De schoolspits
U i t gave
De schoolspits
Re g i o n a a l O rga a n Ve r ke e rs ve i l i g h e i d U t re ch t
een boek vol ideeën voor veilig brengen en halen
ROV / U t re ch t
De schoolspits
De schoolspits 3 DE SCHOOLSPITS
een boek vol ideeën voor veilig brengen en halen
Voorwoord
Dat kinderen zeer kwetsbare verkeersdeelnemers zijn bewijzen de cijfers: in 1999 kwamen in ons land 82 kinderen tot 15 jaar om in het verkeer en raakten er 5.567 gewond. Van de omgekomen kinderen was ongeveer de helft lopend en een kwart fietsend. Wellicht is het bovenstaande een reden waarom steeds meer Nederlandse kinderen met de auto naar school worden gebracht en dat ouders hun kinderen gemiddeld pas als ze 8 jaar zijn zelfstandig naar school laten lopen of fietsen. Uit onderzoek is gebleken dat op een gemiddelde schooldag 14% van de leerlingen met de auto wordt gebracht, 30% zelf fietst, 9% achterop de fiets wordt vervoerd, 2% met bus of trein komt en 45% met of zonder begeleider loopt. Feit is dat de verkeerschaos en daarmee de onveiligheid rondom de school steeds groter wordt. Vrijwel iedere basisschool ziet dit als een groot, maar moeilijk aan te pakken probleem. Toch zijn er talloze mogelijkheden om op een bij de school passende wijze de chaos te lijf te gaan.
DE SCHOOLSPITS
4
Om de school, ouders, leerlingen en andere betrokkenen bij te staan heeft het Regionaal Orgaan Utrecht dit ideeënboek uitgebracht. Wij hopen dat dit boek een stimulans zal zijn voor het werken aan een verkeersveilige schoolomgeving!
Mr D.H. Kok Voorzitter ROV Utrecht Utrecht, september 2000
Inleiding
‘Het is gewoon een zootje.’ Zo vat een leerkracht in Maarn de verkeerssituatie rond zijn school samen. Voor veel mensen is dat een bekend verhaal.
‘Een geweldige verbetering.’ Zo noemt een verkeersouder uit Leeuwarden de situatie rond haar school, na een goed voorbereide en intensieve verkeersactieweek. Voor steeds meer mensen is ook dat een bekend geluid. Want op veel scholen bedenken ouders, leerkrachten en kinderen leuke, fantasievolle acties om het schoolverkeer veiliger te maken. En ze hebben succes! Niet allemaal, niet altijd en niet direct. Maar toch: bij sommige scholen lukt het echt om de verkeersonveiligheid terug te dringen. In dit boek hebben we voorbeelden van zulke acties voor u verzameld. Zodat u een kijkje in de keuken krijgt: hoe doen ze dat? En vooral: hoe zorgen ze dat het goed blíjft gaan? U kunt meegenieten van de inventiviteit van ouders en leerkrachten. En u kunt zich laten inspireren om zelf plannen te maken die voor úw school het meest op hun plaats zijn. Want elke school vraagt om een eigen aanpak en een eigen toonzetting.
Voor wie?
Aan de slag U kúnt dit boek natuurlijk van voor naar achter lezen. Maar dan heeft u alle kans dat het u duizelt. Beter is het om te bladeren, te neuzen en te struinen. Via de inhoudsopgave vindt u snel uw weg naar ideeën en voorbeelden die aansluiten bij uw specifieke situatie. In deel 1 staat een kort algemeen stappenplan. Hoe kunt u van start gaan met een verkeersgroep? Hoe kunt u onderzoek doen en hoe maakt u vervolgens een actieplan? Deel 2 bevat tientallen voorbeelden van activiteiten die de afgelopen jaren door basisscholen zijn uitgevoerd. Haal de krenten uit de pap, gebruik de tekeningen om uw eigen actie mee op te vrolijken, kopieer naar hartelust en laat uw fantasie op hol slaan. Wij wensen u veel plezier. En vooral: een veilige schoolspits.
5 DE SCHOOLSPITS
Dit boek is bedoeld voor iedereen die zich zorgen maakt over de verkeersveiligheid tijdens het in- en uitgaan van de school. In de eerste plaats is het dus voor ouders, leden van de medezeggenschapsraad of ouderraad, verkeersouders, leerkrachten en directie. Maar het is ook interessant voor verkeersveiligheidscoördinatoren van gemeenten, wijkagenten, actieve leden van wijkraden, 3VO, Fietsersbond en bewonersgroepen.
Inhoud 1
2
De schoolspits, een stappenplan
9
1.1
Contacten opbouwen en onderhouden Samenwerken binnen de school Netwerk buiten school opbouwen Communicatie met alle ouders
10 10 10 13
1.2
Onderzoek Observeren Tellen Vragen Communicatie met ouders en school
14 14 15 16 18
1.3
Actieplan maken en uitvoeren Doelstelling Opbouw activiteiten Tips Communicatie met ouders en school
19 19 19 20 22
De schoolspits, voorbeelden uit de praktijk
25
2.1
Probleem in beeld Videoband of diaserie Thema-ouderavond over verkeer De foutparkeerder van de week
26 26 28 30
2.2
Afspraken maken Gedragsregels opstellen Vrijwillig eenrichtingverkeer Parkeerverbod voor school Loop- en fietspool Richtlijn voor gebruik auto, fiets en benenwagen Verplicht brigadieren Afspraken onderhouden
31 31 32 33 34 36 37 38
2.3
Controle Gele en rode kaarten Kinderen als controleurs Controle door verkeersouders Politie / parkeerwacht / stadswacht Gesprek met hardnekkige foutparkeerders
39 39 40 42 43 44
2.4
Verkeersactieweek Schoolbrengdag in Haaglanden Actie Contactsleutel in Haarlem Verkeersactieweek in Delft Verkeersactieweek in Leeuwarden Nog meer verkeersactie-ideeën
45 46 47 48 50 52
2.5
Infrastructurele aanpassingen Richtlijnen voor de schoolomgeving Aanleg veilige school-thuisroutes Veilig oversteken Tweede schoolingang Lopen en fietsen aantrekkelijker maken Afsluiten van de straat tijdens de schoolspits Permanent afsluiten van de straat voor school Gebruik parkeerplaats ‘even verderop’ Instellen eenrichtingverkeer of parkeerverbod Parkeren op stoep onmogelijk maken Kiss & Ride Hangplek voor ouders
53 53 54 56 58 59 60 62 63 64 65 66 67
Bijlage 1 Projecten en materialen Bijlage 2 Adressen
68 70
DE SCHOOLSPITS
8
1
9 DE SCHOOLSPITS
De schoolspits een stappenplan
1.1
Contacten opbouwen en onderhouden Als u iets wilt gaan doen aan de verkeersveiligheid rond school is de allereerste stap: medestanders zoeken, binnen de school en daarbuiten.
Samenwerken binnen de school Binnen de school kunt u contact opnemen met en steun vragen aan: - de medezeggenschapsraad, - de directie en het team, - ouders waarvan u vermoedt dat ze zich – net als u – zorgen maken over de verkeersveiligheid rond school. Als uw school deel uitmaakt van een scholeneiland, kunt u ook contact zoeken met directie, medezeggenschapsraad en ouders van de andere scholen.
DE SCHOOLSPITS
10
'Zoek een paar ouders uit waar je het goed mee kunt vinden en spreek die persoonlijk aan. Dat levert meer op dan een algemene oproep in de schoolkrant.' (verkeersouder Alkmaar)
Vorm met een aantal mensen een verkeerswerkgroep. Zorg voor een gevarieerde samenstelling: iemand uit de medezeggenschapsraad, een leerkracht en een paar ouders. Het werkt vaak prettig om een kerngroep van drie of vier mensen te hebben, met daaromheen een grotere groep ‘losse’ mensen die u voor allerlei hand- en spandiensten kunt inschakelen. Houd regelmatig contact met de medezeggenschapsraad en de directie. Zodra u met een actie begint, zal dat door de buitenwacht worden opgevat als ‘actie van de school’. Directie, team en medezeggenschapsraad moeten dus achter de activiteiten staan.
Netwerk buiten school opbouwen Niet alleen binnen, maar ook buiten de school zijn er mensen en instanties waar u steun van kunt verwachten. Wie u wanneer nodig heeft, hangt natuurlijk af van de activiteiten die u gaat ondernemen. Maar ook al heeft u niet iedereen direct nodig, het is toch verstandig om alvast contact te leggen met het ver'Goed contact met de leiding van de keersnetwerk in uw wijk of gemeente. Vraag enkele sleutelfiguren school is heel belangrijk. Ze houden je (wijkagent, wijkambtenaar) of ze zitting willen nemen in uw verdan op de hoogte, je kunt gebruik keerswerkgroep. maken van de faciliteiten van de school en je hebt rugdekking bij acties.'
'Ik heb geleerd dat je zowel binnen als buiten de school alleen stapje voor stapje resultaat kunt bereiken. We hebben met enkele ouders een heel netwerk aan contacten opgebouwd en we merken dat er – ook door de gemeente – rekening met ons wordt gehouden.' (verkeersouder Hilversum)
U kunt contact zoeken met: Andere scholen Veel scholen hebben een verkeerscommissie of verkeersouder. Het is vaak praktisch en stimulerend om samen te werken. Probeer naar de gemeente toe gezamenlijk op te treden: het vergroot voor u de kans om gehoord te worden en is voor de gemeente prettiger dan aparte contacten met scholen.
Politie Voor veel scholen blijkt de politie een uitstekende bondgenoot. Sommige scholen zijn ‘geadopteerd’ door een (wijk)agent.
‘De verkeersonveiligheid rond scholen is ook het probleem van de gemeente. Zij is dus je medestander. Betrek die gemeente dan ook van het begin af aan bij je activiteiten. Neem in ieder
geval contact op met de verkeersveiligheidscoördinator van de gemeente en met de politie. Zij zijn deskundigen die je voor blunders kunnen behoeden.’ (secretaris ROV Utrecht)
11 DE SCHOOLSPITS
Gemeente De gemeente is als wegbeheerder verantwoordelijk voor een veilige infrastructuur. Het is verstandig om vanaf het begin een goed contact op te bouwen met de gemeente. Er zijn verschillende ingangen bij zowel ambtenaren als de politiek. Een paar mogelijkheden: Wijkraad In veel gemeenten zijn wijkraden actief, waarin bewoners en gemeente met elkaar overleggen over problemen in en plannen voor de buurt. Wijkcoördinator In steeds meer wijken is een gemeente-ambtenaar die activiteiten in de wijk begeleidt, aanspreekpunt is voor burgers, overlegt met de wijkraad en contact onderhoudt met het gemeentehuis. Verkeersveiligheidscoördinator In vrijwel iedere gemeente is een ambtenaar aangesteld als verkeersveiligheidscoördinator: iemand van de afdeling verkeer die overzicht heeft over alles wat er op het gebied van verkeersveiligheid gebeurt.
'Het is heel belangrijk om de gemeenteraad op de hoogte te houden. Een brief aan de wethouder kan in een la verdwijnen, maar een brief aan de gemeenteraad is openbaar en wordt voor raadsleden ter lezing neergelegd. Als er dan van tevoren nog iets in de plaatselijke krant heeft gestaan over de onhoudbare toestand bij de school is er vast wel een raadslid dat er vragen over stelt.' (secretaris ROV Utrecht)
Afdeling onderwijs De afdeling onderwijs is vaak een goede partner, die u bijvoorbeeld wegwijs kan maken in de gemeente en deuren kan openen die anders gesloten blijven. Raadsleden De gemeenteraad is het hoogste bestuursorgaan van de gemeente, stelt in grote lijnen het gemeentebeleid vast en controleert de uitvoering. De raadsvergaderingen worden voorbereid door raadscommissies, waar burgers vaak kunnen meepraten. Daar treft u ook de raadsleden die speciaal geïnteresseerd zijn in verkeersveiligheid. Wethouder verkeer Het college van Burgemeester en Wethouders is het dagelijks bestuur van de gemeente en is verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid. In een aantal gemeenten hebben scholen enkele keren per jaar een gezamenlijk overleg met de wethouder verkeer.
DE SCHOOLSPITS
t or
itie
ina
pol
örd
en
te een gem
p roe r sg
kco
one
wij
bew VO
g3
elin
afd
ond
rsb
tse
f ie
12
Particuliere organisaties Afdeling 3VO In ongeveer de helft van alle gemeenten is een afdeling van 3VO (Verenigde Verkeers Veiligheids Organisatie) actief. Dergelijke afdelingen hebben vaak prima contacten met de gemeente en praten mee over het verkeersbeleid. Bel het landelijk bureau van 3VO voor adressen (zie adreslijst achterin). Fietsersbond De Fietsersbond heeft lokale afdelingen, die zich -uiteraard- vooral inzetten voor fietsvoorzieningen. Deze afdelingen zijn vaak goed ingevoerd in het gemeentebeleid en zijn gewend tegen de autostroom op te roeien. Zie de adreslijst achterin. Lokaal Platform voor ouderen en gehandicapten Evenals kinderen zijn ouderen en gehandicapten kwetsbare verkeersdeelnemers. Hun belangen lopen voor een deel parallel, bijvoorbeeld als het gaat om de noodzaak van brede stoepen en veilige oversteekplaatsen.
Communicatie met alle ouders Acties rond (auto)verkeer staan of vallen met de medewerking van de ouders. Zij zullen hun gedrag moeten veranderen. Verkeersacties roepen – juist om die reden – bij veel ouders weerstand op. Hoe eerder u hun de gelegenheid geeft met u mee te denken, des te kleiner is de kans dat zij de hakken in het zand zetten.
DE SCHOOLSPITS
Probeer dus bij alles wat u doet goed te communiceren met alle ouders: - tijdens het onderzoek naar de problemen (zie 1.2), - bij het vaststellen van het doel en de keuze van oplossingen (zie 1.3 en 1.4), - en bij het uitvoeren van de verschillende activiteiten.
13
1.2
Onderzoek Natuurlijk, u weet dat het ‘altijd’ een chaos is als de school ingaat. Toch kan zo’n chaos verschillende oorzaken hebben en verschillende vormen aannemen. Vóór u actie onderneemt, kan het goed zijn enig onderzoek te verrichten. Bijvoorbeeld: • Observeren wat er precies gebeurt. • Tellen: verzamelen van een paar objectieve gegevens. • Vragen aan ouders en kinderen naar hun ervaringen en beweegredenen.
DE SCHOOLSPITS
14
Observeren Neem eens de tijd om op een paar ochtenden alleen maar te kijken en aantekeningen en foto’s te maken. Dingen waar u op kunt letten zijn bijvoorbeeld: Wie? Zijn het vooral automobilisten die onveilige situaties veroorzaken? Of ook fietsers en voetgangers? Zijn er gewoon erg veel ouders die hun kinderen per auto naar school brengen? Of gaat het eigenlijk maar om een beperkt aantal auto’s dat voor overlast zorgt? Zijn het altijd dezelfde ouders die de auto gebruiken? Om wie gaat het precies? Is er (ook) veel overlast van ander autoverkeer (drukke weg, vuilnisauto, bus)?
Wanneer? Zijn er altijd evenveel auto’s? Of alleen op bepaalde dagen of tijden (als het regent, vooral in de winter, vooral ‘s morgens)? Wat gebeurt waar? Waar stoppen ouders als ze hun kinderen alleen laten uitstappen? Om hoeveel auto’s gaat het? Waar parkeren de ouders die met hun kinderen mee naar binnen gaan? Om hoeveel auto’s gaat het? Waar zetten ouders die op de fiets komen hun rijwiel neer? Waar komen de verschillende verkeersstromen (auto’s/fietsers/voetgangers) elkaar tegen? Basisschool Kameleon, Doorn
15 DE SCHOOLSPITS
Tellen Het kan nuttig zijn om enkele feiten te verzamelen. Bijvoorbeeld: Waar wonen de leerlingen van de school? Via postcodes kunt u snel een beeld krijgen van de spreiding van leerlingen rond de school. Hoeveel leerlingen wonen op loopafstand? Zijn er veel leerlingen die een gevaarlijke weg over moeten steken? Hoe komen de leerlingen naar school? En langs welke route? Maak een rondje langs alle klassen en vraag aan de kinderen of ze zelfstandig of onder begeleiding komen en met welk vervoermiddel. Aan de oudere kinderen kunt u ook vragen of ze op een plattegrondje willen intekenen langs welke route zij naar school komen.
Vragen Kinderen kunnen uitstekend vertellen wat ze gevaarlijk vinden en waarom.
Een derde manier om onderzoek te doen is vragen. Vragen aan kinderen naar hun ervaringen tijdens het in- en uitgaan van de school. En vragen aan ouders naar het waarom van hun gedrag. Vragen aan kinderen Het kan heel verhelderend zijn om direct met kinderen te praten over hun kijk op de verkeerschaos voor school. Kinderen zien andere dingen dan volwassenen, vinden soms andere dingen eng en hebben vaak hun eigen oplossingen gevonden voor gevaarlijke situaties. Nodig een paar kinderen van verschillende leeftijden uit om hierover te praten. Vraag goed door: ‘Wat gebeurt er dan precies?’, ‘Waarom vind je dat gevaarlijk?’. U kunt ook een keer met een groepje kinderen op straat gaan kijken en hun commentaar vragen bij de gang van zaken.
DE SCHOOLSPITS
16
Basisschool ‘t Mozaïek, Leerdam
Vragen aan ouders Wanneer u meer inzicht wilt krijgen in het ‘waarom’, heeft u de hulp van de ouders nodig. Waarom brengen zij hun kinderen met de auto naar school? Of met de fiets? Waarom parkeren ze nou juist op die plek? Waarom leidt het ‘Een enquête is een belangrijke basis halen en brengen tot zo’n chaos? voor verdere acties. Je weet dan waar Het antwoord hierop is belangrijk. Aan de hand van deze gegeouders mee zitten. Als er een flinke vens kunt u straks beter bepalen welke activiteiten in uw geval respons komt, heb je een goede legiti- zin hebben en welke niet. Bovendien betrekt u de ouders op matie om iets te gaan doen.’ deze manier bij uw onderzoek en daarmee ook bij uw verdere (verkeersouder Leeuwarden) activiteiten.
Wat kunt u vragen? Waarom gebruiken ouders de auto? Omdat ze erg ver weg wonen? Omdat ze daarna doorrijden naar hun werk? Omdat het regent? Omdat ze geen zin hebben om te lopen? Omdat ze de weg naar school erg gevaarlijk vinden? Omdat ze de situatie voor school onveilig vinden? Waarom parkeren ouders juist op die plekken? Omdat dat het dichtste bij de school is. Omdat er geen alternatieven zijn. Omdat ze ‘toch zo weer doorrijden’. Omdat alle anderen dat ook doen.
17 DE SCHOOLSPITS
Hoe? Mondelinge enquête De snelste manier is: het gewoon vragen aan de ouders door middel van een korte, neutrale enquête die u persoonlijk afneemt bij een beperkt aantal ouders. U kunt dat op het schoolplein doen, of tijdens een ouderavond: ‘De medezeggenschapsraad is bezig met een onderzoek naar de keuze van vervoermiddel bij het brengen van kinderen naar school. Mag ik u een paar vragen stellen?’ Schriftelijke enquête U kunt ook een schriftelijke enquête uitzetten, onder alle ouders of alleen onder ouders die regelmatig de auto gebruiken.
Waarom leidt het brengen en halen volgens de ouders tot een chaos? Door de onhandige inrichting van de straat (en het schoolplein)? Of door het gedrag van de ouders? Welk gedrag precies? Hebben de ouders suggesties voor verbetering van de situatie? Of hebben ze commentaar op uw ideeën voor verbetering?
Communicatie met ouders en school Houd school en ouders op de hoogte van uw onderzoek. Praat erover op het schoolplein, schrijf een stukje in de schoolkrant over uw bevindingen, hang onderzoeksresultaten en foto’s op het prikbord of vertel iets tijdens een ouderavond of het tienminutenspreekuur. Geef ouders altijd de gelegenheid om te reageren. Bij alle vormen van presentatie geldt: gebruik zoveel mogelijk beelden (foto’s, plattegronden en tekeningen) en zo weinig mogelijk tekst.
DE SCHOOLSPITS
18
Oostpoortschool, Delft
1.3
Actieplan maken en uitvoeren Doelstelling U heeft intussen een aardig inzicht in het wie, wat, waar en waarom van de verkeerschaos rond uw school. Dat vormt een goede basis om een realistische keuze te maken van het doel van uw activiteiten. Het formuleren van een doelstelling lijkt misschien erg officieel, maar is heel handig als vertrekpunt voor allerlei activiteiten. Zo’n doelstelling geeft houvast en helpt om keuzen te maken uit de vele actiemogelijkheden. Een algemene doelstelling kan bijvoorbeeld zijn: ‘De straat voor de school moet veilig zijn voor alle kinderen.’
Uit het onderzoek blijkt dat veel ouders hun kind per auto naar school brengen omdat ze daarna doorgaan naar hun werk. Mogelijke doelstelling: ‘Het brengen en halen per auto moet strak worden geregeld.’ 'Als je bij de gemeente wat gedaan wilt krijgen, moet je een lange adem hebben, steeds een nieuw weggetje proberen, nieuwe instanties benaderen, een andere route proberen en regelmatig een praatje maken.' (verkeersouder Roosendaal)
Opbouw activiteiten Activiteiten hebben het meeste effect als u ze goed opbouwt: - Voorbereiding: breed samengestelde verkeersgroep, onderzoek en goede communicatie met school en ouders (zie 1.1 en 1.2). - Probleem in de schijnwerpers zetten (als dat nodig is, zie 2.1). - Onderlinge afspraken maken en invoeren (zie 2.2 en 2.4). - Naleving afspraken controleren (zie 2.3). - Regelmatig herhalen. - Overleggen met gemeente over infrastructurele verbeteringen (zie 2.5).
19 DE SCHOOLSPITS
Die algemene doelstelling kunt u uitwerken in een meer concrete doelstelling, die aansluit bij de uitkomst van uw onderzoek. Bijvoorbeeld: Uit het onderzoek blijkt dat veel ouders hun kind met de auto naar school brengen omdat ze de situatie voor school te chaotisch vinden. Ze willen het best anders doen ‘als iedereen meedoet’. Mogelijke doelstellingen zijn dan: ‘Tijdens het in- en uitgaan van de school moet de straat over een lengte van 100 meter vrij van auto’s zijn.’ ‘Brengen en halen per fiets en te voet moet veiliger en aantrekkelijker worden.’
‘Infrastructurele oplossingen zijn niet in korte tijd te realiseren. Aan een verkeersmaatregel zitten wettelijke procedures vast, er is geld voor nodig en dus een besluit van de gemeenteraad. Dat kost allemaal politieke afweging en dus tijd.’ (secretaris ROV Utrecht)
Voorbeeld Doel: lopen en fietsen naar school veiliger en aantrekkelijker maken • Thema-avond voor ouders, leerkrachten en gemeente over belang dat kinderen lopend en fietsend deelnemen aan het verkeer en over knelpunten op de school-thuisroute. Bekijken wat de verschillende partijen kunnen bijdragen. • Aanpak van knelpunten, bijvoorbeeld: - met gemeente overleg over aanpak van verkeersonveilige situaties op de school-thuisroute, - tijdelijke beveiliging van gevaarlijke plekken door brigadiers, - aanpassing van de straat voor school, zodat er meer ruimte en comfort is voor kinderen (en ouders) die lopend en op de fiets komen. - stimulering van loop- of fietspool. • Feestelijke autovrije schooldag of -week. • In het kader van praktisch verkeersonderwijs aandacht besteden aan lopen en fietsen naar school. Ouders inschakelen als ‘gids’ voor hun kinderen. • Opname van verzoek (graag lopen of fietsen) in schoolgids, bespreken met nieuwe ouders. • Na een jaar: herhaling van de autovrije week.
DE SCHOOLSPITS
20
Tips ‘De dingen waar je plezier in hebt, die houd je vol, ook als het tegen zit.’ (verkeersouder Bergen)
Kies activiteiten waar u zelf in gelooft en die bij u passen. Een actie heeft alleen kans van slagen als u er helemaal achter staat. Ga niet iets doen waar u zich niet lekker bij voelt. Vraag de medewerking van mensen die een bepaalde vaardigheid in huis hebben. De een is goed in actievoeren op straat, een ander in brieven schrijven, vergaderen met ambtenaren of het omgaan met geïrriteerde ouders. Zorg voor variatie. Door een goede mix van activiteiten houdt u het leuk en treft u bij iedereen wel een keer een gevoelige snaar.
‘Maak keuzes. Je kunt niet alles aanpakken.’ (verkeersouder Heiloo)
Neem niet teveel hooi op uw vork. Het is beter om een kleine actie goed uit te voeren, dan met een grootse actie de mist in te gaan. Houd rekening met de reacties van school, ouders en kinderen: verwacht u redelijk wat medewerking of loopt het allemaal nogal stroef? Hoeveel mensen zijn bereid de handen uit de mouwen te steken? En hoe zit het met de financiën?
Kijk goed hoe de verantwoordelijkheden liggen. Bij netelige kwesties als verkeersveiligheid rond school, hebben de betrokken partijen nogal eens de neiging om naar elkaar te wijzen, waardoor er uiteindelijk niets gebeurt. In de praktijk werkt het ‘t beste als iedere partij z’n eigen verantwoordelijkheid erkent en er een situatie ontstaat van ‘samen verantwoordelijk’: de ouders maken onderling afspraken over beter gedrag, de school zorgt voor goed verkeersonderwijs en de veiligheid van de kinderen op het terrein van de school en de gemeente zorgt voor de oplossing van eventuele knelpunten op straat.
gemeente
ouders 21 DE SCHOOLSPITS
'Je kunt met de gemeente beter werken op basis van een goed gesprek en een open houding, dan op een eisende manier ('jullie moeten...'). 't Blijven gewoon mensen. Als je bereid bent zelf wat te doen, laat zien dat je er wat voor over hebt, zal de gemeente ook veel eerder wat voor je proberen te regelen. Ik weet precies wie ik bij de gemeente moet hebben en ken die mensen ook van gezicht, ga vriendschappelijk met ze om. Ze zijn bereidwillig om mee te denken, een potje te zoeken. De toonzetting is steeds: wat kunnen we er samen aan doen, waarbij alle partijen een bijdrage leveren.' (lid verkeerswerkgroep IJsselstein)
school ‘Een actie helpt maar een tijdje. Dan komt de klad er in, mensen vergeten ‘t gewoon weer en er komen elk jaar nieuwe ouders bij. Dus moet je blijven herhalen.’ (verkeersouder Leeuwarden)
Blijf volhouden. Het temmen van de verkeerschaos vergt een lange adem. Eenmalige acties hebben meestal slechts een beperkte tijd effect. Daarna moet u dus klaar staan met een vervolgactiviteit.
Communicatie met ouders en school
‘Presenteer uw activiteiten in positieve zin: ‘We willen dat onze leerlingen veilig lopend en op de fiets naar school kunnen komen’. (adviseur 3VO)
Bespreek uw plannen in ieder geval met het team en de directie. Het is absoluut noodzakelijk dat zij achter uw plannen staan. Geef ook ouders de gelegenheid met u mee te denken over doel en strategie van uw verdere activiteiten. U kunt dat op allerlei manieren doen. Een paar voorbeelden: - Tijdens een open meedenkavond kunt u de resultaten van uw onderzoek presenteren en samen met belangstellende ouders en leerkrachten praten over doel en oplossingen. - U kunt gericht een tiental ouders uitnodigen om met u van gedachten te wisselen over problemen, oorzaken en mogelijke oplossingen. - Nodig een aantal kinderen uit om met u mee te denken. - Publiceer de resultaten van uw onderzoek en uw plannen in de schoolkrant en/of presenteer ze tijdens een ouderavond. Vraag om steun. - Richt een stand in op het schoolplein of tijdens het tien-minutenspreekuur en licht daar uw plannen toe. - Schrijf een prijsvraag uit voor originele oplossingen.
DE SCHOOLSPITS
22
'We hebben de buurt opgeroepen om samen met ons te bekijken wat we aan de verkeersoverlast rond de school konden doen. Daar is een werkgroep uit ontstaan met vertegenwoordigers van de school en de buurt. We hebben eerst uitgebreid onderzoek gedaan, tellingen verricht, het parkeergedrag bekeken. Op basis daarvan hebben we onze wensen geformuleerd, die we aan de gemeente hebben voorgelegd. In heel korte tijd heeft de gemeente een aantal maatregelen weten te realiseren: een kruispunt is verhoogd en afgepaald, er is een betere
voetpadaansluiting naar de school toe gekomen. Verder is er een Kiss&Ride strook ingericht en zijn er tien nieuwe parkeerplaatsen aangelegd. Daardoor kan de kleuteringang autovrij worden. Al deze maatregelen gaan we binnenkort feestelijk openen, samen met kinderen, ouders, buurtbewoners en de wethouder. In de maanden daarna zullen we de ouders regelmatig attenderen op het juiste gebruik van de nieuwe maatregelen.' (directeur basisschool Houten)
23 DE SCHOOLSPITS
DE SCHOOLSPITS
24
2
25 DE SCHOOLSPITS
De schoolspits voorbeelden uit de praktijk
2.1
Probleem in beeld Videoband of diaserie Een videofilm of diaserie is een goede manier om de chaos voor school uitdrukkelijk onder de aandacht te brengen van de ouders. U kunt de opnamen laten zien tijdens een ouderavond, als inleiding op een discussie over de aanpak van de problemen. Een paar ideeën: • Film of fotografeer op kinderooghoogte. • Laat kinderen aan het woord over hun ervaringen. • Monteer het lied ‘Opzij, opzij, opzij’ onder de beelden. • Draai de video-opnamen versneld af.
50 x eventjes De Franciscusschool in Oldenzaal maakte een video over de chaos tijdens de schoolspits. De verkeersouder is enthousiast: ‘We gebruiken de video op ouderavonden. Het werkt erg confronterend. Mensen denken altijd ‘nou ja, ‘t is maar eventjes, ik ben zo weer weg’, maar op de video kun je zien dat 50 x eventjes een complete chaos oplevert. We draaien de video ook tijdens de informatieavond voor nieuwe ouders. We besteden dan apart aandacht aan het brengen en halen, vragen of ze daarbij zo min mogelijk de auto willen gebruiken en laten de videofilm zien.’
DE SCHOOLSPITS
26
Scenes bij school
De confrontatie met de eigen overtredingen heeft effect
De gemeente Almelo heeft een videoclub gevraagd een film te maken van verkeersonveilige situaties rond zes basisscholen. Met name het gedrag van ouders werd in beeld gebracht: dubbel parkeren, kind roepen vanaf de overkant van de straat, teveel kinderen in een auto, met de auto rijden over het fietspad. Daarbij is een aantal situaties in scene gezet en is gezorgd dat personen en kentekens onherkenbaar bleven. De video wordt door scholen gebruikt tijdens ouderavonden, om ouders een spiegel voor te houden en een discussie aan te zwengelen. Dat lukte niet altijd even goed. De verkeersouder van basisschool De Mare: ‘We hebben de video gebruikt als onderdeel van een ouderavond over verkeer. De reacties van de ouders waren wat lacherig. Ik heb niet het idee dat het heeft geholpen.’ De adviseur van 3VO die tijdens de avond aanwezig was, vermoedt dat de lacherige ontvangst wellicht te maken heeft met het feit dat veel situaties in scene zijn gezet en de montage wat traag was. ‘Echte opnamen op de eigen school werken waarschijnlijk beter.’
Apeldoorn
Confrontatie met eigen gedrag
DE SCHOOLSPITS
De verkeerscommissie van de Agnesschool in IJsselstein maakte dia’s, waarop is te zien wat het gevolg is van foutparkeren: kinderen moeten om de auto heen lopen, terwijl andere auto’s passeren. De dia’s werden vertoond tijdens een thema-avond ‘Kind in het verkeer’. Een leerkracht: ‘De confrontatie met de eigen overtredingen had wel effect op de ouders. Ze realiseren zich vaak niet wat de consequenties zijn van hun gedrag voor anderen. Door de dia’s zien ze hun gedrag door andermans ogen.’ Dat deze dia’s overkomen, heeft zeker te maken met de serieuze sfeer van de hele avond. ‘De wethouder en de verkeerscoördinator van de gemeente waren er, de politie, mensen van VVN en het ROV. Dan wordt dit soort dingen toch niet zo snel weggelachen.’
27
Dan héb je ze Afdeling De Bilt /Bilthoven van 3VO trekt er regelmatig op uit om een diaserie te maken. ‘Als we signalen krijgen van een verkeersouder gaan we een keer fotograferen bij een school. Gewoon pure registratie van wat we zien, zonder verborgen camera of afdekken van kentekens. Daarna vragen we aan de directie of we de dia’s mogen laten zien op een ouderavond. Een week tevoren zetten we een fototentoonstelling neer en we nodigen de verkeersambtenaar van de gemeente uit om aanwezig te zijn. Op de avond zelf laten we de dia’s zien. Nou, dan héb je ze, er valt altijd een diepe stilte’. ‘Naar aanleiding van vragen bekijken we vervolgens welke verkeerstechnische maatregelen mogelijk zijn. Leerkrachten besluiten vaak om meer aandacht te besteden aan praktisch verkeersonderwijs. En uiteindelijk zouden er ook afspraken tussen ouders onderling uit voort moeten komen.’ In De Bilt kiest men bewust voor het gebruik van dia’s: ‘Je kunt de tijd nemen om over elk beeld te praten. Zo’n video gaat veel te snel.’
DE SCHOOLSPITS
28
Apeldoorn
Thema-ouderavond over verkeer Een thema-ouderavond kan een prima start zijn voor verschillende activiteiten. Zo’n avond biedt de mogelijkheid om ouders te informeren en direct te betrekken bij de verkeersproblemen rond de school. Het organiseren van een ouderavond is een vak apart. En het trekken van een flinke groep ouders ook (zoals veel teleurgestelde organisatoren kunnen beamen). U kunt steun vragen aan bijvoorbeeld de schoolbegeleidingsdienst, een lokale afdeling van 3VO of het ROV. Adressen vindt u achterin.
Bondgenoten voor verkeersveiligheid De Agnesschool in IJsselstein organiseerde een zeer geslaagde thema-avond over verkeer. Karakteristieken van de avond: - Alle betrokkenen met elkaar om tafel, in een sfeer van ‘bondgenoten voor de verkeersveiligheid van de kinderen’. - Aandacht voor de activiteiten en verantwoordelijkheden van de verschillende partijen: gemeente, school, ouders, verkeerscommissie, politie en VVN-afdeling. - Gebruik van veel visueel materiaal: video, dia’s, demonstratie lesmateriaal. - Ruimte voor actieve inbreng van alle aanwezigen in workshops, waarbij de informatie van de avond direct kon worden verwerkt.
29 DE SCHOOLSPITS
Programma: - Opening door de wethouder: ‘Daar waar het gaat om de subjectieve verkeersveiligheid in IJsselstein bent u de ervaren deskundigen. U bent onze ogen en oren. De door u gestelde vragen zullen door mij ter harte worden genomen.’ - Videoband ‘Kinderen hebben eigen spelregels’, waarin veel aandacht voor de beperkingen van kinderen en de verantwoordelijkheid van volwassenen voor de verkeersveiligheid van kinderen. - Demonstratie van en toelichting op de verkeersmethode die de school gebruikt. - Informatie over het theoretisch en praktisch verkeersexamen, een project waar alle partijen bij zijn betrokken. - Informatie over de activiteiten van de verkeerscommissie van de school. - Presentatie van de uitslag van de enquête die onder alle ouders werd gehouden, plus de top drie van knelpunten (met dia’s). - Presentatie en toelichting bij het verkeersveiligheidsplan van de gemeente. - In groepjes discussiëren over een aantal vragen naar aanleiding van de eerdere presentaties van de avond: - Wat verwachten ouders van de verkeerseducatie op school? - Wanneer kunnen kinderen zelfstandig naar school? - Waarom vinden ouders zwemles belangrijker dan verkeersles? - Heeft u mogelijke oplossingen voor de besproken verkeersknelpunten rond de school?
De foutparkeerder van de week Een vaste rubriek in de schoolkrant onder de titel ‘De foutparkeerder van de week’ is een wat rauwe, maar wellicht daardoor juist effectieve manier om de chaos voor school uit de anonimiteit te halen.
Felle reacties Een basisschool in Vleuten-de Meern heeft een keer het kenteken van ‘De foutparkeerder van de week’ in de schoolkrant gepubliceerd. ‘Een steen in de vijver’, volgens een van de ouders. ‘Er kwamen felle reacties: ‘Dat kun je niet maken’, ‘Aantasting van de privacy’. Je brengt hiermee gegarandeerd iets te weeg.’
DE SCHOOLSPITS
30
2.2
Afspraken maken Gedragsregels opstellen Op diverse scholen hebben ouders gezamenlijk een aantal regels opgesteld en met elkaar afgesproken om zich daaraan te houden. Voor nieuwkomers geldt: als je je kinderen hier op school wilt hebben, dan zijn dit de regels. De verkeersouder of -commissie is op deze manier niet langer de gebeten hond. Het is dan een afspraak van iedereen met iedereen. Men kan elkaar dan ook onderling aanspreken. U kunt bijvoorbeeld afspraken maken over: - De rijrichting in de straat voor school tijdens de schoolspits (pagina 32). - Parkeren (zie pagina 33). - Welke kinderen te voet, per fiets of auto mogen komen (pagina 36). - Deelname aan een verkeersbrigade (pagina 37).
Verkeersbrochure 31 DE SCHOOLSPITS
Basisschool ‘t Prisma in Rijswijk stelde in samenwerking met de gemeente een brochure samen: ‘Verkeerssituatie rondom de school’. Hierin vinden de ouders tips voor het veilig brengen en halen van hun kind, het verkeersonderwijs op school en de verzekering die de school heeft afgesloten. Op een bijgevoegde plattegrond kunnen ouders zien waar ze het beste kunnen parkeren.
Vrijwillig eenrichtingverkeer Honderd auto’s dezelfde kant uit
De regel dwingt zichzelf af
DE SCHOOLSPITS
32
De Johannes Calvijnschool in Veenendaal is een grote school met een regiofunctie. Ongeveer tweederde van de 600 kinderen wordt met de auto gebracht. Dat leidde jarenlang tot opstoppingen en veel klachten van omwonenden. De directie heeft buurtbewoners en ouders uitgenodigd om oplossingen te bedenken. Men besloot tot een onderlinge afspraak: tijdens het brengen en halen van de kinderen beschouwen we de straat voor de school als eenrichtingverkeer. De regel is nu vijf jaar van kracht en werkt prima. Het duurde wel even voordat het echt goed liep. De directeur: ‘Ouders vergaten het gewoon weer. Dus we zetten steeds een herinnering in de schoolkrant en in de maandelijkse brief. In het begin gingen leerkrachten af en toe de straat op om ouders aan de maatregelen te herinneren. Na een jaar liep het vanzelf. Nieuwe ouders informeren we over de regel tijdens de voorlichtingsavond en via de schoolgids. De regel dwingt zichzelf ook af. Als honderd auto’s dezelfde kant oprijden, kom je er gewoon niet tegenin. En de politie staat achter ons. De enkeling die zich nergens iets van aantrekt, kan rekenen op een boete. Maar dat is zelden nodig. Het is vaak al genoeg als de politie even door de straat fietst.’
Parkeerverbod voor school Project Parkeer Wijzer Op basisschool De Voorde in Drachten organiseerde de verkeersouder de actie Parkeer Wijzer: ‘In overleg met twee scholen en de gemeente hebben we voor de ingang van de scholen, op de plekken waar de kinderen oversteken, grote gele vakken aangebracht, waar ouders niet mogen parkeren. Er staan borden waarop de parkeerregels staan. Leerlingen van de bovenbouw controleren samen met een leerkracht of ouders zich eraan houden en delen zonodig gele kaarten uit. Echt bekeuren kan niet, want het verbod is niet officieel.’ ‘Het werkt prima. Bijna alle ouders houden zich eraan. Er is een duidelijke sociale controle onder de ouders en ook kinderen letten op. ‘Hé, dat is voor ons’, zeggen de kinderen als er toch iemand parkeert. Af en toe moeten we ouders wel weer herinneren aan de regels, vooral na de vakantie en bij slecht weer. De gele vlakken moeten af en toe worden overgespoten. De gemeente neemt dat voor haar rekening.’
33 DE SCHOOLSPITS
‘Hé, dat is voor ons’, zeggen de kinderen als er toch iemand parkeert
Loop- en fietspool Eén ouder kan heel goed meerdere kinderen naar school brengen. Ouders regelen dat vaak onderling, maar het kan ook vanuit de school worden gestimuleerd. Heel ambitieuze scholen kunnen het zelfs uitbreiden tot een echt ‘vervoersmanagement’.
DE SCHOOLSPITS
34
Kinderen vinden het leuk Als ik brigadier, knoop ik wel eens een praatje aan: ‘Heb je er wel eens aan gedacht om kinderen bij toerbeurt te brengen?’ Langzamerhand zie je loopclubjes ontstaan, met een ouder erbij. De kinderen vinden het leuk en gaan bij hun ouders zeuren: ‘Die mag lopen, mag ik ook?’’ (verkeersouder Franciscusschool Oldenzaal)
Fietspoolen in Vlaanderen
35 DE SCHOOLSPITS
In België is het fietspoolen in opkomst: groepjes kinderen die onder leiding van een volwassene naar school fietsen. Het fietspoolen is een initiatief van de verkeersveiligheidsorganisatie Langzaam Verkeer vzw. De organisatie schreef de handleiding Fietspoolen. Veilig, weerbaar en milieuvriendelijk naar school! Scholen die belangstelling tonen, krijgen van Langzaam Verkeer een informatie-avond aangeboden. Een medewerkster: ‘We laten een video zien waarop een fietspoolgroepje wordt gevolgd en kinderen, begeleiders en een schooldirecteur vertellen over hun ervaringen.’ Er zijn inmiddels enkele tientallen scholen die meedoen. Op de vrije basisschool Alken-centrum zijn tien fietspoolgroepjes met in totaal circa 60 kinderen. Een begeleidende moeder: ‘Vanuit elke richting fietst wel een groep, zodat elk kind dat naar school wil fietsen zich kan aansluiten bij een groep. De groepjes zijn goed herkenbaar: we dragen allemaal fluoriserende vestjes. In de gemeente kent iedereen het fenomeen fietspoolen. Elke automobilist herkent ons en is voorzichtiger als hij ons ziet rijden.’ Fietspoolen vergt wel een goede voorbereiding: ‘Het is belangrijk om én kleinschalig én goed georganiseerd én enthousiast te beginnen. We hebben zorgvuldig de veiligste routes uitgestippeld. En met alle deelnemers zijn precieze afspraken gemaakt, volgens de voorbeelden uit de handleiding. De begeleiders zijn op kosten van de gemeente verzekerd. En de politie houdt een oogje in het zeil en helpt op drukke punten bij het oversteken.’ Fietspoolen zorgt in Alken voor minder verkeer aan de schoolpoort: ‘We hebben heel wat jonge kinderen, zelfs kleuters, die meefietsen en anders met de auto zouden worden gebracht. Maar er is ook het sociale aspect: samen fietsen is plezant. En het houdt je gezond.’
Richtlijn voor gebruik auto, fiets en benenwagen Expliciet verzoek In de schoolgids van de Franciscusschool in Oldenzaal is het verzoek aan ouders opgenomen om zo min mogelijk de auto te gebruiken. ‘Ook tijdens de introductieavond voor nieuwe ouders stellen we het expliciet aan de orde en laten we op video zien wat er gebeurt als iedereen met de auto komt.’
DE SCHOOLSPITS
36
5 km
3 km
1 km
Verplicht brigadieren Met z’n allen De Van Dijckschool in Bilthoven beschikt over circa 60 brigadiers. ‘Zo’n 25 jaar geleden heeft een moeder gezegd: ‘als we het nou met z’n allen doen’. Sindsdien hoort het brigadieren er op onze school gewoon bij’, aldus de coördinator van de brigadiers. ‘We verwachten van alle ouders waarvan de kinderen de Soestdijkseweg moeten oversteken dat ze meedoen. Nieuwe ouders bel ik op, de anderen krijgen aan het eind van het schooljaar een rooster opgestuurd waarop ze kunnen invullen wanneer ze wel of niet kunnen. Vrijwel iedereen doet mee. En omdat we met zoveel zijn, is het ook een kleine moeite. Je hoeft maar 4 dagen per schooljaar.’
37 DE SCHOOLSPITS
Leerdam
Afspraken onderhouden Onderlinge afspraken vergen regelmatig onderhoud. Een paar ideeën. Loop- en fietskilometers sparen Elke keer dat een kind lopend of op de fiets naar school komt, kan het zich laten sponsoren. Mogelijke sponsors zijn bijvoorbeeld: familie, fietswinkel, schoenenzaak, buitensportzaak, buurtbewoners, gemeente. Het gespaarde geld kan worden besteed aan een verkeersdoel: aanpassing van de schoolingang, fietsrekken, fietsbehendigheidslessen, reflectoren of reflecterende kleding. Scorebord Op een scorebord in de hal van de school (en in de schoolkrant) kunt u de stand bijhouden: hoeveel kinderen komen lopend/per fiets/per auto naar school? De stand kan wekelijks worden bijgewerkt door uzelf of door leerlingen, die even een rondje langs de klassen gaan en de score van die dag opnemen (‘Wie is er vandaag lopend naar school gekomen?’)
DE SCHOOLSPITS
38
Spandoek Maak samen met leerlingen een opvallend spandoek met opschrift en hang dat na elke vakantie een weeklang op. Bord Zet de afspraken kort op een bord en plaats dat bij de schoolingang. Zo krijgen de afspraken status en kunt u ouders er direct op wijzen. Controles Ouders, leerkrachten of kinderen kunnen af en toe controleacties uitvoeren. Zie voor meer ideeën paragraaf 2.3. Oproep in de schoolkrant Plaats regelmatig stukjes, oproepen, foto’s, cartoons, advertenties of Loesje-achtige teksten in de schoolkrant als herinnering aan de afspraken.
2.3
Controle Gele en rode kaarten Afspraken maken is niet moeilijk, de naleving ervan vaak wel. Controle is een vervelende, maar helaas onvermijdelijke klus. Geen actie die als eerste middel moet worden ingezet, maar alleen als vervolg op eerdere activiteiten. Veel scholen hebben er ervaring mee, veelal in de vorm van het uitdelen van gele en rode kaarten.
39 DE SCHOOLSPITS
Een paar algemene tips: - Overleg van tevoren goed met de schooldirectie. - Zorg voor een duidelijke en geloofwaardige afzender: de medezeggenschapsraad, directie, verkeerscommissie, brigadiers of politie. - Wie deelt ze uit? Verkeersouders, directie, leden van de medezeggenschapsraad, ouderraad, kinderen, politie, stadswachten? - Wat is de toonzetting? Positief, humoristisch, feitelijk? - Wat is de inhoud? Mini-enquête, wijzen op alternatieve parkeermogelijkheden, vermaning? - Wat te doen met agressie? Een politieagent uit Utrecht: ‘Je kunt het beste eerst iemand tegemoet komen (‘Ik kan me voorstellen dat u kwaad bent...’), en ruimte geven om z’n gal te spuien. Vervolgens op een positieve manier zeggen wat de bedoeling is (‘We willen de schoolingang veiliger maken voor alle kinderen...’).’
Kinderen als controleurs Kinderen kunt u alleen inschakelen als het echt hún actie is: als ze zelf het probleem ervaren, er zelf wat aan willen doen, ze zelf de kaarten maken en ze rugdekking hebben van volwassenen.
Kinderen delen bonbonnetjes uit In de buurt van basisschool de Scharn in Maastricht wordt heel brutaal geparkeerd. De verkeersouder organiseert een paar keer per jaar een parkeeractie. ‘Die duurt steeds twee weken. We zetten eerst sandwichborden neer: ‘Verkeerschaos, uw kind de klos’. Dan gaan kinderen in ‘politie-uniform’ de straat op om bonbonnetjes uit te delen aan foutparkeerders. Ze worden daar van tevoren, in de verkeersles goed op voorbereid en vinden het stoer, maar ook wel eng, om ‘in functie’ de straat op te gaan. De schooldirecteur is steeds in de buurt om agressie op te vangen. Tijdens de tweede week worden er echte bonnen uitgeschreven door de politie.’
DE SCHOOLSPITS
40
Kinderen controleren snelheid De politie in Apeldoorn voerde snelheidscontroles uit, samen met de kinderen van de Jeugdwijkraad Noord-Oost. De voorzitter van de raad: ‘We hebben van tevoren op het politiebureau geoefend hoe je een automobilist moet aanspreken. Op de dag zelf stonden we langs de weg met een lasergun te meten. Via de walkie-talkie gaven we aan kinderen verderop door welke auto’s te hard reden. Die gaven samen met een agent het stopteken en praatten met de chauffeur. We vertelden dan dat de meeste ongelukken gebeuren doordat mensen te hard rijden.’ Hardrijders kregen een nepbekeuring van de kinderen. Automobilisten die het goed deden kregen een diploma. De kinderen vonden de actie heel leuk. De politie in Apeldoorn is enthousiast over de samenwerking met de kinderen: ‘Volgens ons maakt het meer indruk op automobilisten als ze door kinderen worden aangehouden dan als de politie ze aanhoudt. We hebben de Jeugdwijkraad dus gevraagd of ze dit jaar weer mee willen doen aan snelheidscontroles. En de kinderen hebben ons verteld dat ze veel last hebben van foutgeparkeerde auto’s bij hun school. Dus dat gaan we ook aanpakken. Hoe? Dat gaan we binnenkort bedenken, samen met de kinderen.’
41 DE SCHOOLSPITS
Controle door verkeersouders Verkeersouders zijn vaak degenen die controles uitvoeren. Dat blijkt op veel manieren te kunnen.
Verkeersouders in ‘uniform’ In Tholen spraken vier verkeersouders passerende automobilisten aan op hun gedrag. Zij hulden zich voor de gelegenheid in speciale verkeersouderjassen, wat hun een enigszins officiële uitstraling gaf.
Geen politieagent ‘Het laatste wat we willen doen, is als een politieagent rondlopen. We spreken ouders wel aan op hun gedrag, maar het liefst later. ‘Luister, waarom doe je zo? Is er geen andere manier?’ We hebben er zelfs een nieuwe verkeers-ouder aan overgehouden.’ (verkeersouder Hilversum)
DE SCHOOLSPITS
42
Actie Stoeprand
‘Gele kaarten? Wij noemen het motivatiebriefjes.’ (verkeersouder Soest)
Naast de Agnesschool in IJsselstein ligt een ruime parkeerplaats. Ouders die haast hebben stoppen soms op de toerit naar het terrein om daar hun kinderen uit de auto te zetten. Dit leidt tot gevaarlijke situaties voor de kinderen die langs deze route naar school lopen en fietsen. De verkeerscommissie wijst de ouders hier regelmatig op via steeds andere, ludieke acties: spandoeken, een pop in brigadierspak langs de kant van de weg of gele kaarten onder de ruitenwissers. De enkele hardnekkige overtreder wordt aangesproken door ouders van de verkeerscommissie en volgend jaar wellicht ook door de wijkagent.
Een cordon Ouders van basisschool de Kring in Rijen legden een weeklang een cordon rond de school. Iedere twee meter stond er iemand om foutparkeerders weg te sturen. ‘We hebben het een hele week volgehouden, in de stromende regen’, aldus een van de ouders.
Politie/parkeerwacht/stadswacht Als controle door ouders en/of kinderen niet voldoende helpt, kunnen officiëlere instanties worden ingeschakeld: parkeerwachters, stadswachten of politie.
Stadstoezichthouders
Adoptieagenten verbaliseren In Rijen hebben adoptieagenten van de korpsleiding tijd gekregen om af en toe te verbaliseren bij hun basisschool. ‘Werkt prima’, meldt een verkeersouder annex agent.
Politie op afroep Bij de Amsterdamse Boekmanschool zorgen zelfs een paar auto’s voor de ingang al voor grote chaos. Men heeft een afspraak met de politie: als de school belt, staan er binnen enkele minuten agenten op de stoep en gaan de betreffende ouders onverbiddelijk op de bon.
43 DE SCHOOLSPITS
In Delft hebben stadstoezichthouders controles uitgevoerd bij verschillende basisscholen. Tijdens het in- en uitgaan van de scholen waren zij opvallend aanwezig en verzochten foutparkeerders om hun auto correct te parkeren. De reacties waren merendeels positief. Een toezichthouder: ‘Veel mensen zeggen: ‘Verdomd, jullie hebben gelijk, maar ik denk er gewoon niet bij na’. Natuurlijk zijn er ook mensen die vinden dat we ons er niet mee mogen bemoeien. Maar als je dan uitlegt dat het om de veiligheid van de kinderen gaat, staan ze er wel achter.’ De intensieve controles duurden vier weken, waarna de scholen zijn opgenomen in de dagelijkse surveillancerondes van stadstoezicht. ‘Die nazorg is belangrijk. Zo blijft het vers in het geheugen van de mensen zitten.’
Gesprek met hardnekkige foutparkeerders ‘Je moet het positief brengen: ‘Het gaat om de veiligheid van de kinderen’. Daar valt weinig op af te dingen.’ (verkeersouder Drachten)
Het komt vaak voor dat een of twee ouders met grote volharding in de fout blijven gaan. In zo’n geval kan een persoonlijke benadering door directie of politie soelaas bieden.
Stoom afblazen In Maastricht was er een ouder die zich weigerde te houden aan de afspraken. Een politieagente is uiteindelijk met haar gaan praten: ‘Ik heb haar eerst stoom laten afblazen en de ruimte gegeven om te vertellen waarom ze ‘s morgens zo’n haast heeft. Ze vond dat ze wel een uitzonderingspositie kon krijgen, maar ik heb haar uitgelegd dat de afspraken echt voor iedereen gelden. Uiteindelijk heeft ze zelf een oplossing bedacht. Ze gaat vroeger van huis.’
Om de beurt
DE SCHOOLSPITS
44
In Leeuwarden wilde een ouder niet meewerken aan een andere parkeerregeling. Hij hield zich immers altijd aan de regels. Verschillende mensen zijn om de beurt met hem gaan praten en na een paar dagen ging hij overstag.
2.4
Verkeersactieweek Een verkeersactieweek biedt de mogelijkheid om op veel verschillende manieren de aandacht te vestigen op de verkeersveiligheid rond de school. Zo’n week is goed te combineren met andere verkeersactiviteiten, zoals de Straatspeeldag, het theoretisch of praktisch verkeersexamen, de afronding van de herinrichting van de straten in de buurt, het gereed komen van een nieuwe oversteekplek of de autoloze zondag. Door samenwerking met andere scholen kunt u ideeën, geld en inzet met elkaar delen.
45 DE SCHOOLSPITS
Schoolbrengdag in Haaglanden Gewoonte doorbreken Het stadsgewest Haaglanden organiseert ieder jaar een schoolbrengdag. De bedoeling van deze dag is dat ouders hun kinderen niet met de auto brengen en ophalen, maar per fiets of te voet komen. ‘Kinderen moeten meer ervaring krijgen in het verkeer. Dat bereik je niet door elke dag in de auto te stappen’, aldus een van de organisatoren van de dag. ‘Deze actie is eenmalig, we proberen vooral de gewoonte te doorbreken.’ De directeur van de Houtrustschool is heel tevreden over de dag: ‘Ik heb een school met 280 leerlingen en heb zegge en schrijven vijf auto’s geteld.’ Ook bij de Nutsschool deden ouders massaal mee. ‘We hebben de autoloze dag heel erg gepromoot op school, zelfs op ouderavonden is erover gesproken’, aldus de directeur. Het leverde een nieuw probleem op: ‘Een hele berg fietsen die we gewoon niet konden verwerken. En passerende auto’s hadden nu vrij baan en konden keihard doorscheuren.’
DE SCHOOLSPITS
46
Het stadsgewest zorgt voor de volgende activiteiten en materialen: Mailing Alle scholen in het gewest krijgen een brief. Folder voor ouders Via de scholen die zich opgeven voor de actie, wordt een folder onder alle ouders verspreid, met daarin de oproep om tijdens de schoolbrengdag hun auto thuis te laten. Ouders kunnen doorgeven of ze meedoen. Oproep aan leerlingen De leerlingen worden opgeroepen hun ouders aan te sporen om mee te doen. Ook is er voor hen ieder jaar een prijsvraag of wedstrijd (bedenk een slagzin; welke school heeft meeste deelnemers). Poster Er is een poster beschikbaar om extra bekendheid te geven aan de actie. Prijsuitreiking Op de dag zelf worden prijzen uitgereikt aan de winnaars van de wedstrijd.
Actie Contactsleutel in Haarlem Gebruik auto’s terugdringen In Haarlem organiseert de verkeersgroep (waarin verkeersouders en gemeente samenwerken) al enkele jaren de Actie Contactsleutel. Doel is het gebruik van de auto bij het brengen en halen van kinderen terug te dringen. Als belangrijkste argument geldt daarbij dat kinderen alleen door actieve deelname aan het verkeer kunnen leren hoe het verkeer werkt. Veel scholen grijpen de actiedag aan om alle ouders en buurtbewoners weer eens te aan te spreken op hun rijgedrag. De actie sluit aan bij de jaarlijkse campagne ‘De scholen zijn weer begonnen’. Alle scholen in de gemeente kunnen meedoen en bedenken zelf op welke wijze ze de actie invullen. Ieder jaar is er één school die de actie officieel opent.
47 DE SCHOOLSPITS
De Ter Cleefschool vulde de actie als volgt in: Slagboom en dropsleutels De oversteekplaats voor de school werd voor auto’s afgesloten met een grote rode sleutel, als symbool voor de echte slagboom die er moet komen. De leerlingen tracteerden wachtende automobilisten op dropsleutels. Brieven, flyers en stickers Tijdens de hele actieweek riep de school via brieven, flyers en stickers de ouders op meer gebruik te maken van fiets en benenwagen, niet alleen voor het vervoer naar school, maar ook in het weekend. Gele kaarten De verkeersouders van de school deelden zelfgemaakte gele kaarten uit aan foutparkeerders. ‘Sommige foutparkeerders kregen wel drie gele kaarten per dag. Ze werden helemaal ziek van me, maar uiteindelijk hielp het wel.’ Presentje Alle leerlingen kregen aan het eind van de week een presentje. ‘De school die de actie opent, zorgt ook dat er een klein presentje is voor alle kinderen van alle scholen die meedoen: een sticker, een funreflector, ieder jaar is het wat anders.’
Verkeersactieweek in Delft Heel goed voorbereid
Ontdekken dat drie minuten lopen geen enkel bezwaar is
DE SCHOOLSPITS
48
De Oostpoortschool in Delft krijgt steeds meer een regiofuctie, wat onder andere leidt tot een groeiend aantal ouders dat hun kinderen met de auto naar school brengt. Verder was de stoep voor de school regelmatig geblokkeerd door wachtende ouders met fietsen. De verkeerscommissie van de school bedacht een uitgebreide verkeersactie. ‘We hebben het heel goed voorbereid. Al voor de zomer hebben we een vooraankondiging in de schoolkrant gezet. Na de vakantie hebben we een enquête gehouden, regelmatig stukjes in de schoolkrant gezet en een praatje gehouden tijdens een ouderavond. De actieweek zelf was de tweede week na de herfstvakantie, zodat we de week daarvoor nog eens extra de aandacht op de actie konden vestigen.’ De activiteiten op een rij: Brief Alle ouders kregen via de kinderen een brief thuis met de gedragscode en een plattegrond waarop stond aangegeven waar ouders hun auto en fiets kunnen parkeren. Vrij parkeren Alle ouders die regelmatig de auto gebruikten, kregen voor de duur van de actieweek een parkeervrijstelling voor een nabijgelegen parkeerterrein. ‘Op die manier kunnen ze ontdekken dat drie minuten lopen geen enkel bezwaar is.’ Extra verkeersles Op school werd extra aandacht besteed aan verkeer. De kinderen maakten verkeersborden en slogans.
Gratis parkeren aan de Ezelsveldlaan
Oostpoortschool week autovrij Controle Speciale ‘Oostpoort-parkeerwachtertjes’ gingen de straat op om overtredende automobilisten en fietsers te bekeuren. ‘Dat vonden ze erg leuk. De auto van een dwarse ouder werd helemaal volgeplakt met bonnetjes. Hij heeft hem tenslotte ergens anders geparkeerd.’ Extra fietsrekken Tegenover de schoolingang zijn extra fietsrekken geplaatst, op de plaats van parkeervakken. Daar kunnen ouders hun fiets kwijt zonder de ingang te blokkeren.
De actieweek was een groot succes: ‘Iedereen was goed op de hoogte en had er alle aandacht voor. Op maandagochtend was het veel rustiger voor school. Dat bleef de hele week zo, tot ieders tevredenheid. Ook de weken daarna ging het goed. Maar ja, dan is er toch weer een ouder die even voor school parkeert. En daarna nog een. Op dat moment hadden we moeten gaan controleren. Dat hebben we niet gedaan en binnen de kortste keren was het weer als vanouds. We hebben het wel gehad over een herhaling van de actieweek, maar dat heeft alleen zin als je er continuïteit in kunt brengen. En dat lukt alleen als je brede steun hebt. Tijdens de actieweek voelde iedereen zich zeer betrokken, maar daarna werd het teveel een eenmansactie.’
49 DE SCHOOLSPITS
Verkeersactieweek in Leeuwarden Parkeerproblemen aangepakt De Dr. Algraschool in Leeuwarden had te kampen met parkeerproblemen voor de school. Uit een enquête onder de ouders bleek dat deze best bereid waren mee te werken aan de oplossing van het probleem, mits andere ouders dat ook deden. De school organiseerde samen met twee naburige scholen een actieweek, waarin de parkeerproblemen intensief werden aangepakt.
DE SCHOOLSPITS
50
Brief met plattegrond Voorafgaand aan de week ontvingen alle ouders een brief met het verzoek hun auto niet meer voor de school te parkeren. Op een bijgevoegd plattegrondje konden ouders zien waar ze hun auto wel konden parkeren. Borden Tijdens de actieweek werden deze alternatieve parkeerplaatsen gemarkeerd met zelfgemaakte borden. Controle Twee leden van de verkeerscommissie van de school controleerden de hele week of de ouders zich ook hielden aan het verzoek. Ze kregen daarbij assistentie van een wijkagent. Extra verkeersles De kinderen werden bij de actieweek betrokken via extra verkeerslessen. Veel kinderen waren zo enthousiast dat ze zelf ook wel ouders wilden aanspreken. Bedankje Aan het eind van de week kregen alle kinderen een kaart mee naar huis, waarin de verkeerscommissie de ouders bedankte voor hun medewerking. Schoolkrant Enkele maanden na de actieweek is een artikel geplaatst in de schoolkrant. Schoolgids In de schoolgids is het verzoek opgenomen niet voor de school te parkeren. Nieuwe ouders worden expliciet gewezen op deze afspraak.
De verkeersouder van de school is heel tevreden over het resultaat: ‘De ouders hebben massaal positief gereageerd op de actie. Slechts twee mensen weigerden mee te werken.’ Ook na afloop van de actie bleef het goed gaan. ‘Ik zie dat kinderen die vroeger met de auto werden gebracht nu alleen naar school mogen, gewoon omdat de situatie voor school veel veiliger is geworden. De kinderen voelen zich ook erg betrokken, ze spreken hun ouders aan op hun parkeergedrag.’ De actie is na een jaar herhaald. ‘Na de zomer zijn er veel nieuwe ouders en komt de klad er een beetje in. Dus organiseren we weer een verkeersweek waarin we opnieuw aandacht vragen voor de parkeerregels.’
De situatie voor school is veel veiliger geworden
51 DE SCHOOLSPITS
De school in Leeuwarden heeft hiermee een opmerkelijk succes geboekt. Wat zijn volgens de verkeersouder de belangrijkste succesfactoren: - ‘De enquête. Iedereen wist daardoor dat we iets aan het verkeer wilden gaan doen.’ - ‘Onze grote inzet en het feite dat we als verkeerscommissie duidelijk zichtbaar waren tijdens de actieweek.’ - ‘Zorgvuldig en respectvol omgaan met de ouders, ook met die ene die niet wilde meewerken. Niet zeggen: ‘Je mag niet ...’, maar: ‘Komt u bij voorkeur ...’. Het bedankkaartje aan het eind van de week werd door de ouders zeer op prijs gesteld.’ - ‘En de herhaling. Hoe goedwillend mensen ook zijn, na een tijdje denken ze er niet meer aan.’
Nog meer verkeersactie-ideeën Paraplu Deel paraplu’s uit aan (nieuwe) ouders onder het motto: ‘Niet alleen de auto houdt u droog’. Kinder-escortservice Kinderen gaan naar school onder escorte van breedgeschouderde bodyguards, ridders te paard, politie met zwaailicht of een muziekkorps. Met borden, spandoeken en flyers laten ze weten dat ze graag veilig naar school willen. Straattheater Vergroot de dagelijkse gang van zaken voor school uit tot straattoneel: een toeterconcert, kinderen die in harnas naar school gaan, hoog oplopende ruzies, een drivein school.
DE SCHOOLSPITS
52
Brandweer Nodig de brandweer uit om tijdens de schoolspits door de straat te rijden. Dat maakt in één klap duidelijk dat de verkeerschaos ook voor hulpdiensten een groot probleem is. Praktisch verkeersonderwijs Besteed in de verkeersles aandacht aan het lopen/fietsen naar school: - School-thuisroute intekenen op plattegrond. - Fotoverhaal maken van je route. - Knelpunten aangeven. - Oefenen voor verkeersexamen. Autoverschrikkers Plaats ‘autoverschrikkers’ (soort vogelverschrikkers, maar dan in uniform) met bord in de hand langs de stoeprand.
2.5
Infrastructurele aanpassingen Richtlijnen voor de schoolomgeving De CROW brochure Ontwerpen voor kinderen geeft richtlijnen voor een veilige schoolomgeving. De schoolomgeving wordt daarbij ingedeeld in drie schillen: de schoolingang (tot 100 meter van school), de directe schoolomgeving (100 tot 500 meter van school) en de wijdere schoolomgeving (500 tot 1000 meter van school).
53 DE SCHOOLSPITS
Basisschool Het Roer, Amsterdam
Voor de schoolingang geeft de CROW de volgende richtlijnen: • Eerste keus: maak het gebied voor school autovrij. • Tweede keus: richt de straat in als schoolerf (vergelijkbaar met winkelerf). • Derde keus: richt de straat in als verblijfsstraat, 30 km afdwingen met drempels; parkeer- en stopverbod in een straal van 100 meter van de uitgang, zodat er vrij zicht blijft tussen stoep en straat. • Vierde keus (school ligt aan ontsluitingsweg): richt de weg over een lengte van 200 tot 300 meter in als 30 km straat, met parkeer- en stopverbod. Recht voor de ingang een oversteekplaats. Langs de weg vrijliggende fietspaden. • Vijfde keus (school aan ontsluitingsweg): minimaal een veilige oversteekplaats direct voor de schooluitgang met versmalling of vluchtheuvel, 50 km drempel en stop- en parkeerverbod ter hoogte van de uitgang.
Aanleg veilige school-thuisroutes Uit enquêtes onder ouders blijkt regelmatig dat ouders de weg naar school zo gevaarlijk vinden, dat ze hun kinderen liever niet lopend of per fiets willen brengen. Het oplossen van verkeersknelpunten in de buurt kan dus direct bijdragen aan de vermindering van de chaos voor school. Richtlijnen voor veilige kinderroutes: • Zoveel mogelijk autovrij: via brede stoepen, achterpaden, fietspaden en informele doorsteekjes kunnen soms heel wat gevaarlijke punten worden omzeild. • Doorzicht tussen stoep en straat, zodat kinderen en automobilisten elkaar tijdig kunnen zien. • Beveiliging van de plaatsen waar dit autovrije kinderroutenetwerk kruist met verblijfsstraten, door middel van een drempel of andere snelheidsremmer. • Beveiliging van de oversteekplaatsen over ontsluitingswegen volgens richtlijnen op pagina 56.
DE SCHOOLSPITS
54
Raalte
Castricum
55 DE SCHOOLSPITS
Basisschool Kameleon, Doorn
Veilig over de brug De Agnesschool in IJsselstein heeft veel leerlingen die aan de overkant van de IJssel wonen. Zij moesten elke dag over een brug met slechts een smal en niet afgescheiden fietspad, waarna ze ook nog eens een gevaarlijke oversteek moesten maken. Voor veel ouders reden om hun kind per auto te brengen. De school heeft na uitgebreid overleg met de gemeente voor elkaar gekregen dat er een aparte loop- en fietsbrug over de IJssel werd aangelegd. Ouders en kinderen hebben nu een veilige route om naar school te komen. Het effect is zichtbaar: ‘Er komen beduidend minder ouders met de auto en meer te voet en per fiets. Iedere ochtend zie je een grote stroom ouders en kinderen over de brug komen.’
Veilig oversteken Een goede beveiliging van oversteekplaatsen kan ertoe leiden dat meer kinderen lopend of per fiets naar school mogen, of dat ouders die toch de auto gebruiken hun kind het laatste stukje laten lopen.
DE SCHOOLSPITS
56
Oversteken over een drukke weg is voor kinderen een moeilijke klus. Belangrijke inrichtingsmaatregelen zijn (volgens de CROW brochure Ontwerpen voor kinderen): - Zorgvuldige keuze van de lokatie: op een logische plek in de route van de kinderen. Denk daarbij zowel aan de routes van de lopende als van de fietsende kinderen. - Goede zichtbaarheid van de oversteekplek voor naderende automobilisten. - Vluchtheuvel, op belangrijke schoolroutes minimaal 2,5 meter breed. Voor kinderen is het een hele verbetering als ze ‘in twee keer’ kunnen oversteken. - Effectieve snelheidsremmer (plateau, eventueel versmalling). - Rijbaanversmalling ter hoogte van de oversteek tot 3 - 4,5 meter per rijstrook. - Goed uitzicht vanaf kinderooghoogte (dus geen geparkeerde auto’s, glasbakken, reclameborden e.d. in de buurt van de oversteekplek). - Zebrapad alleen in combinatie met plateau of drempel. - Voetgangerslicht bij een verkeersintensiteit van meer dan circa 7500 voertuigen per etmaal. Korte wachttijd en royale groentijd (zodat ook kleine kinderen veilig aan de overkant kunnen komen).
Het kan geen automobilist ontgaan: voetgangers en fietsers hebben hier voorrang
Dergelijke oversteekplekken zijn er nog lang niet overal en bieden helaas ook niet altijd voldoende veiligheid. In die gevallen kan de inzet van brigadiers – eventueel met slagboom – ervoor zorgen dat ouders het aandurven hun kind toch alleen te laten gaan.
Slagboom De Ter Cleefschool in Haarlem had al lang een verkeersbrigade. ‘Maar we werden regelmatig bijna van de sokken gereden, door auto’s maar vooral ook door brommers.’ Sinds kort beschikt de school over een slagboom, die de brigadiers horizontaal over de weg kunnen draaien. Omdat de brigade ook het fietspad wilde afsluiten, is een extra lange arm besteld van 3 meter lang. ‘Het werkt perfect’.
57 DE SCHOOLSPITS
Leerdam
Tweede schoolingang Soms is het mogelijk om een tweede schoolingang in gebruik te nemen. Hiermee kunt u de drukte beter spreiden en is het wellicht mogelijk om een van de ingangen te reserveren voor lopende en fietsende kinderen en hun ouders.
Drie ingangen ‘Onze school heeft drie ingangen. Een is de haast-ingang, voor ouders die met de auto komen. De andere twee ingangen worden vooral gebruikt door kinderen die lopend of op de fiets komen.’ (verkeersouder Drachten)
Zelf aangelegd
Langs een voetpad naar school in Purmerend
DE SCHOOLSPITS
58
‘Wij hebben, samen met een aantal ouders, een extra ingang aangelegd aan de zijkant van de school. Een van de ouders is stratenmaker en heeft op een vrije zaterdag voor de bestrating gezorgd. Het nieuwe hek aan de straat hebben we gratis van de gemeente gekregen en zelf geplaatst. Zo hebben we nu een aparte ingang voor kinderen van de onderbouw.’ (verkeersouder West-Knollendam)
Eén ingang autovrij ‘Onze school heeft twee ingangen. Op ons verzoek heeft de gemeente bij een ingang tien extra parkeerplaatsen aangelegd. Daar verwijzen we de ouders nu naartoe, zodat de andere ingang autovrij kan blijven. Die is gereserveerd voor kinderen die te voet en op de fiets komen.’ (directeur basisschool Houten)
Lopen en fietsen aantrekkelijker maken Gelukkig zijn er veel ouders die hun kind lopend of per fiets naar school brengen. Al is het niet altijd even aangenaam om op je kind te wachten in regen en wind. En kunnen al die fietsen de schooluitgang soms aardig blokkeren. Een goede fietsenstalling en een overdekte wachtplaats voor de ouders kunnen helpen om het gebruik van fiets en benenwagen zo aangenaam mogelijk te maken.
59 DE SCHOOLSPITS
Paaltje voor de fiets ‘Op het schoolplein hebben we palen neergezet, waar je een topzware fiets tegen kunt neerzetten.’ (verkeersouder Hilversum)
Basisschool Kameleon, Doorn
Afsluiten van de straat tijdens de schoolspits Een eenvoudige methode om de straat voor school veiliger te maken, is de instelling van een tijdelijk inrijverbod tijdens het in- en uitgaan van de school. Dit kan in principe geregeld worden met borden (‘inrijden verboden van x tot y uur’), of door de straat fysiek af te sluiten, bijvoorbeeld met behulp van een ketting of slagboom. Randvoorwaarden: - De school ligt aan een verblijfsstraat en er zijn alternatieve routes om de wijk in en uit te komen. - Er zijn mensen (brigadiers, ouders, conciërge, leerkrachten) die de versperring willen neerzetten, bewaken en weer opbergen. - De gemeente en de politie gaan accoord. Deze zullen wellicht wat onwennig staan tegenover het idee. Zorg dus dat u goed beslagen ten ijs komt en heeft nagedacht over alternatieve routes voor bewoners en hulpdiensten. U kunt de gemeente vragen om een officiële vergunning af te geven (juridische regeling vergelijkbaar met afsluiting marktterrein), maar dat is niet persé nodig (zoals blijkt uit het voorbeeld uit Maastricht). - De omwonenden gaan accoord. Met mensen die in de straat wonen kunt u afspreken dat ze – stapvoets – door mogen rijden. Het is ook raadzaam om bewoners uit omliggende straten tijdig te informeren en eventueel te betrekken bij de plannen.
DE SCHOOLSPITS
60
Basisschool Kameleon, Doorn
Deze maatregel lost wel de chaos direct voor de school op, maar het risico bestaat dat het parkeerprobleem zich verplaatst naar omliggende straten. Op zich is dat niet de directe verantwoordelijkheid van de school, maar het kan geen kwaad om er wel even over na te denken. Misschien kunt u ouders verwijzen naar een nabij gelegen parkeerplaats.
Afsluiting met ketting Bij basisschool De Scharn in Maastricht heeft men al jaren ervaring met een tijdelijke afsluiting: ‘De straat voor onze school is eenrichtingverkeer. Met de politie en de gemeente hebben we afgesproken dat we de straat mogen afsluiten met een ketting, steeds een kwartier rond het in- en uitgaan van de school. Het is niet officieel geregeld, maar het wordt door de gemeente gedoogd. De brigadiers moeten toch vlakbij de afsluiting staan, dus die hangen de ketting op en houden een oogje in het zeil. Bewoners van de straat hebben een pasje en mogen er door. Het is een hele opluchting, de kinderen die lopend en fietsend komen hebben nu alle ruimte. Een heel enkele keer wil een ouder toch persé met de auto tot voor de school rijden. De afsluiting is niet rechtsgeldig, dus zo iemand kunnen we niet tegenhouden. Maar we geven het nummerbord wel door aan de politie, die dan een keer gaat praten met zo iemand. Dat helpt.’ Een probleem is wel dat in de omliggende straten heel brutaal wordt geparkeerd. ‘Daar delen we dus regelmatig rode kaarten en echte bonnen uit.’
Verplaatsbare paaltjes 61 DE SCHOOLSPITS
Basisschool De Zuidwester in Heiloo lag aan een smal, doodlopend straatje. Tijdens het brengen en halen was het een chaos. De school bedacht er wat op: ‘We hebben voorgesteld om de straat af te sluiten tijdens de schoolspits. De gemeente vond het prima, maar de bibliotheek, die aan dezelfde straat lag, was tegen. Na een gesprek zijn we overeen gekomen dat er iemand bij de afsluiting zou staan om eventuele bezoekers van de bibliotheek door te laten. We hebben de maatregel via een brief voorgelegd aan de ouders en gevraagd of ze het er mee eens waren. Ruim 30% reageerde en daarvan was 85% voor de afsluiting. De afsluiting is gerealiseerd met drie paaltjes, die je met een sleutel kunt verplaatsen. Tijdens de spits zetten we ze midden op straat. De conciërge bleef er bij staan om bibliotheekbezoekers door te laten. Het was een groot succes: de straat voor school was een oase van rust. Ouders konden hun auto prima kwijt op het parkeerterrein van het winkelcentrum, even verderop. Er waren natuurlijk toch ouders die pal voor die afsluiting parkeerden. De conciërge zei er dan wat van en er is ook een paar keer politiesurveillance geweest.’ Deze oplossing heeft een half jaar naar ieders tevredenheid gefunctioneerd, tot de school naar een andere lokatie is verhuisd.
Permanent afsluiten van de straat voor school Een effectieve manier om de situatie direct voor school veiliger en overzichtelijker te maken is het afsluiten van de straat, door middel van paaltjes of zelfs een hek.
Voor de kinderen is het een stuk overzichtelijker
Randvoorwaarden: - De school ligt aan een rustige straat zonder doorgaande verkeersfunctie. - Er zijn alternatieve routes om de wijk in en uit te komen. - De gemeente is bereid mee te werken. Voor de afsluiting van een straat is een verkeersbesluit nodig. De ene gemeente is daar makkelijker mee dan de andere. - Omwonenden gaan ermee accoord. - U moet nadenken over de eventuele gevolgen (parkeeroverlast, meer verkeer) voor omliggende straten. Is te verwachten dat de parkeeroverlast wordt verspreid over de wijk, zodat de intensiteit ervan afneemt? Is er wellicht alternatieve parkeerruimte beschikbaar (bv. een parkeerterrein) waar u ouders naartoe kunt verwijzen?
Knip Born
DE SCHOOLSPITS
62
De straat voor de Sventiboldschool in Born is enkele jaren geleden geknipt. Een leerkracht vertelt over het hoe en waarom: ‘Voor onze school was het elke ochtend een chaos. Auto’s kwamen van twee kanten aanrijden en stonden kriskras geparkeerd. We hebben van alles geprobeerd om de situatie te verbeteren: een oproep in de schoolkrant, een brief aan alle ouders, mensen persoonlijk aanspreken. Tenslotte zijn we met de gemeente gaan praten over verdergaande maatregelen. Na lang aandringen was de gemeente bereid om de straat voor school op proef af te sluiten. Ouders kunnen hun auto kwijt op het parkeerterrein vlak naast de school. Na een paar maanden is de proef met de buurtbewoners geëvalueerd. Er waren wel wat bezwaren, maar tenslotte ging men toch accoord met een definitieve afsluiting. Als extra maatregel is een stopverbod op de aanrijroute naar het parkeerterrein ingesteld, zodat omwonenden geen last meer hebben van geparkeerde auto’s. We zijn heel tevreden met de situatie. Voor de kinderen is alles een stuk overzichtelijker geworden.’ Raalte
Gebruik parkeerplaats ‘even verderop’ ‘Even verderop’ parkeren en het laatste stukje naar school lopen is in veel gevallen een simpele en effectieve manier om de chaos voor school te verminderen. De vraag is alleen: hoe krijgt u die ouders zover dat ze het ook echt gaan doen en niet toch ‘even’ voor school parkeren? Een paar ideeën: - De straat voor school helemaal afsluiten voor autoverkeer (zie pag. 62). - De straat afsluiten tijdens de schoolspits (zie pag. 60). - Een parkeerverbod voor school instellen (zie voorbeeld pag. 33). - Ouders een plattegrondje geven met alle parkeergelegenheid in de buurt, plus intensieve controle op foutparkeren (zie pag. 39 e.v.). - De route naar de parkeerplaatsen aantrekkelijk en herkenbaar maken voor kinderen, bijvoorbeeld door de route samen met kinderen uit te zetten en te markeren met zelfbeschilderde paaltjes (zie pag. 65) of stoeptegels.
Langs smiletegels naar school 63 DE SCHOOLSPITS
Basisschool De Grondtoon in Veenendaal ligt aan een drukke weg. De parkeerplaatsen zijn meestal bezet en foutparkeren kan eigenlijk niet, daar is de weg te druk voor. Gelukkig zijn er in de directe omgeving van de school parkeerterreinen van waaruit de kinderen langs veilige routes naar school kunnen lopen. Die routes zijn gemarkeerd met ‘smile-tegels’. Deze tegels blijken voor kinderen interessant genoeg om te volgen. Het is ook aan jonge kinderen goed uit te leggen: ‘Volg de tegels, dat is een veilige route’. De tegels zijn aangeboden door de gemeente en worden ook rond andere scholen gebruikt.
Instellen van eenrichtingverkeer of parkeerverbod Eenrichtingverkeer Diverse scholen hebben uitgevonden dat eenrichtingverkeer in de straat voor school de verkeerssituatie een stuk overzichtelijker kan maken. Alle auto’s rijden dezelfde kant uit en alle leerlingen kunnen aan de kant van de school uitstappen. Bij sommige scholen is het eenrichtingverkeer officieel door de gemeente goedgekeurd en ingesteld. Maar in andere gevallen blijkt een onderlinge afspraak tussen de ouders voldoende (zie pag. 32). Parkeer- of stopverbod Bij verschillende scholen is in goed overleg met school, ouders en gemeente een parkeer- of stopverbod ingesteld. Dat kan een officieel verbod zijn, maar een officieus parkeerverbod werkt vaak ook (zie pag. 33).
DE SCHOOLSPITS
64
Voorwaarden om deze maatregel kans van slagen te geven zijn onder andere: - Draagvlak onder de ouders. Als die worden betrokken bij de instelling van het parkeerverbod en hun instemming eraan geven, gaat men elkaar vanzelf controleren. - Goed overleg met school en gemeente. - Parkeerregels duidelijk zichtbaar ophangen (op bord). - Verwijzen naar alternatieve parkeerruimte even verderop. - Nieuwe ouders er duidelijk over informeren (in schoolgids, tijdens informatie-avond). - Regelmatige controle.
Parkeren op stoep onmogelijk maken Foutparkeren op de stoep kunt u onmogelijk maken door het plaatsen van paaltjes, bloembakken, hekken en andere obstakels. Zorg er wel voor dat de obstakels opvallen en er goed zicht blijft tussen straat en stoep.
Burgemeester bewaakt de stoep In Apeldoorn hadden leerlingen van de Pestalozzischool last van auto’s die in de bocht ook een stukje stoep meepakten. Paaltjes brachten uitkomst. Voor ze de grond in gingen namen de leerlingen de paaltjes onder handen en maakten er ware kunstwerken van.
65 DE SCHOOLSPITS
Oosterwolde
Kiss & Ride Bekend van stations zijn de Kiss&Ride stroken: passagiers stappen snel uit en de chauffeur rijdt direct weer door. Enkele scholen experimenteren met een Kiss& Ride strook bij basisscholen. Op zich is het een slim idee, maar het werkt alleen onder bepaalde voorwaarden: - De kinderen moeten aan de kant van de school kunnen in- en uitstappen. - De ouders die de Kiss&Ride strook gebruiken, moeten ook echt direct weer doorrijden. - Voor ouders die even mee naar binnen willen, is -liefst wat verder van de schoolparkeerruimte beschikbaar. - Het werkt vooral bij het brengen. Bij het halen moeten ouders vaak even wachten en krijg je toch weer opstoppingen.
Laden en lossen
DE SCHOOLSPITS
66
De Van Dijckschool in Bilthoven beschikt over een ‘Laad & Losperron’. De directeur is tevreden: ‘Het is een geweldige verbetering met de oude situatie. Vooral ‘s morgens functioneert het goed: vanuit een richting aankomen, kind uit laten stappen bij het hek van de school en doorrijden. Bij het ophalen gaat het minder goed, dan moet je vaak even wachten en heeft de een z’n kind eerder te pakken dan de ander. Dan is het dus de bedoeling dat de ouders hun auto ergens parkeren. En dat doet niet iedereen.’
Hangplek voor ouders De tekeningen liggen klaar ‘Voor veel ouders is onze school een belangrijke ontmoetingsplek. Vrolijk kletsende ouders – sommige met wandelwagen, hond of fiets – blokkeren de schooluitgang. Kleuters lopen vast in de wirwar van benen en wielen. Wat er moet komen is een hangplek voor ouders. We hebben al een plek op het oog, de tekeningen liggen klaar. Het wachten is op toestemming van de gemeente.’ (verkeersouder Assen)
67 DE SCHOOLSPITS
Bijlage 1
Projecten en Materialen Verkeersouders Een verkeersouder vormt de brug tussen ouders, school en derden (gemeente, politie, wijkraad, 3VO afdelingen) als het gaat om de verkeersveiligheid van de kinderen. Hij of zij praat mee binnen de school over mogelijke verbeteringen en maakt zich sterk voor het betrekken van de ouders bij verbetering van de verkeersveiligheid van hun kinderen, een veilig schoolomgeving en veilige routes, goed verkeersonderwijs en vooral: het maken van goede afspraken tussen alle betrokkenen. Verkeersouders maken deel uit van het landelijk netwerk van verkeersouders. Zij krijgen een introductietraining en een startpakket met handleiding en kunnen twee keer per jaar deelnemen aan een themabijeenkomst. Voor informatie kunt u terecht bij het Landelijk Steunpunt Verkeersouders en op de internetsite van 3VO.
DE SCHOOLSPITS
68
Nationale Straatspeeldag Jaarlijkse actiedag, waarop ouders en kinderen aandacht vragen voor de verkeersonveiligheid en het gebrek aan speelruimte op straat. Inlichtingen bij 3VO. Straatwerk Het project Straatwerk van 3VO stimuleert de samenwerking tussen iedereen die op buurtniveau actief is met de verkeersveiligheid van kinderen. In het kader van dit project organiseert 3VO Netwerkdagen in de provincie en ontwikkelt materialen zoals Wijkwerkbrochures, Schoolwerkbrochures en een CD-rom met voorbeelden van activiteiten. Inlichtingen bij 3VO. Veilig Schoolverkeer, een doe-het-zelf zaak Werkboek voor ouders die actie willen ondernemen om het verkeer rond school veiliger te maken. Vol tips en voorbeeldmaterialen. Zowel geschikt voor ervaren verkeerscommissies als voor ouders die voor het eerst iets willen doen aan verkeersveiligheid rond school. Veel praktische informatie over het opzetten van een verkeerswerkgroep, het doen van onderzoek en het uitvoeren van acties. Een uitgave van de Fietsersbond en Kinderen Voorrang/3VO. Prijs ƒ 17,50 (excl. verzendkosten). Te bestellen bij 3VO.
Tien gouden regels voor een veilige schoolomgeving Folder met korte tips. Gratis. Te bestellen bij 3VO. Video ‘Kinderen hebben eigen spelregels’ Deze film laat zien hoe kinderen het verkeer ervaren en moedigt volwassenen aan om meer rekening te houden met het vaak onberekenbare verkeersgedrag van kinderen. Zeer geschikt om tijdens ouderavonden te vertonen. Een productie van de ROV’s in Friesland, Groningen en Drenthe. Duur 15 minuten. Te bestellen via het Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid in uw provincie. Ontwerpen voor kinderen Uitgave van het CROW (Kenniscentrum voor verkeer, vervoer en infrastructuur) met zeer uitgebreide richtlijnen voor de kindvriendelijke inrichting van wijken, straten en de omgeving van scholen. Verschijnt eind 2000. Handboek Verkeersonderwijs Handreiking voor een lokale aanpak van de verkeersonveiligheid. Uitgave van het ROV Utrecht.
Fietspoolen. Veilig, weerbaar en milieuvriendelijk naar school. Map met handleiding voor het starten van een fietspool, voorbeelden van afspraken met kinderen, ouders en begeleiders en voorbeeldbrief aan de ouders. Geschreven voor basisscholen in België. In beperkte mate aan te vragen bij Langzaam Verkeer vzw.
DE SCHOOLSPITS
Op weg met een actieplan verkeer in het basisonderwijs Methode waarmee verschillende actoren in een buurt via een onderhandelingsproces kunnen komen tot een gezamenlijke aanpak van verkeersproblemen. Geschikt voor gebruik in gemeente, buurt, basisschool of een school voor voortgezet onderwijs. Prijs ƒ 40,- (ex. verzendkosten). Te bestellen bij het ITS.
69
Bijlage 2
Adressen Regionale en Provinciale Organen Verkeersveiligheid In iedere provincie is een ROV of POV actief. Het zijn overlegorganen met vertegenwoordigers van provincie, gemeenten, politie, justitie, 3VO, Fietsersbond, Onderwijs Begeleidingsdiensten, ANWB, BOVAG en CBR. ROV GRONINGEN (ROG) Tel. 050-3164922 Postbus 620 9700 AP GRONINGEN E-mail:
[email protected]
DE SCHOOLSPITS
70
ROV FRIESLAND (ROF) Tel. 058-2925464 Postbus 20120 8900 HM LEEUWARDEN E-mail:
[email protected] ROV DRENTHE Tel. 0592-365470 Postbus 122 9400 AC ASSEN E-mail:
[email protected] ROV OVERIJSSEL (ROVO) Tel. 038-4252158 Postbus 48 8000 AA ZWOLLE E-mail:
[email protected]
ROV GELDERLAND (ROVG) Tel. 026-3599840/-1 Postbus 9090 6800 GX ARNHEM E-mail:
[email protected]
ROV UTRECHT Tel. 030-2583380 Postbus 80300 3508 TH UTRECHT E-mail:
[email protected] ROV NOORD-HOLLAND Tel. 023-5145313 Postbus 205 2050 AE OVERVEEN E-mail:
[email protected] POV ZUID-HOLLAND Tel. 070-4417557 Postbus 90602 2509 LP DEN HAAG E-mail:
[email protected] ROV ZEELAND (ROVZ) Tel. 0118-631217 Postbus 726 4330 AS MIDDELBURG E-mail:
[email protected] POV NOORD-BRABANT Tel. 073-6808111 Postbus 90151 5200 MC DEN BOSCH E-mail:
[email protected] ROV LIMBURG (ROVL) Tel. 043-3897620/-766 Postbus 5700 6202 MA MAASTRICHT E-mail:
[email protected] ROV FLEVOLAND (ROVF) Tel. 0320-265265 Postbus 55 8200 AB LELYSTAD E-mail:
[email protected]
Fietsersbond De Fietsersbond komt op voor de belangen van fietsers in Nederland en zet zich in voor meer en betere mogelijkheden om te fietsen. Fietsersbond Balistraat 59 Postbus 2828 3500 GV Utrecht Telefoon: 030-291.8171 Fax: 030-291.8188 E-mail:
[email protected] Website: www.fietsersbond.nl
3VO Hoofdkantoor Huizermaatweg 600 Postbus 423 1270 AK Huizen Telefoon: 035-524.8800 Fax 035-524.8899 E-mail
[email protected] Website: www.3vo.nl Landelijk Steunpunt Verkeersouders Postbus 423 1270 AK Huizen Telefoon: 035-526.2737 Fax: 035-524.8899 E-mail:
[email protected] Website: www.3vo.nl/verkeersouder
CROW, Kenniscentrum voor verkeer, vervoer en infrastructuur Postbus 37 6710 BA Ede Telefoon: 0318-620410 ITS, wetenschap voor beleid en samenleving Postbus 9048 6500 KJ Nijmegen Telefoon: 024-3653581 Fax: 024-3653599 E-mail:
[email protected] Website: www.its.kun.nl Onderwijsbegeleidingsdiensten Onderwijsbegeleidingsdiensten verlenen op verzoek van scholen en schoolbesturen diensten ter verbetering van het onderwijs en verrichten in opdracht van derden werkzaamheden ter verbetering van educatieve processen. Ze geven informatie over en begeleiden bij de invoering van methoden en leermiddelen. Langzaam Verkeer vzw Minckelerstraat 43A 3000 Leuven - België Telefoon: 0032.16.239.465
71 DE SCHOOLSPITS
Verenigde Verkeers Veiligheids Organisatie 3VO 3VO is ontstaan uit een fusie van Kinderen Voorrang, Voetgangersvereniging en Veilig Verkeer Nederland. De organisatie komt op voor de belangen van kwetsbare verkeersdeelnemers. 3VO biedt ondersteuning aan bewonersgroepen en verkeersouders en heeft via lokale vrijwilligers contact met gemeenten. 3VO heeft verschillende regiokantoren.
Stichting Verkeersbrigadiers Postbus 423 1270 AK Huizen Telefoon: 035-524.8855 Fax: 035-524.8898 E-mail:
[email protected]
Colofon
Uitgave Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Utrecht Postbus 80300 3508 TH Utrecht Telefoon (030) 258 33 80 Tekst en samenstelling Marian Schouten Eindredactie Gerard Luttenberg Illustraties Thomas Coltof Vormgeving Gerard Ph. Alberts BNO Druk Van Gorcum & Comp. bv Utrecht, oktober 2000 De samenstelling van deze uitgave was mogelijk dankzij de actieve en creatieve inbreng van leerkrachten, ouders en leerlingen van vele basisscholen in Nederland.
