De sluiting vanHetOosters Antiquarium vanRijk Smitskamp
U F
Fd
JAN JUST WTTKAM
2 r
Vrijdagt7 februanzoo6is eendatum om niet te vergetenin de geschiedenis van de Leidse boekhandel.Rijk Smitskamp,de vermaardeoprichter en eigenaarvan Her Oosrers Antiquarium,had beslotente stoppenmer zijn activiteitenalsantiquaar.Nadathet hem duidelrjkwasgewordendat hrj geenopvolgerzou kunnenvindenin zijn wel zeerbrjzondergespecialiseerde zaak,nam hg de moedigebeslissing zijn ondernemingte staken,zijn voorraadte verkopenen eeneindete makenaanzijn winkel.,De lezersvanDeBoekenwereLd haddenhet al aankunnenzienkomen,want Smitskamphadzijn zaak,ineenpagrnagrore advertentie, ter overnameaangeboden. Dat wasvrijwel precieseenjaar eerdergeweest.,
t ( 'r o \ ' (r t rd n t c a a t rq t ' bo d ct t:
het
oudstc
antiqu.rriiliit
ir1.L:ri rr:olrcilcrrr;rr,tt-r
\ an
\edrrland!
, , ' ! , ! , r . , i f : . : : i . , rt r: f l r i i r r . ( 1 l r i I
r i l r , , r , r z r t r , r I l , r i r . . r r . , r r )t I | ( ) ( l \ i I l l \ \ . \ I l ( l l l.:,:r:r.,fgj1.lrt
iri lf,tl.r
\lLll \1iI
\ l l , , r k h i r : r J f l I i L J r ,, i : . 1r . . i i r { 1 . l ( 1 , . r l
l'[{rrrxll.ril\\]ritrlr,(,r.f1L,ir!.r,LrL,,.l|-.r'.ii.,li\.Lrr.rirr\f(f r!{
h!!(ir,r
{ff.l(l en \rn
,r!rf ,lrr...ri\!ir
rr ,1. r. .r .
.iilt!r.n \.ur cl. oud,
r.r ( )Lrr,!l
/ i r r c r Lr l r ,
: . , 1 . ia, r , , ' r r i
Advcrtcntiein De Boekenvereid, rvaarinSmitskamp
lrl,Lrtin"r,, I'rl liiil \rrir.L.rnrfr.i r)-i il+9ll
i
zi.jnantiquarirat tcr overnameaanbiedt
' r N r f, | r n r | ( , r ) , ' f i . r r . r l , [ . n r L n ] . r 1 .
Op de avondvan die vrijdagde q, februariwaseengroepjeliefhebbers van het oudeen exotische boekop smitskampsuitnodigingsamengekomen. Enigszinsweemoedig vierden zij het einde{maarnet alsop begralenissen washet ookleukelkaarna zoveeltijd weereens te zren)en eenuurtje oftweelatergingenzljnaarhuis met dezekerheiddat dedjd vanHer OostersAntiquariumnu echtvoorbijwas. Smitskampvoerdenog korr het woorden herdachteenpaarhoogtepuntenuir zijn carribre.Hoe hij lang geledenkennishad gemaaktmer eenTurksehandelaarin voedingsmiddeien,zo verteldehij, en dat dezeonrmoeringzrjnprofessionele levenvoorgoedhad veranderd. Dit contacthad hem dozenvol islamitischehandschriftenopgeleverd, die hij
E1 F
U
o o N
!
o o
207
U
FC
fd Fd
z fd
E1 F
U
o o
!
o o
zo8
vervolgens naarallehoekendewereldhadverkocht,met aanzienlijke winst natuurlijk.Een hun waarderinguit voorSmitskampslaatste paarinsidersin het gehoorsprakenzachrjes met een reek van goedgekozen poging om zrjn bron te beschermen halvewaarheden. Professioneel tot de iaatsteminuutl Het mocht de pret allemaalniet drukkenen de catering was zeergoedvenorgd(niemandis met hongerofdorst verrokken]. Inztjnkorrc toespraak noemdeSmitskampooknog het boekwaarvanhij tot op dielaatstedagspgt hadgehaddat hrj het ooit,haddoorverkocht. Dat waseeneditieuit r4gzvande bijbelvandeBaselse drukkerFroben,deeerstebijbeldieuit dezefameuzedrukkerijafkomstigwas.Zulkeogenblikkenmakendat menzichbelangrijkevragensteltoverzichzelfben ik eenverzamelaar of ben ik eenhandelaar? Het vak van antiquaar,zo haakteSmitskamp hieropin, bestonder toch vooralin om eengoedevenwichtte bewarentusseneenprofessionelelieftlevoorhet oudeen bijzondereboeken eengezondeeconomische benadering van het boekenvak. Frobensbrjbelwas,lang geleden,van eigenaargewisseld, Smitskamp heefter nooit eentweedeexemplaarvan in handengehaden had daaraitrjd,tot op het moment dathrj dezeanekdotevertelde,eengevoelvan spijt aanovergehouden.Zo zoekt men altrjdwat men niet (meer)heeft. Toen ik mijn studie in het Arabischen Perzischin ry64in Leidenbegon,wasin datzelfde huis waar nu Het OostersAntiquarium wasgevestigdfeenmooi zeventiende-eeuws pand aan de NieuweRijn met het schilderijvan de visseraande gevelbevestigd), op de beganegronden in het souterrainde boekwinkelvanBrill. Brills hoofdkantoorwasom de hoek,oude Rijn 33a,en deberoemde drukkerijmet develeoosterse typenwasal enigejaren tevorennaarnieuwbouwin dePlantijnstraat verhuisd,buitendestad.Deboekwinkelwerd gerunddooreenoudereheer,VanDijk geheten,die voorde firma zo veelhad verdiendin dejaren vijftig met handelop Indonesie, dat hij nu de boekhandel mocht beheren,ook al zagiedereen wel dat dezakenniet echtlekkerliepen.Hrj verteldemlj datzelf.tVeelboeken warenal in geentien of meerjaar meerbijgeprijsden menig koopjewerd daardoor mij binnengehaald, bijvoorbeeld de nu vrijwel onvindbareen in elk gevalonbetaalbare handboekenvande Britsemarine-inlichtingendienst. Het waseentypische,gezelligeboekhandel,die door classicien orientalistenook wel als trefpunt werdgebruikt.Met de buitenLeidseklantenkringwerd contactgehoudendooreenperiodiekje,Brill'sW eekly genoemd, dat allang niet meer 5z keer per laar verscheen.De bovenverdiepingenvan het pand NieuweRijn z warenhet domeinvaneenformidabeledame,juffrouw Gouda,die met een kleinestafBrillsantiquariaatdraaiendhield.Maarer wasgeenduidelijkescheiding:in de boekwinkelwaren somsantiquarischewerken te krijgen, terwijl nieuwe boekensoms zomaarvia het andquariaatverhandeldwerden. Na de pensionering vanVanDijk werdde boekhandel weerprofijtelijkgemaaktdoorde joop van der Walle,eenLeidse jongen met natuurtalent,maareen paarlaar opmerkehjke ouderdanik. Hij waszo slim om boekenin hetArabischen Perzisch directuit het MiddenOostente importeren,en dit werd commercieel meteeneengroot succes. Er ontsronden somsookmerkwaardige situatiesalsgevolghiervan.Sommigevandeberoemde negentiende-eeuwseprojectenvan Brili, zoals de Tabari-editieen de Biblioth.eca Geographorum Arabicorum van M.J.de Goejejg6-r9o9), kunnen hier aisvoorbeeldvan zo'n schevesituatie wordengenoemd.Eenexemplaarvan beideveeldeligesets,monumentenvan negentiendeeeuwseLeidseen internationale orientalistiek, kon nu op hetzelfdeogenblikgekochtwordenbij drieverschillende afdelingenvanhet Huis Brill,en voordrie heelverschillende prijzen.DeorigineleTabari-editie kon menin dejarenzestigvandetwintigsteeeuwnogsteeds verwervenvia het antiquariaatvanBrili - het warenmaagdelijkesetsdie nooit bij iemand
in de kast haddengestaanof waarvanook maar {|nbladzljde wasgelezen.Zq wxen direct uit de voorraadvan de uitgeverij overgebrachtnaar het antiquariaat,waarzlj te krggen Afdingenwasoverigens mogelijk,wantzo hard liep die Tabari warenvoorongeveerfzooo. hadde uitgeverijvanBrill, eenrecentgemaakte offseteditie nu ookweerniet.Tegehjkertgd in de verkoopvooreencatalogusprijs vanzo'nft-roo.Van der Walleverkochtnu de derde variant,deslordiggedrukte,somsincompleteen misschienwel illegalereprintsvanDar alenkplehonderdenguldensvoorworden Muthannain Bagdad.Daarmoestdan hoogstens neergeteld.In Bagdadzelf washet allemaalnog veelgoedkoper,natuurlijk, maar zo'n set neemje niet makkelijkop derug meedoordewoestijn.
U Fd
z r r F
U N N
o o N
!
o o
209
Het pand aan de Nieuwe Rijn te Leiden tijdens de uitverkoop, januari zoo6. Forof an f ust Witkam
etlndicesdela Nog merkwaardigerwaren de lotgevallenvan A.l. WensincksConcordance In ry69was het boek na rurm vijftig laar van internationalewetenTraditionMusitlmane. samenwerking eindelijkvoltooid[behalvehet achtstedeeldat vanaft 97zdoor schappelijke Brills verkoopprijs voorde Wim Ravenen mijzelf is gemaakten pasin 1988is verschenen). foliantenwasongeveerJz5oo, latermet deelacht zevengrotein bruin half-calfgebonden uitgeverseenroyalemargevoorhet erbijzo'nJ3ooo.Deze enormeprrjsgafMiddenoosterse editieskwam uit uitbrengenvan illegaleherdrukken.De eerstefvan vele)gepirateerde Beiroet,ietskleinervanformaatdandeLeidseedide,maarnog steedseenkloekefolio en in leergebonden,werkelgkeenaanwinstvoor de boekenkast van de studentmet ambitie. Beiroetwasdestijdsj97r) nogeenplaatswaarrechten wet gerespecteerd werdenen Van deWalletooger onmiddellijkop a[ met eentolk,eenLeidsarabist,spoordehet pakhuisvan de piraatop en liet doorhet Libanese gerechtbeslagleggenop de geheleoplage.De uitgeDI
SIUITING
VAN
HET
OOSTERS
ANTIOUARIUM
VAN
RITK
SMITSKAM"
E E
z
{
-
U o o o' N
!
o o
Dc cerstecatalogusvan R9k Smitskampir97o]
vernamzijn verliesen zager vanafhet beslagaante vechten.Detocheigenlijkwel armoeniet vernietigd,maarsneldoorVanderWallenaar dig uitziendedelenwerdenvervolgens Nederlandafgevoerd. in Parijsin ryTkondenbil De deelnemers aanhet Internationaleorientalistencongres uiteraard Brills standde echte,origineleeditie bestellen,met eenkleinecongreskordng maar toch nog voor een prohibitief bedrag,maar van onder de toonbankkon men de Beiroet-editiekopen('onzeeditie voor studenten'].Omdat Brill dit zelf deed,was hier natuurlijk geensprakevan piratisme.Wel washet eenbeetjesneuvoor wie dit allemaal Saoedische geleerde Hamadal-Djasirbij niet wist.In zijn memoiresvermeldtde beroemde zijn machtelozewoedeoverhet woesteprijsbeleidvan de fa. verschillende gelegenheden vanBrill, ditBrill. Bij het Parijsecongreskreeghij zelfsslaanderuziemet de standhouder en de werkelgkberekende prijs,maar maalniet overhet verschiltussende catalogusprijs vanwie ik mij herinnerdat hg omdatdeBrill-manfhet moetFokkeDijkemazijn geweest, eenbalpenvande firma Brill te hebbeningepikt, daartoenstond]hem ervanbeschuldigde war lareroverigens eenvergissing bleek. Ik heb zelf mijn brjdragegeleverdaande Brill-winsten,trouwens.Toenik in r97oeen heb ik, na overlegmet VanderWalle,mijn volstrektontoehalf jaarin Teheranstudeerde reikendebeursvan de Iraanseregeringaangevulddoordaaraankopente doenvoorBrills Ik lietfzoooovermakennaarmijn rekeningbij de Handelsbank voorIran en boekhandel. Voorde helft van dat bedragkocht ik nieuw en antiquarisch Holland(eeneeN-dochter). materiaalin en verzondhet overland (viaJulfa,Armenieen de Sovjet-UnielnaarNederland,met bruikbaretitelbeschrrjvingen. Daarvervijfvoudigde VanderWallede pnjs die ik hemberekende en deboekengingenalswarmebroodjesoverdetoonbank- achterafbezien
Dat stimuleerdehem dan weerom snelopnieuwtweeduizend vaaknog veelte goedkoop. richting Jt:Jfate sturen, piek overte maken,en mij om weereenstroompostpakketten enzovoort. Zulkeen andereplannenwerdenin de burelenaanNieuweRijn z bedacht.Het resultaat was ernaar.Brills boekwinkelliep als een trein, zo goedzelfsdat Van der Walle eenzaak mocht openenin MuseumStreetin Londen,voorde verkoopvan Brills eigenpublicaties, boek,waarinhijzrlntalent in,hetoosterse maarvooraltochvoorhet vrijeondernemerschap Maarna niet zondersucces. runde ook deze vestiging Van der Walle had. De geniale getoond ik weet niet waarom. jaren avontuur, hieldBrill tochop met zijn Londense eenaanal In de tussendjdwasRijk Smitskamphet hoofdgewordenvanBrills antiquariaat,en hij had heelandereplannen.Eersrslaagdehij erin de slapendevoorraadvan ruim eeneeuw Dat ging van het huis Brill wakkerte kussenen de stofnestenin goudstofteveranderen. te gevenin de niet met alchemiemaar door het te verkopenmateriaaleenmeerwaarde bibliografischeinformatie.aDe aanvullende vorm van belangnjkeen belangwekkende Imposantecatalogivan handschriften naar nieuwe markten. srraregiewaszijn zoektocht en gedruktewerkenzijn sindsdienuit dekantorenaandeNieuweRijn overdewerelduiten de formulewerkte,de responswasgroot.Sommigevandezecatalogiwaren gezonden, aanhet beginvan Brillscatalogus naslagwerken. opgezetalsregelrechte 5oostondongeveer naslagdezereeksen verdienthier apartevermelding.Dezewerdalseenwetenschappehjk De al-Samarrai'i Koningsveld en P.Sj. van Leidse geleerden, door twee opgezet Qgsim werk aan een verzljn en bloc verkocht beschreven handschriftendie in dezecatalogusworden actizo wordt verteld.Nog eenanderespin-offvanSmitskamps zamelaar in Saoedi-Arabie, van oudegedrukviteitenwasde publicatiefnogdoorBrill) vanzilneigenbeschrgvingen eigenlijkeliefde. Dat wasookSmitskamps rewerkenop velegebiedenvandeorientalistiek. In ry92verscheenzo het knap geschrevenen goed geillustreerdenaslagwerkPhilol'ogta Het steldeniet geheelen al het werk in boekvorm,voorzienvannuttige registers. orientolis Arabica van r8r3Jen diensnavolgersin de schaduw,maar van De Schnurrers(Bibliodreca voor veel werken verschaftehet een dieperinzicht en een volstrektnieuwe en betere prestigieuze vandrie vanSmitskamps Het boekwasin feite een'fiel-auf,age beschrrjving.6 in ry76,t983en t9y.,en die nu voordegeledie hij hadgepubliceerd antiquariaatscatalogi genheidwarenvoorzienvaneencumulatieveindex.Het boekwordt tot oPdedagvanvanJ . " ^ . , v-L-Ltr ^ ^ . i . ^ ^ . 4
q445
ambitiehadgehadfonmisbaarvoorhet werk Dat Smitskampalrijd al wetenschappehjke bij de tentoonstelcatalogus darhrj deed)wasbekend.Zrjn(samenmetanderengemaakte) van de firma's Luchtmansen Brill is nog van het derdeeeuwfeest ling ter gelegenheid steedseennuttig boek.Het is nu zelfseenredelijk zeldzaamdrukwerkjegeworden.zOok uitvan Scaligerana die Smitskampna velejaren van verzamelen eenScaliger-catalogus brachtis nog steedseenbelangrijknaslagwerk.8 In de loop van 7990werdenontwikkelingenzichtbaardie voorSmitskampeennieuwe Dezeontwikkelinghad niets met de uitdagingzoudenvormen:eenmollflJenefibu)-out. rentabiliteitvan het antiquariaatte maken,of met onenigheidbinnen Brill, maarer was beursaante ietsandersaande hand.Brill wasvan planeennoteringaandeAmsterdamse vragen.Het aandeelBrill werd al lang verhandeldaan de parallelmarktin Amsterdam, maar dit was toch niet de omgevingwaarde nieuwealgemeendirecteur,de bijzondere De stukkendie op de kapitaalvoorBrill wenstete verlverven. FransPruyt,risicodragend parallelmarktverkrijgbaarwaren,haddeneen nominalewaardevanfiooo, waardoorze Brill moestnaardeechtebeurs,dearx, waren.Nee,het aandeel niercouranrverhandelbaar DE SLUITING
lNN
HTT
OOSTERS
ANTIOUARTUM
\NN
RITK
SMITSKAM?
U
d
z Fd
r F H N
o o
!
o o
ZTT
f,. Sn,n\hilr'
'Il
A .ollccuon .Juilli knoqr
.r .vd
S..li!d, S..lis( - Vth
antubri
I t Sai,u-l(;ErrL'oi-r-ECr-roN
i;r
unh
.'.riqurriri
i lill
hy rnJ
rn &{nif
br.\lso,
rLt..r..,.1 qJ&LIJi,r,u,,r,,(r/b q r. r?*"
!
\':(\
V',ril
nnlrx
P,th(f
,',
l*r!!
,ull Jscnfr.^r
!uun_rti,n5
rl\u
Ls(ph's
r chr.kl!(
r d,(.!lai
in rh(
i_rl!r..
biq!.ph!
.1 .ll
S.i,rr, ( I3 55 1
llid,lki,
( i!,'! i r r,J r
lrrtr,
r"Jr,
rcP'dul
s.rtirc! J,)s!pt, A Aibliilnphr lS50 l99l
212
by
A. T. C,.lbn
Sin(i\nn!
A
C,i.nr.l
ij. l. d( t, ns.
AD(iqui,ird,
l$i
R. Smitskanp.TheScahger Colkcrion, Leiden1993
met eennominalewaardeen koersdie het stuk couranrmaakten.De mogeiijkhedenom venture-kapitaal aante trekkenwarenveelgroterbij deaEx.Maarhet antiquariaarwasin dezeplanneneenhinderpaal.De schokkende resultatenvanhet antiquariaarfdureinkoop in het enejaar,dusveelvoorraaden weinigzichtbarewinst,en dan weereenzeerwinstgevendeverkoopin het volgendejaarJ haddeneenaverseffectop de koersvan het heleaandeelsrill. Het wasdaardoorgeenaandeelmet eenrusrigeontwikkelingin waaarde, omdat het zo in waardekon fluctueren.Aandeelhouders houdendaarnier van en het aandeel krijgt er eenspeculatiefkarakter door.Onrustigeaandelenhebbende neigingspeculanren aante trekkenen dat moesrnujuist niet gebeuren. Het waseenparadox:ondanksde hogebehaalde winstenin het verledenmoesrheranriquariaatuit de organisatie vanBrill wordenlosgemaakt om die organisatie alsgeheelverder te helpen.Alleendat kon de rusdgeen ongestoorde groei,waarhet aandeelBrill sindsdien om bekendis geworden, garanderen.e Bij dezeoperatiesneuvelde overigens ookBrills eigenproductiebedrrj{de fameuzedrukkerij. Dezewerd mer een omzetgarantievoor vijf jaar overgedaan aandrukkery sigmain Zoetermeer.Niet lang na afloopvan de periodevan degegarandeerde omzetging Sigmafaillict.Ik hadzelf eerstbij direcreurPruyt,laterook bg deaandeelhouders, ervoorgepleitdat expertise voorhet zetrenin vreemdealfabettenbrj Brill in huis zou blijven,maar tevergeefs. Achterafbezienis het eenjuiste beslissingvan Brill geweest.'o Dit soortexpertiseis bij softwareontwikkelaars terechtgekomen en is nier Brillscorebusiness. Washet productiebedrijfeen vogeltjevoorde poes,van het antiquariaatkon dat zo niet gezegdworden.smitskampkon zljn eigenwinkel met kostbarevoorraadtegenprerdge conditiesvan Brill verwervenen hij werd zrjn eigenbaas.Met eenpaarvastekrachtenen eenwisselendteam van polyglottefreelancersrunde hij zijn toko. Yrj{tien laar zljn zo ver-
strekenen veelopmerkelijkeboekenen handschriftenzijn er overde toonbankgegaan. Veel interessantecatalogi zljn verzonden,mooi geillustreerd,sommige werkelijk mer wetenschappelijke allure." Deboekenen handschriften dieerin beschreven wordenliggen nu verspreidoverde wereldin openbare en particuiiereverzamelingen, de catalogibhjven alsnaslagwerken beschikbaar.
U fd
Frt
z
Het waseenechtenichemarktdieSmitskampbediende, met de voor-en nadeiendie daarbij horen.Hij kon (enmoest]wachtentot hij net die enekopervoor dat ene,zo hoogmogelrjk geprijsde,boekvan hem gevangenhad.Wereldwijdwaser in zo'ngevalmeestalgeen tweedekopermeer.Ik herinnermij dat smitskampeenseenexemplaarvan de Mediceaeditievan deArabischeEuclidesfRome1594]re koopaanboodvoorf36.ooo. Dit leekiedereentoen eenongehoordbedrag,en dat is het nog steeds, maaralsje het boekbeslistwilt hebben,betaaljehet er grifvoor. Het toevalwilde dat ik zelfook eenexemplaarvan dit werkbezat,dat ik ergensin het beginvan dejarentachdgop eenveilingbij van Gendtin Amsterdamhadgekocht,voorfzoo,alsik mij goedherinner.Min of meervoorde grapzei ik tegenSmitskamp, dat hr.],alshg eentweedekopervoorf36.ooohad,mijn exemplaar voor n.Zo'n tweedekoperheeftzich nooit gemeld,althans looo minder van mij kon overneme ik heb nooit meergehoorddat hij voor mijn exemplaarvan de ArabischeELementadat ik eigenlijkhelemaalnier kwijt wilde- eenkoperhadgevonden. Bij eenanderegelegenheidbracht ik de Saoedische minister van godsdienszaken, die in Leidenop bezoekwas,bij smitskampswinkei langs.Het wasmr.;namelijkgeblekendat deze dignitariseenenthousiast verzamelaar vanzesdendeen zeventiende-eeuwse Europese arabistiek was.Smitskampkon uit voorraadzo enkeletiennllen titels leverendie de minister nog niet had.Zijn mee lijfivachten,woestkijkendebedoei'enen, haaldenuit hun ondergewadenhet enepak doiiarsna het anderetevoorschijnen betaaldenzo de rekening,die ongeveerfzoo.ooo moet hebbenbelopen.Ik neemaandat Smitskampondermeerop zulke taferelen doeldetoenhij in deadvertentiein DeBoekenrvere ld schreefdatzljn zaakookboeiendwas. Het eindevan Het OostersAntiquarium kondigdezichbrjnagehjktijdig op verschillende manierenaan.Smitskampwasaltijd bekendgeweesrom zrjn hardeprgsstelling.Toen het allemaalgoedging en bibliothekenvaakmoeitehaddenhun budgettenop te krijgen aanhet eind van hetjaar, wasthesl9,rtheLimir, en ik bener persoonlijkvan overtuigddat Smitskamp menig reisjedoor de economische strarosfeerheeft gemaaktin die tijd. op kranigewijze heefthr.;zyn Aziatische en Arabischemarkten ontwikkeld,en dat op eenmanier waar zljn voorgangers nooit zelfsmaarvanhaddenkunnendromen.Internetmaakteeeneindeaandat alles,en hljmoetzichzeifverwijtendat hij dit niet goedheeftaanzienkomen.Wanrwaarom eenboekvoor€5oo bij Smitskampkopenalsje het ookbrj eenobscuurzaakjeaanhet andere eind vande wereldkunt krijgen,maardan voorminder dan de heift? Wat uiteindelijkechtdedeurdicht deed,wasde kwestievande opvolging,ofde overname van de zaak,omdat Smitskampregendevijfenzestigbegonte lopen.Zouer iemandte vinden zrjn die de voorraaden goodwill zou willen kopen en dan doorgaanmer het Antiquarium?Nee,natuurlijk niet.Degroteinternationaleantiquariatenhaddenal helemaal geenbelangstelling.Immers,bij het misiukken van eenopvolging haddenzrj juist eendubbeibelang:eenkundigeconcurrenrminder op de markr dn de mogehjkheidom niet al te duur interessante voorraadvan Smitskampoverre nemen.Smitskamphad zelf geenopvolgeropgeleidof alsjunior parrnerin zljo zaakgenomen (al heefthij dar waarschijnlgkwel geprobeerd), en zrln hogespecialisatie maaktehem roenhij zichzelfmoest verkopenin feite onverkoopbaar. Hij waszel{ in zljn zaakzrjn meesrwaardevolle bezir, DE SLUITING
\NN
HET
OOSTIRS
ANT]OUARIUM
\AN
RITK
SMITSKAMP
F
U N
o o o\
!
o o
2r3
!
c a 3. N
!
2r4
maar hg kon daardoorniet tegelijkerijd zrln zaakverkopen4n zichzelfniet bij de koop insluiten. Volgensdie redeneringwu zrjn zaakzonderhem weinig tot niets waard.Het antigrote gespecialiseerde probleem,dat fiouwensmeerdere waseenvrijwelonoplosbaar quarenin Nederland(en er zrjn heelwat eigenarenmet grote namendie inmiddelsde op dit moment moet plagen.De alternatievenwaren eenvoudig. zestigzrjn gepasseerdJ Mevrouw Stervenin het harnasofnu stoppen.Geenvan beideeen schandeoverigens. nog iets te zeggen gehad, en ik neem danook heeft in ongetwijfeld ook Smitskamp dit alles heeft te stoppen. aandatzlj het geweestis die haarman geadviseerd belangnog verkochtwordenaan op het laatstkondenveelboekenvan Middenoosters eengeinteresseerde partij. De rest van de voorraadwordt geveildin een aantalveilingen Deeerstetweehebbenplaatsgevonden vanhet LeidseveilinghuisBurgersdi.jk&Niermans. gaatde komendedjd nog wel doormet deenormevoorraden inzoo6endezeveilinghouder vanSmitskampbij opbodte verkopen. Dit en nog veleanderezakenwerdenop die avondvan vrijdag ry februarizoo5gememoreerd;sterkeverhalenen opbeurendeanekdotes.Het eindevan eenfantastischbedrljfl NOTEN Deze gebeurtenis heeft meerdereboekenvricndcn naar de pen 'Dock "de valt voor doen grijpen. Ik noen hier LdonBuskens.
orrntalu.A description ofbook ilhurcting thestudl ond Philologia
u i n k c l r r n B r i l l . i n : Z c r r r Z c r n22o o on r . : , p . r o o r r a ,r ; - - r 1 8 . Buskensschreefook'Vanishingorientalismin Leiden',in l5lM
M. Castenniller, J.M. van Ophurjsen en R. Smitskamp, jaar uitgevers endrukkers in Leiden, Lrchnnarr& Brill. Dnehonderd
Review18 izoo5l,p. 44 45. Peter Schoonheimschreef'Smitsno. z, pp. r5-r9.Zclfschreefik'A giant kamp', in Fronsz6 izoo61,
september tot r oktober 1983in hct Gemcentc-Archicftc
in r6rh-cnd rTrh-cenniry prinnngoJorientcliangunger Europr.
r6Ej t9U. Catalogus van de tentoonstelling gehouden van r
f i d e : r u a r ' . i n [ : r l s o o rN e r r h cD e u a r r r n co' ryrB o o ln n d . c r l s l c t ro
Leiden.Leidenr983.
Sprrngzoo6,pp. r-6. Mrln brldrageaanDe orgirall,ledicsntdies.
collection. A collectionoJorcrzooontiRijk Srnitskamp.ThcScahger
is een enigszinsuitgewerkteen NedcrlandscverBoekenwereld
Leidenr993 rlunricnbook by cndnbourJosephruJutu Scnhger 1...].
sic vrn mijn artikel in Ezelroor.
iMeteen voorwoorddoorAlastairHanikon, en waarinookwas opgenomende tweedeeditie vanJoseph Scahger. A bib[ographl
De Boekenwereld. zrejrg., nr. ; ifebruarizoo5],p. fr5aj. Ik herinner m4 nog goedenige incomplcrcsctsvan de veeldelige vertaling,ln€t conmentaar, door J.L.Piersonjr., van Thc
rE5o1993,doorA.T.Grafton& H.l. de fongel. In zoo5had het aandeelBrill een perlormancevan 33,9%, nog
Manydiii,een ]apansetekt, die velejarcn bovcn op een kast
beter dan de overigenseveneensopnerkelijke performance in
heeft gelegen,onbercikbaarhoog. Dat was zo'n tvpisch Brill-
hetzelldejaarvan de Amsterdamseindex van lo,6%.Her resul
projcct, dat van 1929tot 1964heeft gelopen,verschenenin
raat in zoo6is in dczclfdc ordc van grootte.
rwinrig dclen in achrtien banden,kennelijk Piersonslevens
Hct lood van dc handzcttcrij ging grotcndcclsvcrlorcn. Het
werk, deel r was zijn proefschrift.En zo stondcncrjaar injaar
gehele Chinese circus, zoals de Chinese handzetterij werd
uit meer van die verrrouwdelqndmnrkin de zaak.
genoemd,is onrgesmolten.Ik heb nog opgebondenrvat speci-
Voorheenheeft Brill regelmatigonverkochtetitels vernietigd,
mina bewaard.ook bij Tetterode,rvaarde matrijzen voor hct
went ransjen, daar was men te sjiek voor,dat deedmen niet. 'Dat doenwij onzeauteursniet aan.'verteldeadjunct-directeur
Chinees liggen en Lagen,was mer trouwens wcinig diligcnr.
B.A.van Proosdijmij, toen rk hen rn 1963nijn eersteboekjeter
Chinese en lapanse rypografische toeristen kregen soms gcwooneenhandjevoluniekc matrijzcn mcc.Ook het Arabisch
publicatieaan kwam bieden.Ik zag in gedachtenal mijn eer-
vrn Brill, de Beyrouth letter ivan o.m. de eerstehelft van de
steling als onverkoopbaarbockje rot pulp gcslagcnworden.
Concordancel en letter van Duitse gieterijen, is brj dezegelegenheid grotendeelsverloren gegaan.
Maar men dccd hct cchtl Ik hcrinncr mrj in dc.laren tachtig eensin dc aftalbakkcnaan dc Plantijnstraatde door een snijmachinc vcrhaktc restoplagcvan dc wcrken van de rnarchist Prins Bakounin,een prestigieuzeuitgavevan Brill, te hebben zien liggen. Snitskamp had daar nog wel raad nee geweten. anddaresirrArcbicnrcnrucripts. Descriptive cctclogue oJa Locqiitier ofArabicniorrucriprs irr rhepossrision ofEl. nrrii. compicollection l e db v P . 5r. a n K o n i n g > r c l rdn d Q a l 5 a m r r r r r .l c i d c n r o - 8 .
JAN JUST VIIKAM
t1
Nico van den Boogert,lslnrnicrrnnuscriprs, LeideniSmitskamp OrientalAntiquariun] zooz.
