 7 vel handgeschept papier A5-formaat; boekbinderslijm + borstel; schaar, snijmes, snijmatje en metalen lat; perforatietang of papierboormachine; 2 papierklemmen; boekbinderslint van ongeveer 5 cm breed (mag ook een oud laken zijn); ongeveer 100 cm touw.

Neem 1 vel strobordkarton en teken 2 lijntjes af op 30 en 35 mm van de kant

30 mm 35 mm

Snij met uw snijmes door deze lijnen. Maak gebruik van uw snijmatje + metalen lat. Het kleine strookje van 5 mm mag in de papierbak worden gegooid, de twee andere stukken hebben we nog nodig. Knip twee stukjes boekbinderslint af van ongeveer 15,5 cm. Teken op 20 en 25 mm van de lange rand een potloodlijntje op dit lint.

25 mm

20 mm

Neem een lijmborstel met lijm en lijm dit lint volledig in aan één kant. Leg nu het kleine stukje karton (16 x 3 cm) tegen de lijn van 20 mm en het grote stuk (16 x 18 cm) tegen de lijn van 25 mm. Doe nu ook lijm op het tweede stukje boekbinderslint en lijm dit aan de andere kant op de 2 stukjes karton. Tussen de twee stroken blijft een ruimte van 5 mm. Druk hier de 2 linten goed aan zodat ze tegen elkaar plakken.



6 Peter Bolckmans

Neem een vel handgeschept papier (A4-formaat) en leg dit met de mooiste zijde naar onder. Neem een borstel met boekbinderslijm en lijm uw (dubbel) vel strobordkarton aan één zijde volledig in. Gebruik niet te veel lijm. Leg vervolgens dit strobordkarton in het midden op het vel handgeschept papier. Het volgende dat we moeten doen is de hoeken naast het strobordkarton zo netjes mogelijk weg knippen in een hoek van 45°. Let op dat je ongeveer 1 mm van de hoek verwijdert blijft.

Lijm nu de overstekende stroken van uw handgeschept papier in en plak deze naar binnen toe dicht. Druk het papier goed aan tegen de zijkanten van uw karton. We nemen een volgende vel (A4-formaat). Dit vel is normaal bijna dubbel zo groot dan de kleine vellen. Vouw dit vel in het midden en druk deze vouw goed aan; Neem een lat, leg deze op de vouw en scheur voorzichtig het blad in het midden door.



7 Peter Bolckmans

Lijm de achterkant van één van deze twee vellen in en kleef dit aan de achterkant van uw strobordkarton. Als het goed is mag je niets meer van het strobordkarton zien. Het tweede vel strobordkarton lijmen we in en plakken we ook midden op een groot vel handgeschept papier. We knippen de hoeken af op 45° en ook op 1 mm van het strobordkarton. We lijmen de zijkanten naar binnen en tot slot lijm je het andere halve vel handgeschept papier op de andere kant van het strobordkarton. Alles is hetzelfde als met het vorige vel karton, alleen snijden me hier geen 5 mm weg. Leg uw kaft uit één stuk met de mooiste zijde naar onder. Leg hierop ongeveer 7 vel handgeschept papier A5-formaat. Leg de plooibare kaft bovenaan met de mooiste zijde naar boven. Zet een papierklem bovenaan en een papierklem onderaan op uw boekje

20 mm 30 mm 30 mm 30 mm 30 mm 20 mm 17 mm

Teken op de smalle strook van uw plooibare kaft puntjes op 17 mm van de zijkant en op 2, 5, 8, 11 en 14 cm van de bovenkant. Boor met de papierboormachine of knip met de perforatietang gaatjes op deze punten. Neem 100 cm touw en weef dit door het boekje zoals op het voorbeeld.



8 Peter Bolckmans

Tekeningen ter voorbereiding van linoleumsnede Zoek in weekbladen foto’s van grote gezichten die ongeveer het formaat hebben tussen een A4 en een A5. Deze gezichten moeten kunnen worden overgetekend als een lijntekening. Voor het overtekenen van deze foto gebruiken we een blad kalkpapier. Dit is een melkachtig, zachtjes doorzichtig blad welke we op de foto leggen zodat we onze foto nog steeds zien. Teken de foto zo fijn mogelijk over. Hou er rekening mee dat uw lijnen achteraf minstens 3 à 4 mm dik moeten worden. Als uw tekening volledig op kalk staat gaan we de achterkant van het kalkpapier op de plaatsen van de lijnen volkleuren met een zacht potlood. Leg vervolgens uw kalkpapier op het tekenblad en teken opnieuw op de lijnen van uw tekening. De grafiet van uw zacht potlood zal nu op uw tekenblad overgebracht worden, waardoor onze tekening op ons tekenblad terecht komt. Als de tekening volledig op het tekenblad staat gaan we deze inkleuren met een zwart potlood en een kleurpotlood.

Teken onderaan op uw blad met een hard potlood 2 horizontale lijnen op 5 mm uit elkaar en zet daarin uw naam, klas en klasnummer.



9 Peter Bolckmans

Linoleumsnede Hoogdruk is het maken van een afdruk vanaf een verhoogd beeld. Het simpelste voorbeeld van hoogdruk is de stempeldoos waarmee sommige onder ons vroeger hebben gespeeld, of het uitsnijden van een beeld uit een aardappel en deze met behulp van een inktdoos afdrukken op papier. De linoleumsnede is een hoogdruktechniek. Alle niet weggesneden, hoogliggende delen worden ingeïnkt en drukken af.

Van ontwerp tot afdruk Zoek in tijdschriften een foto of afbeelding van een hoofd ter grootte van ongeveer een A5 formaat. Leg een stuk kalkpapier ter grootte van een A5 formaat over deze foto en teken met een zacht potlood de foto over op het kalkpapier. Probeer zelf iets heel speciaal te maken van deze tekening maar zorg ervoor dat alle lijnen minstens 4 mm dik zijn omdat dunnere lijnen niet kunnen uitgesneden worden uit het linoleum. Een tweede vel kalkpapier leggen we over de eerste tekening en we tekenen de stukken die we in een tweede kleur willen uitsnijden uit een tweede stuk linoleum. Zorg ervoor dat de twee vellen kalkpapier heel juist op elkaar liggen bij het uittekenen van de tweede kleur.

Het overbrengen van de tekening op de linoleum Neem een stuk carbonpapier en leg dit op het stuk linoleum (ook op A5-formaat). Leg op dit stuk linoleum uw tekening op kalkpapier, maar dan omgekeerd (spiegelschrift). Zorg ervoor dat deze juist op elkaar passen. Teken uw tekening over langs de achterkant van het kalkpapier zodat de tekening door het carbonpapier op het linoleum komt. Het is gemakkelijk om bij het overtekenen een potloodje van een andere kleur te gebruiken zodat u juist kunt volgen welke delen u getekend hebt. Doe hetzelfde met uw tweede tekening en uw tweede stuk linoleum. Zorg er ook nu voor dat uw tekening juist op het linoleum past. Kleur alles wat je later moet drukken in met je potlood.

Uitsnijden van het linoleum

U-guts 4 mm

U-guts 3 mm

U-guts 2 mm

V-guts

Snijmesje

Controleer vooraleer u in het linoleum begint te snijden of uw tekening volledig en correct op het linoleum is getekend. Het uitsnijden van het linoleum gebeurt in verschillende fasen en met verschillende messen, namelijk : - een snijmesje; - een V-guts; - een U-guts van 2 mm; - een U-guts van 3 mm; - Een U-guts van 4 mm.



Allereerst snijdt u de belangrijkste contouren vóór met het snijmesje. Met dit mesje snijdt u naar het lichaam toe! Werk dus voorzichtig en zorg dat u niet uitschiet. Als u op deze manier voorsnijdt ontstaat een sterke wal die niet snel afbreekt.

10 Peter Bolckmans

Met de V-guts kunt u in de contouren verder snijden en de belangrijkste lijnen aangeven.

Als de vorm duidelijk is uitgesneden kunt u de omringende vlakken gaan wegsnijden. Neem hiervoor een U-guts en steek de delen weg die niet mogen drukken. Snij steeds van uw lichaam weg en houd uw andere hand steeds achter de plaats waar u snijdt zodat u niet in uw hand kunt uitschuiven. Let er op dat u niet te diep snijdt.

Het afdrukken van het linoleum Breng wat inkt aan op een glasplaat, met een paletmes. Rol de inkt met een inktroller naar alle richtingen uit, zodat u een egale laag op de glasplaat en de inktroller krijgt. Leg een slecht vel papier op de plank van de proefpers en leg daarop het linoleumplaatje. Rol nu met de inktroller in alle richtingen over de linosnede. Blijf niet te lang rollen zonder opnieuw inkt bij te nemen, de roller neemt anders de inkt van de linoplaat af. Ga zo door tot er een egale laag op het linooppervlak is. Neem een vel papier (A4-formaat) en leg dit liggend met de linkerbovenhoek mooi gelijk met de linker bovenhoek van het linoplaatje. Draai nu zachtjes de tafel onder de wals van de proefpers door. Zorg ervoor dat de wals op de correcte hoogte staat ingesteld.



11 Peter Bolckmans

Nadat het papier onder de wals is doorgegaan halen we ons blad zachtjes van het linoleum en leggen het te drogen. Zorg ervoor dat je propere handen hebt of gebruik een dubbelgevouwen papiertje bij het optillen. Maak enkele afdrukken op offsetkarton totdat het drukken goed werkt, neem nu een vel zelfgemaakt papier en maak op dezelfde manier als boven vermeld een afdruk op dit papier. Voor het afdrukken van de tweede kleur (andere linoleumplaat) gaan we hetzelfde tewerk maar dan met een andere kleur inkt. Leg uw blad papier ook hier weer heel juist gelijk met de linkerbovenhoek op de linkerbovenhoek van uw lino-plaat. Omdat we onze tekeningen op dezelfde plaats hebben uitgetekend op ons kalkpapier en op dezelfde plaats hebben uitgesneden uit onze linoplaten zullen nu de kleuren mooi op elkaar passen. Het principe van aanleghoeken zal later nog heel dikwijls terug komen bij het drukken van meerkleurendrukwerk op offsetpersen.

Drukken met een soeplepel Als u niet beschikt over een proefpers, zoals wij op de school, is het ook mogelijk om een afdruk te maken met de bolle kant van een soeplepel. Leg hiervoor het papier op de lino-plaat en wrijf met de palm van je hand vanuit het midden naar de buitenrand. Wrijf daarna met de bolle kant van een soeplepel over het papier op de plaatsen waar moet worden gedrukt. Wilt u een afdruk maken met verlopende tonen, geef dan op deze plaatsen wat minder druk met de lepel.

Opmerkingen ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... Leerplandoelstellingen: -

De smaak van papier. Wat is eigenlijk papier? Industriële manier van papier maken. Grafische communicatie en media D21

Recommend Documents