Voor een veilig en leefbaar Oostende

Voor een veilig en leefbaar Oostende Een onderzoek naar de dreigingen,uitdagingen en kansen

Prof dr. Brice De Ruyver

In opdracht van: stad Oostende

2

Inhoudstafel Inhoudstafel ............................................................................................................................................. 3

Lijst figuren en tabellen ........................................................................................................................... 5

Voorwoord .............................................................................................................................................. 7

Methode................................................................................................................................................... 9

Hoe (on)veilig is Oostende? .................................................................................................................. 11 Hoofdstuk 1: Een poging tot objectivering van de criminaliteit in Oostende ................................... 13 Hoofdstuk 2: De beleving van onveiligheid in Oostende ................................................................. 24 Hoofdstuk 3: De organisatie van het veiligheidsbeleid in Oostende ................................................ 36 Hoofdstuk 4: De voornaamste actoren in het veiligheidsbeleid in Oostende ................................... 43 4.1 De politiediensten: de lokale politie van Oostende ................................................................ 43 4.2 De veiligheidsbeambten, de stadswachten, de samenwerking met De Lijn ........................... 48 4.3 Het parket van Brugge ............................................................................................................ 49 Hoofdstuk 5 Aanbevelingen.............................................................................................................. 51 1. De jaarlijkse monitoring van de subjectieve onveiligheid en het slachtofferschap in Oostende. ...................................................................................................................................................... 51 2. Een betere structurering en opvolging van het lokaal veiligheidsbeleid .................................. 51 3. De sanering van de probleembuurt “Montmartre” ................................................................... 55

Het drugsfenomeen en het drugsbeleid in Oostende ............................................................................. 57 Hoofdstuk 1: Aard en omvang van het drugsprobleem in Oostende ................................................ 57 Hoofdstuk 2: Het hulpverleningsaanbod in Oostende ...................................................................... 59 Hoofdstuk 3: Een geëxpliciteerd drugbeleid in Oostende? ............................................................... 64 Hoofdstuk 4: Aanbevelingen ............................................................................................................ 66 1. Ontwikkeling van een epidemiologische tool: de Monitor Integraal Lokaal Drugbeleid (MILD). ........................................................................................................................................ 66 2. Positionering van de burgemeester als mede-verantwoordelijke en co-regisseur voor de ontwikkeling van een geïntegreerd en integraal lokaal drugsbeleid. ............................................ 67 3. De hulpverlening: meer mogelijkheden en een betere organisatie ........................................... 68 4. De aanpak van het drugsaanbod in Oostende: niet alleen een opdracht van de lokale politie .. 69

3

Het lokaal sociaal beleid........................................................................................................................ 71 Inleiding ............................................................................................................................................ 71 Hoofdstuk 1: De analyse ................................................................................................................... 72 Analyse van het sociaal-economisch profiel ................................................................................ 72 Geboorten – sterfgevallen. ....................................................................................................... 72 Inwijkelingen – uitwijkelingen en het migratiesaldo ............................................................... 73 De bevolkingspiramide. ........................................................................................................... 74 Gezinssamenstelling ................................................................................................................. 76 Samenstelling van de bevolking ............................................................................................... 77 De luiken van het lokaal sociaal beleid ........................................................................................ 77 Tewerkstelling .......................................................................................................................... 77 Onderwijs, opvoeding en vorming ........................................................................................... 82 Cultuur en maatschappelijke integratie .................................................................................... 91 Huisvesting ............................................................................................................................... 91 Sociale zekerheid – kansarmoede............................................................................................. 99 Etnisch-cultureelminderhedenbeleid ...................................................................................... 107 Crisisopvang ........................................................................................................................... 114 Kinderopvang ......................................................................................................................... 117 Jeugd ...................................................................................................................................... 119 Besluit met betrekking tot de analyse van het sociaal probleemveld in Oostende. .................... 123 Hoofdstuk 2: Het Lokaal Sociaal Beleid in Oostende .................................................................... 125 Het OCMW- Sociaal Huis .......................................................................................................... 125 Het kerntakendebat in de praktijk ............................................................................................... 126 De rol van de lokale actoren in de uitwerking van het lokaal sociaal beleid. ............................. 128 Een maximale toegankelijkheid van de dienstverlening voor elke burger ................................. 129 Besluit ......................................................................................................................................... 132 Hoofdstuk 3: Aanbevelingen .......................................................................................................... 134 Een geïntegreerd sociaal beleid, onder regie van het Sociaal Huis en in overleg en afgestemd met het stadsbestuur........................................................................................................................... 134 Een optimale dienstverlening voor elke doelgroep en voor elke burger. ................................... 135 Een actief afremmen van een nieuwe instroom in het sociaal probleemveld. ............................ 137

Bibliografie.......................................................................................................................................... 139

4

Lijst figuren en tabellen

Figuur 1: Sociaal vertrouwen Belgische kustlijn................................................................................... 27 Figuur 2: Gemeenschap Belgische kustlijn ........................................................................................... 28 Figuur 3: Informele sociale controle Belgische kustlijn........................................................................ 29 Figuur 4: Mijdgedrag Belgische kustlijn ............................................................................................... 30 Figuur 5: Overlast Belgische kustlijn .................................................................................................... 31 Figuur 6: Proportie slachtofferschap gedurende vijf jaar ...................................................................... 32 Figuur 7: Proportie fietsdiefstal in de eigen gemeente gedurende de afgelopen twaalf maanden......... 33 Figuur 8: Proportie slachtofferschap woninginbraak gedurende afgelopen twaalf maanden ................ 34 Figuur 9: Proportie slachtofferschap bedreiging met lichamelijk geweld in de eigen gemeente gedurende de afgelopen twaalf maanden .............................................................................................. 35 Figuur 10: Bevolkingspiramide, gegevens 2006 (geactualiseerde omgevingsanalyse, 2007) .............. 74 Figuur 11: Verhouding Belg/Niet-Belg in de scholenpopulatie (Minderhedenbeleidsplan, 2007-2009) ............................................................................................................................................................... 84 Figuur 12: Mensen met een leefloon bij het Sociaal Huis (januari 2006) (Het minderhedenbeleidsplan, 2007-2009). ......................................................................................................................................... 105 Figuur 13: Samenstelling etnisch-culturele minderheden naar nationaliteit (maart 2006).................. 109 Figuur 14: Aantal aanmeldingen bij het CAW en de Jeugdzorg Middenkust (Minderhedenbeleidsplan, 2007-2009). ......................................................................................................................................... 111 Figuur

15:

Ingeschreven

werkzoekenden

bij

de

VDAB

Oostende

(april

2006)

Bron:

minderhedenbeleidsplan 2007-2009.................................................................................................... 113

Tabel 1: Het totaal aantal bestuurlijke opsluitingen naar uitgaansbuurt (bron: rapport “veilig uitgaan in Oostende”, juni 2008)............................................................................................................................ 23 Tabel 2: Totaal aantal bestuurlijke opsluitingen- aanleiding (bron: rapport “veilig uitgaan in Oostende”, juni 2008)............................................................................................................................ 23 Tabel 3: Aantal drugsdelicten 2005-2006-2007 .................................................................................... 58 Tabel 4: Aandeel 60-plussers en 65-plussers ten opzichte van de algemene Oostendse bevolking (geactualiseerde omgevingsanalyse, 2007). .......................................................................................... 75 Tabel 5: Interne vergrijzing kleine zorgregio (geactualiseerde omgevingsanalyse, 2007) ................... 75 Tabel 6: Groene druk kleine zorgregio (geactualiseerde omgevingsanalyse, 2007) ............................. 76 Tabel 8: Overzicht aantal tienermoeders in de regio Oostende en de stad Oostende (Kind&Gezin West-Vlaanderen).................................................................................................................................. 86

5

Tabel 9: Evolutie van tweede woningen in Oostende in vergelijking met de Kust (Strategische beleidsplan toerisme voor de stad Oostende, 2004-2008) ..................................................................... 93 Tabel 10: Aandeel huishoudens dat een klein/middelgrote koopwoning of appartement zou kunnen betalen (%) (De stadsmonitor Oostende, 2006). ................................................................................... 94 Tabel 11: Omzet voor Oostende uit toerisme 2001 (Strategisch Beleidsplan Toerisme, 2004-2008). ...96 Tabel 12: Leeftijd en geslacht van de leefloontrekker in 2006 (Geactualiseerde omgevingsanalyse, 2007). ............................................................................................................................................................................99 Tabel 13: Aantal leefloontrekkenden per 1.000 inwoners van 2002-2005 (De gemeentelijke profielschets, 2007). ............................................................................................................................................... 100 Tabel 14: Gemiddeld % leeflooncijfers- vergelijking met voorgaande jaren............................................ 101 Tabel 15: Evolutie alleenstaande(mannen en vrouwen) van 1997-2006 (Gemeentelijke profielschets Oostende, 2007)....................................................................................................................................................... 103 Tabel 16: Aantal alleenstaande moeders met kinderen (max. 5 kinderen) van 1997-2006 (Gemeentelijke profielschets Oostende, 2007)................................................................................................. 104 Tabel 17: Alleenstaande vaders met kinderen (max. 5 kinderen) van 1997 tot 2006 (Gemeentelijke profielschets Oostende, 2007). ............................................................................................................................. 104 Tabel 18: Verhouding niet-Belgen/Belgen in Oostende (geactualiseerde omgevingsanalyse, 2007) .. 108 Tabel 19: De samenstelling van de bevolking van Oostende naar Niet-Belgen/Belgen (juli 2006). Bron: Minderhedenbeleidsplan 2007-2009 ....................................................................................................... 108 Tabel 20: Aantal opnames binnen het crisisnetwerk 2000-2006 .................................................................. 115 Tabel 21: Aantal opnames De Takel 2000-2006 (Jaarverslag 2006 Crisisopvangcentrum „De Takel‟) ..................................................................................................................................................................................... 115 Tabel 22: Het verschil tussen inwijking en uitwijking per 1000 inwoners in verschillende leeftijdscategorieën ................................................................................................................................................. 122 Tabel 23: Het verschil tussen inwijking en uitwijking in verschillende leeftijdscategorieën ................ 123

6

Voorwoord Oostende is de afgelopen jaren bij herhaling voorgesteld als een probleemstad op het vlak van veiligheid. Hoe komt het dat velen in dit land Oostende verbinden met onveiligheid, met zinloos geweld? We hebben deze vraag die het stadsbestuur ons heeft gesteld, tot de onze gemaakt. Om ze te beantwoorden moet je in het sociaal weefsel van de stad duiken, proberen te achterhalen hoe deze stad in elkaar steekt, beleidsmatig en organisatorisch. Het komt er op aan te achterhalen wie het sociaal weefsel draagt, zowel aan de kant van de overheid als in het netwerk van private – en overheidsvoorzieningen. Zo kom je vanzelf uit bij de inventaris van de problemen waarmee de stad en de actoren in de stad, geconfronteerd worden. Dit is de wijze waarop “een buitenstaander”, op relatief korte termijn, zicht kan krijgen op de situatie en zich ook een idee kan vormen van de ernst van de toestand, van de dreigingen waarmee de stad geconfronteerd wordt maar ook van de mogelijkheden en kansen die zich stellen. Deze laatste zijn in Oostende in ruime mate aanwezig. De stad straalt uiterlijk terug de “grandeur” van vroeger uit. “In de buik” van de stad werken zeer gedreven en deskundige actoren, op alle niveaus en in alle sectoren, die het sociaal weefsel schragen en houvast bieden aan wie op hun diensten beroep doet. Veiligheid is al lang niet meer het monopolie van politie en justitie (Bruggeman, W., 2007). De objectieve veiligheid en vooral het veiligheidsgevoel wordt voor een belangrijk gedeelte bepaald door netwerken en partnerships. In de mate dat men erin slaagt om de sociale cohesie overeind te houden, zullen ze positief inwerken op het veiligheidsbeleven. Veiligheidsnetwerken kunnen maar doeltreffend zijn in de mate dat alle actoren ten volle hun verantwoordelijkheid opnemen en daar op een duurzame wijze in investeren. In dit onderzoek hebben we geprobeerd om dit in kaart te brengen en hebben we aanbevelingen gedaan om de hiaten op te vullen en het veiligheidsweefsel te verstevigen. De afgelopen tien jaar heeft men in dit land het veiligheidsbeleid gestructureerd volgens het concept van een integraal en geïntegreerd veiligheidsbeleid. Dit komt terug in alle veiligheidsplannen, nationaal en lokaal (Hedebouw, S., Kerkab, R., 2007). Op lokaal vlak heeft zich dat geconcretiseerd op de domeinen van het tegengaan van openbare overlast en het bevorderen van de leefbaarheid op buurtniveau (Baeyens, K., 2007). De burgemeester krijgt daarbij een regisseursrol (Dhondt, J., 2007). Het concept van integrale veiligheid impliceert dat men probeert in te werken op alle factoren die de veiligheid en de leefbaarheid bedreigen. Daarom hebben we ervoor gekozen om na de analyse van de objectieve en subjectieve (on)veiligheid (Deel I) stil te staan bij het drugsfenomeen en het drugsbeleid in Oostende (Deel II) en bij de sociale problematiek en de wijze waarop er wordt mee omgegaan (Deel III). Wetenschappelijk onderzoek heeft bij herhaling aangetoond dat er een duidelijke correlatie bestaat tussen criminaliteit en druggebruik en tussen kansarmoede en middelengebruik.

7

In wat volgt zal men merken dat in Oostende de veiligheidsproblematiek sterk verweven is met de vele sociale problemen en dat het drugsfenomeen in beide verankerd zit. We hebben het gevoel dat we onze hypothese kunnen hard maken. Dit onderzoek, binnen een toch relatief kort tijdsbestek, was niet mogelijk geweest zonder de grote medewerkingsbereidheid van de respondenten in de diverse sectoren. Het is bijzonder verheugend om vast te stellen dat al onze respondenten, elk binnen hun verantwoordelijkheid en actieadvies, zich sterk identificeren met deze stad. Dat hun analyses en voorstellen tot verbetering van de situatie zo eensluidend waren, geeft ons een goed gevoel bij de vaststellingen en aanbevelingen die we hebben uitgewerkt. Uiteindelijk zal het aan hen zijn om er iets mee te doen. Tot slot gaat mijn dank uit naar een aantal medewerkers van onze onderzoeksgroep IRCP die mij hard hebben geholpen bij het afwerken van dit rapport: Sara-Ann Legrand, Charlotte Colman, Liesbeth Vandam en Prof. dr. Freya Vander Laenen.

Prof. Dr. Brice De Ruyver

8

Methode In functie van het opzet van het onderzoek hebben we geprobeerd contact te krijgen met actoren (beleid, administratie, ngo‟s) uit de diverse sectoren van het sociaal probleemveld en het sociaal weefsel van Oostende. Daarnaast kwamen ook de diverse veiligheidsactoren aan bod.

Om een goed overzicht te krijgen van de situatie in Oostende hebben we ervoor geopteerd om te werken met key informant analysis. Deze techniek komt er op neer dat informatie verzameld wordt van één of meerdere personen die zich in een bijzondere positie bevinden om specifieke informatie te verstrekken over de buurt/stad als geheel, maar ook over deelaspecten van de buurt/stad waarin de onderzoeker geïnteresseerd is. In deze methode wordt het uitgangspunt gehanteerd dat de sleutelfiguur (“key informant”) een „bevoorrechte getuige‟ is en een meerwaarde kan betekenen in vergelijking met meer traditionele technieken om sociale fenomenen in buurten/steden te meten. De sleutelfiguren worden benaderd omwille van hun expertise over het te bestuderen onderwerp, meer bepaald “de stad Oostende” (Pauwels, L., 2006).

We hebben gekozen voor een bottom up benadering. Pas nadat we een goed zicht verwierven op de omvang en de aard van de sociale- en veiligheidsproblemen, werd contact opgenomen met de beleidsactoren. De vaststellingen en conclusies gemaakt uit de gesprekken met de diensten en voorzieningen, werden in een tweede fase voorgelegd aan de bevoegde schepen. Vervolgens werden de analyse en visie van de schepenen mee opgenomen in het rapport.

Daarnaast werd ook de keuze gemaakt om te werken met open interviews. Open interviews laten ons toe het sociaal probleemveld te zien door “de ogen van de respondenten”. Daarnaast heeft deze manier van bevragen ook als voordeel dat ze vaak een rijke schat aan informatie opleveren over verscheidene fenomenen/thema‟s. En als bijkomend voordeel dat de ruimte gecreëerd wordt om verder in te gaan op sommige onderwerpen/vaststellingen. Met andere woorden het liet ons toe om op een flexibele manier te kunnen reageren op nieuwe vaststellingen of informatie aangedragen door de respondenten (Miller, R. L. & Brewer, J.D., 2003).

De anonimiteit van alle contactpersonen/sleutelfiguren werd gegarandeerd. Niettegenstaande een aantal thema‟s in alle gesprekken aan bod kwamen, kregen de respondenten daarnaast alle vrijheid om de thema‟s aan te snijden die ze relevant vonden voor hun werkveld en voor de situatie in Oostende. De medewerking was bij alle respondenten overweldigend.

9

De volgende sectoren en voorzieningen kwamen aan bod:

Het straathoekwerk De institutionele veiligheidsactoren (parket, politie, burgemeester, veiligheidsbeambten gemeenschapswachten) en De Lijn Het justitiehuis en het forensische welzijnswerk De drughulpverlening De Bijzondere Jeugdzorg De sector van de opvoedingsondersteuning Het welzijnswerk De integratiesector De vreemdelingenwerking Verschillende voorzieningen/diensten die werken rond jeugd Voorzieningen die werken rond huisvesting en tewerkstelling De sector van de kinderopvang Het opbouwwerk Verschillende diensten voor (crisis)opvang De geestelijke gezondheidszorg De ziekenhuizen & artsen De verschillende stadsdiensten die betrekking hebben op de luiken van het sociaal beleid Het OCMW/ Sociaal Huis De schepenen bevoegd voor hoger vermelde sectoren De burgemeester

In totaal werden er in dit onderzoek een 90-tal personen/ sleutelfiguren bevraagd.

Naast de open interviews maakten we ook een analyse van verschillende beleidsdocumenten, werkingsverslagen, jaarrapporten, rapporten over allerlei relevante onderwerpen, statistisch materiaal en ander relevant materiaal dat we opzochten of ter beschikking kregen.

10

Hoe (on)veilig is Oostende? In dit deel proberen we een antwoord te formuleren op de kern van onze opdracht: hoe veilig of onveilig is Oostende? Om deze vraag te beantwoorden kunnen we twee posities innemen die ons allicht tot redelijk uiteenlopende conclusies zullen brengen. We kunnen kijken naar de criminaliteitscijfers met alle beperkingen die verbonden zijn aan de interpretatie van door de politie geregistreerde criminaliteit. Voor bepaalde vormen van criminaliteit reflecteren zij vrij goed de werkelijkheid, voor andere vormen van criminaliteit worden we geconfronteerd met een belangrijk dark number, onder andere omdat de aangiftebereidheid niet altijd groot is. Oostende heeft zich de afgelopen jaren door een aantal incidenten met dodelijke afloop het odium van de “hoofdstad van het zinloos geweld” op de hals gehaald. Zoals we in de inleiding reeds stelden, heeft het geen zin om ons voor deze opdracht te verdiepen in de achtergrond en de omstandigheden die aanleiding gegeven hebben tot - of een rol gespeeld hebben bij- de bewuste incidenten. Zij maken het voorwerp uit van een gerechtelijk onderzoek en het is aan het gerecht om hier een antwoord op te geven en duidelijkheid te verschaffen over de precieze omstandigheden. Pas dan zal blijken of de feiten zich bijvoorbeeld evengoed op een andere plaats hadden kunnen voordoen. Belangrijk daarbij is of de feiten werden gepleegd door personen die al dan niet in Oostende wonen. Zoals verder zal blijken heeft Oostende een uitgaansbuurt waar zich disproportioneel veel incidenten, ook geweldsdelicten, voordoen. Daarbij zijn vaak personen betrokken die niet in Oostende woonachtig zijn maar vanuit diep uit het buitenland of vanuit het buitenland naar Oostende afzakken1. Een mediaonderzoek valt buiten de mogelijkheden van deze beperkte onderzoeksopdracht maar men kan zich voorstellen dat de media-aandacht voor geweldsmisdrijven die in Oostende zijn gepleegd, een impact heeft op het onveiligheidsgevoel van zij die in Oostende leven en werken. Een toekomstige veiligheidsmonitor – de laatste dateert van 2006- zal op dit punt zonder enige twijfel interessante gegevens opleveren. Ongeacht de aard van de resultaten telt Oostende een belangrijke groep van oudere inwoners. Het is geweten dat die groep meer onveiligheidsgevoelens heeft. Het is dus de vraag wat de impact is van de grote aandacht die geweldsdelicten krijgen, specifiek op die groep. In dit deel proberen we in beeld te brengen hoe het gesteld is met het onveiligheidsgevoelen in Oostende. Ook al corresponderen de onveiligheidsgevoelens vaak maar gedeeltelijk met de realiteit, het kan niet worden ontkend dat men ze ernstig moet nemen. Onderzoek heeft aangetoond dat er een verband is tussen het ervaren van overlast, onveiligheidsgevoelens, institutioneel wantrouwen (ten opzichte van gemeentebestuur en politie) en extreemrecht-stemgedrag (Decorte, T., De Ruyver, B.,

1

Op oudejaarsnacht, in de overgang van 2008 naar 2009, deed zich een straatroof voor waarbij een jonge Oostendenaar het slachtoffer werd

van zeven jongeren die vanuit Mons naar Oostende waren afgezakt.

11

Ponsaers, P et al., 2004). De subjectieve veiligheidscomponent verdient aandacht, maar de objectieve benadering evenzeer. Daarom proberen we in een eerste hoofdstuk de criminaliteit in Oostende te objectiveren. Het veiligheidsbeleid is in België, sinds de Octopshervorming van 1998, zowel op federaal als op lokaal vlak gestructureerd. In hoofdstuk twee gaan we na hoe deze structuren in Oostende zijn geïmplementeerd en welke beleidsprioriteiten op lokaal vlak naar voren zijn geschoven. In hoofdstuk vier bespreken we de voornaamste veiligheidsactoren in Oostende. We maken daarbij geen afzonderlijke bijdrage over de federale politie. Dit is een bewuste keuze die echter geen afbreuk wenst te doen aan de noodzakelijke inbreng van de federale politie in het veiligheidsbeleid van Oostende. De scheepvaartpolitie speelt een voorname rol in het havengebeuren. De spoorwegpolitie zou dit moeten doen voor het “terminus”-station Oostende. De federale gerechtelijke politie van Brugge, verantwoordelijk voor de gespecialiseerde gerechtelijke politiezorg is geacht een belangrijke rol te vervullen in het veiligheidsbeleid van Oostende. Een gebrek aan capaciteit bij de SPC maakt dat in de praktijk de lokale politie vaak bijspringt. Meer specifiek wordt van deze dienst verwacht dat men in een geïntegreerd samenwerkingsverband, werkt op de meer georganiseerde vormen van criminaliteit,

a

fortiori

op

de

arrondissementsgrensoverschrijdende

en

internationale

criminaliteitsfenomenen. Dit hebben we verwerkt in hoofdstukken drie en vier.

12

Hoofdstuk 1: Een poging tot objectivering van de criminaliteit in Oostende Er bestaat een goed beeld van de evolutie van de geregistreerde criminaliteit in Oostende. Evident zijn deze geregistreerde criminaliteitsgegevens op de eerste plaats een weergave van de activiteiten van de politiediensten, vooral dan de lokale politie (Pauwels,2001,2002; Ponsaers, 2001). Toch zijn ze betrouwbaar te noemen, zeker voor die vormen van criminaliteit die niet alleen het voorwerp van een opsporingsprioriteit vormen, maar bovendien een hoge aangiftebereidheid kennen, zoals bepaalde vermogensmisdrijven en ook zware geweldsmisdrijven. Volledig in lijn met de filosofie van de gemeenschapsgerichte politiezorg zet de politie hoog in op de aanmelding van incidenten, misdrijven en problemen die volgens de aangever een politiedimensie hebben. Op jaarbasis registreert de politiezone, via diverse kanalen, ongeveer 35.000 meldingen. Het merendeel van de meldingen gebeurt via de politietelefoon (> 15.000) en via het politieloket (> 11.000) (Jaarverslag 2007, 55). Een duidelijke aanwijzing dat de lokale politie met succes inzet op laagdrempeligheid, bereikbaarheid en aanspreekbaarheid. Er zijn nog andere instrumenten geïnstitutionaliseerd die bedoeld zijn om problemen, al dan niet van politionele aard, op te zuigen en over te maken aan de bevoegde overheden en diensten. De stad levert sedert een aantal jaren grote inspanningen om de bewoners er toe aan te zetten problemen en aandachtspunten te signaleren via de signaalkaarten. Ook de gemeenschapswachten gebruiken deze informatie-tool. In de periode 2004 tot en met 2007 werden er respectievelijk 1335, 1842, 1685 en 1488 signaalkaarten geregistreerd waarvan ongeveer 2/3 afkomstig van de bevolking en 1/3 aangebracht door de gemeenschapswachten. De politie van Oostende handelde in 2007 27,4% van de via dit kanaal aangebrachte problemen af. 3/4 van de behandelde problemen bleken verkeersveiligheidsproblemen. Evident hebben de signaalkaarten zelden betrekking op gepleegde misdrijven maar ze vergroten wel de contactmogelijkheden tussen de burgers en de overheden en bevorderen in die zin algemeen de aangiftebereidheid van de burgers die slachtoffer of getuige zijn van een misdrijf. Dat blijkt duidelijk uit het aantal meldingen die betrekking hebben op criminele en andere overlastfeiten die zich voordoen in de uitgaansbuurten van Oostende. In de periode van 2005 tot en met 2007, werden in totaal respectievelijk 5056 (2005), 4987 (2006) en 4777 (2007) feiten gemeld aan de politie. Dit gebeurt in bijna 50% van de gevallen via het telefoonnummer van de Oostendse politie en in bijna 25% van de gevallen aan het loket. We zullen verder nader ingaan op de aard en de lokalisatie van de gemelde feiten. De cijfergegevens illustreren duidelijk dat de lokale overheden en vooral de lokale politie voluit kiezen voor een maximale aangiftebereidheid van de bevolking. Deze beleidslijn wordt ook hard gemaakt waardoor een essentiële randvoorwaarde voor de toepassing van de gemeenschapsgerichte

13

politiezorg, nl. weten welke problemen en verwachtingen leven bij de bevolking, voor een belangrijk gedeelte is vervuld. Er zijn nog andere tools die ook peilen naar de perceptie van de bevolking en die we onder hoofdstuk twee zullen bespreken. De geregistreerde criminaliteit en vooral de evolutie ervan de afgelopen jaren, moet men in het licht van bovenstaande vaststellingen bekijken. Wie zich inspant om de aangiftebereidheid te verhogen, registreert meer en kan dus ook meer betrouwbare criminaliteitsstatistieken voorleggen. Algemeen kan men, op basis van de cijfergegevens van het eerste half jaar van 2008, concluderen dat de licht dalende trend wordt verder gezet. In 2007 noteerde men een substantiële daling in vergelijking met 2005 en zeker met 20062. Vergelijkt men de totale criminaliteitscijfers voor de zone Oostende over de periode 2005 tot en met 2008, meer bepaald de eerste 6 maanden van het jaar, dan komt men tot volgende gegevens; 2005: 5038, 2006: 5288, 2007: 4337, 2008: 4069. We nemen de eerste zes maanden als referentieperiode omdat de globale cijfers voor 2008 nog niet beschikbaar waren op het moment dat we ons onderzoek afwerkten. Neemt men de cijfergegevens voor het volledige jaar dan krijgt men dezelfde verhouding die zich doorzet; 2005: 10331, 2006: 10106, 2007: 8574. Tussen 2005 en 2007 noteert men dus een daling met 17%. Het ziet er naar uit dat de dalende trend zich voor 2008 verder zet. Zij het minder uitgesproken wat ook logisch lijkt. We beperken ons tot de bespreking van de criminaliteitsvormen en –fenomenen die én veel voorkomen, én een behoorlijke impact hebben op het veiligheidsbeleven van de burger. De veiligheidsmonitor van 2006 toont aan dat de Oostendenaar, in dalende volgorde, onaangepaste snelheid in het verkeer (49%), agressief verkeersgedrag (39,4%), rommel op straat (38,6%), inbraak in woningen of andere gebouwen (37,6%) en geluidsoverlast door verkeer (37,5%) als een probleem ervaart en percipieert. Deze vaststellingen liggen in lijn met de resultaten van de veiligheidsmonitor voor geheel België. Het valt op dat de inwoners van Oostende zich vooral storen aan en zich bedreigd weten door gedragingen in het verkeer, visuele en auditieve overlast en de klassieke vormen van vermogenscriminaliteit, diefstal en inbraak. In het licht van de geweldincidenten die zich de afgelopen jaren in Oostende hebben voorgedaan en een ruime weerklank in de media kregen, is het ook relevant om de evolutie van de geweldmisdrijven op personen in beeld te brengen. Het lijkt ook aangewezen om de evolutie van de inbreuken op de wetgeving inzake verdovende middelen van naderbij te bekijken. Meer dan de vermogenscriminaliteit en de misdrijven tegen de lichamelijke integriteit reflecteren zij de opsporingsactiviteiten van de 2

De opmerkelijke stijging van de criminaliteitscijfers in 2006 had voor een belangrijk gedeelte te maken met de overschakeling van het ISLP

- registratiesysteem naar het “Datawarehouse”-systeem waardoor ook feiten die in Oostende hebben plaatsgegrepen maar in een andere zone worden aangegeven, in het registratiesysteem worden opgenomen.

14

politie. Wel is het duidelijk dat de repressieve aanpak van druggerelateerde criminaliteit en overlast al vele jaren een prioriteit vormt voor de lokale politie van Oostende en dat daar behoorlijk wat capaciteit wordt in geïnvesteerd. Tot slot is het voor Oostende ook goed om de inbreuken op de Vreemdelingenwetgeving na te gaan. Meer dan andere zones ondervindt Oostende de gevolgen van de transitmigratie naar het Verenigd Koninkrijk. De omvang van het fenomeen vertaalt zich op meerdere domeinen. Het vergroot de omvang van de sociale problematiek die in Oostende reeds balanceert op en over de grens van de draagkracht van de stad en het voorzieningenapparaat (overheid en private sector) (zie deel II). Daarnaast is het fenomeen van de migratie en de transitmigratie sterk verbonden met de criminele epifenomenen, mensensmokkel en mensenhandel. De laatste twee fenomenen behoren tot de prioriteiten van de federale politie maar komen evident ook in beeld bij de lokale politie, zeker in de context van de omvangrijke transitmigratie. In de eerste helft van 2008 noteerde men 3 inbreuken op de wet op de mensenhandel. Dit aantal lijkt beperkt, zeker in het licht van het bijzonder groot aantal inbreuken op de Vreemdelingenwetgeving: 511, tegenover respectievelijk 349 in 2005, 406 in 2006 en 312 in 2007, telkenmale over dezelfde periode van zes maanden. Men mag er van uitgaan dat een zeer groot aantal van de illegalen te maken hebben met mensensmokkel en mensenhandel. De lokale politie van Oostende is echter niet uitgerust om deze criminele fenomenen, die zich situeren onder de georganiseerde misdaad, aan te pakken. Wie dit dan wel moet doen en hoe ook het probleem van de transitmigratie binnen beheersbare proporties kan worden gehouden, zullen we bespreken in de aanbevelingen. Keren we terug naar de vermogenscriminaliteit en meer specifiek de meest voorkomende vorm, nl. de diefstal met of zonder geweld, dan noteren we ook op dit vlak –voor onze referentieperiode: de eerste 6 maanden – een dalende trend die zich ook in 2008 lijkt door te zetten: 2035 in 2005, 1908 in 2006, 1761 in 2007 en 1714 in de eerste helft van 2008. Uitgesplitst naar de diverse categorieën van diefstal noteren we voor autodiefstal volgende gegevens: 41 in 2005, 39 in 2006, 22 in 2007 en 22 in 2008. De diefstallen uit voertuig blijven in de eerste helft van 2008 (162) het niveau van 2005 (159) en 2006 (165) houden maar stijgen wel behoorlijk in vergelijking met 2007 (94). De criminele actieradius van één of meer groepen van deze misdadigers, kunnen deze schommelingen verklaren. Worden ze opgepakt dan dalen de cijfers voor dit fenomeen. Andere voor de bevolking storende vormen van eigendomscriminaliteit, meer bepaald fietsdiefstal, bromfietsdiefstal en gauwdiefstal, kennen duidelijke dalende trends. Fietsdiefstal kent volgende evolutie: 285 feiten in 2005, 277 in 2006, 267 in 2007 en 228 in de eerste helft van 2008. Bromfietsdiefstal noteert de volgende trends: 71 in 2005, 63 in 2006, 99 in 2007 en 49 in 2008. Gauwdiefstal –een veel voorkomend misdrijf in druk bezochte, toeristische centra- blijft redelijk gelijk tot licht dalend: 201 feiten in de eerste helft van 2005, 246 feiten in 2006, 218 feiten in 2007 en 207 feiten in de eerste helft van 2008. De inbraken in woning, een bron van onveiligheidsgevoelens, ook voor de Oostendenaars, blijven ongeveer gelijk. De pogingen tot en voltooide inbraken samen 15

genomen, noteren we een evolutie van 106 in 2005 naar 89 in 2006, terug stijgend tot 111 in 2007 en licht dalend tot 105 in de eerste helft van 2008. De diefstallen met verzwarende omstandigheden, met en zonder geweld gepleegd –pogingen en voltooide misdrijven samen genomen- blijven redelijk stabiel: 498 in 2005, 454 in 2006, 340 in 2007 en 445 in 2008. In 2007 was er een scherpe daling. De diefstallen zonder verzwarende omstandigheden, met en zonder geweld gepleegd, kenden de afgelopen jaren wel een substantieel dalende trend: 1505 in 2005, 1444 in 2006, 1404 in 2007 en 1256 in 2008. Lichten we de diefstallen met geweld er uit, dan vallen twee zaken op. Op de eerste plaats vormen ze maar een beperkt onderdeel van de diefstallen met verzwarende omstandigheden -<10% - en zeker van de diefstallen zonder verzwarende omstandigheden - 3% - en dit betreft zowel de pogingen als de voltooide misdrijven. Ten tweede valt het op dat de cijfers ongeveer gelijk blijven. Steeds voor wat betreft de eerste helft van het jaar noteren we bij de diefstallen met verzwarende omstandigheden, met geweld gepleegd, volgende aantallen: 45 in 2005, 49 in 2006, 35 in 2007 en 34 in 2008. Bij de diefstallen zonder verzwarende omstandigheden maar met geweld gepleegd, hebben we volgende gegevens: 22 in 2005, 48 in 2006, 33 in 2007 en 36 in 2008. De misdrijven tegen de lichamelijke integriteit (o.a. opzettelijke slagen en verwondingen, doodslag, moord) kennen, na twee jaren van sterke daling, terug een lichte stijging die echter de substantiële daling geenszins teniet doet. Van 512 misdrijven in het eerste half jaar van 2005, noteerde men over dezelfde periode, naar 426 in 2006 en naar 338 in 2007. In de eerste helft van 2008 is deze groep van geweldmisdrijven op de persoon terug opgelopen tot 360. Dit cijfer ligt toch nog behoorlijk lager dan, over dezelfde periode, in 2005 en 2006. Iets minder dan 1/3 van de geregistreerde opzettelijke slagen en verwondingen, die zelf 2/3 vertegenwoordigen van de misdrijven tegen de lichamelijke integriteit, grijpen plaats in de familie. Allicht ligt het werkelijke cijfer hoger, rekening houdende met de beperktere aangiftebereidheid inzake intrafamiliaal geweld. Voortgaande op zowel de evolutie van de geregistreerde vermogenscriminaliteit waarbij geweld wordt aangewend, als op de evolutie van de misdrijven tegen de lichamelijke integriteit, mag men concluderen dat er zeker de afgelopen jaren geen toename van het geweld merkbaar is. Deze vaststelling staat haaks op de perceptie, die is ontstaan naar aanleiding van de geweldincidenten van de afgelopen jaren, namelijk dat in Oostende de gewelddadigheid sterk is toegenomen. Meer zelfs, als zone categorie 2 doorstaat Oostende best de vergelijking met andere zones van dezelfde categorie. Een zone die zich enigszins laat vergelijken met de zone Oostende, is de zone Mechelen. Alhoewel het moeilijk is om zomaar, bijvoorbeeld op basis van de criminaliteitsbarometer, criminaliteitscijfers van zones met elkaar te vergelijken, leert een analyse van de criminaliteitscijfers dat dezelfde trends zich in beide zones voordoen. Zo scoort Oostende hoger voor diefstal, maar bij een meer gedetailleerde analyse, betreft het diefstal zonder verzwarende omstandigheden. Mechelen scoort dan weer hoger voor diefstal met verzwarende omstandigheden. Voor geweldsmisdrijven ziet men ongeveer hetzelfde, alleen blijkt het in Oostende dan niet zozeer te gaan om slagen en verwondingen maar eerder om 16

“feitelijkheden en lichte gewelddaden”. Het is ook mogelijk om de gegevens inzake geweldcriminaliteit verder te verfijnen door ze te koppelen aan de plaats waar ze plaatsgrijpen. Het rapport “Veilig uitgaan in Oostende” levert ter zake heel wat nuttige gegevens op. Het valt op hoeveel gerechtelijke feiten –verkeersmisdrijven niet meegerekend- jaarlijks in de diverse uitgaansbuurten van

Oostende

worden geregistreerd. Dit impliceert evenveel

politionele

tussenkomsten met alles wat ermee samenhangt en dit heeft dus zonder meer een behoorlijke impact op de, in verhouding, eerder beperkte politiecapaciteit die het Oostends politiekorps heeft om een, in verhouding en zeker in bepaalde perioden, omvangrijk probleemveld te beheersen. Wat het totaal aantal feiten betreft voor de 7 uitgaansbuurten noteren we respectievelijk voor 2005: 2238 feiten waarvan er 1257 zich ‟s nachts voor deden; voor 2006: 2125 feiten waarvan 1107 ‟s nachts; voor 2007: 1554 feiten waarvan 682 ‟s nachts. De eerste helft van 2008 registreerde de politie 724 gerechtelijke feiten. Het valt op dat iets meer dan de helft van de gerechtelijke feiten die in de 7 uitgaansbuurten van Oostende worden geregistreerd zich voordoen in de Montmartre-buurt. We komen hier onmiddellijk op terug. In de zomermaanden juli en augustus, worden er in de uitgaansbuurten meer gerechtelijke feiten vastgesteld, met vooral de maand juli als piekmaand. Een en ander kan trouwens niet los gezien worden van de explosieve toename van de bevolking in Oostende deze periode. Opgedeeld naar weekdag valt het op dat vooral in het weekend, en dan vooral in de nacht, de meeste gerechtelijke feiten worden vastgesteld. Naar aard van de delicten die in de uitgaansbuurten worden gepleegd, komt diefstal het meest voor. 876 In 2005, 869 in 2006, 695 in 2007 en 327 de eerste 6 maanden van 2008. Ongeveer 45% van de diefstallen in de uitgaansbuurten vinden ‟s nachts plaats. Geweldmisdrijven komen in 2007 en 2008 op de derde plaats. In 2005 en 2006 kwamen de inbreuken op de wetgeving inzake verdovende middelen op de derde plaats. In absolute aantallen hadden we in 2005 263 geweldmisdrijven, in 2006 278 geweldmisdrijven, in 2007 202 geweldmisdrijven en in de eerste helft van 2008 telde men reeds 110 geweldmisdrijven. Als deze lijn zich doorzet zal men in vergelijking met 2007 een stijging noteren maar de kans is klein dat men het niveau van 2005, laat staan van 2006, bereikt. Ongeveer 60% van de geweldmisdrijven in de uitgaansbuurten vinden ‟s nachts plaats. Dit is vrij logisch gezien het verband met alcohol en illegale middelengebruik. Wat de inbreuken op de verdovende middelen betreft noteerde men in 2005 voor alle uitgaansbuurten 391 gerechtelijke feiten, in 2006 301 gerechtelijke feiten, in 2007 109 feiten en- zij het in de eerste helft van 2008- 27 vastgestelde gerechtelijke feiten. Ongeveer 80% van deze feiten worden ‟s nachts vastgesteld. De daling van het aantal vastgestelde inbreuken inzake middelen heeft ook te maken met een wijziging in de prioriteiten van de lokale politie bij de aanpak van drugsgerelateerde feiten (zie verder). De daling in 2008 heeft te maken met het feit dat er minder megafuiven zijn georganiseerd. Wat ook speelt, is de spijtige vaststelling dat de drugssectie van de lokale recherche slechts twee nachten in de maand kan opereren terwijl het natuurlijk dan is dat de meeste inbreuken op de drugswetgeving vastgesteld worden. 17

Een andere verschuiving situeert zich in het onderdeel “plaats van vaststelling” van de inbreuken op de verdovende middelen. In 2005 en 2006 werden nagenoeg alle vaststellingen gedaan in de uitgaansbuurten. In 2007 en 2008 daalde het aandeel van de uitgaansbuurten tot 1/3. Dit is het gevolg van

meerdere

factoren,

maar

zonder

enige

twijfel

speelt

een

verschuiving

van

de

opsporingsprioriteiten, die we hoger reeds aanhaalden- van de lokale drugsrecherche en belangrijke rol. Buiten deze 3 categorieën kan men alle andere gerechtelijke feiten als een aparte categorie of groep van misdrijven nemen. Het betreft een bonte verzameling van uiteenlopende feiten met als meest voorkomende in 2007 hinderend voertuig (495), nachtlawaai/muziek (231), overtreding gemeentelijke regelgeving (151), fout parkeren (144), aantreffen gekwetst/bewusteloos persoon (111), opzettelijke beschadigingen/vandalisme (120). Van de 7 uitgaansbuurten die betrokken zijn in het rapport “Veilig uitgaan” is de Montmartre-buurt goed voor iets meer dan de helft van de geregistreerde gerechtelijke feiten. Het is dus meer dan gerechtvaardigd om in te zoomen op de omvang en de aard van de geregistreerde feiten. In totaal blijft het jaarlijks aantal gerechtelijke feiten ongeveer gelijk. In 2005 registreerde men in de Montmartrebuurt 2928 feiten, in 2006: 2954 feiten, in 2007: 2768 feiten en de eerste 11 maanden van 2008 komt men tot 2464 feiten. Het ziet er m.a.w. naar uit dat men in 2008 in de buurt van hetzelfde aantal als in 2007 zal eindigen. Naar aard van de meldingen zijn de meest voorkomende- en voor ons onderzoek relevante- feiten: hinderen met voertuig (274 in 2007, 162 de eerste 11 maand 2008), problemen met personen (281 in 2007, 258 de eerste 11 maand 2008), diefstallen (170 in 2007, 140 de eerste 11 maand 2008). Nachtlawaai/muziek (163 in 2007, 124 de eerste 11 maand 2008), opzettelijke slagen n.a.v. vechtpartij (103 in 2007, 121 de eerste 11 maand 2008), gauwdiefstal (52 in 2007, 89 de eerste 11 maand 2008), vechtpartij in bende (25 in 2007, 35 de eerste 11 maand 2008). Samengevat mag men gerust stellen dat deze uitgaansbuurt synoniem staat voor veel overlast en gewelddadigheid, bovendien bijzonder veel tussenkomsten vraagt en in die zin loodzwaar weegt op de reeds beperkte capaciteit van het Oostendse politiekorps. Het zou de moeite lonen om eens uit te rekenen wat de politionele tussenkomsten in de Montmartre –buurt op jaarbasis aan man-uren kosten. Een bijkomend probleem is dat er voldoende politionele informatie voorhanden is om te concluderen dat Tjetsjeense, Albanese en ook andere criminele organisaties een aantal etablissementen in de buurt frequenteren en van daaruit criminele activiteiten zouden ontwikkelen. Deze aanwijzingen van ingroei van criminele organisaties vormen een bijzonder aandachtspunt voor de lokale politie maar zouden dat vooral moeten zijn voor de federale gerechtelijke politie van Brugge die de aangewezen politiedienst is om met fenomenen van georganiseerde misdaad in Oostende om te gaan. Men moet zich afvragen of men het huidig beleid ten aanzien van deze notoire overlastbuurt wenst verder te zetten ten koste van andere prioriteiten. Men moet zich afvragen wat het verhoopte effect zou

18

kunnen zijn van deze niet –aflatende symptoombestrijding die structureel weinig of niets bijbrengt aan een oplossing van de problemen.

Keren we terug naar de objectieve geregistreerde criminaliteit/onveiligheid en meer specifiek de drugsgerelateerde criminaliteit onder de diverse vormen (De Ruyver, B., Lemaître, A. & Born, M., et al., 2008). Men onderscheidt vier vormen van druggerelateerde criminaliteit: psychofarmacologische delicten (onder invloed van drugs bijvoorbeeld geweld en seksuele delicten), verwervingsdelicten (om het gebruik te financieren bv. diefstallen en inbraak), systemische delicten (binnen het functioneren van de illegale drugsmarkt bv. geweld en afrekeningen) en consensuele criminaliteit (inbreuken op de drugwetgeving bv dealen en koerieren). We kunnen niet naast de realiteit dat de lokale politie verhoudingsgewijs veel capaciteit investeert in de aanpak van vooral de zichtbare vormen van drugsgerelateerde criminaliteit en overlast (zie De Ruyver, B. et al, 2008). De sectie “drugs” van de opsporingspolitie telt zeven politie- ambtenaren die fulltime werken op de drugsproblematiek. Daarnaast werken ook de interventie- en de wijkpolitie op de drugsproblematiek. Er werd hierover, intern de Oostendse politie, op 1.12.2007 een werkprotocol afgesloten tussen de leiding van de opsporingspolitie, de wijkpolitie en de interventiepolitie dat vastlegt welke dienst wat doet in de strijd tegen de drugsgerelateerde criminaliteit en overlast. De interventiepolitie stelt onderzoek in naar druggebruik, naar druggerelateerde overlast en verricht ook laagdrempelige onderzoeken naar druggerelateerde misdrijven. De interventiepolitie verzekert ook het algemeen toezicht op openbare plaatsen en dus ook op drugsoverlastfenomenen die zich daar zouden voordoen. De wijkpolitie handelt meldingen af die betrekking hebben op druggebruik en drugsoverlast op wijkniveau en verwerkt ook relevante informatie tot bruikbare informatie voor de interventie en de sectie “drugs” van de opsporingspolitie. De sectie “drugs” concentreert zich op de lokale aanbodzijde, zijnde de lokale dealers en hun leveranciers, voor zover het niet gaat om georganiseerde misdaad want dat valt in de actieradius van de federale gerechtelijke politie. De sectie “drugs” concentreert zich verder op cannabisplantages, op in- en uitvoer zonder georganiseerd verband, op beperkt onderzoek naar witwassen en onderzocht ook overdosissen. Intern de Oostendse politie lijkt deze organisatie te werken omdat het principe wordt gehanteerd dat wie een heterdaad vaststelling doet deze in principe ook afhandelt zij het dat, indien aangewezen, men een beroep kan doen op de sectie “drugs” van de opsporingspolitie. Alle uitgewerkte info in drugszaken wordt overgemaakt aan de sectiechef “drugs” die op die manier het overzicht behoudt. Bij deze regeling kunnen volgende bemerkingen worden geplaatst. Op de eerste plaats beperkt deze regeling niet alleen de actieradius van de lokale politie tot louter lokale drugsfenomen, maar verhindert het dat de nochtans goed uitgebouwde drugssectie zicht krijgt op andere dan louter lokale drugsfenomenen. Wat de strijd tegen het drugsaanbod betreft, leidt dit tot redelijk frustrerende situatie 19

dat alleen de zichtbare aspecten- een dealer, een plantage, een drugspand worden aangepakt maar dan men voor de verdere schakels in de keten die instaan voor de bevoorrading, nagenoeg altijd in handen, van criminele organisaties aangewezen is op de opvolging van de FGP. De lokale drugrecherche speelt die informatie waarover ze in het kader van haar onderzoek kennis krijgt, systematisch door aan de FGP Brugge maar het is niet altijd duidelijk of er met deze informatie iets gebeurt, en zo ja, wat. Van een geïntegreerde werking tussen de federale en de lokale politie is eigenlijk geen sprake, enkele individuele dossiers niet te na gesproken. Deze situatie bevordert de innesteling van criminele organisaties in een afzetmarkt die omwille van de omvang van de politiële effectieve vraagzijde zondermeer interessant is. Er zijn aanwijzingen dat daar toch wel sprake zou kunnen van zijn. Feit is dat het fenomeen van de drugspanden, dat zich sedert 2002 in een bijzonder sterke mate heeft ontwikkeld in steden als Antwerpen, Gent, Luik, Mons, maar ook in grensgemeenten als Lanaken, ook in Oostende aan de oppervlakte is gekomen en dit volgens het ondertussen gekende stramien: illegalen als dealers en vooral Fransen als koper (Fijnaut, C. & De Ruyver, B., 2008; De Ruyver et al., 2007). De vaststelling dat de lokale politie een deel van de aanbodzijde niet of onvoldoende in beeld heeft, heeft ook gevolgen voor de ontwikkeling van een geïntegreerd lokaal drugbeleid. Het komt er daarbij niet alleen op aan om alle relevante actoren te betrekken bij de ontwikkeling en de implementatie van het lokaal geïntegreerd beleid, maar ook te vertrekken van een zo volledig mogelijk zicht op zaken. We komen hier verder op terug in deel II over het drugbeleid. Wat de politionele vaststellingen betreft werden er in 2007, 279 aanvankelijke PV‟s opgesteld waarvan 114 door de sectie drugs. Een jaar voordien noteerde men 200 aanvankelijke PV‟s meer maar dit was vooral het gevolg van intensieve controles rond een populaire uitgaansplaats. Daarnaast registreerde de sectie “drugs” 127 druginfo‟s waarvan er 59 resulteerden in één of meerdere PV‟s voor inbreuken op de drugwetgeving. In 2007 werden er 47 personen door de onderzoeksrechter onder voorlopige hechtenis geplaatst voor druggerelateerde misdrijven. In 2006 waren dat er 49 en in 2005: 34. Begin december 2008 waren er al 42 personen voor druggerelateerde misdrijven onder aanhoudingsmandaat geplaatst. De samenwerking tussen de lokale politie en de zone-magistraat die ook de drugsreferentie-magistraat is, verloopt volgens beide partijen intens en in de beste verstandhouding. Het parket volgt in deze ook de beleidslijn van de burgemeester die vooral een focus voorstaat op de zichtbare vormen van de criminele drugsoverlast. In 2007 had men drie drugsdoden, telkenmale gerelateerd aan heroïnegebruik, al dan niet in combinatie met andere drugs. In 2006 telde men 4 drugsdoden. In 2005 en 2004, respectievelijk, 1 en 4 drugsdoden.

Niet alle meldingen bij de politie of vaststellingen door de politie monden uit in een proces-verbaal.

20

Soms gaat het over sociale problemen die een passend gevolg dienen te krijgen in de sociale sector, en waar de politie een doorverwijzing realiseert naar de sociale sector. Andere meldingen of vaststellingen blijken, na enige verificatie, geen aanleiding te geven tot enig politioneel gevolg: er wordt dan ook geen p.v. opgesteld of een doorverwijzing naar de sociale sector of naar de bevoegde administratie gerealiseerd. Een derde mogelijkheid is dat er –zoals cfr. supra besproken- een p.v. wordt opgesteld voor een inbreuk op de strafwetgeving en vervolgens overgemaakt aan het parket. Een laatste mogelijkheid is dat het gaat om een inbreuk op de wetgeving inzake de gemeentelijke administratieve sanctie (GAS-wet) die sedert april 2005 in Oostende wordt toegepast. Tot eind 2008 gebeurde de vaststelling van inbreuken op gemeentelijke verordeningen, die met een administratieve sanctie kunnen worden bestraft, exclusief door de politie, bij middel van een bestuurlijk verslag. Dit betekent dat de reeds veel bevraagde Oostendse politie tot op heden ook nog eens het gewicht van de toepassing van de GAS-wetgeving heeft gedragen. Het voordeel is natuurlijk dat de facto de politie het beleid kan bepalen en dat er zich geen problemen stellen op het vlak van de afstemming met het strafrechtelijk traject en de strafrechtelijke afhandeling. De keerzijde van de medaille is dat de zware belasting van de Oostendse politie allicht verhinderd heeft dat men de volheid van mogelijkheden van de GAS-wet , tot op heden, voldoende heeft kunnen benutten. Dit besef leeft ook bij de Oostendse verantwoordelijkheden die een dubbele vernieuwing aankondigen. In 2009 komen er gemachtigde stadsambtenaren die de bevoegdheid zullen hebben om inbreuken die enkel met een administratieve sanctie kunnen worden bestraft, vast te stellen. Daarnaast bestaat de intentie om de GAS-werking te integreren binnen een nieuw opgerichte dienst “Handhaving en toezicht”. Het is de bedoeling om daar ook de controleteams in onder te brengen om de handhaving van alle gerechtelijke verordeningen op een coherente manier te verzekeren. Dit initiatief zal toelaten om de meerwaarde van de GAS.wet binnen de handhaving van de totaliteit van gemeentelijke verordeningen tot zijn recht te laten komen. In dit opzicht zet men, althans organisatorisch, een belangrijke stap in de richting van een performante bestuurlijke handhaving die voor een stad als Oostende, met de specifieke problemen deze stad eigen, essentieel is. We komen hier verder op terug.

Het feit dat er meer potentialiteit vervat zit in de toepassing van de GAS-wetgeving betekent niet dat de mogelijkheden tot op heden onbenut zijn gebleven.

In 2007 werden 6.210 bestuurlijke verslagen opgesteld door de politie. 5 % werd geseponeerd, hoofdzakelijk omwille van het verstrijken van de termijn van verwittiging van de betrokkenen (6 maand), in mindere mate wegens tekortkomingen aan het initieel bestuurlijk verslag en wegens het onbekend zijn van het adres van de dader. Van de 5.661 opgestarte dossiers werd in 5.655 dossier een beslissing genomen, telkenmale een geldboete en in geen enkel geval de maximumboete. Dit is niet onlogisch als men weet dat 5.502 van de 6.210 vaststellingen betrekking hadden op 21

parkeerovertredingen. 47 bestuurlijke vaststellingen sloegen op openbare reinheid (sluikstorten, wildplassen) en 213 vaststellingen hadden te maken met dieren, vooral honden en hondenpoep, een “klassieker” in de overlast gevende gedragingen.

In de uitgaansbuurten worden vooralsnog niet zoveel bestuurlijke afhandelingen verricht. In 2005 waren dat er 103, in 2006, 184, in 2007, 125 en in de eerste helft van 2008 waren dat er 71. Ook op het vlak van de bestuurlijke afhandelingen is de Montmartre-buurt goed voor de grote meerderheid, waarbij dient aangestipt dat de GAS-overtredingen in meerderheid ‟s nachts worden vastgesteld. Het grootste aantal GAS overtredingen noteert men in het weekend. Wildplassen vormt de belangrijkste categorie van inbreuken.

Deze cijfergegevens tonen eens te meer aan dat ook op het vlak van de overlast die bestuurlijk en niet strafrechtelijk

wordt

aangepakt,

de

Monmartre-buurt

zwaar

drukt

op

de

politie

–en

handhavingscapaciteit wat in termen van kosten / baten nog meer vragen oproept. De politie-capaciteit die in de Montmartre-buurt wordt ingezet is niet beschikbaar voor andere opdrachten die voor het leefen veiligheidsklimaat in Oostende een meer duurzame bijdrage kunnen leveren.

Een indicator die duidelijk aangeeft hoe zwaar de Montmartre-buurt drukt op het politiewerk zijn het aantal bestuurlijke aanhoudingen die in de uitgaansbuurten van Oostende worden verricht. Bijgevoegde tabel toont dat in de Montmartre-buurt veruit de meeste bestuurlijke aanhoudingen worden gedaan.

22

Jaar

2005

Uitgaansbuurt

2006

2007

2008

Totaal

Nacht

Totaal

Nacht

Totaal

Nacht

Jaar

5

5

12

10

13

12

6 mnd

0

0

7

5

7

7

3

0

Jaar

18

17

13

12

10

7

-

-

6 mnd

7

7

10

9

8

5

1

1

Jaar

166

122

176

122

145

104

-

-

6 mnd

55

44

81

61

84

58

69

56

Jaar

24

8

44

22

31

14

-

-

6 mnd

12

4

16

9

13

8

8

5

Jaar

21

8

31

13

22

9

-

-

Vissersplein

6 mnd

7

3

16

7

11

3

3

2

Vissersplein

Jaar

4

1

8

2

6

3

-

-

6 mnd

2

0

3

0

5

2

2

1

Jaar

238

161

284

181

227

149

-

-

6 mnd

83

58

133

91

128

83

86

65

Carré

Hangaar 1

Montmartre

Verbindingsweg Hangaar1 Verbindingsweg

Totaal

Totaal

Nacht

Instelling gesloten

Tabel 1: Het totaal aantal bestuurlijke opsluitingen naar uitgaansbuurt (bron: rapport “veilig uitgaan in Oostende”, juni 2008).

Ongeveer 65% van de bestuurlijke aanhoudingen gebeuren ‟s nachts. De aanleiding tot een bestuurlijke aanhouding kan men afleiden uit volgende tabel.

Volledige

2005

2006

2007

2008

uitgaansbuurt-nacht

Totaal

6 mnd

Totaal

6 mnd

Totaal

6 mnd

Totaal

6 mnd

Moeilijkheden met een

41

16

53

26

62

37

-

22

een

18

9

17

5

12

7

-

2

Vreemdelingenwetgeving

16

1

7

3

4

4

-

1

Opzettelijke

15

4

23

11

13

8

-

11

Dronken persoon

14

3

14

8

12

5

-

6

Moeilijkheden met een

8

3

7

5

6

5

-

3

6

5

15

8

7

3

-

4

persoon Moeilijkheden

in

drankgelegenheid

slagen-

vechtpartij

dronken persoon Vechtpartij in bende

Tabel 2: Totaal aantal bestuurlijke opsluitingen- aanleiding (bron: rapport “veilig uitgaan in Oostende”, juni 2008).

23

Hoofdstuk 2: De beleving van onveiligheid in Oostende De incidenten die zich de afgelopen jaren hebben voorgedaan , wekken de indruk dat Oostende een onveilige stad zou zijn waar geweldmisdrijven schering en inslag zijn. Bepaalde artikelen in de media (HLN) voeden dit beeld en het is maar zeer de vraag of artikelen die de werkelijkheid beschrijven, aangeven dat het met de criminaliteit in Oostende best allemaal nog meevalt, zoniet de goede richting uitgaat (HLN 9.12.2008), evenveel impact hebben op de perceptie van de Oostendenaars m.b.t. hun veiligheid /onveiligheid. In elk geval staat het vast dat positieve artikelen over een dalende criminaliteit niet dezelfde plaats en ruimte krijgen dan negatieve artikelen die de indruk van het tegendeel wekken. Goed nieuws is geen nieuws. Beleidsmakers en ook veiligheidsactoren ergeren zich daaraan en voelen zich daardoor vaak gefrustreerd. De subjectieve component van onveiligheid – de onveiligheidsgevoelens – staat meestal ver verwijderd van de objectieve onveiligheid met name het feit dat men effectief het slachtoffer is geworden van criminaliteit of calamiteiten of dat daar een werkelijke kans toe bestaat. Sedert 1997 toont de veiligheidsbarometer aan dat ongeveer 10 % van de bevraagde steekproef (N = 46.000) zich regelmatig onveilig voelt. In 1997 was dat 10 % , in 2000 was dat 12,4%, in 2002 11,7 % en in 2006, 9,2%. Van deze laatste groep was 15,9 % effectief het slachtoffer van criminaliteit geworden de laatste 5 jaar. Deze cijfers tonen aan dat de kloof tussen de objectieve en subjectieve onveiligheid groot kan zijn. De verklaring hiervoor is eigenlijk redelijk eenvoudig. De subjectieve onveiligheid heeft te maken met tal van andere zaken dan criminaliteit die minstens even sterk of juist nog meer de levenskwaliteit van een individu beïnvloeden. In dit verband kan gedacht worden aan zowel de levensnoodzakelijke behoeften als aan de onzekerheid m.b.t. de eigen toekomst of de toekomst van dierbaren (economisch, gezondheid, integriteit), de kwaliteit van de leefomgeving in termen van huisvesting, buurt, milieu. Vandaar ook dat uit elke veiligheidsmonitor telkenmale dezelfde parameters van onveiligheid op de voorgrond treden: verkeersonveiligheid, hondenpoep, zwerfvuil en andere overlastfenomenen die als bedreigend worden ervaren zoals rondhangende jongeren.

Het gaat om een subjectieve invulling of benoeming van een situatie. Dit wil echter niet zeggen dat de perceptie niet geheel of gedeeltelijk met de realiteit in overeenstemming zou zijn. Zelfs al is dat niet het geval, dan nog blijft een subjectief onveiligheidssgevoel een gegeven dat men niet zomaar kan negeren. Beleidsverantwoordelijken en ook veiligheidsactoren hebben al lang geleerd met deze subjectieve onveiligheidsgevoelens rekening te houden en er in de mate van de mogelijkheid beleidsmatig op in te spelen. Bepaalde politici proberen er zelfs maximaal politiek garen uit te spinnen.

24

Het is met andere woorden van belang om te weten hoe het gesteld is met het onveiligheidsgevoel van de Oostendse bevolking en welke fenomenen en situaties in de leefomgeving als problematisch -in de zin van veiligheidsbedreigend- worden ervaren. De veiligheidsmonitor van 2006 toont aan dat 11,09 % van de bevraagde Oostendenaars zich altijd of vaak onveilig voelt. Daarmee scoort Oostende hoger dan de nationale veiligheidsmonitor, maar zit wel op lijn met vergelijkbare grote steden. Wel is er in Oostende sprake van mijdingsgedrag bij éen op de vier Oostendse respondenten. Eén en ander kan niet los gezien worden van de samenstelling van de Oostendse bevolking waar 25,5 % ouder is dan 65 jaar. Het is een vrij universeel gegeven dat oudere mensen meer onveiligheidsgevoelens hebben en ook meer mijdingsgedrag vertonen. Deze dubbele vaststelling gaat nog meer op voor vrouwen dan voor mannen in die leeftijdscategorie. De meest voorkomende vormen van mijdingsgedrag zijn: “ de woning niet meer verlaten éenmaal de duisternis valt” en “niet opendoen voor onbekenden”. Wat de “buurtproblemen” betreft of de problemen die betrekking hebben op “de onmiddellijke leefomgeving” van de bevraagden zijn de meest aangehaalde fenomenen, in dalende volgorde: onaangepaste snelheid in het verkeer (49%), agressief verkeersgedrag (39,4%), rommel op straat (38,6%), inbraak in woningen (37,6 %), geluidsoverlast door verkeer (37,5%), fietsendiefstal (31,7%), diefstal uit auto‟s (27,9 %), autodiefstal (23,6 %), druggelateerde overlast (19,6%), overlast uitgaande van groepen jongeren (19,2%). Verkeersoverlast , auditieve en visuele overlast, veel voorkomende vermogenscriminaliteit zoals diefstallen en inbraken, overlast veroorzaakt door hangjongeren, druggerelateerde overlast, zijn fenomenen die bij een bevraging naar de oorzaak van de onveiligheidsgevoelens, steeds naar voren komen. Het valt toch op dat er geen sprake is van een vrees voor een directe aantasting van de fysische integriteit bijvoorbeeld door middel van geweldmisdrijven. De onveiligheidsgevoelens van de Oostendse bevolking komen integendeel sterk overeen met deze van de globale veiligheidsmonitor en andere onderzoeken naar veiligheid (Albers, C. & Teller, M., 2006). De subjectieve onveiligheidsgevoelens staan ook los van de graad van tevredenheid over een kernactor van het veiligheidsbeleid, met name de politie. Algemeen geeft de veiligheidsmonitor 2006 aan dat 82,5 % de politie goed en 5 % de politie in ons land zeer goed vindt. 88% van de landelijke respondenten vindt dat de politie professioneel werkt. De cijfergegevens met betrekking tot de Oostendse politie liggen nog iets hoger: 91,9 % is tevreden over het werk van de Oostendse politie terwijl 90,6 % van de Oostendse respondenten vindt dat de Belgische politie goed werk levert. Deze positieve evaluatie van de Oostendse politie kreeg volop bevestiging in onze contacten met alle actoren, diensten, centra die met de Oostendse politie in interactie komen.

25

Een recent onderzoek naar de sociale cohesie en onveiligheid in Belgische kustgemeenten levert interessante gegevens op met betrekking tot onveiligheidsgevoelens en slachtofferschap (Pauwels, L en Hardyns, W., 2008). In het kader van dit onderzoek werden 750 sleutelfiguren bevraagd verspreid over 18 kuststeden (de Belgische kustlijn). Key informants (sleutelfiguren) moeten niet representatief zijn voor de inwoners van de gemeente, ze moeten gekozen worden in functie van hun finaliteit: een deskundig oordeel kunnen vellen over sociale cohesie en buurtproblemen in het onderzoek. In het onderzoek van Pauwels en Hardyns (2008) werd als vereiste gesteld dat de sleutelfiguren zowel dienden te wonen als te werken in de gemeente waarover zij werden bevraagd.

Specifiek wat de bevraging in Oostende betreft zijn volgende gegevens relevant: 47,6% van de respondenten in de Oostendse dataset man waren en dus 52,4% vrouw. Het merendeel van de respondenten uit de Oostendse dataset behoorde tot de leeftijdscategorie 46-60 jaar (34,3%). Slechts 6.7% van de respondenten behoorden tot de leeftijdscategorie > 60 jaar. Dit is een vertekening. Als we rekening houden met het feit dat meer dan 25% van de bevolking ouder is dan 65 jaar (De geactualiseerde omgevingsanalyse, 2007).

In dit onderzoek werd bevraagd naar drie dimensies van sociale cohesie namelijk sociaal vertrouwen, mate van gemeenschap en informele sociale controle. De eerste dimensie is sociaal vertrouwen. Volgende tabel geeft een overzicht van het sociaal vertrouwen3 die heerst in Oostende4 ten opzichte van de andere steden van de Belgische kustlijn. Oostende scoort hier het laagst. Er is een opmerkelijk verschil met de andere 17 kuststeden.

3

Sociaal vertrouwen werd geoperationaliseerd met een schaal van vijf vragen: „Mensen in mijn buurt zijn bereid hun buren te helpen‟ (.748),

„Dit is een samenhangende buurt „(.822), „Mensen in mijn buurt zijn te vertrouwen‟ (.534), „Mensen in mijn buurt gaan over het algemeen niet met elkaar om‟ (.569), „Mensen in mijn buurt delen dezelfde waarden‟ (.410). 4

Belangrijk hier is op te merken dat de gemeenten Raversijde en Mariakerke ook behoren tot de politiezone Oostende, meer bepaald onder

Wijk 3 Mariakerke/Raversijde

26

Sociaal vertrouwen Belgische kustlijn De Panne Koksijde

78,00

Oostduinkerke

gemeentelijk percentage

76,00

Nieuwpoort Lombardsijde

74,00

Westende 72,00

Middelkerke

70,00

Raversijde Mariakerke

68,00

Oostende Bredene

66,00

Vosseslag

64,00

De Haan-Centrum

62,00

Wenduine Blankenberge

60,00

Zeebrugge 18 kustgemeenten

Heist Knokke

Figuur 1: Sociaal vertrouwen Belgische kustlijn

De volgende grafiek geeft een overzicht van de mate aan gemeenschap5 die volgens de respondenten aanwezig is in hun stad. Dit is de tweede dimensie van sociale cohesie die werd meegenomen in het onderzoek. De mate aan gemeenschap in een buurt is bepaald door de respondenten items voor te leggen over de mate waarin zij vinden dat zij hun universele doelen comfort, stimulering, affectie en status in hun buurt hebben weten te realiseren. Uit onderstaande grafiek blijkt Oostende samen met Raversijde (dat deel uitmaakt van de politiezone Oostende) het laagst te scoren van de hele Belgische kustlijn.

5

„Gemeenschap‟ werd geoperationaliseerd met een 3 vragen-schaal: „Ik voel mij veilig in deze buurt‟, „Contacten in deze buurt zijn over het

algemeen goed‟ en „Ik geniet respect in deze buurt‟.

27

Gemeenschap Belgische kustlijn

Koksijde

98,00

Oostduinkerke

96,00


De Panne


94,00

Westende

92,00

Middelkerke

90,00


88,00

Oostende

86,00

Bredene Vosseslag

84,00

De Haan-Centrum

82,00


80,00


Heist Knokke

Figuur 2: Gemeenschap Belgische kustlijn

Ten slotte de laatste dimensie: de informele sociale controle. De mate van informele sociale controle die aanwezig is in een buurt hangt samen met „de mate van gemeenschap‟ die aanwezig is in deze buurt. Wanneer men ervaart dat de contacten in een buurt goed zijn, men het gevoel heeft dat de buren te vertrouwen zijn en dat de buurt een samenhangende buurt is, mag redelijkerwijs verwacht worden dat de informele sociale controle hoger zal zijn dan in een buurt waar er nauwelijks contacten plaats vinden tussen de verschillende bewoners.

28

Informele sociale controle Belgische kustlijn

De Panne Koksijde Oostduinkerke

80,00



75,00

Westende Middelkerke

70,00


65,00

Oostende Bredene

60,00

Vosseslag De Haan-Centrum

55,00


50,00


Heist Knokke

Figuur 3: Informele sociale controle Belgische kustlijn

Uit de grafiek blijkt dat de informele sociale controle in Oostende ongeveer dezelfde is als Nieuwpoort en Middelkerke. Oostende scoort hier dus niet hoog maar ook niet laag.

Naast de drie dimensies van sociale cohesie werd in het onderzoek van Pauwels en Hardyns (2008) ook bevraagd naar een dimensie van onveiligheid namelijk het mijdingsgedrag6. Volgende grafiek geeft ons een idee van het mijdingsgedrag dat aanwezig is in Oostende en dit in vergelijking met de rest van de Belgische kustlijn. Uit de grafiek blijkt duidelijk dat in Oostende er een zeer groot mijdingsgedrag is in vergelijking met de rest van de Belgische kustlijn.

6

Mijdgedrag werd geoperationaliseerd door een drie vragen schaal: „Ik mijd bepaalde plekken in mijn buurt omdat ik ze niet veilig vind‟

(.667), „Ik doe niet open voor onbekende omdat ik dat niet veilig vind‟ (.679) en „Ik vermijd om weg te gaan van huis bij duisternis‟ (.585). De Cronbach‟s Alpha van de schaal is .62.

29

Mijdgedrag Belgische kustlijn


45,00

Nieuwpoort


43,00

Lombardsijde

41,00

Westende

39,00

Middelkerke

37,00

Raversijde

35,00

Mariakerke Oostende

33,00

Bredene

31,00

Vosseslag

29,00

De Haan-Centrum

27,00


25,00


Heist Knokke

Figuur 4: Mijdgedrag Belgische kustlijn

Ten slotte wordt in het onderzoek ook nog een vorm van sociale desorganisatie opgenomen namelijk overlast(Pauwels, L. en Hardyns, W., 2008). Opnieuw kunnen we afleiden uit de grafiek dat Oostende het hoogst scoort in vergelijking met de andere steden van de Belgische kustlijn.

30

Overlast Belgische kustlijn


50,00

Nieuwpoort


48,00

Lombardsijde

46,00

Westende

44,00

Middelkerke

42,00


40,00

Oostende

38,00

Bredene

36,00

Vosseslag

34,00

De Haan-Centrum

32,00


30,00


Heist Knokke

Figuur 5: Overlast Belgische kustlijn

Naast beschrijvende grafieken over de verschillende bevraagde concepten werden ook gegevens verzameld inzake slachtofferschap. Het gaat over slachtofferschap de laatste 5 jaar van één of meerdere strafbare feiten: slachtofferschap van diefstal in de eigen gemeente, slachtofferschap van woninginbraak en tenslotte slachtofferschap van bedreiging met lichamelijk geweld.

Slachtofferschap de laatste 5 jaar (van één of meerdere strafbare feiten) Bij onderstaande grafiek moet de kanttekening gemaakt worden dat het gaat over 30,4% van de totale respondentenpopulatie. Dit wil zeggen dat van de 750 bevraagde sleutelfiguren 30.4% effectief één of meerdere malen slachtoffer geworden is de laatste vijf jaar. Deze 30,4% van de respondenten zijn nog eens verspreid over de 18 bevraagde kuststeden. De grafiek moet dan ook in deze context bekeken worden.

31

De Panne

Proportie slachtofferschap (een of meer strafbare feiten) gedurende laatste Koksijde 5 jaar Oostduinkerke Nieuwpoort Lombardsijde

gemeentelijke proportie

0,45

Westende Middelkerke

0,4 0,35

Raversijde

0,3

Mariakerke Oostende

0,25

Bredene Vosseslag

0,2

De Haan-Centrum

0,15


0,1 18 kustgemeenten

Zeebrugge Heist Knokke

Figuur 6: Proportie slachtofferschap gedurende vijf jaar

Oostende scoort hier samen met de steden Middelkerke, Raversijde en Mariakerke (deze laatsten maken, zoals reeds aangehaald, deel uit van de politiezone Oostende) het hoogst. Oostende neemt hier dus geen uitzonderlijke positie in ten aanzien van de andere steden van de Belgische kustlijn, wat wel het geval was bij de beschrijvende grafieken rond de drie dimensies van sociale cohesie (cfr. Supra).

Slachtofferschap fietsdiefstal in de eigen gemeente Een tweede beschrijvende grafiek die gemaakt werd betreft slachtofferschap van fietsdiefstal in de eigen gemeente. Bij deze grafiek gaat over 12,9% van de totale respondentenpopulatie. Dit wil zeggen dat van de 750 bevraagde sleutelfiguren 12.9% effectief slachtoffer waren van fietsdiefstal. Hier geldt dus dezelfde kanttekening als bij de vorige grafiek gemaakt werd. Met dit verschil dat het aantal effectieve slachtoffers van fietsdiefstal een heel stuk lager ligt dan het percentage effectief slachtofferschap de laatste vijf jaar (30.4%).

32

Proportie fietsdiefstal in de eigen gemeente gedurende afgelopen 12 maanden

De Panne Koksijde Oostduinkerke Nieuwpoort

1


0,9 0,8

Lombardsijde Westende

0,7

Middelkerke

0,6


0,5 0,4

Oostende Bredene

0,3

Vosseslag

0,2

De Haan-Centrum Wenduine

0,1

Blankenberge Zeebrugge

0 18 kustgemeenten

Heist Knokke

Figuur 7: Proportie fietsdiefstal in de eigen gemeente gedurende de afgelopen twaalf maanden

Uit de grafiek blijkt dat Oostende opnieuw geen koploper is. De gemeenten die hier het hoogst scoren zijn Westende, Middelkerke en Zeebrugge.

Slachtofferschap woninginbraak De derde beschrijvende grafiek betreft slachtofferschap van woninginbraak. Deze grafiek gaat over 7,7% van de totale respondentenpopulatie. Dit percentage ligt dus nog een stuk lager dan het geval was bij de bovenstaande grafiek betreffende slachtofferschap fietsdiefstallen (12.9%). Van de 750 bevraagde sleutelfiguren waren dus 7.7% effectief slachtoffer van woninginbraak. Uit de grafiek kan afgeleid worden dat Oostende opnieuw geen opvallende positie inneemt ten aanzien van de andere steden van de Belgische kustlijn. Middelkerke samen met Oostduinkerke scoren het hoogst.

33

De Panne

Proportie slachtofferschap woninginbraak gedurende afgelopen 12 maanden Koksijde

Oostduinkerke Nieuwpoort Lombardsijde


0,14 0,12

Westende

0,1

Middelkerke Raversijde

0,08

Mariakerke

0,06

Oostende Bredene

0,04

Vosseslag

0,02

De Haan-Centrum Wenduine Blankenberge

0 18 kustgemeenten


Figuur 8: Proportie slachtofferschap woninginbraak gedurende afgelopen twaalf maanden

Slachtofferschap bedreiging met lichamelijk geweld Ten slotte de laatste beschrijvende grafiek namelijk deze over het slachtofferschap bedreiging met lichamelijk geweld. Deze grafiek gaat over 8,8% van de totale respondentenpopulatie. Dit percentage ligt iets hoger dan de beschrijvende grafiek betreffende slachtofferschap woninginbraak. Nogmaals dit betekent dat van de 750 sleutelfiguren 8.8 % effectief slachtoffer geweest zijn van bedreiging met lichamelijk geweld.

34

Proportie slachtofferschap bedreiging met lichamelijk geweld in de eigen gemeente gedurende afgelopen 12 maanden

Koksijde Oostduinkerke Nieuwpoort Lombardsijde

1 gemeentelijke proportie

De Panne

0,9

Westende

0,8

Middelkerke Raversijde

0,7 0,5

Mariakerke Oostende

0,4

Bredene

0,3

Vosseslag De Haan-Centrum

0,6

0,2


0,1 0 18 kustgemeenten


Figuur 9: Proportie slachtofferschap bedreiging met lichamelijk geweld in de eigen gemeente gedurende de afgelopen twaalf maanden

Wat opvalt uit bovenstaande grafiek is dat Oostende eerder een laag percentage van slachtofferschap bedreiging met lichamelijk geweld kent in vergelijking met de andere bevraagde kuststeden. Absolute koplopers zijn hier de Panne, Oostduinkerke, Westende, Middelkerke en Wenduine.

We kunnen besluiten uit de hierboven gepresenteerde beschrijvende grafieken slachtofferschap dat Oostende –toch veruit de grootste gemeente- geen uitzonderlijke positie inneemt ten aanzien van de andere bevraagde kuststeden (17 steden). Oostende kent dus geen uitzonderlijk hoog percentage van slachtofferschap in vergelijking met de andere steden van de Belgische kustlijn.

We komen hier verder op terug.

35

Hoofdstuk 3: De organisatie van het veiligheidsbeleid in Oostende Het veiligheidsbeleid in Oostende is gestructureerd zoals dat het geval is in de overige 195 zones en in de andere vergelijkbare gemeenten en steden. Als grote stad, met specifieke problemen, onder andere een uitgebreide sociale problematiek en een beperkte financiële draagkracht, geniet de stad van een ondersteuning vanwege alle bestaande fondsen en middelenstromen die de federale overheid en de Vlaamse Gemeenschap ter beschikking stellen. Algemeen kunnen we stellen dat Oostende zich volledig inschrijft in het concept van een integrale en geïntegreerde veiligheidszorg. Daarbij vertrekt men van een brede benadering van de veiligheidsproblematiek. Criminaliteit, overlast en andere factoren die de leefbaarheid en de kwaliteit van de leefomgeving aantasten, worden benaderd vanuit het concept van de integrale veiligheidszorg, geconcretiseerd rond de drie beleidsassen: preventie, repressie en hulpverlening. Daarbij probeert men elke beleidscomponent op te bouwen vanuit een goed zicht op zaken, in casu de lokale veiligheidsdiagnostiek. In uitvoering van het MB van 15 januari 2007 betreffende de invoering van de strategische veiligheids- en preventieplannen 2007-2010 werd in maart 2008 een lokale veiligheidsdiagnostiek opgemaakt. Hoewel dit belangrijk document formeel tot stand is gekomen in het kader van het preventiebeleid, zoals het organisatorisch is uitgetekend door de federale overheid, bevat het een rijkdom aan gegevens die ook van nut zijn voor de beleidscomponenten “repressie” en “hulpverlening”. In het kader van een geïntegreerd en integraal veiligheidsbeleid is dit ook een evidentie. Voor de veiligheidsdiagnostiek wordt een beroep gedaan op diverse, beschikbare onderzoeksinstrumenten en indicatoren zoals de signaalkaarten, de stadsmonitor 2006, de omgevingsanalyses die in 2004 werden opgesteld door het Sociaal Huis Oostende en in 2007 geactualiseerd, de veiligheidsmonitor- laatst afgenomen in 2006- en ook de algemene omgevingsanalyse voor Vlaanderen (2004).

Oostende geniet van bij het begin van de preventie- en veiligheidcontracten van een dergelijk contract. In het kader van het strategisch veiligheidsplan 2007-2010 en op basis van het rapport “Lokale veiligheidsdiagnostiek” van maart 2008, wordt het preventiebeleid toegespitst op drie prioritaire domeinen: het terugdringen van een aantal vormen van vermogenscriminaliteit (in casu: inbraken, gauwdiefstal, winkeldiefstal, diefstal van en uit een voertuig), het terugdringen van de druggerelateerde maatschappelijke overlast en tot slot het verminderen van de sociale overlast, onder welke vorm ook, op het openbaar domein. Daarbij wordt zowel gestreefd naar een vermindering van de fenomenen als naar een daling van de onveiligheidsgevoelens die ermee gepaard gaan. De prioriteit druggerelateerde maatschappelijke overlast zullen we bespreken in het hoofdstuk over het drugbeleid in Oostende.

36

De prioriteit sociale overlast viseert zowel de netheid en de kwaliteit van de leefomgeving (graffiti, straatbeeld), de veiligheid op het openbaar vervoer, het time-out project met betrekking tot probleemjongeren op school, als het werken met maatschappelijk kwetsbare groepen met wie men zorgzame relaties wil opbouwen, hun sociale bindingen verstevigen én voor wie men de maatschappelijke voorzieningen toegankelijk wil maken. Voor het hard maken van deze sociaalpreventieve objectieven wordt gerekend op het straathoekwerk terwijl men voor de invulling van de rest van deze prioriteit rekent op de gemeenschapswachten en de veiligheidsbeambten. Indien men rekening houdt met het gegeven dat het sociaal probleemveld in Oostende, op bepaalde onderdelen, grote proporties aanneemt en dat daarnaast het aantal straathoekwerkers werd afgebouwd tot vijf, kan men zich vragen stellen bij de werkelijke haalbaarheid van deze nochtans erg belangrijke deelprioriteit. Natuurlijk streeft men een lokaal geïntegreerde werking na met relevante partners die zich bewegen in het sociaal weefsel en in het sociaal probleemveld; maar ook dit vergt een permanente afstemming en dus heel wat energie. Bovendien verwacht men van het straathoekwerk, terecht, ook dat het zorgzame relaties met kwetsbare druggebruikers uitbouwt en ook hun sociale bindingen verstevigt. Alles samen overstijgen deze taken en de daarmee samenhangende verwachtingen, ruimschoots de actuele capacitaire mogelijkheden van het straathoekwerk. Conceptueel

zit

de

structurering

van

het

preventiebeleid

goed

in

elkaar.

Er

zijn

samenwerkingsakkoorden met tal van aangewezen partners (De Lijn, CAW, JAC, GGZ) en de directie “Integrale Veiligheid en samenleven” organiseert overlegmomenten met alle betrokken actoren en bewaakt, ondermeer via begeleidingscommissies, de geïntegreerde werking op projectniveau. Deze directie participeert eveneens aan de opmaak en de uitvoering van het lokaal sociaal beleid. Daarmee worden er noodzakelijke dwarsverbindingen gelegd tussen het veiligheids- en preventiebeleid en alle maatregelen die erop gericht zijn in te werken op het sociaal probleemveld in Oostende. Het is een zuivere toepassing van een crimineel beleid, onderdeel van het bredere sociaal beleid. Ons inziens is dit de enige optie om de leefbaarheid van de Oostendse samenleving te bevorderen omdat sociale cohesie en sociale bindingen, een impact hebben op het veiligheidsbeleven. In de algemene omgevingsanalyse voor Vlaanderen (APS) van 2004 wordt erop gewezen dat wie fysiek kwetsbaar is, een lage scholingsgraad heeft, in verloederde buurten woont, sociaal geïsoleerd is, blootgesteld is aan financiële

onzekerheid

en

beïnvloed

is

door

de

media,

bijzonder

vatbaar

is

voor

onveiligheidsgevoelens. De vergrijzing van de bevolking - ter herhaling in Oostende is meer dan 25% van de bevolking ouder dan 65 jaar- en de doorgedreven commercialisering van de media, zullen de kwetsbaarheid van de individuen vergroten maar er is volgens de APS een remedie daartegen. Men kan het onveiligheidsgevoel laten dalen als men een volwaardig sociaal beleid voert vooral ten aanzien van de meest zwakken en kwetsbaren (APS, 2004). In het kader van het grootstedenbeleid was preventief optreden tegen het onveiligheidsgevoel door projecten die een veilig en aangenaam levenskader bevorderen één van de operationele doelstellingen voor de periode 2005-2007, naast het versterken van de integratie van nieuwe inwoners door hun integratie in het maatschappelijk weefsel te 37

bevorderen. Een studie van de KUL en de ULB heeft in Oostende acht achtergestelde buurten geïdentificeerd (Lokale veiligheidsdiagnostiek, maart 2008). Daar is de afbrokkeling van het sociaal weefsel het grootst. De integratie van nieuwe bewoners verloopt moeizaam, niet in het minst als men geconfronteerd wordt met verschillende culturen en leefgewoonten, wat in Oostende met het brede palet van verschillende nationaliteiten en etnische origines zeker het geval is. Toch toont men in het geval van de wijk “De Nieuwe Stad” aan dat een buurtwerker/opbouwwerker op dit punt veel kan realiseren in de goede richtingen. Isolement, vereenzaming en de anonimiteit van het leven in de stad hebben een negatieve impact op het veiligheidsbeleven. Het grootstedenbeleid heeft in Oostende een positieve duw gegeven aan het verstevigen van het sociaal weefsel in een aantal probleemwijken. Dienstencentra kunnen in dat proces een cruciale rol spelen als laagdrempelige ontmoetingsplaatsen. Voor de oudere buurtbewoners lukt dat, onder impuls van het Sociaal Huis, prima. Voor andere buurtbewoners is dat veel minder of niet het geval (zie deel III). Het Stedenfonds is een belangrijk kanaal van middelen voor Oostende. In 2008 kreeg de stad meer dan vier miljoen euro. Deze fondsen worden vooral ingezet in het sociaal-preventieve veld. In het kader van het Stedenfonds 2003-2007 werd er gewerkt naar vier strategische doelstellingen: verhogen van de onderwijskansen, verhoging van de woonkwaliteit en van het openbaar domein, opvoeren van de participatiegraad aan jeugdinitiatieven, sport en cultuur en tezelfdertijd een lokaal preventief drugbeleid naar scholen en jeugdhuizen ontwikkelen en tot slot het beter betrekken van allochtonen bij de wijkwerking en bij de besluitvormingsprocessen in de stad. Al deze doelstellingen spelen in op structureel zwakke punten in het sociaal weefsel (zie sociaal beleid) en zijn in die zin zeer terechte keuzes. De realisatie ligt omwille van een aantal sociaal-economische factoren veel problematischer en zal een niet aflatende inspanning vergen. Het zal erop aankomen de permanente instroom van mensen met een problematische leefsituatie (het zogenaamde “terminus-effect”) af te remmen, om dan vanuit een stabilisering van het sociaal probleemveld geleidelijk in de diepte in te werken op de diverse onderdelen van het sociaal weefsel: werk, wonen, samenleven, kwaliteit van de leefomgeving, perspectieven voor de jeugd. Daarbij zal ook een versteviging van het economisch weefsel een grote steun bieden, op voorwaarde dat men erin slaagt het sociaal probleemveld binnen beheersbare proporties te houden. In het preventiebeleid van Oostende wordt de aanpak van het sociale vraagstuk terecht aangevuld met een verhoging van het toezicht en de formele sociale controle op het openbaar-en voor het publiek toegankelijke openbare domein (Ponsaers, 2007) en met techno-preventieve en situationele vormen van preventie die erop gericht zijn bepaalde, veel voorkomende, vormen van vermogenscriminaliteit (gauwdiefstal, winkeldiefstal, inbraken, diefstal van voertuig) te voorkomen. Het repressieve beleidde handhaving van de strafrechtelijke- en administratiefrechtelijke regelgeving- wordt vooralsnog door de politie gedragen, en dan bijna exclusief de Oostendse lokale politie. Het korps kampt voor het overgrote deel met onderbezetting van een kader dat eigenlijk al niet berekend is op de omvang van de sociale problematiek zoals die in Oostende bestaat en onvoldoende rekening houdt met de specificiteit van een toeristische stad die in verlofperiodes het bewonersaantal ziet vermenigvuldigen met alles wat 38

dit ook aan criminele dreigingen (vb gauwdiefstallen), met zich meebrengt. Toch slaagt de Oostendse politie erin om de vermogenscriminaliteit binnen redelijke proporties te houden (cfr supra) en geniet het korps de waardering van de bevolking. Nochtans is de consument van het product “veiligheid” veeleisend. Het volstaat te verwijzen naar de 35000 oproepen en meldingen die, onder diverse vormen, bij de politie terechtkomen. De politie voert een beleid van laagdrempeligheid zowel ten aanzien van de bevolking als ten overstaan van de veiligheids- en sociale partners in het werkveld. Dit ligt volledig in lijn met het streven naar een gemeenschapsgerichte politiezorg waarbij men zich maximaal probeert in te schakelen in een geïntegreerd en integraal veiligheidsbeleid. De grote werkdruk, een gevolg van de combinatie van diverse factoren zoals de onderbezetting, het niet-toereikend kader in verhouding tot de vereisten van een grote toeristische stad met een omvangrijk sociaal probleemveld, het grote verwachtingspatroon van zowel de bevolking als de gerechtelijke en bestuurlijke gezagsoverheden, de aanwezigheid van overlastbuurten die disproportioneel politiecapaciteit opslorpen zoals de Montmartre-buurt, maken dat de lokale politie feitelijk tot een brandweerpolitie wordt gedwongen.

Naast de strafrechtelijke afhandeling en de bestuurlijke afhandeling bij toepassing van de GAS-wet (cfr.supa) heeft men in Oostende ook nog twee projecten in het kader van de alternatieve gerechtelijke maatregelen (GAM). Het dienstverleningsproject werkt met meerderjarigen die tot een werkstraf zijn veroordeeld. In 2005 werden 59 dossiers behandeld, in 2006, 68 dossiers. Ook veroordeelden wegens drugsmisdrijven en wegens agressiedelicten worden- zij het met wisselend succes- opgenomen in het project. Voor de uitvoering van de werkstraffen kunnen de veroordeelden terecht op heel wat plaatsen. Het OCMW (Sociaal Huis) geeft voorrang aan de Oostendenaars. De grote meerderheid van de werkgestraften is afkomstig uit minder gegoede milieus. Personen met een loutere verslavingsproblematiek komen niet terecht in dit systeem wegens teveel negatieve ervaringen in het verleden. Zij komen veeleer terecht in de vrijlating onder voorwaarden (voorlopige hechtenis) en in het probatiesysteem. Daarbij valt het op dat vooral de samenwerking met het MSOC niet evident is, onder andere omdat het MSOC sterk vasthoudt aan de eigen werkwijze wat zich moeilijk laat inpassen in het formele kader van een strafprocedure en een strafrechtelijke afhandeling. Dit probleem komt ook aan bod in deel II van dit rapport. Daarnaast heeft men in het kader van de GAM ook een vormingsproject dat zich tot en met 2006 richtte op minderjarigen tussen 14 en 18 jaar met als doel recidivisme en sociale uitsluiting tegen te gaan. In 2005 en 2006 werden respectievelijk 27 en 22 personen in het vormingsproject opgenomen. In 2007 werd besloten om het vormingsproject niet langer voor minderjarigen maar wel voor meerderjarigen open te stellen. Onder andere is er een aanbod uitgewerkt dat zich richt op daders van intrafamiliaal geweld. Het valt absoluut te betreuren dat er niet langer GAM-maatregelen voor minderjarigen worden voorzien. Tijdens onze contacten met vertegenwoordigers uit de jeugdzorg en het jeugdwerk werd dit als een aderlating beschouwd; temeer omdat er zeker voldoende aanbod is 39

voor minderjarigen die zowel in dienstverlenings- als in vormingsprojecten terecht zouden kunnen en daar allicht ook baat zouden bij vinden. Vermits het een overeenkomst is tussen de stad en de FOD justitie valt het te hopen dat beide partijen elkaar in de toekomst nieuwe projecten aanbieden, zeker ook voor minderjarigen die meer baat vinden in het confronterende effect dat uitgaat van een dienstverlening aan de gemeenschap en van diverse modules in het kader van een vormingsproject.

Het zonaal veiligheidsplan (ZVP) vormt een cruciaal onderdeel van het lokaal veiligheidsbeleid, zeg maar de hoeksteen in de lokale beleidsplanning. Het is hét basisdocument voor de lokale politie en voor de beide gezagsoverheden, de Procureur des Konings en de burgemeester. Binnen de “driehoek” krijgt het lokale politiebeleid, als belangrijk onderdeel van het lokaal veiligheidsbeleid, inhoud en vorm. Het ZVP responsabiliseert de korpschef, de Procureur des Konings en de burgemeester als de drie hoofdrolspelers in de realisatie van het lokale veiligheidsbeleid. Dit betekent zeker geen belemmering voor de ontwikkeling van een geïntegreerd en integraal veiligheidsbeleid, eerder een versterking. De burgemeester verbindt zijn schepencollege en legt op die manier de link met alle relevante bevoegdheden en diensten, tot en met de organisaties die steun krijgen vanwege de lokale overheid. Het is een verantwoordelijkheid die de burgemeester zelf moet dragen en die zich niet laat delegeren. Niet alleen omdat de bevoegdheden wettelijk verankerd zijn, maar ook omdat de driehoek staat of valt met de concrete invulling door elk onderdeel. Het is ons aanvoelen dat op dit punt de Oostendse driehoek nog een progressiemarge heeft. Het ZVP vormt de “bijbel” waarop men steeds terugvalt om de dualiteit van de politiefunctie, de bestuurlijke en de gerechtelijke poot, in één coherent beleid te verzekeren. Dit belet niet dat er binnen een beleidscyclus van vier jaar voldoende soepelheid bestaat om in te spelen op nieuwe ontwikkelingen en fenomenen. Het is een beleidsdocument dat voldoende beleidsvrije ruimte voorziet om dit mogelijk te maken. Het is ook een document dat steunt op een grondige analyse van de beschikbare gegevens, zowel op het vlak van de criminaliteit als van de strafrechtelijke en bestuurlijke handhaving. Het bevat ook een grondige doorlichting van de lokale politie. Zowel de capaciteit, de aanwending van de capaciteit en de beschikbare middelen, de al dan niet realisatie van de gestelde objectieven in het aflopend zonaal veiligheidsplan, als de evaluatie van de dienstverlening aan de bevolking, komen aan bod. Dit onderdeel bespreken we in een volgend hoofdstuk. Het ZVP 2009-2012 is, zoals eerder aangehaald, gesteund op meerdere gegevens: subjectieve- in casu de veiligheidsmonitor en een bevraging van de sleutelfiguren- en een objectieve -meer bepaald de criminaliteitsbeeldanalyse 2007 en een analyse van de meldingen. Wat de criminaliteitsbeeldanalyse 2007 betreft, ziet men, zoals eerder aangegeven, een algemeen en duidelijk dalende trend in 2007 en dit meer specifiek op het vlak van verkeer en vermogensdelicten. De geregistreerde geweldsdelicten stagneren ten opzichte van 2006 maar dit is vooral het gevolg van het hogere aandeel van de geregistreerde opzettelijke slagen en verwondingen binnen familieverband (intrafamiliaal geweld), in vergelijking met de andere types van geregistreerde geweldsdelicten. 40

De resultaten van de veiligheidsmonitor werden eerder reeds besproken. Bij de bevraging van de sleutelfiguren werd – in lijn met de logica van de geïntegreerde en integrale veiligheidszorg - de perceptie nagegaan van alle relevante en recurrente partners. De sleutelfiguren werden

opgedeeld

in

vijf

groepen:

partners

bij

de

Oostendse

overheidsdiensten,

de

gezagsoverheden/opdrachtgevers, medewerkers van de politie (aangevers/melders, slachtoffers) en diverse onderdelen van de Oostendse samenleving (senioren, jeugd, allochtonen). Dit resulteerde in een oplijsting van de voornaamste veiligheidsproblemen en dito verwachtingen naar de politie. Op het vlak van criminaliteit komt druggerelateerde criminaliteit/problemen eerst, gevolgd door criminaliteit gepleegd door vreemdelingen, misdrijven tegen personen op het openbaar domein, gauwdiefstallen, mensenhandel/mensensmokkel, criminaliteit gepleegd door illegalen. Op het vlak van verkeer identificeren de sleutelfiguren volgende problemen, in volgorde van belangrijkheid: verkeersegoïstisch gedrag, onverzekerde voertuigen, hinderlijk parkeren. In het kader van de overlastproblematiek zijn de prioritaire

fenomenen:

overlast

in

de

uitgaansbuurten,

overlast

veroorzaakt

door

vreemdelingen/illegalen, overmatig alcoholgebruik door minderjarigen, onveiligheidsgevoelens rond nachtwinkels. De overeenkomst van deze bevraging bevat opmerkelijk veel punten van overeenkomst met de bevindingen die voortvloeien uit onze gesprekken met de actoren van de diverse sectoren die zich bewegen in het Oostendse sociaal probleemveld en het sociaal weefsel. Verwondering hoeft dit niet te wekken. Als men de prioriteiten uit de drie groepen van problemen linkt aan elkaar- en dit lijkt ons noodzakelijk- dan komt men onvermijdelijk uit bij een harde kern van normovertreders die op diverse vlakken- verkeer, criminaliteit en overlast- voor problemen zorgen, van vreemde origine zijn, zich ophouden in de illegale- vaak druggerelateerde- economie en in een bepaalde uitgaansbuurt een dankbare voedingsbodem vinden voor hun activiteiten. We komen hierop terug in onze aanbevelingen. Het is duidelijk dat men deze weliswaar subjectieve- maar toch opvallend veel punten van overeenstemming kennende- perceptie van personen die zich professioneel in de eerste lijn van de Oostendse samenleving bewegen, ernstig moet nemen. Zij zijn uiteindelijk de voelhorens in het maatschappelijk gebeuren.

Het valt op dat men ervoor gekozen heeft in het nieuwe ZVP 2009-2012 een aantal strategische doelstellingen op te nemen die niet zozeer verantwoord kunnen worden op basis van de criminaliteitsbeeldanalyse 2007, maar vooral hun oorsprong vinden in de perceptie van de bevraagde sleutelfiguren. In het domein “veiligheid en leefbaarheid” is er de strategische doelstelling betreffende het bijdragen tot het verhogen van de objectieve en de subjectieve veiligheid in de Oostendse uitgaansbuurten met een specifieke aandacht voor middelengebruik, de geweldsdelicten en de diefstallen. In dit verband zal het van belang zijn om het project “veilig uitgaan in Oostende” en het project “cameratoezicht” op elkaar af te stemmen. 41

Een andere strategische doelstelling is het krijgen van zicht op de prevalentie en de aard van zowel feiten gepleegd door jongeren (-25 jarigen) als feiten waarvan jongeren het slachtoffer zijn, met een focus op gewelds- en zware vermogensdelicten. De beide strategische doelstellingen wenst men te realiseren in samenwerking met partners die een wezenlijke

bijdrage

kunnen

leveren,

zoals

de

coördinator

positief

uitgaansbeleid,

de

preventieambtenaar, het JAC, de jeugddienst, het parket voor de eerste “strategische doelstelling” en voor de tweede “strategische doelstelling” dezelfde actoren en diensten, uitgebreid met het CAW, het Sociaal huis, het comité Bijzondere Jeugdzorg, het onderwijs. Terecht wordt in het ZVP opgemerkt dat om tot een volledig beeld van het fenomeen te komen, de medewerking van alle partners noodzakelijk is. We voegen eraan toe dat voor de realisatie van beide strategische doelstellingen er nood zal zijn aan sturing en coördinatie van het actieplan. De politie van Oostende zal ongetwijfeld bij de beide actieplannen een fundamentele bijdrage leveren maar bevindt zich niet in de positie om de coördinatie en de aansturing van beide resultaatsgerichte actieplannen te verzekeren. Het is duidelijk dat beide actieplannen zich laten inpassen in een geïntegreerde en integrale aanpak van de veiligheidsproblemen. Een geïntegreerde aanpak is niet mogelijk zonder coördinatie door een actor die hetzij wettelijk gemandateerd is, hetzij van de wettelijk bevoegde instanties een expliciet mandaat heeft gekregen. Het is positief en het getuigt van een voluntaristisch veiligheidsbeleid om frontaal problemen aan te pakken die objectief zonder enige twijfel aanwezig zijn- we refereren naar strategische doelstelling twee- maar allicht niet de omvang hebben die ze in de perceptie wel hebben gekregen. Voor strategische doelstelling één is het onontbeerlijk om zowel bestuurlijk- in de brede zin van het woord dus meer dan de toepassing van de GAS-wet - als strafrechtelijk de vooropgestelde fenomenen en hun impact op het veiligheidsbeleven aan te pakken. Dit kan maar onder het gezag van respectievelijk de burgemeester en de Procureur des Konings. In dit geval moet de coördinatie bijna een duobaan zijn, wat mits een duidelijk mandaat -bijvoorbeeld voor de zonemagistraat- geen probleem mag zijn. De politie, meer specifiek de korpschef, is geen optie want de politie is gezagsafhankelijk en kan bezwaarlijk haar gezagsoverheden coördineren. We komen hierop terug in onze aanbevelingen.

42

Hoofdstuk 4: De voornaamste actoren in het veiligheidsbeleid in Oostende 4.1 De politiediensten: de lokale politie van Oostende

Evident gaat het hier niet om een doorlichting van het korps. Daarvoor zijn andere methodes nodig dan degene die in deze “quick scan” zijn aangewend. Het was ons vooral om te doen na te gaan hoe de lokale politie van Oostende zich, vanuit de specifieke functionaliteiten eigen aan een lokaal politiekorps, positioneert in het sociaal weefsel van Oostende. Daarnaast levert een politiekorps ook een product af dat zich onder de noemer “veiligheid” laat vatten maar een veelheid van functionaliteiten omvat, met name de zes basisfunctionaliteiten die de operationele component van de basispolitiezorg vormen: wijkwerking, onthaal, interventie, slachtofferbejegening, opsporing en openbare orde (Ponsaers, P., 2007). De gemeenschapsgerichte politiezorg (GGPZ) vormt het cultureel referentiekader van de Belgische politiediensten. De lokale politie van Oostende schrijft zich volledig in in de principes van de gemeenschapsgerichte politiezorg. Dat blijkt uit de missie van het korps: “Wij zijn een gemeenschapsgerichte politiedienst met respect voor ieders individuele rechten en vrijheden. Het zonaal veiligheidsplan is onze leidraad om resultaatsgericht mee te bouwen aan een leefbare en veilige stad” (Lokale politie Oostende, jaarverslag 2007). De GGPZ staat voor een politie die zich sterk integreert in de samenleving, samen met partners werkt aan de leefbaarheid en de veiligheid én oplossingen probeert aan te brengen voor de problemen die zich stellen (conform de vijf principes van de GGPZ: externe oriëntering, probleemoplossend werken, partnerschap, afleggen van verantwoording en bekwame betrokkenheid). De mate waarin de lokale politie erin slaagt een centrale plaats in het maatschappelijk probleemveld in te nemen, is bepalend voor de realisatie van een gemeenschapsgerichte politiezorg én voor de ontwikkeling van een geïntegreerd en integraal beleid dat de leefbaarheid en de veiligheid in de lokale samenleving ten goede komt. De politie is een belangrijke partij in dit gebeuren, maar lang niet de enige in een verzorgingsstaat. Een geïntegreerd en integraal veiligheidsbeleid kiest voor een brede benadering waarbij alle aspecten van de leefbaarheid worden bewerkt: milieu, ruimtelijke ordening, gezondheid, jeugdzorg, maatschappelijke integratie, tewerkstelling, hulpverlening, armoedebestrijding, criminaliteitspreventie- en repressie (De Ruyver et al., 2004). De politie blijft bij haar core-business maar weet wel wat de partners in de onderscheiden sectoren te bieden hebben en speelt daarop in. In Oostende slaagt de lokale politie er zeer goed in om deze positie hard te maken. Alle gesprekspartners in de onderscheiden sectoren van het Oostends sociaal weefsel zijn unisono vol lof en waardering voor de professionele, toegankelijke opstelling van de lokale politie. Volgens de bevraagde sleutelfiguren slaagt de politie er absoluut in om de vijf premissen van de gemeenschapsgerichte politiezorg (cfr supra) waar te maken. Soms gaat de politie daar ver in. Een voorbeeld is de centrale positie die de politie -deels noodgedwongen- inneemt in het

43

crisisnetwerk (zie deel III). Door het ontbreken van voldoende specifieke hulpverleningsvoorzieningen krijgt de politie vaak het volle gewicht van deze noodzakelijke vorm van hulpverlening en van maatschappelijke interventie. Het kan niet de bedoeling zijn maar vaak draait het, zeker voor een stad als Oostende, daarop uit. Niet alleen de actoren in het sociaal probleemveld van Oostende waarderen het optreden van de Oostendse politie. Ook de Oostendse bevolking is zeer te spreken over de lokale politie, zoals blijkt uit de veiligheidsmonitor 2006 (zie ook cfr supra). Zoals eerder gesteld toont het groot aantal meldingen (> 35000) aan dat de politie van Oostende zich zeer laagdrempelig opstelt ten opzichte van de bevolking. Het telefoonnummer van de zone (059/70.11.11) is duidelijk zeer goed gekend. De meer dan 15000 meldingen op jaarbasis via dit kanaal bewijzen dit ten overvloede. Het gevaar is echter niet denkbeeldig dat de lokale politie van Oostende daardoor in de rol van een openbare orde politie wordt gedrongen. Paul Ponsaers (2007) wijst er terecht op dat de politie meer en meer gelijkgesteld wordt met de “ordehandhaver in de samenleving”. Deze ontwikkeling is voor een belangrijk gedeelte het gevolg van het verdwijnen van de informele sociale controle mechanismen in onze moderne samenleving. In een anonieme, individualistische samenleving is de behoefte aan formele sociale controle evenredig gestegen. Recent bleek naar aanleiding van een debat over veiligheid-onveiligheid in Oostende dat de aanwezige jongere generatie aandrong op meer politietoezicht in de problematische uitgaansbuurt in Oostende, Montmartre. Zo werd er, opnieuw, voorgesteld om er een vaste permanentie van de politie, in te richten. Een voorstel waarbij de korpschef van de lokale politie terecht opmerkte dat er grenzen zijn aan de inzetbare politiecapaciteit van zijn korps. Het verschil in zienswijze illustreert ten volle het dilemma waarvoor de lokale politie van Oostende bijna dagelijks geplaatst wordt: streven naar een gemeenschapsgerichte politiezorg maar gedwongen tot een interventie – om niet te zeggenbrandweerpolitie.

Onder

impuls

van

de

korpschef,

een

overtuigd

aanhanger

van

de

gemeenschapsgerichte politiezorg, wordt er in alle beleidsdocumenten steeds opnieuw onderstreept dat het korps zich volledig inschrijft in de filosofie van de gemeenschapsgerichte politiezorg (zie mission statement jaarverslag 2007). Het ZVP 2007-2012 houdt zoveel als mogelijk rekening met de prioritisering van de problemen en de verwachtingen van de bevraagde Oostendse sleutelfiguren die tevens de partners zijn van de lokale politie bij de implementatie van het lokaal veiligheidsbeleid. Het korps is ook maximaal- in het licht van de beperkte capaciteit- georganiseerd in functie van de principes van de GGPZ. Zo wordt de door de Federale Overheid vooropgestelde minimale werkingsnorm voor de wijkwerking in Oostende in een veelvoud (17,3 volgens de wettelijk voorziene norm versus 54 op kader en 48,1 in realiteit (december 2008) ) overschreden. De motivatie daarvoor kan uit een handboek van de GGPZ komen “De wijkwerking kenmerkt zich door haar bereikbaarheid, beschikbaarheid en aanspreekbaarheid. Van alle politiediensten staat zij het dichtst bij de bevolking. Op deze wijze vormt zij een belangrijke factor in het garanderen van een gemeenschapsgerichte politiezorg. Zij moet de band tussen de burger en de politie versterken.”(ZVP 2009-2012). Deze 44

uitgangspunten zijn meer dan terecht in de realiteit van de snelheid aan en diversiteit van sociale problemen waarmee de stad geconfronteerd wordt. De wijkinspecteurs zijn broodnodig om de synergie te leggen met de andere voorzieningen en organisaties die zich in de frontlijn van het sociaal probleemveld bewegen. De inspanningen die de korpsleiding, daarin gesteund door de burgemeester, leveren om de wijkpolitie behoorlijk te bevolken worden in de praktijk voor een belangrijk gedeelte teniet gedaan door “de klassiekers” die in heel wat politiezones de wijkpolitie afhouden van haar kerntaken: de bulk aan kantschriften van het parket, openbare orde-taken (Hycap, ArroSol, ordediensten,

overbrengingen

van

minderjarigen

en

personen

in

(voorlopige)

hechtenis,

moraliteitsonderzoeken (Commissie ter begeleiding van de politiehervorming op lokaal niveau, derde evaluatieverslag, juni 2007). In Oostende komen daar nog eens de vele administratieve taken bij die gegenereerd worden door de migratiebewegingen van niet EU-burgers. De eindbalans is dat de wijkwerking in de praktijk weggedrukt wordt door een veelheid aan opdrachten waardoor de positieve bedoelingen volledig worden geneutraliseerd. Het gevolg is dat er extern weinig belangstelling bestaat om de wijkpolitie van Oostende te komen versterken wat meteen het deficit verklaart op het kader van de wijkpolitie. Interne mobiliteit is voor een korps dat op diverse andere onderdelen kreunt onder capaciteitsproblemen geen vanzelfsprekendheid. De interventiepolitie haalt eveneens de minimumnorm die door de federale overheid is opgelegd. Het aantal basiskaderleden werd de afgelopen jaren verhoogd, maar haalt nog steeds niet het aantal vooropgesteld in het kader. De “rode loper” zorgde voor een overaanbod aan commissarissen wat tot een herschikking intern de interventiepolitie noopte en de vorming van interventieploegen van ca 25 leden die in twee shiften van elk twaalf uur werken. De interventiepolitie staat qua werking het verst af van de GGPZ omdat er vooral incidentgericht en reactief wordt gewerkt. Anderzijds zijn de leden van het basiskader van de interventiepolitie in hun optreden, net als de wijkinspecteurs, wel bepalend voor de kwaliteit van de dienstverlening. In dit verband kan men niet naast de grote ophelderingsgraad die de interventiepolitie realiseert, kijken. De combinatie van een grote toeristische stad met zeer specifieke problemen- het “Terminus-effect”, het omvangrijk sociaal probleemveld en de transitmigratie, zorgen voor een hoge werkdruk en voor een onderbezetting zeer moeilijke dienstplanning. Toch ligt het absenteïsme (3,92%) er beduidend lager dan de wijkpolitie (6,87%) al heeft dat met de leeftijdpiramides te maken.

De lokale politie geniet zowel bij de opdrachtgevers- parket en onderzoeksrechters- als bij de bestuurlijke overheid een goede reputatie die vooral steunt op professionalisme, grote gedrevenheid en een polyvalentie die voor een stad en een korps van die omvang toch niet evident is. De werkdruk is er navenant. De lokale recherche is opgedeeld in vier secties (drugs, misdrijven tegen personen, vermogenscriminaliteit

en jeugdcriminaliteit) maar schakelt vlot over in polyvalentie. Dit kan

moeilijk anders. Alhoewel in theorie de 10% minimumnorm wordt gehaald is dat in realiteit, door de onderbezetting, niet het geval. De lokale recherche handelt niet alle gerechtelijke dossiers af. Wanneer 45

de interventiepolitie zelf de dader vat, zal de interventiepolitie in principe de zaak ook afhandelen. Dit gebeurt ook bij zware criminele feiten en met regelmaat

(zie hoge ophelderingsgraad die de

interventiepolitie kan voorleggen). Dit belet niet dat de lokale recherche niet in staat is om de veelheid aan info die binnenkomt voldoende te verwerken. De drugssectie, die bestaat uit zes inspecteurs en één hoofdinspecteur, verrichtte tot begin december reeds 42 gerechtelijke aanhoudingen (dit wil zeggen aanhoudingsbewijs afgeleverd door de onderzoeksrechter). Het geeft een idee van de omvang van de drugproblematiek in Oostende. Als men weet dat de drugssectie zich vooral concentreert op de dealers die direct de gebruikers bevoorraden – een uitdrukkelijke wens van de bestuurlijke overheid- en in het straatbeeld voor overlast zorgen, beseft men dat achter de dealers/bevoorraders, netwerken van drughandel schuilgaan. De haven en de internationale transportlijn naar het Verenigd Koninkijk, uitgaansbuurten als interessante verdeelcentra en een uitgebreide afzetmarkt, zorgen voor een bloeiende drugsmarkt die niet te behappen valt met zeven gedreven rechercheurs. Tot begin december 2008 had de drugsrecherche reeds meer dan 100 info‟s over drugshandel en gelieerde activiteiten ontvangen. Met de beschikbare capaciteit is men erin geslaagd ongeveer de helft van de binnengekomen info‟s te onderzoeken. De drugsrecherche zou liever “hoger” op het drugaanbod werken en meer investeren in de netwerken die de lokale dealers bevoorraden, maar dit dreigt de zichtbaarheid van de drugsoverlast te vergroten, wat botst met de beleidslijn. Het is duidelijk dat de Federale Gerechtelijke politie (FGP) op een structurele wijze zich moet engageren in de aanpak van de drugshandel in Oostende. De FGP is wel aanwezig maar concentreert zich vooral op de grote internationale trafieken via de lucht- en zeehavens en op de grootschalige drugproductie. Tussen dit onderdeel van de drugsmarkt en de detailhandel ligt het meest winstgevend onderdeel van de drugsmarkt: de grootdistributie of tussenhandel. Die is zonder enige twijfel actief in Oostende. Het is geen toeval dat het afgelopen jaar de eerste twee drugspanden in Oostende werden opgerold. Net zoals in andere grote Belgische steden: Antwerpen, Gent, Luik en Mons, waren de kopers Fransen en de opgepakte dealers illegalen (De Ruyver, B. et al., 2007). De aanwezigheid van een groot aantal illegalen/migranten vormt voor de criminele organisaties die de drugspanden opzetten en bevoorraden een faciliterende factor.

Zoals

recent

aanbeloven

in

de

wetenschappelijke

studie

inzake

grensoverschrijdende

drugsgerelateerde criminaliteit (Fijnaut, C. & De Ruyver, B., 2008) is het aan de federale gerechtelijke politie (FGP) om te werken op dit onderdeel van de drugsmarkt. Idealiter gebeurt dit in nauwe samenwerking met de lokale recherche die meestal goed zicht heeft op de plaatsen waar vraag en aanbod elkaar treffen. De samenwerking tussen de drugssectie en de unit drugs van de FGP Brugge is de afgelopen maanden wat meer intensief in die zin dat er case-to-case info wordt doorgespeeld. Het is echter duidelijk dat er nood is aan een systematische, structurele samenwerking tussen de federale en de lokale politie en dat het parket deze samenwerking moet bewaken en aansturen.

46

Wat geldt voor de diverse vormen van druggerelateerde criminaliteit, gaat evengoed op voor de aanpak van criminele organisaties die proberen in Oostende vaste grond aan de voeten te krijgen. De lokale recherche beschikt over aanwijzingen dat ondermeer het Albanese criminele milieu en ook een kleine harde criminele kern van de Tsjetsjeense gemeenschap proberen greep te krijgen op een aantal inrichtingen in de Montmartre-buurt, op het prostitutiemilieu. Rederlijkerwijze mag verwacht worden dat drugshandel en wapenhandel niet ver af zijn. De FGP van Brugge, de aangewezen politiedienst als het gaat om georganiseerde misdaadactiviteiten, heeft in het verleden reeds geprobeerd om de dreiging in te schatten. Het is goed dat men dit op een permanente basis zou doen, in een geïntegreerd verband met de lokale politie, en, zoals het hoort, onder aansturing van het parket. Er zijn trouwens nog andere goede redenen opdat de FGP van Brugge met meer dan gewone aandacht de ontwikkelingen in Oostende op de voet zou volgen. Het volstaat te verwijzen naar de mensenhandel en de mensensmokkel die als criminele fenomenen onder andere teren op het migratiefenomeen waarmee Oostende behoorlijk geconfronteerd wordt. Er zijn voldoende kanalen om een geïntegreerde aanpak gestalte en inhoud te geven. Op de eerste plaats is er de zonale veiligheidsraad waar alle betrokken partners samenzitten. Ook het arrondissementeel rechercheoverleg biedt een forum om structurele afspraken te maken in functie van een gecoördineerde aanpak. Met de scheepvaart en de spoorwegpolitie lukt die samenwerking, onder andere met de sectie “misdrijven tegen personen” die zich onder andere richt op de vreemdelingenproblematiek met inbegrip van de mensenhandel. De samenwerking met een aantal secties van de FGP en met de scheepvaartpolitie en de spoorwegpolitie verloopt goed. Wel blijft justitie moeite hebben om te volgen en dit zowel op het niveau van het parket en van de onderzoeksrechter. Nochtans beseft iedereen dat geweldsmisdrijven een snelle justitiële afhandeling behoeven. In die zin is het symptomatisch dat erupties van geweld zoals de raid van de Tsjetsjeense jongeren op dancing Carré Beach (19 augustus 2006, waar 16 aanvallers van hun vrijheid beroofd werden) en een schietpartij tussen de Tsjetsenen en Albanesen van 2005, nog steeds niet justitieel werden afgehandeld. Voor de betrokken geweldplegers komt dit over als een vrijgeleide die niet bepaalt uitnodigt tot bijsturing van hun attitudes en gedrag. De sectie “jeugdcriminaliteit” is gegroeid uit de dienst “Jeugd en gezin”, die voor de politiehervorming bestond en een eerder sociale, dan wel gerechtelijke benadering voorstond. Deze laagdrempelige benadering blijft nog steeds doorwerken. Het vergemakkelijkt ongetwijfeld de samenwerking met de organisaties die instaan voor de sociale en medisch-psychologische begeleiding maar de gerechtelijke werking, de core-business van een opsporingsdienst, komt daardoor in de verdrukking. Bovendien zijn er de afgelopen jaren een aantal opdrachten bijgekomen (PLP 41, Hergo, Stuurgroep anti-spijbelcoach). Vermits de FGP niet langer beschikt over een unit “jeugd” kan het enige perspectief komen van een uitbreiding van de sectie “jeugdcriminaliteit”. Tot slot van dit luik over een alom gewaardeerde, maar sterk onderbemande recherchedienst, dient aangestipt dat de noodzaak tot polyvalentie ook wordt doorgetrokken naar de opsporingsdienst. De 47

leden van de recherche worden ook ingezet voor hycap-ordediensten enzovoort. Het is een situatie die kenmerkend is voor kleine zones die niet de capaciteit hebben voor een basispolitiezorg van 24u/24u te verzekeren. Voor een grote zone als Oostende is het een vreemde situatie, evenzeer ingegeven door capaciteitsnood en dus zeer begrijpelijk, maar absoluut niet wenselijk in het licht van de noden die we beschreven hebben. Men mag niet uit het oog verliezen dat de prestaties die de leden van de recherche of de wijk leveren ten behoeve van openbare orde-activiteiten ten koste gaan van hun eigenlijke opdrachten. Voor de wijkpolitie kan men nog argumenteren dat men op die manier de loonkloof dichtrijdt die er bestaat tussen de wijkpolitie en de andere basisfunctionaliteiten. Voor de leden van de opsporingsdienst gaat dit echter niet op. We begrijpen dat de korpsleiding in de gegeven omstandigheden geen alternatief heeft. Dit kan er alleen komen wanneer de capaciteit wordt uitgebreid of dat bepaalde capaciteit wegzuigende opdrachten drastisch worden afgebouwd -of nog beter- worden afgeschaft. Het ideale zou een combinatie van beide maatregelen zijn.

4.2 De veiligheidsbeambten, de stadswachten, de samenwerking met De Lijn

De veiligheidsbeambten nemen, net als de stadswachten, een vaste plaats in in het weefsel van toezicht en sociale controle in Oostende. Zowel de veiligheidsbeambten als de stadwachten stellen zich zeer complementair op aan de politie en worden door de korpschef ook als een verlengstuk voor de politie beschouwd, zij het evident zonder de bevoegdheid van een politieambtenaar te hebben. De veiligheidsbeambten vullen deels het gat in dat de politie noodgedwongen door het vele “bureauwerk”- de administratieve druk blijft onverantwoord hoog niettegenstaande alle aanbevelingen en goede intenties (zie rapport begeleidingscommissie)- in het openbaar domein laat. Specifiek wat de veiligheidsbeambten betreft, blijven er begin januari 2009 nog elf van de aanvankelijke 17 over. Wie op pensioen gaat, wordt niet vervangen wat betekent dat er toch een hiaat zal ontstaan in het veiligheidsbeleid van Oostende. De veiligheidsbeambten vervullen nu een rol in de technopreventie (onder andere het graveren van fietsen, inbraakpreventie) en werken vooral op allerlei vormen van overlast die het straatbeeld verstoren en de leefbaarheid in bepaalde wijken - ook zogenaamde kleine criminaliteit zoals gauwdiefstallen- bedreigen. Hun signaalfunctie- zoals via de signaalkaarten- laat de Oostendse politie en andere overheidsdiensten toe om kort op de bal te spelen. Vanaf 1 januari 2009 komen de veiligheidsbeambten, samen met de stadswachten, onder leiding van een fulltime-coördinator, wat de aansturing zal bevorderen en in principe nog een betere complementariteit met de politie en de andere stadsdiensten zal verzekeren. Tezelfdertijd ligt hier een mogelijk risico. Men zal er moeten over waken dat er geen verzelfstandiging optreedt. De stadswachten (34 in aantal) hebben altijd een goede relatie gehand met de politie. Zo moet de korpschef zijn advies geven bij de aanstelling van de stadswachten. De politie vertrouwt ook het toezicht op bepaalde evenementen toe aan de stadswachten. 48

Drie gemeenschapswachten fungeren als lijnspotter. Evident vormt het voorkomen van geweld op het openbaar vervoer een aandachtspunt, zowel voor de stedelijke verantwoordelijken als voor de verantwoordelijken van De Lijn in Oostende. Zoals in meerdere steden en gemeenten betstaat er ook in Oostende een breed preventief netwerk dat geweldsincidenten moet ontraden en voorkomen ondermeer door het verhogen van het toezicht en de sociale controle: camera‟s, online-verbinding met de dispatching die ten allen tijde de bijstand van de politie kan inroepen (48 keer in 2007). Met andere woorden: er wordt ook in Oostende op dit punt kort op de bal gespeeld. De lijnspotters verhogen de sociale controle op de lijn. Ze geven informatie en stellen zich behulpzaam op ten overstaan van de oudere passagiers die in Oostende ruim vertegenwoordigd zijn. Ook de aanwezigheid van aspirantpolitieinspecteurs in uniform draagt bij tot het verhogen van de veiligheidsgevoelens. De Lijn hecht veel belang aan het houden van een goed zicht op zaken. Daarom krijgen de straathoekwerkers gratis openbaar vervoer. Op die manier kunnen ze in alle omstandigheden voeling houden met hun doelgroepen. Ook met de scholen wordt goed samengewerkt. Echte probleemscholen zijn er op dit vlak niet. Echt zware fysieke aanvallen op chauffeurs zijn er nog niet geweest. Men heeft bij De Lijn weet van twee gevallen van fysieke agressie (slagen en verwondingen en verkeersagressie). Wel zijn er gevallen van verbale agressie gepleegd door lokale jongeren uit Bredene en Oostende. Volgens de lijnspotters is er zeker geen sprake van een verhoogde agressie. Tot op heden vallen zowel het aantal als de aard van de incidenten best mee. Evident zijn er een aantal hotspots (gebied met concentratie van incidenten) onder andere rond het station van Oostende, maar volgens de veiligheidsverantwoordelijke van De Lijn doorstaat de situatie in Oostende best de vergelijking met andere steden van vergelijkbare grootte.

4.3 Het parket van Brugge

De samenwerking tussen het parket van Brugge en de lokale politie verloopt goed. Dit is zonder enige twijfel de verdienste van enerzijds de korpschef en anderzijds de zonemagistraat die niet alleen door de lokale actoren maar ook door de hulpverlening en de sociale sector wordt gewaardeerd voor de sterke betrokkenheid bij het Oostendse probleemveld. Het parket volgt in drugszaken een strak beleid. Dealen wordt altijd vervolgd van zodra het over meer gaat dan “dealen om het persoonlijk gebruik te financieren”. Daarnaast is men zich bewust van de omvang van het drugprobleem. Men beseft dat het drugsaanbod en ook de druggerelateerde criminaliteit in de hand worden gewerkt door de grote vraag naar drugs. Het hulpverleningsaanbod en inzonderheid de laagdrempelige methadonverstrekking trekken heroïnomanen aan maar tezelfdertijd is deze vorm van harm reduction ook nodig, gezien het aantal heroïnomanen of druggebruikers met

49

heroïne als hoofdproduct. Het parket toont zich tevreden dat de sectie “drugs” van de FGP Brugge zich de laatste maanden meer richt op het drugsaanbod in Oostende. Het parket is zich bewust van het feit dat de lokale politie kampt met capaciteitsproblemen, ook wat betreft de recherchewerking. Wat de werking van de “driehoek” betreft, is het parket vragende partij om, in het licht van de strategische doelstellingen van het nieuwe zonale veiligheidsplan 2009-2011, deze te activeren. De procureur des Konings verleent op dit punt zijn volle steun en wil onder andere van de aanpak van de geweldscriminaliteit een prioriteit maken. In dit verband zal hard worden opgetreden tegen illegaal wapenbezit, onder andere in het uitgaansleven Het is trouwens een ernstig probleem. Het parket zal ook werk maken van duidelijke afspraken met de bestuurlijke overheid van Oostende met betrekking tot de toepassing van de GAS-wet, inzonderheid voor wat betreft de zogenaamde gemengde misdrijven. Het is de bedoeling om op dit punt duidelijke beleidslijnen uit te werken. Wat de aanwijzingen over een mogelijke ingroei van Albanese en Tsjetsjeense criminele organisaties in het Oostendse nachtleven betreft, zal het parket een bijzonder aandachtige positie innemen en rekent men op de FGP Brugge om terzake een degelijke informatiepositie uit te bouwen.

50

Hoofdstuk 5: Aanbevelingen 1. De jaarlijkse monitoring van de subjectieve onveiligheid en het slachtofferschap in Oostende. De veiligheidsmonitor van Binnenlandse Zaken is een nuttige tool die ondermeer de lokale zones in staat stelt om zicht te verwerven op de onveiligheidsgevoelens, slachtofferschap, op de perceptie over de lokale politie. Kortom toelaat om, met kennis van zaken, het beleid en de werking van de politie bij te sturen waar nodig. De veiligheidsmonitor wordt echter maar periodiek afgenomen. In het licht van de perceptie van onveiligheid die over Oostende de afgelopen jaren is neergedaald, is het aangewezen om deze oefening jaarlijks te herhalen. Het is daarbij van belang dat dit zou gebeuren op een wijze die toelaat de bekomen gegevens zowel onderling als met de veiligheidsmonitor van BIZA te vergelijken. Het Ugent- onderzoek (zie hoofdstuk 2), dat is uitgevoerd onder leiding van Prof. Pauwels, beantwoordt aan alle standaarden van goed kwantitatief onderzoek en heeft het grote voordeel dat het aan de betrokken zone niets kost, vermits het wordt uitgevoerd in het kader van de cursus “kwantitatieve methoden en technieken”. Bovendien zijn de vragen geput uit de veiligheidsmonitor van BIZA, wat tegemoet komt aan de eis van vergelijkbaarheid.

2. Een betere structurering en opvolging van het lokaal veiligheidsbeleid Het is nodig dat de sleutelactoren van het veiligheidsbeleid de komende tijd inzetten op een voluntaristisch veiligheidsbeleid, in de zin dat er kort op de bal wordt gespeeld. Het mag dan zo zijn dat er objectief bekeken- zie hoofdstuk 1- misschien geen reden is om in paniek te slaan over de veiligheidssituatie in Oostende, er zijn toch ook goede argumenten om een strak aangestuurd veiligheidsbeleid te voeren. Op de eerste plaats is er de perceptie van onveiligheid en criminele opportuniteiten. Deze laatsten kunnen ook een aanzuigeffect hebben op criminele groeperingen en individuen die denken dat er in Oostende “zaken” te doen zijn. Een tweede argument is de sociale voedingsbodem- zie deel II en II- die maakt dat er weinig nodig is om een escalatie van bepaalde ongewenste fenomenen te krijgen. Tot slot is het zo dat het veiligheidsbeleid in Oostende de afgelopen jaren bijna exclusief gedragen is door de lokale politie. Al heeft de lokale politie dat op een meer dan behoorlijke wijze gedaan, de Octopushervorming heeft het lokaal veiligheidsbeleid totaal anders uitgetekend, ondermeer met een sterke gezagsafhankelijkheid van de lokale politie ten opzichte van de gezagsoverheden: de burgemeester (de bestuurlijke politiefunctie) en de Procureur des Konings (de gerechtelijke politiefunctie). Zoals in hoofdstuk drie aangegeven, heeft men de afgelopen tien jaar gekozen voor een geïntegreerd en integraal veiligheidsbeleid (Federaal Veiligheidsplan 200, Kadernota Integrale veiligheid, 2004, Nationale veiligheidsplannen) en dit op alle niveaus, het lokale incluis.

51

Een dergelijk veiligheidsbeleid staat of valt met de betrokkenheid van ALLE veiligheidsactoren. Voor Oostende betekent dit concreet dat de burgemeester en de Procureur des Konings, samen met de korpschef, instaan voor het lokaal veiligheidsbeleid in Oostende.

Inhoud en vorm geven aan een voluntaristisch lokaal veiligheidsbeleid moet zich concretiseren in volgende fora: Het zonaal veiligheidsoverleg: gevormd door de burgemeester, de Procureur des Konings, de directeur integrale veiligheid en de verantwoordelijke voor de dienst handhaving en toezicht. De gerechtelijke directeur van de FGP Brugge en de Bestuurlijke directeur coördinator, de verantwoordelijke van de scheepvaart- (SPN) en van de spoorwegpolitie (SPC), kunnen eveneens uitgenodigd worden indien dit aangewezen is. Het zonaal veiligheidsoverleg wordt maandelijks gehouden en heeft als opdracht om de integrale aanpak van alle zonale veiligheidsproblemen te verzekeren, wat neerkomt op een afstemming tussen preventie, repressie en nazorg en een duidelijke afstemming van de bestuurlijke- en de strafrechtelijke trajecten. De burgemeester die dit zonaal veiligheidsoverleg voorzit, kan zich niet laten vertegenwoordigen. De Procureur des Konings kan zich laten vertegenwoordigen door de zonemagistraat voor zover deze laatste het parket kan verbinden dankzij een mandaat van de Procureur des Konings. De zonale veiligheidsraad: komt nu éénmaal per jaar samen en wordt als een obligaat nummer aanzien. Het moet de bedoeling zijn dat dit bij wet-voorziene-orgaan, dat de afstemming beoogt tussen de zone en het gerechtelijk arrondissement, per kwartaal samenkomt. Onder andere de voorbereiding en goedkeuring van dit zonaal veiligheidsplan, rekening houdende met zowel de lokale als de federale prioriteiten en voorhanden zijnde capaciteit, vormt een kerntaak van de zonale veiligheidsraad. Alle leden- burgemeester, Procureur des Konings, Dirco en gerechtelijk directeur- worden geacht zich tenvolle te engageren voor dit orgaan dat een geïntegreerde aanpak van alle veiligheidsdiensten ten voordele van het lokaal niveau moet bewaken. De raad voor bestuurlijke handhaving: dit is een nieuw op te richten orgaan dat administratief steunt op de dienst “integrale veiligheid” en op de dienst voor “handhaving en toezicht”. Naast de beide verantwoordelijken van deze diensten maken ook de burgemeester en de korpschef van de lokale politie deel uit van deze raad. De raad heeft als opdracht om de bestuurlijke handhaving van veiligheids- en overlastfenomen te organiseren. Dit ligt in lijn met de eerder gemaakte vaststelling dat vooral op dit vlak nog heel wat vooruitgang kan worden gemaakt. We verwijzen naar wat eerder werd geschreven over de toepassing van de GAS-wet in Oostende en de nieuwe intenties op dit vlak. De raad voor bestuurlijke handhaving kan de Oostendse- noodgedwongen “light-versie”- van de Nederlandse BIBOBwet inzake gewapend bestuur vormen. De raad, hierin bijgestaan door de dienst voor 52

“handhaving en toezicht” die zowel de voorbereiding als de uitvoering van de genomen beleidsbeslissingen verzekert, bepaalt het beleid op het vlak van screening van de aanvragers en van het afleveren van vergunningen, op het vlak van de aansturing van de veiligheidsbeambten en de gemeenschapswachten, zorgt voor een duidelijk beleid op het vlak van de bestuurlijke handhaving en de toepassing van de GAS-wet. De dienst voor “handhaving en toezicht” bereidt voortaan de sluitingsdossiers voor op basis van de diverse wetten (gemeentewet, drugwet, ea). Tot op heden moest de lokale politie die taak op zich nemen, terwijl ze daar niet voor uitgerust is en het hier om een oneigenlijke politietaak gaat die de reeds beperkte politiecapaciteit op lokaal vlak nog verder hypothekeert. De ontwikkeling van een vergunningsbeleid in het kader van de bestuurlijke handhaving, impliceert dat de bevoegde schepenen en hun administratie worden betrokken bij het beleid terzake en dus, desgewenst toegevoegd worden aan de raad voor bestuurlijke handhaving.

Een duidelijk engagement vanwege de Procureur des Konings en het parket: Sedert de Octopushervorming is de Procureur des Konings de scharnier van het strafrechtelijk beleid, beleidsmatig en operationeel. Een performante strafrechtshandhaving wordt in belangrijke mate bepaald door de wijze waarop de Procureur des Konings “weegt” op het veiligheidsbeleid binnen zijn/haar arrondissement en zijn politiediensten- FGP en lokale rechercheurs- en stuurt in functie van de vastgelegde opsporingsprioriteiten. We hebben in hoofdstuk drie aangegeven dat de lokale politie van Oostende zich soms wat verweesd voelt door de Brugse magistratuur, uitzondering gemaakt voor de zonemagistraat die alom geprezen wordt voor zijn kordate en gedreven opstelling. Op alle parameters- georganiseerde vormen van criminaliteit, de drugsprobelamtiek en de druggerelateerde criminaliteit, overlastfenomenen en de sociale problematiek- scoort Oostende hoger dan Brugge. Daar waren al onze respondenten het over eens. Het kan dus moeilijk anders dan dat de Procureur des Konings en zijn parket, in het verlengde hiervan, de FGP van Brugge een bijzondere aandacht betonen en grote inspanningen leveren voor een performante strafrechtshandhaving in Oostende. Dat betekent dat zijn wegen op het zonaal veiligheidsoverleg en op de zonale veiligheidsraad en dat zij in het arrondissementeel recherche-overleg voldoende de blik op Oostende en wat er crimineel leeft, houden. Dit is maar mogelijk als het parket van Brugge, de FGP aanstuurt in de richting van het grootschalig drugsaanbod in Oostende, van de mensenhandel en de mensensmokkel, van de criminele organisaties die proberen in Oostende voet aan de grond te krijgen. De Procureur des Konings is vragende partij om de operationele capaciteit van de Oostendse lokale politie op te trekken want dit komt ook de lokale recherchecapaciteit ten goede.

De noodzakelijke uitbreiding van de capaciteit van de lokale politie De capaciteit van de lokale politie van Oostende is ondermaats. Een stad die sedert de politiehervorming en de ontdekking van het belang van een goed lokaal veiligheidsbeleid, vaak met 53

Oostende vergeleken wordt- niet in het minst omdat beide tot dezelfde categorie van zones behoren- is Mechelen. Begin de jaren 2000 kende Mechelen een ernstige veiligheidsproblematiek. De stad besloot fors te investeren in het veiligheidsbeleid en investeerde fors in de uitbouw van het politiekorps. De KUL-norm voor Mechelen is, net als voor Oostende, 254. De minimale norm voor het operationeel personeel- ooit terecht de minimum minimorumnorm genoemd- bedraagt in Mechelen 262. In Oostende is dat 260. Het voorziene operationeel kader in Mechelen werd door de lokale overheid opgetrokken naar 268. Voor het moment heeft Mechelen zelf 279 operationele personeelsleden. In Oostende heeft men enigszins de omgekeerde weg gevolgd. Het voorziene organiek kader wordt lang niet bereikt: 256 operationele personeelsleden die eigenlijk 250 FTE‟s zijn. Men zit dus onder de KUL-norm, daar waar kort na de opstart van de hervorming gebleken is dat de KUL-norm voor de kustzones te laag is omdat de factor “toerisme” te weinig weegt. Dit is echter nog niet alles, zoals vele andere zones kampt Oostende met de traagheid van het mobiliteitssysteem, met langdurig zieken, met langdurige opleidingen, arbeidsongevallen en werken 20 à 25 personeelsleden deeltijds, met alle gevolgen voor hun inzetbaarheid. De gevolgen van deze structurele onderbezetting hebben we eerder reeds beschreven: het korps wil voluit gaan voor een gemeenschapsgerichte politiezorg maar wordt door een combinatie van concentratie van overlast in één uitgaansbuurt, de omvangrijke sociale problematiek, de vele oneigenlijke politietaken en de structurele onderbezetting, in de rol van een brandweerpolitie gedwongen. Dit is bijzonder jammer omdat de lokale politie daardoor veel kansen om nog beter werk af te leveren, aan zich moet laten voorbijgaan. Bovendien wordt er door de armlastige financiële situatie van de stad, constant middelen weggesnoeid die nochtans meer dan noodzakelijk zijn om de structurele onderbezetting te kunnen compenseren door bijvoorbeeld meer overuren. De lokale politie dreigt daardoor in een negatieve spiraal te worden mee gezogen wat zeer erg is én voor een korps dat echt een draagvlak heeft in het sociale weefsel van Oostende én voor de stad zelf die voor het veiligheidsbeleid zeer afhankelijk is van haar lokaal politiekorps. Daarom moet er zeer snel werk gemaakt worden van een wegwerken van de structurele onderbezetting. Daarvoor dienen zich drie mogelijke kanalen aan die, in combinatie, zullen aangesproken moeten worden. Op de eerste plaats moet op korte termijn het kader worden opgevuld. Er moet, met de hulp van BIZA en de dienst “recrutering” van de federale politie, een actieve wervingscampagne worden gevoerd waarbij, in navolging van onder andere de politiezones Gent en Antwerpen, de zone zelf de recrutering kan doen met de garantie voor de betrokken kandidaten dat, als zij slagen voor de toelatingsproef, onmiddellijk aan de slag kunnen in de zone Oostende, zij het onder de verplichting om er vijf jaar te blijven. Een tweede kanaal is het afbouwen van capaciteitsverslindende probleemgebieden en het terugdringen van oneigenlijke politietaken en de administratieve overlast zoals bij herhaling voorgesteld in de rapporten (2003, 2005, 2007) van de begeleidingscommissies voor de hervorming van de politie op 54

lokaal niveau. Het eerste heeft betrekking op de sanering van de Montmartre-buurt (zie verder). Het tweede is maar mogelijk in overleg met de stadsdiensten en met het parket van Brugge (kantschriften). De burgemeester en de Procureur des Konings zullen op dit punt hun verantwoordelijkheid moeten opnemen. Het zonaal veiligheidsoverleg biedt het ideale forum voor deze oefening. Een derde kanaal is eerder van structurele aard en vereist de inzet en bereidheid van de Minister van Binnenlandse Zaken om –eindelijk- werk te maken van de herziening van de KUL-norm (die de federale dotatie bepaalt) of minstens het uitwerken van een bijzondere regeling voor de kustzones die de werklast, gegenereerd door het kusttoerisme, niet vertaald zien in de huidige KUL- norm.

Deze drie opties moeten dringend genomen worden. Elk jaar daalt het aantal veiligheidsbeambten waardoor de formele sociale druk steeds zwaarder bij de politie komt te liggen. Eigenlijk heeft Oostende, objectief en subjectief- nood aan een groter politiekorps. Wat in Mechelen is gelukt moet ook in Oostende mogelijk zijn.

3. De sanering van de probleembuurt “Montmartre” De ratio voor deze operatie werd eerder reeds overvloedig aangehaald. De concentratie van criminele – en andere overlastgevende inrichtingen maakt van de betrokken buurt een oord van criminaliteit, overlast en illegaliteit. Het legt een disproportionele druk op de politiecapaciteit, ten koste van meer structurele veiligheidsuitdagingen in Oostende. Bovendien laat het zich niet verzoenen met de kwalitatieve woonfunctie die nagestreefd wordt in het “Helmond”-project. De opeenstapeling van incidenten en problemen maakt dat deze buurt het etiket “overlastbuurt” meer dan verdient. Structurele problemen vragen een structurele oplossing. Het zal niet volstaan hier en daar een “rotte appel” uit de mand te verwijderen. Er zijn, ons inziens, twee scenario‟s mogelijk: een drastische wijze van de bestemming van de buurt en een actief verstoringsbeleid dat het leven verzuurt van wie de buurt verzuurt. In het laatste geval wordt van een aantal actoren op korte termijn een grote inspanning gevraagd.

Het is niet de bedoeling om in het bestek van dit rapport een gedetailleerd plan van aanpak uit te werken. Dit is het prerogatief van de betrokken verantwoordelijken en zal overleg vragen om tot een maatregel te komen. Inspiratie kan gevonden worden in de sanering die het stadsbestuur van Amsterdam momenteel doorvoert in het Wallen-gebied (Bestuurlijk overleg coalitieproject 1012, 2008).

Hoe moet het verstoringsbeleid eruit zien en welke maatregelen dienen er in opgenomen? De nachtwinkels zorgen indirect voor bijzonder veel overlast in die zin dat ze een evidente bevoorradingsbron blijven voor alcoholische dranken in weerwil van de positieve restrictieve maatregelen die medio 2008, in het kader van het project “Veilig uitgaan in Oostende”, door 55

dit stadsbestuur genomen worden. Een teveel aan nachtwinkels leidt tot een verloedering van het straatbeeld. Nachtwinkels zijn ook niet zelden betrokken bij criminele fenomenen als mensenhandel en tewerkstelling in de illegale economie. Men moet er toe komen om de nachtwinkels tot hun essentie te herleiden dit wil zeggen met een zeer beperkt aantal nachtwinkels is men in staat om aan consumptiebehoeften in bepaalde perioden van de dag te voldoen. Hier in casu lijkt het absoluut wenselijk om de nachtwinkels in een straal van 500 meter rond de Montmartre-buurt te verwijderen. De regelgeving inzake gewapend bestuur, staat in België nog niet ver, toch zijn er een aantal initiatieven mogelijk op het vlak van het al dan niet – of onder voorwaarden- afleveren van vergunningen. Zeker wanneer de beslissing gekoppeld wordt aan de screening van de aanvrager(s). De recent opgerichte dienst voor “handhaving en toezicht” is het aangewezen orgaan om alle nuttige inlichtingen te verzamelen, dossiers voor te bereiden en de controle over de opgelegde voorwaarden te verzekeren. Een strenge handhaving van het vergunningenbeleid is absoluut noodzakelijk. Dit geldt evenzeer voor de brandvergunning en voor de noodzakelijke vergunningen waarover portiers van dancings en dergelijke dienen te beschikken. De bestuurlijke handhaving met de GAS-wet biedt meer perspectieven dan degene die tot op heden in Oostende werden benut. In dezelfde sfeer beschikt de burgemeester over de mogelijkheid tot het sluiten van voor het publiek toegankelijke panden (onder andere art 9bis drugwet). Zoals hoger aangegeven kan de dienst voor “handhaving en toezicht” op dit punt een belangrijke rol spelen bij het voorbereiden van sluitingdossiers. In de sfeer van de strafrechtshandhaving biedt het sociaal strafrecht (sociale inspectie en inspectie sociale wetten) de mogelijkheid om kordaat op te treden, naast de wet op mensenhandel. Het is niet ondenkbaar dat bepaalde inrichtingen fungeren als witwas-kanaal. Tot slot blijft het een permanente zorg om zicht te houden op de ingroei van criminele organisaties in de buurt en dit tegen te gaan. Een consequente strafrechtshandhaving wordt sterk bepaald door de prioriteiten van het parket en het arbeidsauditoraat.

56

Het drugsfenomeen en het drugsbeleid in Oostende Hoofdstuk 1: Aard en omvang van het drugsprobleem in Oostende Het is vooralsnog onmogelijk om een correcte inschatting te maken van het aantal problematische druggebruikers in Oostende, a fortiori van het aantal gebruikers. De reden hiervoor is vrij eenvoudig: buiten de registratie van het MSOC (Medisch-sociaal opvangcentrum) is er geen registratie voorhanden die toelaat om enig zicht te verwerven op de omvang en aard van de druggebruikersproblematiek die zich op regelmatige basis in Oostende ophoudt. Het straathoekwerk registreert alleen contacten die uitmonden in een hulpvraag. Dit is echter een heterogene groep die met een veelheid van problemen kampt waaronder intensief middelengebruik. Daar zitten zowel gebruikers van illegale drugs als alcoholgebruikers tussen, wat een echte inschatting onmogelijk maakt. Andere diensten zoals het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg (CGGZ) hebben wel gebruikers van illegale drugs in behandeling, maar dit zijn, omwille van het feit dat het CGGZ ook andere problemen van geestelijke gezondheid behandelt, geen grote groepen zeker kan men geen conclusies trekken met betrekking tot het aantal gebruikers van illegale drugs in Oostende. Ook de politie kan op dit punt geen soelaas bieden. Zij komt in contact met personen die zich schuldig hebben gemaakt aan druggerelateerde criminaliteit. Zoals we elders (Deel I) hebben beschreven, kan dit diverse vormen aannemen: verwervingscriminaliteit, psychofarmacologische delicten, systemische delicten en consensuele delicten (De Ruyver, B. Colman, C. & Vandam, L., 2008). Vooral de laatste categorie zou iets kunnen zeggen over de omvang van het druggebruik in Oostende. Alleen kan het gaan over uiteenlopende overtredingen van de drugwet (productie, in- en uitvoer, handel, bezit al dan niet voor eigen gebruik) en bovendien zegt het vooral veel over de activiteit van de politie ten aanzien van een bepaald fenomeen.

Bijgevoegde tabel (ZVP 2009-20111, 16) maakt dit duidelijk:

57

Tabel 3: aantal drugsdelicten 2005-2006-2007

DRUGSDELICTEN 2005

2006

2007

5

3

1

Bezit

571

474

248

Gebruik

211

183

131

In-en uitvoer

192

147

98

979

807

478

Andere

Productie Handel Totaal

De daling tussen 2006 en 2007 laat zich simpelweg verklaren door het feit dat er in 2007 minder grote fuiven in Oostende werden georganiseerd wat onvermijdelijk resulteerde in minder controles door de politie.

Andere indicatoren zoals de evolutie van het aantal drugsdoden of het aantal gerechtelijke aanhoudingen voor drugsdelicten moeten met de nodige omzichtigheid worden geïnterpreteerd. Wat het aantal drugsdoden betreft, speelt de hulpverlening en vooral de wijze waarop ze is georganiseerd, een belangrijke rol. Een goed georganiseerde laagdrempelige drughulpverlening, met complementair een netwerk van straathoekwerkers, is goed uitgerust om de overgrote meerderheid van problematische druggebruikers te bereiken. Het is geen toeval dat men er in geslaagd is om het aantal officieel gekende drugsdoden in Oostende, van 7 in 2000, quasi te halveren. In 2007 en 2008 waren er telkenmale drie drugsdoden. Zonder enige twijfel speelt de aanwezigheid van het MSOC op dit punt een belangrijke rol. En het zou nog beter kunnen. We komen er verder op terug. Daarnaast kan men de toevalsfactor nooit uitsluiten. Bepaalde druggebruikers leiden jarenlang een extreem problematisch bestaan, plegen roofbouw op hun gestel en zijn dus per definitie kwetsbaarder. Het aantal gerechtelijke aanhoudingen zegt evenmin veel. Uiteindelijk hangt alles af van de beleidslijnen die het parket en de politie hanteren, met andere woorden van het gevoerde drugsbeleid. Het feit dat de drugssectie van de lokale recherche van Oostende, begin december 2008, reeds 42 gerechtelijke aanhoudingen verrichtte (met aflevering van een aanhoudingsmandaat door de onderzoeksrechter) moet men evident relateren aan de beleidslijnen van het parket en de politie. In concreto gaat het om “dealers uit winstbejag”, wat niets zegt over de omvang van de vraagzijde. Samengevat: er is dringend nood aan een degelijk zicht op zaken, zeker met betrekking tot de omvang en de aard van de vraagzijde in Oostende. Degelijke epidemiologische gegevens vormen nog altijd de basis van elk drugsbeleid, ook op lokaal vlak.

58

Hoofdstuk 2: Het hulpverleningsaanbod in Oostende Al onze respondenten, uit de diverse sectoren, zijn het erover eens: er is op diverse onderdelen een groot gebrek aan plaatsen in de drughulpverlening en de bestaande drughulpverlening werkt weinig of niet geïntegreerd. Daarvoor zijn ook meerdere redenen voorhanden, al rechtvaardigt dit geenszins de situatie. Oostende beschikt sedert een tiental jaren over een medisch-sociaal opvangcentrum (MSOC). Het MSOC biedt een laagdrempelige, ambulante hulpverlening aan personen met een verslaving aan illegale drugs, in de overgrote meerderheid (> 80%) van de gevallen is er onder andere een afhankelijkheid aan opiaten (vooral heroïne). Het MSOC wordt, net als alle andere MSOC‟s te lande, voor 100% betoelaagd door het RIZIV, voor een beperkt gedeelte in co-financiering met Binnenlandse Zaken. Het MSOC verzekert zowel een medische-, psychologische- als sociale begeleiding aan cliënten. De medische begeleiding bestaat uit preventieve en curatieve tussenkomsten en voor 83% van de cliënten uit een substitutietherapie. De sociale begeleiding bestaat uit het streven naar een sociale integratie door te helpen bij het in orde brengen van de mutualiteitsverzekering, het zoeken van een woonst, het vinden van tewerkstelling of een vervangingsinkomen. Hiervoor wordt samengewerkt met het OCMW, trajectbegeleiding met het oog op tewerkstelling, opvoedingsondersteuning, comités Bijzondere Jeugdzorg. Het MSOC telde in 2007 424 cliënten, waarvan 320 (75%) oude cliënten en 98 (23,11%) nieuwe cliënten. Een verhouding die reeds enkele jaren wordt aangehouden. Het aantal cliënten is de afgelopen jaren gestaag aangegroeid: van 361 in 2005 naar 402 in 2006 en 424 in 2007. Ter vergelijking: het MSOC in Gent heeft op jaarbasis 800 cliënten in begeleiding. De gemiddelde leeftijd van de cliënten die een substitutiebegeleiding krijgen, bedroeg in 2007 32 jaar voor de mannelijke cliënten en 29,42 voor de vrouwelijke cliënten. Iets minder dan 60% van de cliënten komt uit Oostende, iets meer dan 40% is van buiten Oostende. De afgelopen jaren komt die groep vooral uit de Westhoek. Deze vaststelling vormt een eerste pijnpunt in de relatie tussen de stedelijke overheid en het MSOC. De eersten hebben het gevoel dat Oostende de lasten draagt voor de aanwezigheid van een MSOC op haar territorium. In zekere zin is dat juist, maar het probleem situeert zich natuurlijk in de afwezigheid van laagdrempelige drughulpverlening in de rest van de provincie West-Vlaanderen waardoor bijvoorbeeld heroïnomanen die een onderhoudsbehandeling met methadon of subutex willen volgen, aangevuld met een psycho-sociale behandeling, alleen terecht kunnen in het MSOC van Oostende. Een audit zou aan het licht gebracht hebben dat 29/10.000 inwoners in Oostende in behandeling zou zijn in een door het RIZIV betoelaagd centrum voor verslavingszorg. Verhoudingsgewijs zou dit het hoogste aantal in België zijn. Jaarlijks komen er ongeveer 20% nieuwe

59

substitutiecliënten bij. Het aanzuigeffect is onmiskenbaar maar dit moet bekeken worden binnen de realiteit van een totaal ondermaatse uitbouw van de drughulpverlening in een provincie die, zoals alle andere, geconfronteerd wordt met een geografische uitdeining van het drugfenomeen. De tijd dat druggebruikers vooral naar de grote steden trokken, ligt achter de rug. Meer en meer middelgrote steden worden geconfronteerd met een harde kern problematische gebruikers (bijvoorbeeld Roeselare). Dit is het gevolg van een dubbele beweging: de mobiliteit van de vraagzijde is groot en het drugaanbod verplaatst zich daarnaast gedeeltelijk naar de vraag toe. Het laatste is het verhaal van de drugspanden (cfr. supra). Daarom is het verschijnen van twee drugspanden in het straatbeeld van Oostende in 2008, een verontrustende ontwikkeling die tot grote waakzaamheid noopt. Het risico is immers groot dat het aanzuigeffect van een dergelijk drugsaanbod groter is dan de aanwezigheid van een laagdrempelig drugshulpverleningcentrum. In elk geval zorgt een drugspand voor meer druggerelateerde overlast. De MSOC-centra in België zijn niet alleen laagdrempelig in de zin dat er weinig voorwaarden gesteld worden om tot de behandeling toegelaten te worden, ze werken volgens de harm reductionfilosofie. Concreet wil men de schade voor de cliënt/gebruikers én voor de samenleving zo laag mogelijk houden. De gemiddelde leeftijd van de cliënten in substitutiebehandeling (31,18) maakt duidelijk dat het gaat om personen die al een behoorlijk lange verslavingscarrière hebben opgebouwd en waarvan het overgrote aandeel ook al tal van behandelingsmethoden achter de rug heeft. Bij deze populatie hopen op een substitutiebehandeling gericht op detoxificatie via strakke afbouwschema‟s van de substitutiebehandeling, getuigt van weinig realisme. Wetenschappelijk onderzoek toont reeds lang aan dat deze populatie alleen gebaat is met een harm reduction-strategie onder de vorm van een methadon/subutex-behandeling waarbij én de medische én de psycho-sociale begeleiding ter harte wordt genomen. Zowel naar de individuele leefsituatie van de betrokkene (medisch/fysiek, psychisch, sociaal functioneren) als op het vlak van het terugdringen van de druggerelateerde criminaliteit, levert dit betere resultaten op dan een detox-behandeling voor personen met een langdurige heroïneverslaving. Samen met tal van andere drughulpcentra in West-Vlaanderen (De Sleutel, Kompas) en het straathoekwerk Oostende en Kortrijk neemt het MSOC van Oostende deel aan het project spuitenruil. De bedoeling van dit harm reduction-project is, naast het voorkomen van besmettelijke aandoeningen en andere gezondheidsrisico‟s bij de gebruikers en het voorkomen van besmettingsgevaar bij de bevolking, ook drempelverlagend te werken naar de hulpverlening toe. Via de spuitenruil komt men in contact met de hulpverlening. Het recuperatiepercentage van het project bedroeg in 2007 97,65%. Zowel het aantal verdeelde als het aantal gerecupereerde spuiten is de afgelopen jaren sterk gestegen: in 2005 werden er 50.919 verdeeld, in 2007: 89.268. In 2005 werden er 45.683 gebruikte spuiten gerecupereerd, in 2007 was dat aantal opgelopen tot 87174. Niet iedereen bij de stedelijke overheid is overtuigd van het nut en de meerwaarde van een harm reduction-strategie. Sommigen staan daarom sterk afwijzend ten opzichte 60

van het MSOC. Het gevolg is dat het MSOC “op een eiland” wordt geplaatst en ook geen plaats heeft in het organogram van de stad. Ook bij de niet- drugspecifieke hulpverleningsvoorzieningen staat lang niet iedereen positief ten opzichte van het MSOC en is de samenwerking ver te zoeken. Het is niet eenvoudig om aan te geven wie verantwoordelijk is voor deze onwenselijke situatie. Allicht is het onbegrip gegroeid en door sommigen ook onderhouden en gekoesterd.

Deze toestand is niet langer houdbaar en dit om volgende redenen. Op de eerste plaats zijn alle andere MSOC‟s

in

het

land

voortreffelijk

geïntegreerd

in

de

lokale

en

–soms-

regionale

drughulpverleningsnetwerken. In bepaalde provinciën is dat zelfs zeer goed gestructureerd, zoals in de provincie Limburg. De provincie West-Vlaanderen leent zich vanuit geografisch oogpunt minder of niet tot een dergelijke inbedding in een provinciale netwerkvorming. Er is echter een veel fundamenteler probleem: er is gewoon veel te weinig drughulpverlening in West-Vlaanderen. De weinige drughulpverleningsfaciliteiten die er zijn, liggen bovendien ver verwijderd van elkaar en laten zich ook niet altijd op elkaar aansluiten omdat het gaat over werkvormen die sterk van elkaar verschillen wat een onderlinge doorverwijzing moeilijk, zo niet onmogelijk, maakt. Op de tweede plaats, en aansluitend bij de vorige opmerking, valt het bijzonder te betreuren dat een laagdrempelige voorziening, zoals het MSOC, niet kan terugvallen op crisisopvang. De bestaande crisisopvang laat maar zeer ten node en in uitzonderlijke omstandigheden druggebruikers in crisissituaties toe en dan nog zeer kortstondig. Het argument is dat men in de algemene ziekenhuizen niet in staat is om een adequate, op drugs-specifieke pathologie en symptomatologie gerichte opvang te verzekeren. Vaak wordt men geconfronteerd met dubbele diagnosepatiënten waarmee men wel weg kan met de psychiatrische symptomatologie maar geen weg weet met de druggerelateerde symptomenen onderliggende pathologie. Er is in principe in de regio crisisopvang voorhanden: het EPSI, meer specifiek de crisiseenheid “Middelen” in het AZ Sint-Jan te Brugge- een samenwerkingsverband tussen het AZ Sint-Jan en het AZ Sint-Lucas te Brugge- één van de pilootprojecten crisis middelenmisbruik, opgericht in navolging van de federale drugsnota van 2001. Aan de crisiseenheid is ook een case-manager volksgezondheid verbonden die bij toepassing van de principes van het casemanagement zorgt voor een geïndividualiseerd behandelingstraject. De crisiseenheid “Middelen” van het EPSI Brugge beschikt over vier bedden, waar men maximum 72 uren kan verblijven. Het enige probleem dat zowel de Oostendse ziekenhuizen als het MSOC tot op heden mochten ondervinden: er is nooit plaats in de crisiseenheid “Middelen” in Brugge. Met andere woorden: de Oostendse hulpverlening kan er nooit terecht waardoor de facto in de regio oostende, die te kampen heeft met een, aanzienlijke verslavingsproblematiek, een hiaat bestaat op het vlak van een gespecialiseerde crisisopvang met inbegrip van het case management. Het MSOC moet met andere woorden op zoek naar een andere oplossing. Dit kan op korte termijn alleen komen van een samenwerkingsverband met de Oostendse ziekenhuizen. Het initiatief daartoe wordt het best genomen door de voorzitter van het Sociaal Huis in samenspraak en overleg met de stedelijke overheid. In het verleden, meer specifiek 61

naar aanleiding van een drusgdode, heeft het MSOC reeds een voorstel in die zin uitgewerkt. Het is echter duidelijk dat het MSOC zich niet in een positie bevindt om een dergelijk initiatief met enige kans op succes op te starten. Het is aan de lokale bestuurlijke overheid, verantwoordelijk voor het lokale drugbeleid, om er mee over te waken, dat de Oostendse regio kan terugvallen op de noodzakelijke voorzieningen. Een derde reden waarom het “isolationisme” van het MSOC niet mag voortduren, sluit hierbij aan. De stedelijke verantwoordelijken voor het lokaal drugbeleid- de burgemeester, de bevoegde schepen en de voorzitter van het Sociaal Huis- hebben de taak om dit lokaal drugbeleid te expliciteren in een lokale drugsnota en ervoor te zorgen dat elk onderdeel van het drugbeleid- epidemiologie, preventie, hulpverlening en de repressieve aanpak- voldoende is uitgebouwd en gezamenlijk, op een geïntegreerde wijze, inhoud en vorm krijgt. Dit betekent dat de lokale overheid de eerste verantwoordelijke is voor de totstandkoming van het lokaal geïntegreerd drugbeleid. We hebben hoger aangehaald dat men op het vlak van de epidemiologie nergens staat. Preventief wordt er gewerkt naar de scholen toe en in het kader van het uitgaansbeleid. De straathoekwerkershoewel te weinig in aantal en in verhouding tot de omvang van het probleemveld- leveren goed werk en slagen er goed in om doelgroepen te bereiken die buiten de geïnstitutionaliseerde vangnetten vallen en ze zoveel als mogelijk te geleiden naar de hulpverlening. Het feit dat de straathoekwerkers niet langer verbonden zijn aan het MSOC, heeft niet geleid tot een daling van de samenwerking. Wat de hulpverlening betreft, komt het erop aan dat de lokale beleidsverantwoordelijken, in samenwerking met de voorhanden zijnde voorzieningen in Oostende, een netwerkstructuur proberen op te zetten die een maximale samenwerking en onderlinge doorverwijzing mogelijk maakt. Buiten het MSOC, het CGGZ en het straathoekwerk zijn er geen voorzieningen beschikbaar. We hebben hoger het gebrek- in realiteit althans- en de nood aan een crisisopvang aangehaald. Daarnaast is het duidelijk dat voor een bepaald gedeelte van de gebruikerspopulatie een MSOC geen einddoel kan zijn, ook al omdat de aangewende substitutietherapie geen oplossing biedt voor problematische gebruikers van andere drugs dan heroïne. Er is absoluut nood aan een uitbreiding van de drughulpverlening in Oostende. Dit belet niet dat men onverwijld werk maakt van een performante onderlinge afstemming van de bestaande voorzieningen. Daarbij zullen bepaalde lokale verantwoordelijken abstractie moeten maken van hun persoonlijke afkeer voor de behandelingsstrategie die het MSOC voorstaat. De noodzaak aan laagdrempelige drughulpverlening waar gewerkt wordt volgens de harm reductionfilosofie en waarbij ondermeer op onderhoudsbasis methadon wordt verstrekt en een spuitenruilproject loopt, staat in dit land reeds vele jaren niet meer in discussie, politiek niet en zeker wetenschappelijk niet. De omvang van het drugprobleem maakt het nog altijd gerechtvaardigd dat men er medio jaren ‟90 voor gekozen heeft om het MSOC van West-Vlaanderen, in Oostende te lokaliseren. Het is meer dan verantwoord om dit te beschouwen als een opportuniteit en niet als een handicap voor het sociaal weefsel van Oostende, al kan niet worden ontkend dat er in de realiteit van een totaal ondermaats uitgebouwde drughulpverlening in West-Vlaanderen, een aanzuigeffect uitgaat. 62

De respressieve component van het lokaal drugbeleid krijgt vorm in het driehoeksoverleg tussen de burgemeester, de Procureur des Konings en de lokale politie.

63

Hoofdstuk 3: Een geëxpliciteerd drugbeleid in Oostende? Oostende heeft een schepen bevoegd voor drugs. Dit laat vermoeden dat het stadsbestuur veel belang hecht aan het drugsfenomeen en aan het drugbeleid. De bevoegde schepen is ook zeer gemotiveerd en probeert met veel zin voor overleg en samenspraak alle actoren te verenigen in de stuurgroep”drugs”. Dit overlegorgaan wordt door alle betrokken actoren gewaardeerd omdat het een goed forum is om ervaringen en deskundigheid te delen en uit te wisselen. Bovendien zitten, alle voor het drugsfenomeen relevante partners, rond de tafel en heeft men het gevoel dat men er vrijuit kan spreken. Dit is onmiskenbaar de verdienste van de schepen die de vergaderingen voorzit. Het grote pijnpunt van de stuurgroep “drugs” is de beperkte actieradius die in schril contrast staat met het feit dat alle relevante sectoren er vertegenwoordigd zijn. De beperkte actieradius van de stuurgroep valt samen met de beperkte bevoegdheden van de schepen van drugsaangelegenheden. Die situatie is sterk vergelijkbaar met deze van een schepen van veiligheid, een concept dat rond de eeuwwisseling in een aantal grote steden met een wisselend succes werd toegepast. Het grote probleem van een schepen van veiligheid is dat de betrokkene over net zoveel bevoegdheden beschikt als de burgemeester wil delegeren, met dien verstande dat bepaalde bevoegdheden niet eens kunnen worden gedelegeerd. De aanpak van het drugsfenomeen is zo mogelijk nog complexer dan het voeren van een lokaal veiligheidsbeleid. Het drugsfenomeen raakt een veelheid van beleidsdomeinen: de gezondheidszorg, het sociaal beleid in de brede en enge zin, jeugdbeleid, onderwijs, horeca en uitgaansbeleid, huisvesting, tewerkstelling en natuurlijk ook het veiligheidsbeleid. Meteen wordt duidelijk dat de bevoegde schepen zelf maar op een beperkt aantal domeinen het beleid kan aansturen: in hoofdzaak drugpreventie met dwarsverbindingen naar de preventieve dimensies van de gezondheidszorg, het onderwijs, de horeca en het uitgaansbeleid. Voor de meeste andere beleidsdomeinen: de hulpverlening, het sociaal beleid, huisvesting en tewerkstelling, is de schepen bevoegd voor drugsaangelegenheden, aangewezen op de medewerking van de bevoegde overheden en diensten. Op het vlak van de veiligheidsdimensie van het drugbeleid is de situatie nog scherper: dit behoort tot de exclusieve bevoegdheid van de burgemeester die het bestuurlijk aanspreekpunt is voor de Procureur des Konings, bevoegd voor het opsporings- en vervolgingsbeleid, en de politie, vertegenwoordigd door de korpschef. De schepen voor drugsaangelegenheden is geen partij bij het driehoeksoverleg, het zonaal veiligheidsoverleg en het arrondissementeel rechercheoverleg. Ook de relatie met de lokale politie steunt op een louter vrijwillig engagement van de korpschef, wat overigens in Oostende uitstekend lukt vermist de korpschef er door alle actoren die bij de stuurgroep drugs zijn betrokken, sterk wordt gewaardeerd voor zijn opstelling die uitnodigt tot een constructieve samenwerking. De beleidsmatige impasse waarin de schepen bevoegd voor drugsaangelegenheden gewrongen zit, kan maar worden doorbroken als de voorzitter van het schepencollege, de burgemeester, zich sterker

64

engageert in het drugsbeleid en meer de verantwoordelijkheid neemt voor de ontwikkeling van een lokaal geïntegreerd en integraal drugbeleid. We komen hierop terug in onze aanbevelingen.

Wat geldt voor de schepen bevoegd voor drugsaangelegenheden, geldt mutatis mutandis evenzeer voor de lokale drugcoördinator. Allicht is het geen toeval dat de afgelopen jaren meerdere personen elkaar hebben opgevolgd als drugcoördinator. Een coördinatietaak opnemen is maar mogelijk als daar een duidelijk mandaat tegenover staat. Dit mandaat kan enkel worden gegeven door degene die als eerste verantwoordelijk is voor een geïntegreerd en integraal lokaal drugbeleid en dat is de burgemeester als voorzitter van het schepencollege. In steden, zoals Gent, waar men heeft gekozen voor een dergelijke invulling zit de drugcoördinator in een positie om tal van deelaspecten van het lokaal drugsbeleid te coördineren en dus mee aan te sturen. In Oostende kan de drugcoördinator niet veel meer dan een appèl richten aan de constructieve opstelling van de partners. De situatie verklaart ook waarom er geen lokaal drugsbeleidsplan bestaat in Oostende. Het vroegere drugsbeleidsplan dateert van 2003 en kan, in een sterk evolutieve materie als het drugsfenomeen, nog als referentiekader dienen. Trouwens, ondertussen heeft men ook al enkele zonale veiligheidsplannen achter de rug en werd de goedkeuring voor een nieuw ontvangen. Het spreekt voor zich dat er afstemming moet zijn tussen het drugsbeleidsplan en het veiligheidsplan, omdat een aantal prioriteiten dezelfde zijn. Het ontbreken van een actueel drugsbeleidsplan wil natuurlijk niet zeggen dat er helemaal geen drugsbeleid in Oostende zou zijn. In het preventieve veld wordt reeds enkele jaren behoorlijk werk geleverd in het kader van het project “veilig uitgaan”. Het opsporings- en vervolgingsbeleid wordt door de referentiemagistraat “drugs” van het parket Brugge - tevens zonemagistraat voor Oostende- duidelijk gestroomlijnd (zie deel I). Er zijn met andere woorden essentiële onderdelen van het lokaal drugsbeleid voorhanden. Het komt erop aan om de resterende componenten -epidemiologie, hulpverlening (drugsspecifiek en niet-drugsspecifiek) uit te werken en te bundelen in een nieuw drugsbeleidsplan.

65

Hoofdstuk 4: Aanbevelingen Zoals we in de inleiding van ons rapport hebben gesteld, was het niet de bedoeling om het drugsfenomeen en het drugbeleid in Oostende in extenso door te lichten. Wel kwam uit alle gesprekken met de gecontacteerde sleutelfiguren naar voor dat Oostende een ernstig drugprobleem heeft, ook al kon niemand ons precies zeggen hoe groot dit probleem is en zijn daar ook geen volledig betrouwbare indicatoren over te vinden. Volledig in lijn met de methodologie die we voor dit onderzoek hebben gehanteerd, zijn we er van uitgegaan dat onze sleutelfiguren voldoende voeling hebben met sociale problematiek om hun vaststellingen ernstig te nemen. In lijn daarmee mag men ervan uitgaan dat, parallel met de omvang van het drugsfenomeen, veiligheidsproblemen die aan het drugsfenomeen verbonden zijn, zoals de diverse vormen van druggerelateerde criminaliteit (cfr. supra), betekenisvol zijn in Oostende. De sociale problematiek (deel III) vormt een voedingsbodem voor middelengebruik en -misbruik. Bepaalde

wijken

hebben

last

van

druggerelateerde

overlast,

wat

een

basis

is

voor

onveiligheidsgevoelens (Ponsaers, P., De Ruyver, B. & Lemaître, A. et al., 2004; Decorte, T. , De Ruyver, B. & Ponsaers, P.et al., 2004). Er zijn, met andere woorden, genoeg redenen om in Oostende een volwaardig geïntegreerd en integraal lokaal drugbeleid te ontwikkelen dat inzake epidemiologie, preventie, hulpverlening, repressie en nazorg, probeert de bestaande middelen te optimaliseren. Waar nodig, zal bij de bevoegde overheden dienen aangedrongen te worden om de drughulpverlening ten bate van de regio Oostende, te versterken.

1. Ontwikkeling van een epidemiologische tool: de Monitor Integraal Lokaal Drugbeleid (MILD). Uit onderzoek bleek dat er een hiaat bestaat inzake de detectie van (druggerelateerde) overlast in Belgische steden (Ponsaers, P., De Ruyver, B. & Lemaître, A. et al., 2004; Decorte, T. , De Ruyver, B. & Ponsaers, P.et al., 2004). Om aan deze tekortkoming tegemoet te komen werd de Monitor Integraal Lokaal Drugbeleid ontwikkeld (De Ruyver, B., Ponsaers, P. & Lemaître, A. et al., 2005). De bedoeling van een dergelijke Monitor is signalen te genereren waarmee de lokale overheid een beleid kan bijsturen of een project kan ontwikkelen om zo de maatschappelijke overlast van het drugfenomeen te beperken7. De Monitor bestaat uit drie delen: een stakeholderbevraging, de fenomeenindicatoren en de structurele indicatoren. De stakeholderbevraging is het belangrijkste deel van de Monitor. Deze stakeholders (sleutelfiguren) worden via een vragenlijst bevraagd over het drugoverlastfenomeen. Zij hebben via 7

De Monitor werd ontwikkeld tijdens het MILD-onderzoek, waaraan ook de stad Oostende als pilootstad aan deelnam. Het volledige

onderzoeksrapport kan geraadpleegd worden op http://www.belspo.be/belspo/fedra/proj.asp?l=nl&COD=DR/22.

66

hun werk, hun positie of hun persoonlijke ervaring actuele kennis over het drugfenomeen. Aan de hand van de stakeholderbevraging wordt op lokaal niveau informatie verzameld, die niet in de registratiesystemen terug te vinden is. De doelstelling van de bevraging is het verwerven van een periodiek overzicht van tendensen in de evolutie van drugoverlastfenomenen. In het tweede deel van de Monitor, de fenomeenindicatoren, worden statistische gegevens en cijfers uit registraties verzameld. De fenomeenindicatoren zijn een contextualisering van het eerste deel van de Monitor en kunnen een beeld geven van de evoluties en veranderingen in de aard en omvang van het drugsfenomeen. De fenomeenindicatoren worden ingedeeld in vier modules: algemeen welzijns- en gezondheidswerk, preventie, hulpverlening en veiligheid. In elk van deze modules worden de cijfers, afkomstig uit de registratie en statistische gegevens die binnen de module aanwezig zijn verzameld. Het derde deel van de Monitor begeeft zich op het lokale beleidsniveau. De structurele indicatoren hebben betrekking op de noodzakelijke randvoorwaarden voor een geïntegreerd drugbeleid. In dit deel van de Monitor zijn een drietal modules te onderscheiden: de module „coördinatie‟, de module „overleg‟ en de module „samenwerking‟. Deze gegevens worden verzameld aan de hand van een interview met de drug(preventie)coördinator of een gelijkwaardige sleutelfiguur.

Via de Monitor wordt het mogelijk om het tot op heden fragmentarisch beeld van het drugfenomeen te verfijnen. Dit gebeurt zowel in de breedte - door het opnemen van nieuwe informatie afkomstig van de sleutelfiguren-, als in de diepte - door gegevens afkomstig uit registratiesystemen te analyseren op lokaal niveau. Een dergelijk ruimer en scherper beeld rond het drugfenomeen biedt mogelijkheden voor de verdere professionalisering van een geïntegreerd lokaal drugbeleid (De Ruyver, B. et al., 2005). MILD is een epidemiologische tool die gratis ter beschikking wordt gesteld van de gemeenten die er een beroep op wensen te doen8.

Het lokaal drugsoverleg is, behoudens de burgemeester die absoluut dient toegevoegd te worden, samengesteld uit alle sleutelfiguren. Dit forum leent er zich toe om de resultaten van MILD verder te contextualiseren en te valoriseren in het beleid van de onderscheiden sectoren.

2. Positionering van de burgemeester als mede-verantwoordelijke en co-regisseur voor de ontwikkeling van een geïntegreerd en integraal lokaal drugsbeleid. In het licht van de vaststellingen die in hoofdstuk III gemaakt werden, is dit de conditio sine qua non om een volwaardig geïntegreerd en lokaal drugbeleid mogelijk te maken.

8

De onderzoeksgroep IRCP (Ugent) ondersteunt de betrokken gemeenten bij het hanteren van de tool, dit in het kader van de valorisering

van het wetenschappelijk onderzoek dat in opdracht van de POD Wetenschapsbeleid werd uitgevoerd.

67

Dit komt zeker niet neer op een ondermijning van de positie van de schepen voor drugsaangelegenheden. Integendeel, het laat de betrokken schepen toe om belangrijke domeinen als het repressieve veld en de samenwerking tussen politie en justitie enerzijds en de drughulpverlening anderzijds, af te dekken en te bewaken, wat nu ontbreekt.

Het laat ook toe om de drugcoördinatoren een duidelijk mandaat te geven wat tot op heden niet het geval was en eigenlijk ook niet mogelijk was. In de nieuwe situatie kan de drugscoördinator zijn/haar rol ten volle opnemen en effectief met het nodige mandaat, de diverse projecten aansturen. Bovendien kan de “stuurgroep” of het “overlegplatform” drugs nu op een volwaardige wijze zowel de beleidsondersteunende rol ams de bewaking van de implementatie van genomen beleidsbeslissingen opnemen.

3. De hulpverlening: meer mogelijkheden en een betere organisatie Zoals eerder aangegeven volstaat het bestaande hulpverleningsaanbod in Oostende niet om aan de hulpvraag op dit vlak echt te voldoen. Het laagdrempelige aanbod is behoorlijk uitgebouwd met een straathoekwerk dat goed ingewerkt is in het probleemveld en er vlot in slaagt om een doorverwijzing naar die andere laagdrempelige voorziening, het MSOC, te realiseren. Maar daar houdt het ook mee op. De relatie tussen andere mogelijke verwijzers (ziekenhuizen, parket) en het MSOC is niet goed. Zonder een uitspraak te willen doen over wie voor deze spaak gelopen relatie verantwoordelijk is, is het duidelijk dat deze situatie niet kan blijven voortduren. Een cruciale schakel die in theorie eigenlijk voorhanden is, maar in de praktijk ontbreekt, is de crisisopvang voor personen met een middelenafhankelijkheid. De ziekenhuizen kunnen in de praktijk niet terecht in het EPSI in Brugge dat nochtans geacht is in te staan voor de crisisopvang in de regio. In het licht van de acute noden die zich zowel in de ziekenhuizen, bij de politie, als bij het MSOC stellen, is het absoluut noodzakelijk dat er een systeem wordt uitgewerkt waarbij, in overleg met alle betrokkenen (onder andere de stedelijke overheid) en onder toezicht van de Minister van Sociale Zaken, de regio Oostende, te allen tijde en in alle omstandigheden, minstens één plaats wordt verzekerd in het EPSI te Brugge. Daarbij is het noodzakelijk dat elke doorverwijzing wordt gerealiseerd via het Oostendse crisisnetwerk. Het bestaande hulpverleningsaanbod in Oostende, vooral het MSOC, wordt druk gesolliciteerd ook door personen die afkomstig zijn van - en woonachtig zijn ver buiten- Oostende. Het zorgt zelfs voor een aanzuigeffect wat de reeds aanzienlijke sociale problematiek in Oostende nog vergroot.

68

Er is duidelijk nood aan de uitbouw van een drughulpverleningsnetwerk en van een zorgcircuit in de provincie West-Vlaanderen. Het is aan de provinciale overheid om er samen met de federale- en gemeenschapsoverheid over te waken dat er een voldoende gespreid (geografisch en naar werkvorm) en uitgebouwd drughulpvoorzieningenaanbod binnen de provincie bestaat. Nu is dat allerminst het geval waardoor onder andere afstemming en doorverwijzingen, in de praktijk, nagenoeg niet mogelijk zijn. Zo is het meer dan wenselijk dat het MSOC kan doorverwijzen naar dagcentra, zo aangewezen naar een therapeutisch centrum…

De positie van het MSOC intern het stedelijk drugbeleid van Oostende dient dringend te worden herzien. Het MSOC mag niet langer een “vreemd orgaan” zijn dat bij bepaalde lokale verantwoordelijken afstotingsverschijnselen oproept. Ook al wordt deze laagdrempelige drughulpvoorziening voor het grootste gedeelte gefinancierd door het RIZIV via de financiering vanuit het preventieve en veiligheidscontract met de FOD Binnenlandse zaken, heeft de stad ook een voet in huis. Het is nooit de bedoeling van de initiatiefnemers van deze laagdrempelige drughulpverleningsvorm eilanden te maken. Integendeel, ze werden en worden aanzien als een cruciale schakel in het geheel van de drughulpverlening (Pelc, I., De Ruyver, B., Casselman, J. et al., 2001). Trouwens, in alle provinciën van het land zijn de MSOC‟s op die manier geïntegreerd in het geheel van de drughulpverlening en dit zowel op lokaal als op provinciaal niveau. Het wordt meer dan tijd dat het MSOC van Oostende naar buiten treedt en een open communicatie voert zoals dat het geval is voor nagenoeg alle andere MSOC‟s. In overleg met de provincie en het MSOC van Oostende moeten de stedelijke verantwoordelijken onderzoeken hoe ook het MSOC van Oostende die scharnierrol in de laagdrempelige drughulpverlening voor de provincie West-Vlaanderen kan vervullen. Allicht zal het aangewezen zijn om, in navolging van andere MSOC‟s en in overleg en met de goedkeuring van het RIZIV, op een aantal plaatsen in de provincie West-Vlaanderen een aantal antennes van het MSOC van Oostende op te zetten. Dit zal de druk die uitgaat van de concentratie van problematische druggebruikers op het Oostends sociaal weefsel verlichten. Bovendien verdwijnt dan de reden voor die groep om naar Oostende te komen en –wat erger is- er te blijven rondhangen.

4. De aanpak van het drugsaanbod in Oostende: niet alleen een opdracht van de lokale politie De lokale drugrecherche moet zich volledig kunnen richten op de lokale drugsmarkt en het lokale drugsaanbod. De huidige bezetting van de drugsrecherche kan volstaan op voorwaarde

69

dat de actiemogelijkheden om ‟s avonds en ‟s nachts te werken drastisch worden uitgebreid en men uit het systeem van polyvalentie wordt gehaald. Dit hangt samen met de werkelijke uitbreiding van het lokaal politiekorps (cfr supra deel I). De lokale overheid staat hier voor de keuze: een slagkrachtige lokale politie of hopen dat men gespaard blijft van nieuwe verontrustende ontwikkelingen, zoals een toename van het aantal drugspanden. De unit “drugs” van de FGP Brugge heeft een belangrijke rol te spelen in het tegengaan van het drugsaanbod. De haven, de verbinding tussen het Verenigd Koninkrijk en het Europees vasteland, vereist een grote opsporingsinspanning vanwege de FGP en de douane. Wat de drugspanden en de drugsrunners betreft, is het noodzakelijk dat de FGP, samen met de lokale politie, investeert in de opsporing van de netwerken achter dit fenomeen. De illegalen die als dealer worden tewerkgesteld, vormen een groot aandachtspunt. De aansturing en coördinatie van de opsporingsinspanningen van de FGP en de lokale drugsrecherche worden evident verzekerd door het parket. Het parket Brugge is bereid om het “proefzorgproject”- het samengaan van justitie en de drughulpverlening ten bate van ondermeer problematische druggebruikers die slachtofferloze (druggerelateerde) feiten plegen- te implementeren in het gerechtelijk arrondissement Brugge. Zoals de evaluatie van het Gentse “proefzorgproject” aantoont, heeft het samengaan van justitie en hulpverlening maar een kans als verschillende randvoorwaarden zijn vervuld, zoals ondermeer het voorzien van regelmatig overleg tussen de betrokken actoren, het uitwerken van een duidelijk kader met betrekking tot de informatie-uitwisseling en meer specifiek binnen de mogelijkheden van het beroepsgeheim (cfr. schriftelijke rapportages) en het aanwezig zijn van een duidelijke rolafbakening en kennis bij de verschillende partijen (cfr enerzijds de “proefzorgmanager” als casemanager justitie en anderzijds de meldpunten binnen de hulpverlening). Specifieke randvoorwaarden in hoofde van de hulpverlening betreffen het voorzien van netwerksturing, het aanwezig zijn van een gedegen (kwantitatief en kwalitatief) hulpverleningsaanbod en een adequate financiering van de drughulpverlening (De Ruyver, B., Colman, C., De Wree, E. et al., 2008).

70

Het lokaal sociaal beleid Inleiding Het lokaal sociaal beleidsluik is opgedeeld in twee hoofdstukken. Het basisdocument waarmee gewerkt wordt in hoofdstuk één is de geactualiseerde omgevingsanalyse 2007. Deze analyse is een eerste verkenning van het sociale probleemveld van Oostende. In een tweede fase hebben we de informatie uit de interviews met de respondenten vergeleken met de informatie aangebracht door de geactualiseerde omgevingsanalyse. De informatie uit beide bronnen (de omgevingsanalyse en de interviews) wordt geordend binnen negen grote thema‟s, met andere woorden de negen luiken van het sociaal beleid. Volgende luiken werden opgenomen: arbeid, onderwijs/opvoeding en vorming, cultuur en maatschappelijke integratie, huisvesting, sociale zekerheid –kansarmoede, etnisch-cultureel minderheidsbeleid, crisisopvang, kinderopvang & jeugd.

De doelstelling van hoofdstuk één bestaat erin om te komen tot een gedegen allesomvattende analyse van het sociaal probleemveld dat aanwezig is in Oostende. Zo wordt de omgevingsanalyse aangevuld met de analyse die gemaakt werd van de interviews. Een opmerkelijk gegeven is dat bijna alle respondenten dezelfde knelpunten en/of vaststellingen aanbrachten. Dit is een aanwijzing dat de actoren uit de diverse sectoren (huisvesting, jeugd, tewerkstelling,…) eenzelfde analyse van het sociaal probleemveld in Oostende maken.

In Hoofdstuk twee wordt het lokaal sociaal beleid in Oostende besproken. In een eerste fase wordt nagegaan hoe het concept „Sociaal Huis‟ geïmplementeerd werd in Oostende. Vervolgens analyseren we hoe het OCMW/Sociaal Huis en de stad zich verhouden ten opzichte van elkaar in de uitwerking van het lokaal sociaal beleid. Tot slot wordt bekeken hoe de lokale actoren betrokken zijn in de ontwikkeling van het lokaal sociaal beleid. Hier wordt dus een antwoord geformuleerd op vragen zoals „Wie coördineert het lokaal sociaal beleid in Oostende‟ en „Welke actoren werken hier aan mee?‟

Tot slot worden in hoofdstuk drie de aanbevelingen geformuleerd.

71

Hoofdstuk 1: De analyse Het decreet 19 maart 2004 betreffende het Lokaal Sociaal Beleid bepaalt dat elke gemeente een Lokaal Sociaal Beleidsplan dient op te maken. Eén van de elementen die volgens dit decreet aanwezig moet zijn in een Lokaal Sociaal Beleidsplan, is een omgevingsanalyse.

In de inleiding van de geactualiseerde omgevingsanalyse 2007 wordt aangegeven dat de opmaak van dergelijke omgevingsanalyse een noodzakelijk werkinstrument is in de opmaak van het Lokaal Sociaal Beleidsplan 2008-2014.

Zoals aangegeven in de algemene inleiding, bespreekt dit hoofdstuk de gegevens uit de geactualiseerde omgevinsganalyse van 2007. Hierin wordt in eerste instantie dieper ingegaan op een analyse van het sociaal-economisch profiel van de bevolking in Oostende. Hierbij werd ook aandacht besteed aan de vaststellingen van de respondenten binnen dit kader (cfr subtitel evaluatie uit het werkveld). Nadien wordt een overzicht gegeven van de verschillende luiken van het lokaal sociaal beleid.

Analyse van het sociaal-economisch profiel Op 1 januari 2006 woonden in Oostende 68.931 personen. Uit de prognose gemaakt in de omgevingsanalyse blijken alle gemeenten van de kleine zorgregio9, uitgezonderd Oostende en Oudenburg, een stijging te kennen van de totale bevolking.

Oostende heeft een zeer hoge bevolkingsdichtheid. De bevolkingsdichtheid geeft het aantal inwoners aan per vierkante meter. Oostende kent een oppervlakte van 37.7 km². Per km² zijn er in Oostende 1818.3 inwoners. In vergelijking met de algemene cijfers van de provincie West-Vlaanderen, die 362.1 inwoners telt voor een totale oppervlakte van 3144.3 km², heeft Oostende dus een zeer hoge bevolkingsdichtheid. Wanneer we Oostende vergelijken met de andere centrumsteden, kan vastgesteld worden dat alleen Antwerpen dichter bevolkt is.

Geboorten – sterfgevallen. De jongste tien jaar kent Oostende een lichte daling van het aantal geboorten. Ook het aantal geboorten in kansarme gezinnen kent de jongste vijf jaar een daling. Vergeleken met het jaar 2000, kan gesteld worden dat het aantal geboorten in kansarme gezinnen met meer dan de helft gedaald is. Ook bij het aantal sterfgevallen (het totaal van de overlijdens van de inwoners van de stad) kent Oostende een lichte daling van 1% in 2005 ten opzichte van het jaar 2000. Wanneer het geboortecijfer 9

De kleine zorgregio: Oostende, Bredene, Gistel, Ichtegem, Middelkerke, Oudenburg, De Haan.

72

wordt afgewogen ten aanzien van het sterftecijfer dan krijgen we een zicht op de natuurlijke aangroei van Oostende. Oostende kent al reeds meerdere jaren een negatieve aangroei. Dit wil dus zeggen dat er meer sterfgevallen zijn dan geboorten.

Inwijkelingen – uitwijkelingen en het migratiesaldo Migratie is de verandering van de gewone verblijfplaats. Op nationaal niveau heeft men het regelmatig over „immigratie‟ en „emigratie‟, terwijl op gemeentelijke niveau de termen „inwijkeling‟ en „uitwijkeling‟ gebruikt worden. In vergelijking met 1995 kent het aantal inwijkelingen in Oostende in 2005 een stijging van 1.7%. Wat betreft de uitwijkelingen wordt aangegeven dat Oostende de enige stad is, uit de kleine zorgregio, die een daling in het aantal uitwijkelingen kent. Het verschil tussen deze inwijkelingen en uitwijkelingen wordt weergegeven in een migratiesaldo. Het migratiesaldo geeft informatie over de aantrekkingskracht van een stad. Is het aantal inwijkelingen groter dan het aantal uitwijkelingen, dan kent de stad een aantrekkingskracht. Aangezien het aantal inwijkelingen in Oostende groter is dan het aantal uitwijkelingen, heeft de stad Oostende een aantrekkingskracht.

Binnen

de

kleine

zorgregio

lijkt

Oostende

bovendien

de

grootste

aantrekkingskracht te hebben. Ook in vergelijking met de andere centrumsteden, scoort Oostende hier hoog, enkel Gent heeft een nog grotere aantrekkingskracht. Hiervoor kunnen verschillende redenen aangehaald worden, ondermeer de aantrekkingskracht die Oostende heeft op 60-plussers die hun oude dag aan de zee door brengen.

Evaluatie uit het werkveld Het „terminus-effect‟ speelt ook een belangrijke rol. Oostende is voor vele groepen een eindpunt/eindbestemming. Het station van Oostende is dan ook letterlijk de eindhalte van heel wat (internationale) treinverbindingen. Een voorbeeld van deze groepen die in Oostende hun eindbestemming zien, is de groep van de senioren. Zij komen naar Oostende om hun oude dag door te brengen. Daarnaast is er ook de groep van de transit-migranten. Deze transit-migranten, op weg naar of van het Verenigd Koninkrijk, blijven vaak „hangen‟ in Oostende. Veelal omdat zij aangetrokken worden door het ruime voorzieningenkader dat aanwezig is in Oostende. Een derde groep zijn de mensen uit het binnenland die aangetrokken worden door de grote tewerkstelling in de horeca tijdens de zomermaanden. Na dit hoogseizoen keren velen niet terug naar hun plaats van herkomst. Deze groepen die in Oostende blijven „hangen‟, doen veelal ook beroep op het voorzieningennetwerk (bijvoorbeeld voedselpakketten, sociale woningen, sociale restaurants, leefloon,…). (Zie de luiken “sociale zekerheid- kansarmoede” en “huisvesting”).

73

De bevolkingspiramide. In de geactualiseerde omgevingsanalyse wordt ook een bevolkingspiramide gepresenteerd. De bevolkingspiramide geeft een overzicht van de totale Oostendse bevolking in 2006. Op basis van deze bevolkingspiramide kan tot de conclusie gekomen worden dat er in Oostende een hoge graad van vergrijzing aanwezig is.

Figuur 10: Bevolkingspiramide, gegevens 2006 (geactualiseerde omgevingsanalyse, 2007)

Oostende heeft een relatief oude bevolking. Uit de bevolkingpiramide kunnen we afleiden dat de leeftijdsgroep 45-60 jaar opmerkelijk hoger in aantal is dan de andere leeftijdscategorieën. Het aandeel 60- en 65- plusser is de jongste tien jaar gestegen. In vergelijking met de andere steden (uit de zorgregio en de centrumsteden10) kent Oostende het meeste aantal ouderen.

10

De centrumsteden zijn: Antwerpen, Gent, Brugge, Leuven, Aalst, Kortrijk, Mechelen, Sint-Niklaas, Hasselt, Genk, Roeselare en

Turnhout.

74

Tabel 4: Aandeel 60-plussers en 65-plussers ten opzichte van de algemene Oostendse bevolking (geactualiseerde omgevingsanalyse, 2007).

Het aandeel van 80-plussers binnen het totaal aantal 60-plussers (de interne vergrijzing) is vrij hoog in Oostende, in vergelijking met de kleine zorgregio. In vergelijking met de centrumsteden, kan Oostende gesitueerd worden rond het gemiddelde. Volgende tabel geeft ons een idee van hoe groot de groep hoogbejaarden is binnen de groep van de senioren. Oostende scoort hier hoog in vergelijking met andere kuststeden.

Tabel 5: Interne vergrijzing kleine zorgregio (geactualiseerde omgevingsanalyse, 2007)

De oudere bevolking neemt toe in Oostende met als gevolg dat de grijze druk 11 de jongste jaren is toegenomen. Dit is echter niet alleen het geval voor Oostende, maar eveneens voor de andere gemeenten binnen de kleine zorgregio. De grijze druk binnen de centrumsteden ligt dan weer opmerkelijk lager in vergelijking met Oostende.

11

De grijze druk is de verhouding tussen de leeftijdsgroep van de ouderen (60- plussers- de vergrijsde bevolking) en de bevolking op

beroepsactieve leeftijd (20-59 jaar).

75

Oostende kent een lage groene druk12 omdat er steeds minder geboortes zijn. Zo blijkt dat Oostende de laagste groene druk heeft van de kleine zorgregio. Vergeleken met de centrumsteden kennen alleen Leuven en Hasselt een lagere groene druk (De geactualiseerde omgevingsanalyse, 2007).

Tabel 6: Groene druk kleine zorgregio (geactualiseerde omgevingsanalyse, 2007)

Evaluatie uit het werkveld Ook de bevraagde respondenten bevestigen de grote graad van vergrijzing in Oostende. Dit heeft een grote invloed op het sociaal beleid dat gevoerd wordt in Oostende. Deze groep van ouderlingen vragen immers een ander aanbod aan voorzieningen dan alle andere groepen. Dit is dan ook de uitdaging: alle groepen verenigen in het sociaal beleid.

Gezinssamenstelling Het grootste deel van de bevolking kan gesitueerd worden onder de categorieën „alleenstaand‟ of „gezinnen zonder kinderen‟. In totaal was 22% van de totale Oostendse bevolking in 2005 alleenstaand. Als we het totaal aantal alleenstaanden bekijken in het jaar 2005 ten opzichte van het jaar 2000, dan blijkt er in vijf jaar tijd een stijging te zijn van 1.6%

Evaluatie uit het werkveld Deze evolutie, een stijging in het aantal alleenstaanden, heeft volgens de respondenten een belangrijk effect op de noden die zich ontwikkelen. Zo hebben alleenstaanden en/of gezinnen zonder kinderen, een groter armoederisico dan gezinnen waar beide ouders nog aanwezig zijn. (Vranken, J.,et al., 2008) (Zie infra luik “kansarmoede”) Daarnaast is het voor hen moeilijker om een betaalbare woning te vinden. Veelal moeten zij dus beroep doen op een sociale woning (Zie infra luik “huisvesting”)

12

De groene druk is de verhouding tussen de jeugdige bevolking (0-19 jaar) en de bevolking op beroepsactieve leeftijd (20-59 jaar).

76

Naast het probleem van huisvesting kampen zij ook met het probleem van tewerkstelling. Oostende is een toeristische stad met als voornaamste werkgelegenheidsbron de horeca. Deze horeca vraagt veel flexibiliteit van de werknemer. Bijvoorbeeld avond- en weekendwerk (Zie infra luik “tewerkstelling”) Alleenstaanden met kinderen hebben het moeilijk om deze flexibiliteit aan de dag te leggen. Zo moeten zij hun kinderen vaker in de kinderopvang plaatsen om hun job te kunnen behouden. Oostende heeft echter een tekort aan kinderopvang. De alleenstaande ouder zit dus in een gewrongen situatie. (zie infra luik “onderwijs”).

Samenstelling van de bevolking Op 1 januari 2005 bedroeg de totale Oostendse bevolking 68.597 inwoners. Hiervan kon 4.1% gecategoriseerd worden als niet- Belg. De meeste niet- Belgen zijn afkomstig van Nederland, Frankrijk en op de derde plaats Rusland.

Evaluatie uit het werkveld Oostende heeft dus een eerder kleine, maar toch belangrijke groep van etnisch-culturele minderheden. Deze doelgroep legt een extra druk op het voorzieningennetwerk dat aanwezig is in Oostende (Zie infra luik etnisch-cultureel minderheidsbeleid).

De luiken van het lokaal sociaal beleid Zoals in de inleiding aangegeven werd, wordt in dit onderdeel een beschrijving gegeven van de verschillende luiken van het lokaal sociaal beleid die het sterkst naar voor kwamen uit de interviews met de respondenten. Namelijk tewerkstelling, huisvesting, onderwijs/welzijn en maatschappelijke integratie,

het

etnisch-cultureel

minderheidsbeleid,

jeugd,

crisisopvang,

kinderopvang

&

opvoedingsondersteuning en kansarmoede- sociale zekerheid. Nadien wordt deze informatie gekoppeld aan de informatie verkregen uit de gesprekken met onze respondenten.

Tewerkstelling Geactualiseerde omgevingsanalyse 2007 De werkgelegenheid kan weergegeven worden in vier sectoren: de primaire (landbouw en visserij), de secundaire (industrie, nutssector en bouw), de tertiaire (handel, horeca, vervoerssector en bedrijfsdiensten) en de quartaire sector (publieke diensten zoals overheid en onderwijs). De meeste bewoners van Oostende zijn tewerkgesteld in de tertiaire sector.

77

De werkgelegenheidsgraad is de verhouding van de bevolking op beroepsactieve leeftijd ten opzichte van het totaal aantal arbeidsplaatsen. Oostende heeft, in vergelijking met de andere gemeenten uit de kleine zorgregio, de hoogste werkgelegenheidsgraad.

De werkzaamheidsgraad is het aandeel werkenden binnen de bevolking, in de bevolking op beroepsactieve leeftijd (20-59 jaar). De werkzaamheidsgraad van Oostende, maar ook van de kleine zorgregio, kent ten opzichte van het jaar 2003 een lichte stijging in 2005. De werkloosheidsgraad is het aandeel “werkloze werkzoekenden” in de beroepsbevolking (20-59 jaar). De werkloosheidsgraad van Oostende ligt hoger dan de andere gemeenten van de kleine zorgregio. In vergelijking met 2003 kennen zowel Oostende als de andere gemeenten van de kleine zorgregio, in 2005 een stijging. Oostende heeft de hoogste werkloosheidsgraad in de kleine zorgregio. Vergeleken met de centrumsteden staat Oostende op de vierde plaats na Antwerpen, Genk en Gent. In december 2005 was 26% van de werkloze mannen jonger dan 25 jaar, bij de vrouwen ligt het aantal iets lager namelijk 14%. Vergeleken met 2003 kent de werkloosheid een lichte groei. In 2005 was 47% van de werkzoekenden binnen de kleine zorgregio onder de 25 jaar, gehuisvest in Oostende. Voor de werkzoekenden tussen de 25 en 40 jaar, was dit 61.6% en bij de werkzoekende 40-plussers 56%.

88% van de werklozen in Oostende vindt binnen de vijf jaar werk. Naarmate de werkloosheidsduur vergroot, daalt het aantal werkzoekenden. Van alle werkzoekenden vindt 53.5% binnen het jaar een job. 6.6 % doet er langer dan vijf jaar over om werk te vinden

Evaluatie uit het werkveld Tijdens de zomermaanden kan een kuststad als Oostende veel personen tewerkstellen in de horecasector. Het grote nadeel van deze tewerkstelling is dat deze jobs echter tijdelijk en periodiekgebonden zijn, meer bepaald aan het hoogseizoen. Bovendien is er heel wat zwartwerk in die periode in de horeca, wat een grote aantrekkingskracht uitoefent op personen die uit het binnenland naar Oostende afzakken om de armoede en andere problemen te ontvluchten en in Oostende tijdelijk te schuilen. Velen blijven na het seizoen echter hangen in Oostende. Na deze drukke maanden verliezen veel mensen, de plaatselijke bevolking maar veelal inwijkelingen, hun job. Vanuit de voorzieningen en diensten in het werkveld wordt duidelijk aangegeven dat Oostende kampt met een gebrek van aanbod van duurzame en kwalitatieve jobs. Naast de horeca zijn er immers niet zoveel arbeidsplaatsen aanwezig in Oostende.

Volgende tabel geeft een overzicht van het werkaanbod in Oostende volgens de VDAB website (cijfers 2007). 78

Tabel 7 : Werkaanbod in Oostende (bron: VDAB website) 2007 Land-, tuin- en bosbouw Visserij Dranken, voeding en tabak Textiel, kleding en schoeisel Hout- en meubelindustrie Energie en water Grafische nijv., papier, karton

19 16 94 26 9 5 29

Chemie, rubber en kunststof 44 Productie van bouwmaterialen Metaal Bouw Overige industrie Horeca Transport en logistiek Banken, verzek., post en telecom Garages Handel en verhuur Informatica, diensten aan bedr.

8 173 239 13 1230 1534 11 64 736 219

Interim- en selectiekantoren Diensten aan personen Ontspanning, cultuur en sport Openbare besturen Onderwijs Gezondheidszorg Maatschappelijke dienstverlening Andere dienstverlening TOTAAL

1140 73 137 207 190 140 261 17 6634

Naast de horeca is er nog de tewerkstelling in de fabrieken (transport-logistiek). In de fabrieken wordt vaak gewerkt met tijdelijke contracten (heel vaak zelfs dagcontracten). Deze werkgevers bieden dus geen vast werk aan maar wel onregelmatige uren, tegen een matig loon en met hoge vereisten. Deze tendens tot flexibilisering van de arbeid kan een mogelijke oorzaak van armoede zijn (Vranken, J., et al., 2008) (Zie infra luik “kansarmoede”).

79

De bevraagde voorzieningen gaven aan dat het gebrek aan goede tewerkstelling in Oostende enkele belangrijke gevolgen heeft. Een eerste gevolg is dat de hoger opgeleiden wegtrekken uit Oostende. Deze vaststelling werd ook al gemaakt in de stadsmonitor 14 juni 2007. Dit is een spijtige evolutie want net deze jongeren hebben een rolmodelfunctie voor de andere (jongere) jeugd. Vanuit het werkveld wordt niet alleen aangegeven dat de hoger opgeleiden, maar ook de creatieve jeugd wegtrekt uit Oostende.

Een ander gevolg van het gegeven dat jongeren onvoldoende aansluiting vinden op de arbeidsmarkt is dat zij hun toevlucht zoeken tot de illegale economie (bijvoorbeeld zwartwerk in de horeca). Betrokken voorzieningen geven aan dat dit een foute loonsverwachting creëert bij de jongeren. Jongeren verdienen immers veel meer in het zwart of door middel van een vakantie-studentenjob dan via een gewone job. Een derde belangrijke gevolg van het gebrek aan goede jobs is volgens de respondenten dat bepaalde jongeren gemakkelijker verleid kunnen worden om in het criminele milieu te stappen (bv. dealen) waar de verdiensten nog hoger liggen.

Er is niet alleen een tekort aan een goed tewerkstellingsaanbod maar vanuit de bevraging kwam ook sterk naar voor dat er een grote nood was aan meer sociale tewerkstellingsmogelijkheden. Zo is er een groot tekort aan WEP‟s (werk ervaringsplaatsen), beschermde werkplaatsen en sociale werkplaatsen. Er is maar één grote beschutte werkplaats in Oostende (gegevens Oesterbank). De wachtlijsten zijn dan ook zeer lang. Door de druk van de VDAB is er nu wel een poetshuis (een dienstenchequewerking) opgericht door het Sociaal Huis (‟t Poetshuis Oostende).

Daarnaast

bestaat

er

ook

de

“artikel

60-tewerkstelling”.

Artikel

60

§7

is

een

tewerkstellingsmaatregel die kadert in de OCMW wetgeving. In 2007 werden er continu 150 mensen in het art 60- statuut tewerkgesteld (Strategisch en financieel meerjarenplan voor het Sociaal Huis van Oostende, 2007-2009). Deze maatregel heeft tot doel mensen die geen recht hebben op bepaalde sociale uitkeringen, zoals werkloosheidsuitkeringen omdat ze onvoldoende arbeidsdagen kunnen voorleggen, een job te bezorgen totdat zij (opnieuw) recht hebben op deze uitkeringen. Het OCMW heeft hier het recht om op te treden als werkgever. Ofwel stelt het OCMW deze mensen tewerk in één van de eigen diensten (bijvoorbeeld een rusthuis van het OCMW) ofwel zoekt het OCMW andere plaatsen waar tewerkstelling mogelijk is. Na deze tewerkstelling is het echter opnieuw aan de VDAB om voor deze doelgroep een job te vinden. Vanuit het werkveld wordt dan ook aangegeven dat op deze manier het probleem doorverschoven wordt naar de VDAB. Het vinden van een job op de reguliere arbeidsmarkt na dergelijke tewerkstelling, is een hele opdracht. De praktijk toont aan dat deze mensen, die tewerkgesteld geweest zijn in een “artikel 60 tewerkstelling”, veelal het reguliere arbeidscircuit niet aankunnen. Men probeert dit probleem nu op te vangen door ondermeer deze personen een soort 80

sollicitatietraining te geven tijdens de periode dat ze werken via de “artikel 60- tewerkstelling”. Zo wordt deze doelgroep toch enigszins voorbereid op het echte arbeidscircuit.

Vanuit het werkveld wordt sterk gepleit om de personen die het gewone arbeidscircuit aankunnen, niet te werk te stellen binnen de stadsdiensten, maar om deze personen via de VDAB aan een job te helpen. Men wenst dus het activeringsbeleid dat er nu heerst, en ook gevoerd wordt door de VDAB, doortrekken.

Naast deze categorie van de artikel 60-tigers worden vanuit het werkveld nog enkele probleemcategorieën aangeduid. Categorieën waar de aansluiting op de arbeidsmarkt moeilijk verloopt of categorieën die gewoon uit beeld verdwijnen. We hebben het hier over de groepen die vaak alleen nog met de straathoekwerkers contact hebben, over de tienermoeders en alleenstaanden met een gezinslast, over het doelpubliek van het MSOC, groepen die vaak weigeren in te gaan op uitnodigingen van de VDAB.

De samenwerking tussen VDAB en de straathoekwerkers wordt in de weg gestaan door het feit dat de straathoekwerkers voorrang geven aan de privacy van hun cliënten. De straathoekwerker staat heel dicht bij zijn/haar „cliënt‟. Om deze vertrouwensband niet te ondermijnen, gaat de straathoekwerker „niet samenspannen‟ met de VDAB om de cliënt aan het werk te zetten. De straathoekwerker kan enkel de betrokken persoon stimuleren om contact op te nemen met de VDAB en andere diensten. Door deze problematiek verloopt de dialoog tussen de straathoekwerkers en VDAB bijzonder stroef.

De tweede groep zijn de tienermoeders en alleenstaanden met een gezinslast. Deze groep is sterk vertegenwoordigd in Oostende (zie infra het luik “kansarmoede”). De respondenten geven aan dat door een gebrek aan kinderopvang het zeer moeilijk is om een job te vinden voor deze categorie (zie infra het luik “kinderopvang”).

De derde probleemcategorie betreft de doelgroep van het MSOC. In de praktijk blijkt het zeer moeilijk om voor het cliënteel van het MSOC een gepaste job te vinden. Een goed contact en of samenwerking tussen het MSOC en de VDAB ontbreekt. Er is ook geen structureel overleg om enige vorm van samenwerking tussen VDAB en MSOC op te zetten. Dit wordt ervaren als een hiaat aangezien een groot deel van het cliënteel van het MSOC ook cliënteel is van de VDAB. Het op punt zetten of realiseren van een structureel overleg zou niet alleen beide voorzieningen ten goede komen maar ook de cliënten. Zo zou er een betere informatieoverdracht mogelijk zijn waardoor de VDAB beter aansluiting zou kunnen maken op de mogelijkheden van bepaalde personen.

81

Tot slot wordt gewezen op de groep die weigert in te gaan op de uitnodigingen van de VDAB om op gesprek te komen. Wanneer een persoon twee keer niet ingaat op een uitnodiging of bijvoorbeeld pertinent weigert te werken, wordt zijn/haar dossier doorgestuurd naar de RVA. De RVA reageert door bijvoorbeeld voor bepaalde tijd het stempelgeld in te houden. Deze groep moet dan een aantal uren werken voor ze opnieuw hun stempelgeld kunnen ontvangen. Hier loopt het vaak fout. Het aantal opgelegde werkuren ligt vaak zo hoog dat velen dit niet kunnen realiseren. Bijvoorbeeld door het gebrek aan goede (interim)jobs. Wanneer het dossier van de betrokken persoon doorgestuurd wordt naar de RVA, verdwijnt deze persoon uit de actieve databank van de VDAB, met als gevolg deze ook geen berichten meer zal ontvangen in verband met werkaanbiedingen. De hulp van de VDAB stopt dan. Dergelijke groepen verdwijnen dan uit beeld bij de VDAB. De VDAB pleit er dan ook voor dat zij de mogelijkheid zouden krijgen om gepaste sancties op te leggen voor deze groepen en niet langer verplicht zouden zijn om deze dossiers over te dragen aan de RVA.

Onderwijs, opvoeding en vorming De geactualiseerde omgevingsanalyse 2007 Oostende is de tiende grootste onderwijsstad in Vlaanderen. In Oostende zijn er 25 scholen die basisonderwijs verschaffen. Voor wat het secundair onderwijs betreft zijn er 17 scholen. Men kan ook hoger onderwijs volgen in Oostende. Er zijn twee hogescholen die diverse opleidingen aanbieden. Tenslotte heeft Oostende ook nog volwassenenonderwijs.

In 2006 kende het Nederlandstalige basisonderwijs in Oostende in totaal 6194 leerlingen. In de eerste en tweede graad van het secundair onderwijs waren er in totaal 1346 leerlingen.

In Oostende kampt één op vijf leerlingen met schoolse vertraging. Schoolse vertraging is de vertraging die een leerling oploopt ten opzichte van de andere leerlingen waarmee deze leerling gestart is. Deze vertraging kent een algemene toename.

De gegevens van de VDAB geven aan dat het grootste aantal niet-werkende werkzoekenden voortvloeien uit het lager onderwijs samen met de eerste graad. Tussen de hogergeschoolden zitten de minste werkzoekenden.

Dankzij het decreet Gelijke Onderwijskansen (GOK) kunnen scholen met relatief veel kansarme leerlingen, vanaf september 2002, extra begeleiding voorzien. Deze extra ondersteuning wil men realiseren aan de hand van GOK-uren. Dit zijn aanvullende lesuren voor deze kansarme leerlingen. In

82

Oostende voldoen in totaal 1945 leerlingen aan de GOK-indicatoren, dit is 32% van het totaal aantal leerlingen.

Oostende heeft ten slotte ook een onthaalonderwijs voor de anderstalige nieuwkomers namelijk de OKAN-klas (onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers). Deze klas heeft als doel de anderstalige leerlingen zo snel mogelijk Nederlands aan te leren en te integreren in het gewone onderwijscircuit. De OKAN-klas in Oostende had in het schooljaar 2003-2004 in totaal 26 leerlingen, waarvan 14 jongens en 12 meisjes.

Evaluatie uit het werkveld In de gesprekken met de verschillende respondenten kregen we heel wat informatie over het onderwijs en over opvoedingsondersteuning. 1. Onderwijs Vele respondenten gaven aan dat de neerslag van de sociale problematiek in Oostende ook voelbaar is in het Onderwijs. Zo zijn er twee grote kwetsbare groepen aanwezig in het onderwijs. De allochtone leerlingen en de kansarme leerlingen. In de geactualiseerde omgevingsanalyse worden de GOK-uren en de OKAN klas als initiatieven naar voor geschoven. De GOK-uren zijn voornamelijk gericht op de ondersteuning van de kansarme leerling binnen de scholen. De OKAN-klas probeert dan weer zo goed mogelijk anderstalige nieuwkomers op te vangen en te integreren in het gewone onderwijscircuit. Tot slot wordt vanuit de praktijk ook gewezen op de relatief grote groep van de tienermoeders.

Oostende kent een zeer verscheiden groep aan etnisch-culturele minderheden. Zo geeft bijvoorbeeld het minderhedenbeleidsplan 2007-2009 aan dat Oostende heel wat nationaliteiten herbergt.

Uit cijfermateriaal blijkt dat dit aandeel niet-Belgen in de schoolpopulatie redelijk klein is. Toch verdient dit eerder kleine aandeel een bijzondere aandacht. Uit de gesprekken kwam immers naar voor dat deze groepen een zware druk zetten op de scholen. Zo trekken allochtone leerlingen andere kwetsbare leerlingen aan. Volgens de respondenten vormen dit harde kernen die zorgen voor heel wat overlast en problemen op en rond de school. Daarnaast is ook gebleken dat deze jongeren een hoge graad van schooluitval kennen en hun slaagkansen lager liggen dan bij autochtone leerlingen. De integratiedienst heeft in haar jaarverslag van 2007 dan ook de operationele doelstelling “Er wordt gestreefd naar een meer succesvolle schoolcarrière voor jongeren van diverse herkomst”, opgenomen (Jaarverslag van de integratiedienst, 2007).

83

Figuur 11 Verhouding Belg/Niet-Belg in de scholenpopulatie (Minderhedenbeleidsplan, 2007-2009)

De stad, meer specifiek de dienst Onderwijs, probeert niet-Belgen in het onderwijs zo goed mogelijk te ondersteunen. Dit doet ze met het opzetten van een zeer gevarieerd aanbod aan initiatieven. Dit aanbod

is

ruimer

dan

de

OKAN-klas.

Voor

een

overzicht

verwijzen

we

naar

het

minderhedenbeleidsplan 2007-2009. Een specifiek initiatief dat zich richt naar deze doelgroep is de “onderwijsopbouwwerker in de CLB- teams”. De aanstelling van deze onderwijsopbouwwerker heeft tot doel een beter zicht te krijgen op de problematische jongeren in de scholen zodat er meer gericht kan worden gewerkt met deze groep. Zo krijgt de stad ook een beter inzicht in de risicofactoren en de achtergronden van de meest problematische leerlingen.

Volgens de bevraagde actoren kan de impact van dergelijke initiatieven niet overschat worden. Zo wordt aangegeven dat in de scholen vaak de fundamenten gelegd worden voor een latere deviante ontwikkeling.

De kansarme leerlingen vormen een tweede doelgroep. Het initiatief van de GOK-uren is gericht op deze doelgroep. Er is nood aan ondersteuning van deze subgroep in de leerlingenpopulaties van de scholen. Uit onderzoek bleek immers dat in de eerste kinderjaren deze kinderen uit kansarme gezinnen of allochtone gezinnen, in vergelijking met hun leeftijdgenoten, achterstand oplopen op ondermeer het vlak van sociaal-emotionele ontwikkeling (Vranken, J., et. al, 2008). Dit uit zich in een achterstand in het onderwijs. Deze achterstand neemt reeds toe in de kleuterschool en verder in het lager onderwijs.

84

De respondenten geven aan dat het van belang is dat achterstand zo klein mogelijk gehouden wordt. Het onderwijs is immers één van de belangrijkste hefbomen om mensen uit de armoede te halen. De socio-economische positie van de ouders en de ingebouwde drempels in de scholen, bepalen in grote mate hoe de schoolloopbaan van een leerling er zal uitzien. Hierdoor wordt ook een invloed uitgeoefend op hun kansen om een goede job te vinden (Vranken, J., et. al, 2008). Een aantal maatregelen, zoals onder andere het aanbieden van opvoedingsondersteuning, kan hier op termijn een ommekeer brengen. De voorzieningen die een bepaalde vorm van opvoedingsondersteuning aanbieden, vragen ook om meer steun (middelen of personeel). Dit om deze moeilijke en steeds groter wordende doelgroepen een goed aanbod te kunnen blijven aanbieden. Nog een bijkomend probleem is dat in sommige gevallen de structurele verankering van de voorziening ontbreekt in het voorzieningennetwerk van Oostende.

De stad probeert, naast het aanbieden van opvoedingsondersteuning, deze kansarme leerlingen ook zoveel mogelijk te bereiken door het organiseren van verschillende activiteiten en initiatieven. Een voorbeeld is het “kunstkans-project”. Het Kunstkans-project heeft als doel de ontwikkelingskansen van kansarme kinderen in Oostende te verhogen door hen de kans te geven om deel te nemen aan de kunstacademie. Via het project “kunstkans” kunnen deze kinderen op woensdagnamiddag lessen gaan volgen in de kunstacademie van Oostende. Er wordt tevens een bus ingezet om deze kinderen naar de academie te brengen. Vanuit het werkveld wordt aangegeven dat er nog een grote nood is aan dergelijke kinderactiviteiten, gericht op deze kwetsbare kansarme groep. Zo zou bijvoorbeeld de culturele sector gemotiveerd moeten worden om ook activiteiten te organiseren die gericht zijn op de doelgroep “kansarmere jeugd”. Dit cultuuraanbod is momenteel voornamelijk gericht op senioren en op middenklasse kinderen.

Tot slot het fenomeen van de tienermoeders. In de omgevingsanalyse wordt deze doelgroep niet vermeld. Het werkveld geeft aan dat het absoluut nodig is om de uitval van deze tienermoeders in het onderwijscircuit te vermijden. Zo wordt er op gewezen dat het aanbod aan goede jobs in Oostende niet zo groot is. Zonder opleiding is het dan ook zeer moeilijk om een job te vinden. Door de VDAB wordt aangegeven dat de meeste werkzoekenden laaggeschoold zijn (cfr. Supra). Uit onderstaande tabel blijkt dat het aantal tienermoeders in de stad Oostende steeds toeneemt (cijfers periode 2005-2007). Het cijfermateriaal is afkomstig van „Kind & Gezin” in Oostende.

85

Regio Oostende13 Leeftijd moeder bij geboorte kind 14

2005

2006

2007

0,

0,

minder dan 5

15

minder dan 5

minder dan 5

minder dan 5

16

minder dan 5

minder dan 5

7,

17

5,

5,

10,

18

15,

18,

17,

19

24,

14,

30,

20

17,

45,

32,

2005

2006

2007

0,

0,

minder dan 5

15

minder dan 5

0,

minder dan 5

16

minder dan 5

minder dan 5

6,

17

minder dan 5

minder dan 5

5,

18

10,

7,

13,

19

12,

9,

18,

20

13,

20,

22,

Stad OOSTENDE Leeftijd moeder bij geboorte kind 14

Tabel 7: overzicht aantal tienermoeders in de regio Oostende en de stad Oostende (Kind&Gezin WestVlaanderen).

Een initiatief dat inwerkt op deze problematiek is het Project “tienermoeders en tienerzwangeren”. Dit is een initiatief van LeerWerkCentrum HoTech Oostende (Leerwerkcentrum, 2007). Dit is een begeleidingsproject voor deze tienermoeders in samenwerking met het inloopteam van Oostende, Kind en Gezin, CAW-JAC, het centrum voor leerlingenbegeleiding van het GO! 14 en het Centrum Deeltijds onderwijs. Een doelstelling van dit initiatief is werken aan de sociale weerbaarheid van de jongeren onder andere door het organiseren van specifieke activiteiten (bijvoorbeeld een begeleidingsmoment door het Inloopteam).

Naast de verschillende voorzieningen die specifiek gericht zijn op de doelgroepen allochtone leerling, kansarme leerling en tienermoeder zijn er in Oostende nog heel wat andere voorzieningen die (trachten) in te werken op de schoolpopulatie. De initiatieven die het vaakst vermeld werden door de respondenten zijn de “time- out projecten” en de “brugfiguren”.

13

Regio Oostende bevat de gemeenten Bredene, De haan, Gistel, Ichtegem, Middelkerke, Oostende en Oudenburg.

14

Het centrum biedt kwaliteitsvolle begeleiding aan leerlingen, hun ouders en het personeel van de scholen van het gemeenschapsonderwijs

van de scholengroep Oostende.

86

In het kader van het lokaal onderwijsbeleid voor 2006-2007 werden er middelen ter beschikking gesteld om in Oostende een Time-outproject (OTO) te organiseren vanaf 1 september 2006 (Het Lokaal Sociaal Beleidsplan, 2008-2014) Het doel van deze time-outprojecten is om dreigende schooluitval uit alle onderwijsnetten te voorkomen. Dit gebeurt door de betrokken leerlingen tijdelijk uit de school te halen, op te vangen en te begeleiden. Via een lesvervangend programma wordt geprobeerd deze jongeren te reïntegreren in de school. De doelgroep van deze time-outprojecten zijn alle leerlingen uit de eerste en tweede graad van het secundair onderwijs, die omwille van hun aanhoudende gedragsproblemen, een ernstige tuchtmaatregel riskeren. Deze gedragsproblemen krijgen een zeer ruime invulling en betreft ondermeer normovertredend gedrag, spijbelen, delinquent gedrag, gebruik van fysiek geweld,…( Concepttekst Oostendse Time- Out, 2008-2009) In 2007-2008 waren er 23 jongeren in begeleiding bij de time-outprojecten. Op 30 juni 2008 werkten 18 jongeren (78%) hun schooljaar af in dezelfde school. Vijf jongeren (22%) haalden echter niet het einde van het schooljaar in dezelfde school. Qua slaagkansen liggen de cijfers iets lager. Zo slaagden elf jongeren, twaalf jongeren slaagden dus niet (Evaluatietekst schooljaar 2007-2008 OTO Oostendse Time-out, 2008).

Een tweede initiatief zijn de brugfiguren. In het basisonderwijs doen sommige leerlingen het minder goed, op meerdere vlakken, zonder dat het te maken heeft met minder begaafd zijn. Het gaat vaak om kinderen uit kansarme en/of allochtone gezinnen. Deze brugfiguren, een initiatief van de Dienst Onderwijs, willen werken aan gelijke kansen voor alle kinderen. Dit kan bijvoorbeeld door het vertrouwen van de ouders in de school weer te doen groeien. Maar ook via een omgekeerde beweging. Een brugfiguur bewaakt en stimuleert een groeiend begrip van de leerkracht naar deze kansarme leerlingen. Dit initiatief wordt op wijkniveau georganiseerd. Een andere doelstelling van dit project is de (leer)achterstand van kinderen uit gezinnen met andere nationaliteiten zo klein mogelijk te houden (Tussentijdse evaluatie brugfigurenproject, 2008).

De praktijk wijst hier op een hiaat in het voorzieningennetwerk. Zo bestaat er naast de time-out projecten geen andere voorziening waar deze probleemleerlingen opgevangen kunnen worden. De time-out projecten geven een kortstondige oplossing, maar dit wordt ervaren als een kleine pleister op een grote wonde.

We kunnen besluiten dat Oostende enkele moeilijke doelgroepen kent in zijn leerlingenpopulatie. We hebben het hier over de doelgroep kansarmen, allochtonen, tienermoeders,… Momenteel wordt geprobeerd om via het opstellen van dwarsverbindingen tussen de verschillende actoren een zo goed mogelijk en gediversifieerd aanbod te creëren. Zo werd ondermeer de Oostende Onderwijsraad opgericht (OOR). Het OOR is een overlegen adviesorgaan waar de onderwijspartners samen werken 87

aan een kwaliteitsvol en duurzaam onderwijsbeleid voor de stad Oostende. In deze raad wil men alle thema‟s bespreken die voor het onderwijs maar ook voor de scholen belangrijk zijn.

Naast de installatie van dit structureel overlegorgaan waarin heel wat actoren zetelen worden ook nog andere samenwerkingsverbanden opgezet. Bijvoorbeeld de OTO projecten (zie hierboven). Daarnaast wordt er ook samengewerkt met de voorzieningen die opvoedingsondersteuning aanbieden. Tenslotte worden ook, zoveel als mogelijk, oudervoorzieningen betrokken bij het uitwerken van een beleid rond onderwijs. De link met de ouderverenigingen heeft tot doel een maximale integratie te krijgen van alle kinderen aanwezig in de scholen.

Toch heerst het gevoel bij de respondenten dat dit netwerk van samenwerkingsverbanden tussen verschillende diensten niet goed aansluit. Een voorbeeld is de leerplichtcontrole. De dienst onderwijs stuurt een brief wanneer een jongere langdurig spijbelt, om deze te wijzen op de leerplicht. Wanneer deze geen gehoor geeft hieraan zou de politie of een andere overheidsdiensten moeten reageren met een thuisbezoek. Deze reactie blijft echter uit. Ook na vraag van de dienst “onderwijs”.

Daarnaast wordt er ook opgewezen dat het louter installeren van een overlegorgaan zoals het OOR niet voldoende is. De praktijk wenst verder te gaan dan het louter oprichten van overlegen adviesorganen. Momenteel heerst het gevoel dat er onvoldoende structureel wordt samengewerkt.

Tot slot wordt ook aangegeven dat de versnippering van de bevoegdheden tussen de schepenen, de werking van de voorzieningen bemoeilijkt. Zo zijn de bevoegdheden over “kinderopvang” en over “onderwijs” verdeeld over twee schepenen. Vanuit de praktijk wordt aangegeven dat deze twee domeinen niet los te koppelen zijn van elkaar. Het werkveld ervaart ook geen structureel overleg tussen de twee schepenen met als gevolg dat het beleid onvoldoende afgestemd is op elkaar.

2. Opvoedingsondersteuning Zoals aangegeven hierboven kent Oostende moeilijke groepen binnen de schoolpopulatie. Naast de initiatieven die zich situeren binnen het onderwijs (time-out projecten, de brugfiguren) wordt door de praktijk sterk gehamerd op opvoedingsondersteuning. Voorzieningen inzake opvoedingsondersteuning vullen de time-out projecten aan.

Verschillende respondenten hebben erop gewezen dat de problematische opvoedingssituaties in Oostende toenemen. Het terminus-effect vergroot de groep van behoeftigen. Zo vestigen heel wat kwetsbare groepen zich in Oostende. Vaak hebben ze geen relaties waarop ze kunnen terugvallen bij moeilijke situaties (Beleidsplan Kinderopvang, 2007-2009). 88

In Oostende zijn er – in verhouding- heel wat voorzieningen die een bepaalde vorm van opvoedingsondersteuning aanbieden. Dit zijn onder andere Het Inloopteam, de Katrol en CKG ‟t Kapoentje (Centrum voor kindzorg en gezinsondersteuning).

Het inloopteam is een dienst die voornamelijk preventief werkt. De dienst bestaat uit vier leden allemaal parttimers. Er wordt al zes jaar met hetzelfde team gewerkt en dit verloopt zeer vlot. Het is de taak van het inloopteam om een integrale opvoedingsondersteuning te geven aan kansarmen met kinderen tot en met de leeftijd van zes jaar. De dienst werkt zeer laagdrempelig. Ze beantwoordt alle vragen zolang deze opvoedingsgerelateerd zijn. Daarnaast probeert de dienst ook zoveel mogelijk door te verwijzen. Ten slotte treden ze ook vaak op als bemiddelaar tussen het gezin en verschillende andere diensten en voorzieningen. De dienst doet zoveel als mogelijk aan groepswerking en probeert zijn doelgroep een “empowerment” te geven. Vorig jaar waren er ongeveer 250 mensen die beroep hebben gedaan op de diensten van het inloopteam. Een zeer grote groep komt regelmatig terug. Een tweede voorziening die opvoedingsondersteuning geeft is de Katrol. “De katrol” bestaat nu al zes jaar. In “de Katrol” wordt studie- en leerbegeleiding gegeven in kansarme gezinnen. Dit wordt in samenwerking gedaan met studenten van hogescholen. Vorig jaar was de Katrol actief in ongeveer 148 kansarme gezinnen. Met gemiddeld drie kinderen per gezin. Een doelstelling in de werking van “de Katrol” is een onderwijscultuur in het gezin te installeren. Hierin wordt ook getracht de band met de scholen aan te halen. De doelgroep wordt gevormd door kansarme gezinnen die niet bereikt worden door de andere voorzieningen (enkel Oostendse kansarme gezinnen). Er wordt toegespitst op de doelgroep van derde kleuterklas tot de eerste twee jaren van het lager onderwijs. Volgens “de Katrol” zijn dit cruciale jaren, hier begint een kind immers al achterstand op te lopen. “De Katrol” fungeert als vertrouwenspersoon voor de kansarme gezinnen. Deze gezinnen durven zich vaak niet meer te wenden tot andere diensten omdat ze bijvoorbeeld vrezen dat hun kinderen geplaatst zouden worden. De Katrol kiest voor een minder drastische aanpak. Wanneer “de Katrol” problemen opmerkt in het gezin (bijvoorbeeld drug gebruik of alcoholgebruik), gaat ze met het gezin rond de tafel zitten. Er wordt dan samen naar een oplossing gezocht. De problemen vinden meestal ook een oplossing. Het installeren van een studiecultuur lukt volgens hen niet als er ook geen oplossing komt voor al die andere problemen.

89

Tot slot de derde voorziening, namelijk CKG ‟t kapoentje. Deze dienst bestaat sinds 2001. Sinds de opstart van dit project, kan het beschouwd worden als een echt succes. Centraal in de werking van ‟t Kapoentje is dat de ouders steeds betrokken worden. Het CKG is 24 uur/24 uur beschikbaar en telt 64 plaatsen. Het centrum is al jaren overbezet. Men probeert echter zo weinig mogelijk kinderen te weigeren.

Het doel van deze dienst is in te grijpen in cruciale levensjaren van een kind ( 0-5 jaar maar zelf tot en met 12 jaar). CKG ‟t Kapoentje gaat naar de gezinnen toe. Het CKG reageert dus op een hulpvraag die het gezin zelf moet stellen. Zo een hulpvraag komt heel vaak na een crisissituatie binnen het gezin. Mogelijke oplossingen zijn ofwel de kinderen uit dat gezin overdag opvangen in het centrum, ofwel een paar keer langs gaan in de week bij het probleemgezin, ofwel zelf het kind residentieel plaatsen bij hen zodat de ouders wat ademruimte krijgen.

Het CKG is verantwoordelijk voor de opstart van heel wat initiatieven zoals de noodappartementen en de opvoedingswinkel. In dit laatste waren zij een pionier. CKG heeft noodappartementen ingericht met eigen middelen. Hier kunnen ouders die vastzitten in een negatieve spiraal terecht met hun kinderen.

Deze voorzieningen boeken mooie resultaten. Ze slagen erin om ook de moeilijk bereikbare groepen aan te spreken vaak na tussenkomst van de straathoekwerkers.

Toch zijn er ook knelpunten te vermelden. Op de eerste plaats is er een chronisch gebrek aan middelen en personeel. Dit wordt vaak in de hand gewerkt door het succes van de werking zelf een gevolg van de reële noden. Ten tweede zijn deze voorzieningen niet altijd structureel ingebed in het voorzieningenkader van Oostende. Bepaalde projecten bevinden zich op de grens tussen welzijn en onderwijs, waardoor er op beleidsniveau discussie ontstaat over de juiste plaats van de voorziening.

Oostende is wel bezig met de uitbouw van een netwerk van opvoedingsondersteuning. Dit initiatief staat weliswaar nog maar in zijn kinderschoenen (Het Lokaal Sociaal Beleidsplan, 2008-2014). Het opzetten van het netwerk voor opvoedingsondersteuning zal volgens het werkveld een positieve impuls geven aan het versterken van bestaande samenwerkingsverbanden. De voorzieningen die actief zijn in de opvoedingsondersteuning hekelen het gebrek aan crisisopvang in Oostende. Van de bevraagde actoren die instaan voor opvoedingsondersteuning, voorziet enkel het CKG ‟t kapoentje in dergelijke crisisopvang van kinderen.

Hier komt men echter plaatsen te kort.

Door de lange

wachtlijsten bij de andere diensten die ook voorzien in crisisopvang, is een snelle plaatsing dan ook bijna uitgesloten.

90

Cultuur en maatschappelijke integratie De geactualiseerde omgevingsanalyse 2007 Het stadsbestuur wil minder begoede mensen ook de kans geven om te participeren aan het kunst- en cultuurwezen via de projecten kunstkans en cultuurkans.

In Oostende is het aantal personen dat lid is van een vereniging min of meer hetzelfde gebleven. Over het algemeen is iets meer dan de helft van alle inwoners actief lid of bestuurslid van één of meerdere verenigingen. Voor Oostende is er wel een verschil merkbaar in leeftijd. 65-plussers nemen minder deel aan het verenigingleven in vergelijking met de jongeren tussen 15-24 jaar.

Evaluatie uit het werkveld Oostende wil een cultuuraanbod creëren voor de minder begoede doelgroep. Zo bestaat het project kunstkans. Hierdoor krijgen kansarme kinderen de kans les te volgen in de kunstacademie. Een overzicht van alle activiteiten kan gevonden worden in het cultuurbeleidsplan 2008-2013. In het cultuurbeleidsplan wordt aangegeven dat de participatiegraad van de jeugd aan het culturele aanbod in Oostende laag ligt. Zo heeft 74% tot 91% nog nooit een professionele theater-, amateur theater- of muziektheatervoorstelling in of buiten Oostende bijgewoond. Wel wordt er op gewezen dat de deelname van jongeren met een diploma hoger onderwijs significant hoger is dan deze met een diploma lager secundair onderwijs (Het cultuurbeleidsplan, 2008-2013).

Op het vlak van sport geeft de stad aan dat er wel heel wat initiatieven bestaan. Er werd ook een sportbeleidplanning 2008-2013 opgesteld. Er werden heel wat initiatieven opgestart met als doelpubliek de kansarmere en kwetsbaardere groepen. Bijvoorbeeld „sportkans‟. Binnen dit project krijgen zo een 120 kansarme kinderen per jaar hun lidgeld van de sportclub terugbetaald. Daarnaast komt de stad ook tussen op alle lidgelden voor de jongeren < 18 jaar. Ieder jaar geeft de stad 10€ terug van het lidgeld van de sportclub. Tenslotte zijn er nog gratis zwemlessen voor kinderen tussen zes en zeven, verschillende sportkampen,… De stad geeft aan dat er heel wat medewerking komt vanuit de sportclubs zelf. Zo werken deze ook actief mee aan het beleid van de stad door bijvoorbeeld sociale tarieven aan te bieden voor bepaalde doelgroepen (Sportbeleidplanning, 2008-2013).

Huisvesting De geactualiseerde omgevingsanalyse 2007 De geactualiseerde omgevingsanalyse 2007 geeft informatie over het aantal sociale woningen, het aantal tweede verblijven en de beschikbare premies in het domein van de huisvesting.

91

De Gelukkige Haard, de Oostendse Haard en het Sociaal Verhuurkantoor (SVK) verhuren samen 3.193 sociale woningen. Dit kunnen appartementen en woningen met meerdere slaapkamers zijn. In vergelijking met 2005 is dit een stijging van 558 woningen in Oostende en omgeving.

In Oostende zijn de tweede verblijven in trek. Dit aantal blijft sinds 2003 gelijklopend (7.212 verblijven in 2006).

Oostende wil via het uitreiken van premies mensen aansporen om hun huizen te onderhouden. Er zijn verscheidene premies die kunnen aangevraagd worden bij aanpassingen van de woning. In 2007 werden twee nieuwe premies geactiveerd: de renovatiepremie voor huurwoningen (stad Oostende) en de renovatiepremie van het Vlaams Gewest. Tenslotte is er nog het initiatief van de woonbegeleiders bij de dienst Huisvesting van de stad Oostende. Deze woonbegeleiders staan ter beschikking voor personen die zoeken naar een geschikte woning, maar zij staan ook ter beschikking voor personen die op andere vlakken moeilijkheden ervaren op het gebied van huisvesting.

Evaluatie uit het werkveld Uit de evaluatie vanuit het werkveld bleek dat er een nood is aan betaalbare woningen in Oostende. In wat volgt beschrijven we kort het bestaande woningaanbod in Oostende, de oorzaken en mogelijke oplossingen voor de nood aan betaalbare woningen. We sluiten af met een aantal andere knelpunten inzake huisvesting waarop ons door de respondenten werd gewezen.

1. Woningaanbod De respondenten in het sociale werkveld gaven aan dat er verschillende woonvormen bestaan in Oostende. Zo zijn er de normale gezinswoningen, de sociale woningen, kamerwonen en de tweede verblijven.

Naast de gewone gezinswoningen zijn er ook heel wat sociale woningen voor kwetsbare gezinnen in Oostende. De Gelukkige Haard, de Oostendse Haard en het Sociaal Verhuurkantoor verhuren in Oostende samen 3.193 sociale woningen (Geactualiseerde omgevingsanalyse Oostende, 2007). De eigendommen van de sociale huisvestingsmaatschappijen zijn verspreid over Oostende en Bredene. Het Lokaal Sociaal Beleidsplan 2008-2014 uit echter de ambitie om tegen einde 2013 een 500 woningen bij te bouwen, waaronder 300 woningen (Het Lokaal Sociaal Beleidsplan, 2008-2014). Naast de sociale woning bestaat ook het kamerwonen als goedkopere woonvorm. In de jaren „80 werd kamerwonen verboden in Brugge. De bewoners van deze kamers trokken weg uit Brugge en 92

settelden zich ondermeer in Oostende. Het kamerwonen kende in Oostende dan ook een sterke opmars in jaren „80 en „90. Vandaag zijn er nog een 500-tal kamers in Oostende. De stad voert hier een consequent beleid. Leegstaande panden worden zo snel mogelijk gesloten (dit op basis van brandveiligheid). Vanuit de praktijk werd er echter niet voor gekozen om het kamerwonen te verbieden. Vanaf 2007 geldt er wel een streng kamerregelement.15

Oostende wordt ook geconfronteerd met het fenomeen van de tweede verblijfwoningen. Het aantal tweede verblijfwoningen is de laatste jaren toegenomen.

Tabel 8: Evolutie van tweede woningen in Oostende in vergelijking met de Kust (Strategische beleidsplan toerisme voor de stad Oostende, 2004-2008)

In de periode 1989-2001 namen de tweede woningen in Oostende toe met 34%. Voor de kust is dit 40,2% (Strategische beleidsplan toerisme voor de stad Oostende, 2004-2008).

2. Nood aan betaalbare woningen Uit de bevraging van de respondenten bleek dat Oostende kampt met een groot tekort aan betaalbare woningen. Zo stijgen de verkoopprijzen van de woningen en daalt dus de betaalbaarheid van wonen in Oostende.

De volgende tabel geeft ons een idee over de betaalbaarheid van het wonen in Oostende vergeleken met de andere centrumsteden.

15

De stad Oostende, http://www.oostende.be/product/91/default.aspx?_vs=1_N,1,1&id=7764

93

Tabel 9: aandeel huishoudens dat een klein/middelgrote koopwoning of appartement zou kunnen betalen (%) (De stadsmonitor Oostende, 2006).

In alle 13 centrumsteden zien we in de periode 2000-2004 een negatieve tendens: de betaalbaarheid van het wonen daalt omdat steeds minder huishoudens in staat zijn om met hun inkomen een lening af te betalen ten bedrage van de gemiddelde verkoopsprijs van een kleine of middelgrote woning of appartement. Zo is in Oostende dit aandeel huishoudens gehalveerd van 35% tot 17% in de periode 2000-2004. Maar ook in Kortrijk, Gent, Sint Niklaas, Antwerpen, Leuven en Turnhout liep dit aandeel met meer dan 15% terug, in de overige steden met minstens 11% (De Stadsmonitor Oostende, 2006).

Een gevolg van deze stijging in woningprijzen en daling van betaalbaarheid van het wonen in Oostende is dat heel wat kwetsbare groepen geen woning meer vinden. De respondenten gaven aan dat er enkele kwetsbare groepen aanwezig zijn in Oostende die nood hebben aan een betaalbare woning. Deze kwetsbare groepen zijn ondermeer alleenstaanden met een gezinslast. In 2005 telde de stad Oostende 15.205 alleenstaanden wat overeenkomt met 43.6% van het aantal huishoudens in Oostende (De lokale veiligheidsdiagnostiek, 2008). Daarnaast blijkt Oostende ook te kampen met een grote kansarmoedeproblematiek. Zo blijkt het gemiddelde inkomen per inwoner in Oostende lager dan het Vlaamse gemiddelde (De lokale veiligheidsdiagnostiek, 2008). Tenslotte kan ook nog gewezen worden op andere kwetsbare groepen die aanwezig zijn in Oostende zoals de tienermoeders, allochtonen.

Een mogelijke oplossing voor deze kwetsbare groepen is het huren van een sociale woning. Vanuit het werkveld wordt echter aangegeven dat de vraag naar sociale woningen veel groter is dan het aanbod van sociale woningen in Oostende.

Drie fenomenen worden vanuit de praktijk naar voor geschoven die een invloed hebben op deze nood aan sociale woningen. Een eerste fenomeen is dat het doelpubliek voor de sociale woningen gewijzigd 94

is doorheen de jaren. De vroegere doelgroep, namelijk de jonge gezinnen, verkleint en de doelgroep die bestaat uit armen, alleenstaanden, allochtonen…wordt groter. Gevolg van deze evolutie is dat de wachtlijsten voor een sociale woning steeds langer worden. De situatie van deze doelgroep is immers eerder „chronisch‟. Omdat de huurprijzen van andere woningen voor hen onbetaalbaar zijn, kunnen deze mensen alleen in de sociale woningen terecht.

De tweede fenomeen: Vroeger was het hebben van een sociale woning een tussenstop voor jonge gezinnen. Nadat deze jonge gezinnen wat gespaard hadden verlieten ze de sociale woning en kochten een eigen woning. Deze laatste stap, namelijk de aankoop van een eigen woning, wordt jammer genoeg de laatste jaren niet meer genomen. Het aanbod van betaalbare woningen in Oostende is dan ook klein. Daarnaast stijgen de woningprijzen ook spectaculair (cfr. Supra). De sociale woning blijft dus in bezit van een gezin en komt niet meer op de woningmarkt.

Een derde fenomeen is deze van de transitmigranten. Vaak overspoelen zij in groten getale de woningenmarkt alsook de andere voorzieningen. Hierdoor vernauwt de toegang van de voorzieningen voor het eigenlijke doelpubliek, de kansarme Oostendenaar. In het minderhedenplan 2007-2009 wordt de conclusie gemaakt dat steeds meer etnisch culturele minderheden de weg vinden naar de sociale huisvesting. Zij vinden soms sneller een sociale woning dan andere doelgroepen in Oostende. Een mogelijke reden die aangegeven wordt is het feit dat allochtonen veel minder kieskeurig zijn. Het maakt voor hen niet uit in welke wijk ze terecht komen. Op die manier krijgen ze dan ook een snellere toewijzing van een woning door de sociale huisvestingsmaatschappijen. Om voor iedereen een betaalbare, kwalitatieve en duurzame woonvorm aan te bieden (strategische doelstelling in het Lokaal Sociaal Beleidsplan) ziet het werkveld twee mogelijke oplossingen. Het aanpakken van het fenomeen van de tweede verblijfwoningen ofwel het bekijken, uitbreiden, van het woonpatrimonium aan sociale woningen.

Het probleem van deze tweede verblijfwoningen is dat deze huizen jaren in handen blijven van privé eigenaars en bijgevolg niet meer op de woningmarkt komen. Vaak worden ze ook niet verhuurd tijdens de maanden dat de eigenaar niet aanwezig is (bv de wintermaanden). Een mogelijke reden hiervoor is dat veel private eigenaars hun huizen niet meer willen verhuren wegens slechte ervaringen die zij gehad hebben met vorige huurders.

De dienst huisvesting probeert het gegeven dat private eigenaars hun huizen niet meer durven te verhuren na enkele slechte ervaringen, te verhelpen door eigenaars van een eigen woning die hun huis laten renoveren en het drie jaar verhuren, een subsidie te geven. In het reglement voor de toekenning van deze renovatiepremie vinden we als eerste artikel “Om het aanbod aan kwalitatieve en betaalbare huurwoningen op peil te houden in de stad Oostende wordt 95

binnen de perken van het daartoe op de stadsbegroting voorziene krediet een premie toegekend aan de eigenaar-verhuurders die op het grondgebied van de stad Oostende een bestaande woning renoveren met de bedoeling deze te verhuren als hoofdverblijfplaats voor de huurders”‟(Stad Oostende, Dienst huisvesting- reglement tot toekenning van een renovatiepremie voor huurwoningen).

Een meer drastische maatregel is het aantal tweede verblijfwoningen in Oostende terugschroeven. Dit door strengere criteria op te leggen waaraan eigenaars moeten voldoen bij de aankoop van een tweede verblijfwoning. De keerzijde van de medaille is dat tweede verblijven heel wat opbrengen. De rekensom werd gemaakt in het Strategische Beleidsplan toerisme voor de stad Oostende 2004-2008. De omzet van het tweede verblijftoerisme werd voorzichtig geschat op een 41 603 598 euro.

Tabel 10: Omzet voor Oostende uit toerisme 2001 (Strategisch Beleidsplan Toerisme, 2004-2008).

Naast het aanboren van de private markt (de tweede verblijfwoningen en eigenaars) is een andere mogelijke oplossing het bijbouwen van sociale woningen. Zo werd in het Lokaal Sociaal Beleidsplan de operationele doelstelling opgenomen om het aanbod van aangepast, gediversifieerd en betaalbaar wonen uit te breiden. (Het Lokaal Sociaal Beleidsplan, 2008-2014). Als concreet actieplan werd de ambitie geuit om tegen 2013 een 500-tal woningen, waarvan 300 sociale woningen, bij te bouwen.

Verschillende respondenten waarschuwen dat het uitbreiden van de sociale woningen niet de beste oplossing is. Zo wordt aangegeven dat de huurders van de sociale woningen vaak ook voor problemen zorgen. Zo worden de sociale woningen door hen niet goed onderhouden of wordt zelfs schade toegebracht aan de woningen. Daarnaast wordt ook vaak de huur niet betaald. Tot slot wordt er ook

96

voor gevreesd dat het promoten van sociale woningbouw als nadeel kan hebben dat je het sociaal probleemveld vergroot. De respondenten geven aan dat meer sociale woningen een zeker aanzuigeffect zal hebben op sociaal kwetsbare personen die in Oostende door het terminus-effect en de transit-migratie reeds in een te geruime aantal aanwezig zijn.

Naast de problematiek van het gebrek aan betaalbare woningen, wezen de respondenten ook op andere knelpunten binnen het domein van de huisvesting. Een eerste knelpunt betreft de woonbegeleiders en het transitgebouw.

Oostende heeft heel wat actoren en initiatieven die inwerken op de huisvestingsproblematiek opgestart. Zo zijn er sinds 5 januari 2007 twee woonbegeleiders tewerkgesteld in Oostende. Hun taak is ondermeer mensen helpen aan een nieuwe woning. Daarnaast zijn er ook voorzieningen die woonbegeleiding aanbieden. Hier worden jongeren en volwassenen begeleid die zelfstandig willen wonen en hierbij nog de nodige ondersteuning wensen. Jongeren van 17 tot en met 25 jaar zijn hier de doelgroep. In het Lokaal Sociaal Beleidsplan 2008-2014 wordt een uitbreiding van bestaande initiatieven met betrekking tot woonbegeleiding als doelstelling opgenomen (Het Lokaal Sociaal Beleidsplan, 2008-2014). De woonbegeleiders proberen een integrale benadering na te streven. Daarom wordt er ook bijstand gegeven in het oplossen van mogelijke andere problemen waarmee betrokken personen kampen.

Nog zo een initiatief is het transitgebouw. Op 27 november 2006 werd er een nieuw transitgebouw in de Timmermansstraat gerealiseerd. Het transitgebouw is een initiatief van de dienst huisvesting. Het is eigenlijk een tussenstop voor mensen die uit hun huis gezet zijn geweest door een onbewoonbaarverklaring. Deze mensen mogen maximaal zes maanden in het transitgebouw wonen. Gedurende deze periode wil men de doelgroep laten doorstromen naar een andere woning.

Vanuit de praktijk wordt de vraag gesteld of het initiatief van de woonbegeleiding niet meer ondersteuning kan krijgen. De respondenten geven aan dat de nood aan dergelijke begeleiding groot is. Zo zijn er in Oostende immers heel wat kwetsbare groepen aanwezig waarvoor de aansluiting op de woningmarkt niet van zelfsprekend is. Daarnaast werd ook het probleem aangehaald dat de doelgroep van het transitgebouw geen (betaalbare) woningen hebben om naar door te stromen. Het transitgebouw is maar een tijdelijke opvang (maximum zes maanden) en dus geen permanente woonvoorziening. Een doorstroom naar andere woningen is dan noodzakelijk.

Een tweede knelpunt dat werd aangedragen door de respondenten is het probleem van dakloosheid/thuisloosheid voor verscheidene doelgroepen in Oostende. Zo wees het werkveld erop dat er geen voorzieningen zijn voor psychiatrische (ex) patiënten en (ex) druggebruikers. Deze worden 97

veelal geweigerd in onthaalhuizen alsook in het crisisnetwerk. Het werkveld wijst op een grote selectiviteit in het crisisnetwerk waardoor deze personen hier niet terecht kunnen. Naast deze groepen is er ook nog de groep daklozen. De voorzieningen in het voorzieningennetwerk van Oostende zouden graag de oprichting van een shelter of nachtasiel voor deze doelgroep realiseren. Sinds december wordt er een „winteropvang‟ voor daklozen georganiseerd in Oostende (gedurende een periode van drie maand). Het oorspronkelijke opzet was het creëren van tien opvangbedden. De respondenten geven aan dat dit aantal al uitgebreid is. Tenslotte wordt ook gewezen op het belang van budgetbegeleiding als voorzorgsmaatregel om te voorkomen dat mensen dakloos worden. Een mogelijk oplossing is bijvoorbeeld het afhouden van de huur en de nutsvoorzieningen van het vervangingsinkomen.

Een derde vaststelling is dat initiatieven in Oostende vaak hun doel missen. Zo werd bij de renovatie van het Oud Hospitaal de kans gemist om hier betaalbare woningen in onder te brengen voor jonge gezinnen van Oostende. Nu worden er dure lofts in gemaakt. Bij verschillende diensten heerst de vrees dat dergelijke initiatieven de duale samenleving (rijk-arm) nog versterken. Er wordt gepleit om het evenwicht tussen arm en rijk te herstellen, bijvoorbeeld door bepaalde initiatieven en projecten voor de kansarme doelgroep meer ondersteuning te geven. Een voorbeeld zijn de noodappartementen die het CKG ‟t Kapoentje ter beschikking stelt, in samenwerking met de dienst huisvesting, aan ouders die verkeren in een moeilijke situatie (bijvoorbeeld geen huisvesting of job). Deze appartementen werden volledig ingericht met eigen middelen. Deze noodappartementen worden gratis aangeboden. Het doel is om opnieuw positieve energie te geven aan deze gezinnen. Dit project bestaat nu al ongeveer twee jaar en drie gezinnen hebben er al gebruik van gemaakt. De resultaten waren zeer positief.

Een vierde vaststelling betreft de samenwerking tussen de verschillende actoren en het stadsbestuur ( schepenen en burgemeester). Vanuit het werkveld heerst er het gevoel dat de dienst huisvesting goed geïntegreerd is in het geheel van voorzieningen die er bestaan in Oostende. Er is een goede samenwerking en er is geen gevoel van eilanden binnen het geheel. De verschillende actoren die werken op de huisvestingsproblematiek vinden elkaar in een dialoog. Wel wordt er gewezen op het gebrek aan sturing vanwege het stadsbestuur. Men wijst dit toe aan het ontbreken van homogene bevoegdheidspakketten van de schepenen. Zo moet de dienst huisvesting voor de uitoefening van hun taken aankloppen bij verschillende schepenen (bijvoorbeeld de schepen voor huisvesting maar ook bij de

schepen

ruimtelijke

ordening).

Een

werkbare

oplossing

is

alle

facetten

van

de

huisvestingsproblematiek onder de bevoegdheid van één schepen te plaatsen. Hierdoor zal een eenduidige aansturing naar het werkveld mogelijk zijn.

98

Bij het stadbestuur heerst dan weer het gevoel dat er teveel verschillende actoren werken rond huisvesting en dat er weinig samenhang is in het geheel. Met andere woorden ook afstemming van het werkveld dat werkt rond de huisvestingsproblematiek, is verre van optimaal. Dit probeert men te ondervangen door onder andere het uitwerken van een lokaal woningenbeleid.

Sociale zekerheid – kansarmoede De geactualiseerde omgevingsanalyse De leeftijdsgroep tussen 18-25 jaar is opvallend hoog vertegenwoordigd bij de leefloontrekkers in Oostende. In 2006 is dit 27.92% van het totaal percentage leefloontrekkers. Vanaf de hogere leeftijdsgroepen is een significante daling merkbaar. De alleenstaanden zijn de grootste categorie van aanvrager van een leefloon. De andere categorieën zijn “samenwonend” en “persoon met gezinslast”.

Tabel 11: Leeftijd en geslacht van de leefloontrekker in 2006 (Geactualiseerde omgevingsanalyse, 2007).

Het Sociaal Huis Oostende beschouwt tewerkstelling van leefloontrekkers als een kerntaak. De dienst Opleiding en Tewerkstelling (DOT) binnen het OCMW beschikt over 211 tewerkstellingsplaatsen verspreid over 56 diensten. DOT stelt gemiddeld 163 mensen te werk in het kader van artikel 60 (cfr. supra het luik tewerkstelling).

Het gemiddeld inkomen in Oostende ligt zoals bij de meeste centrumsteden, iets onder het Vlaams gemiddelde. De welvaartsindex van Oostende is 101.64. Dit ligt iets hoger dan het landelijk gemiddelde.

Evaluatie uit het werkveld Alle respondenten gaven aan dat Oostende een zware kansarmoede-problematiek kent. In wat volgt blijven we stilstaan bij een aantal voorzieningen die proberen deze kansarmoede-problematiek op te

99

vangen als mede de problemen waarmee ze in hun werking werden geconfronteerd. In een tweede punt gaan we nader in op enkele kwetsbare groepen. Tot slot gaven respondenten aan hoe bepaalde factoren, zoals tewerkstelling, een invloed kunnen hebben op de kansarmoede-problematiek.

1. Voorzieningen in de strijd tegen kansarmoede Centrale actoren in de strijd tegen kansarmoede zijn het Sociaal Huis, COLSOL16 maar ook de sociale restaurants. Het Sociaal Huis biedt hulp aan in de vorm van een leefloon. In de geactualiseerde omgevingsanalyse worden geen algemene cijfers aangegeven over het aantal leefloners in Oostende.

Onderstaande tabel uit de Gemeentelijke profielschets Oostende 2007 geeft wel duidelijk aan dat Oostende een grote terugval kende van het aantal leefloontrekkers van 2002-2005. Er is een zeer opvallende daling in vergelijking met de daling van leefloontrekkers die plaatsvond bij de centrumsteden en het Vlaams Gewest.

Tabel 12: aantal leefloontrekkenden per 1.000 inwoners van 2002-2005 (De gemeentelijke profielschets, 2007).

In de onderstaande tabel krijgen we een overzicht van de evolutie van gemiddelde leeflonen uitgekeerd over de periode 2002-2006 in de verschillende categorieën (samenwonenden, alleenstaande of persoon met gezinslast). Zo zien we inderdaad een daling voor de categorie samenwonende en categorie alleenstaande. Voor de categorie personen met gezinslast vinden we echter een stijging van 14.9% in 2002 naar een percentage van 21.5% in 2006.

16

COLSOL (collectieve solidariteit) is een onderdeel van de vzw Intact. COLSOL staat in voor de bedeling van de voedselpakketten.

100

Tabel 13: Gemiddeld % leeflooncijfers- vergelijking met voorgaande jaren17. Periode

Cat. A

%

(Cat. 1) Gemidd.

Cat. B

%

(Cat. 2)

Cat. D

%

(Cat. 3)

Cat. E

%

Totaal

(Cat. 4)

181

25,6%

372

52,8%

-

-

151

21,5%

704

182

29,8%

385

56,0%

-

-

121

17,6%

687

205

28,7%

390

55,0%

10

1,4%

106

15,0%

709

213

26.7%

453

56.6%

11

1.4%

123

15.3%

800

223

27.7%

453

56.3%

9

1.1%

119

14.9%

804

2006 Gemidd. 2005 Gemidd. 2004 Gemidd. 2003 Gemidd. 2002 (*)

(*) cijfers vanaf oktober 2002 Naast het geven van een leefloon deelt het Sociaal Huis om attesten uit voor het bekomen van een voedselpakket. Behalve het Sociaal Huis zijn er nog andere organisaties zoals Kind & Gezin of het Inloopteam De Viertorre die een verwijsbrief kunnen uitschrijven voor het verkrijgen van een voedselpakket. Wat betreft de bedeling van de voedselpakketten heeft het Sociaal Huis een samenwerkingsverband opgezet met COLSOL. COLSOL (collectieve solidariteit) is een onderdeel van de vzw Intact. Iedere maand worden er een 1000 voedsel pakketten verdeeld door COLSOL. De vzw geeft aan dat het aantal verdeelde voedselpakketten ieder jaar stijgt. Een andere partner van het Sociaal Huis in de strijd tegen kansarmoede zijn de sociale restaurants. De sociale restaurants voorzien in een gratis maaltijd voor kwetsbare groepen in Oostende.

Uit de verschillende gesprekken met de respondenten werd de vinger gelegd op verschillende knelpunten. Een eerste knelpunt betreft de samenwerking tussen de verschillende actoren. Zowel COLSOl als het bevraagde sociaal restaurant zijn vragende partij voor een uitdieping van het samenwerkingsverband die er momenteel is met het Sociaal Huis. Bij COLSOL is de nood aan ondersteuning zeer groot. De vzw is verlieslatend is en kampt met huisvestingsproblemen. Deze vzw vult een groot hiaat in het welzijnsvoorzieningennetwerk van Oostende op. Dit blijkt ook uit hun zeer verscheiden doelgroep. Hun doelgroep bestaat immers uit mensen die doorverwezen werden ofwel door het Sociaal Huis (attest gegeven voor voedselpakket), door het MSOC, door straathoekwerk, door de scheepvaartpolitie, door de mutualiteiten (bv suikerziekte patiënten hebben hoge kosten aan medicijnen en kunnen voedsel niet meer betalen) alsook doorverwezen door de politie. 17

cat. A: samenwonende, cat. B: alleenstaande, cat. E: persoon met gezinslast

101

Het sociaal restaurant dringt aan op een intensere samenwerking met het Sociaal Huis. De laatste jaren doet zich het fenomeen voor dat de oorspronkelijke doelgroep, namelijk de kansarme Oostendenaar, van de buurthuizen is doorgeschoven naar de sociale restaurants. Sociaal beter gesitueerden gaan nu eten in de buurthuizen. Dit brengt met zich mee dat de kansarme beroepsactieve inwoner van Oostende niet meer terecht kan in deze buurthuizen. Hun opvangnet zijn nu de sociale restaurants. Deze extra toevloed van cliënteel zet heel wat druk op het sociaal restaurant. Momenteel zijn er een 140 tal mensen ingeschreven in het bevraagde sociaal restaurant. Een vijftigtal komt dagelijks eten.

Naast deze doelgroep, die vroeger terecht kon bij de buurthuizen maar zich nu moet wenden tot de sociale restaurants, zijn er ook nog de groepen die doorverwezen werden door het Sociaal Huis. Het probleem is dat er geen financiële vergoeding tegenover staat. Het sociaal restaurant moet dus zelf aan de nodige budgetten zien te geraken. Momenteel overleeft het sociaal restaurant op giften van particulieren en daarnaast ook via de goederen van de organisatie Restos du coeur. Vanuit het sociaal restaurant wordt echt gevraagd naar een versterking van het bestaande samenwerkingsverband. Het sociaal restaurant geeft aan ze hier al enkele pogingen voor ondernomen hebben, voorlopig zonder resultaat.

Niet tegenstaande dat heel wat verschillende voorzieningen attesten voor een voedselpakket uitschrijven, heeft COLSOl, maar ook de sociale restaurants, soms het gevoel dat niet de juiste groepen in Oostende een voedselpakket krijgen. Volgens hen kan het niet dat vele „klanten‟ van de sociale restaurants geen voedselpakket ontvangen. De vraag wordt gesteld of de criteria waarop beslist wordt of een persoon al dan niet een attest krijgt om een voedselpakket te bekomen, niet herzien moeten worden.

Daarnaast zijn er nog heel wat andere voorzieningen aanwezig die werken op deelaspecten van de kansarmoede-problematiek.

Bijvoorbeeld

de

voorzieningen

die

een

vorm

van

opvoedingsondersteuning aanbieden. Maar ook initiatieven /voorzieningen die werken rond het domein onderwijs denken we hier aan de onderwijsopbouwwerker alsook de brugfiguren, alsook het CAW.

Verschillende respondenten in het sociaal werkveld gaven aan dat er in Oostende verschillende kansarme groepen aanwezig. De kwetsbare groepen die het meest naar voor geschoven werden zijn de alleenstaanden (met gezinslast) en etnisch-culturele minderheden.

102

Deze bevindingen en analyse vanuit het werkveld wordt gesteund door de vaststellingen die gemaakt werden in het jaarboek armoede en sociale uitsluiting 2008. Hierin wordt aangegeven dat het armoederisico niet gelijk verdeeld is over de bevolking. Zo blijkt dat bepaalde socio-economische kenmerken tot een hoger gemiddeld armoederisico leiden (Vranken, J., et al., 2008.) Deze socioeconomische kenmerken zijn ondermeer alleenstaand zijn en senior zijn (65+). Met andere woorden deze doelgroep is kwetsbaarder dan andere. Bij 23.1% van deze leeftijdsgroep (65+) ligt het inkomen onder de armoedegrens (Vranken, J., et al., 2008). Wanneer we lezen in de geactualiseerde omgevingsanalyse 2007 dat Oostende een zeer sterke vergrijzing kent, heeft dit ook implicaties voor het armoederisico.

Een tweede kenmerk is alleenstaande zijn. Zo geeft het jaarboek armoede en sociale uitsluiting 2008 aan dat 20.5% van de alleenstaanden in Vlaanderen leeft onder de armoedegrens. Wanneer deze alleenstaanden kinderen hebben loopt dit percentage op tot 43.4%(Vranken, J., et al., 2008). In 2005 telde de stad Oostende 15.205 alleenstaanden wat overeenkomt met 43.6% van het aantal huishoudens in Oostende (De lokale veiligheidsdiagnostiek, 2008). Ook uit de geactualiseerde omgevingsanalyse 2007 bleek dat Oostende een grote groep van alleenstaanden heeft.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de evolutie van de alleenstaanden (mannen en vrouwen) van 1997 tot 2006 in Oostende. Zowel bij de mannelijke alleenstaanden als bij de vrouwelijke alleenstaanden kunnen we een stijging bemerken doorheen de jaren 1997-2006. Wanneer we ook de cijfers van de centrumsteden en het Vlaams Gewest erbij nemen, dan merken we dat deze stijging van alleenstaanden een algemene tendens is. De groei van het aantal alleenstaanden van Oostende is bijna even groot als de groei die merkbaar is bij de centrumsteden (met een klein verschil voor de mannelijke alleenstaanden).

Tabel 14: evolutie alleenstaande(mannen en vrouwen) van 1997-2006 (Gemeentelijke profielschets Oostende, 2007).

103

De volgende tabellen geven een overzicht van het aantal alleenstaande moeders en vaders met kinderen van 1997 tot 2006. Opnieuw kunnen we zowel bij de alleenstaande moeders als vaders met kinderen een stijging opmerken voor de periode 1997-2006. Deze groei van alleenstaande moeders met kinderen is niet alleen te bemerken bij Oostende maar ook bij de centrumsteden als ook bij het Vlaams Gewest. Voor de alleenstaande vaders met kinderen merken we wel dat Oostende de grootste groei heeft gekend in vergelijking met de andere centrumsteden en het Vlaams Gewest.

Tabel 15: aantal alleenstaande moeders met kinderen (max. 5 kinderen) van 1997-2006 (Gemeentelijke profielschets Oostende, 2007).

Tabel 16: alleenstaande vaders met kinderen (max. 5 kinderen) van 1997 tot 2006 (Gemeentelijke profielschets Oostende, 2007).

Een derde kwetsbare groep die door de bevraagde respondenten aangehaald werd zijn de etnischculturele minderheden. Oostende kent het probleem van transitmigratie. Tijdens deze zomermaanden is er veel tewerkstelling in de horeca. Dit heeft een aanzuigeffect op verschillende doelgroepen waaronder de etnisch-culturele minderheden. Daarnaast heeft Oostende ook een terminus-effect (cfr. supra). Oostende kent dan ook heel wat nationaliteiten onder zijn bevolking. In het minderhedenbeleidsplan 2007-2009 werd aangegeven dat deze groepen zeer kwetsbaar zijn. Zo blijkt

104

deze kwetsbare groep moeilijkheden te ondervinden om aansluiting te vinden op de reguliere arbeidsmarkt alsook bij het vinden van een geschikte woning (Minderhedenbeleidsplan 2007-2009).

Deze groepen van inwijkelingen doen een beroep op het voorzieningennetwerk dat aanwezig is in Oostende. Zo hebben zij vaak nood aan een vervangingsinkomen (Bvb een leefloon), aangezien aansluiting op de reguliere arbeidsmarkt moeilijk is. Uit de gegevens van de integratiedienst in het minderhedenbeleidsplan 2007-2009 blijkt dat het merendeel van de etnisch-culturele minderheden die een leefloon ontvangen van het Sociaal Huis, vluchteling zijn (zie tabel). De voorwaarde om voor een leefloon in aanmerking te komen is ofwel Belg zijn of erkend vluchteling of ingeschreven in het bevolkingsregister voor alle andere nationaliteiten.

Figuur 12: Mensen met een leefloon bij het Sociaal Huis (januari 2006) (Het minderhedenbeleidsplan, 2007-2009).

Volgens het minderhedenbeleidsplan 2007-2009 begeleidt het Sociaal Huis onder deze voorwaarden in totaal 738 mensen met een leefloon waarvan 548 Belgen zijn en 190 niet-Belgen.

Naast een vervangingsinkomen, zoals een leefloon, heeft deze doelgroep ook nood aan een geschikte, veelal sociale woning. Zo legt deze groep van etnisch culturele minderheden ook een extra druk op het al krappe aanbod van (sociale) woningen in Oostende. Tenslotte doet deze kwetsbare groep ook beroep op andere voorzieningen in Oostende zoals de sociale restaurants alsook COLSOL (voedselpakketten). Ook bij deze voorzieningen wordt aangegeven dat deze kwetsbare groep van 105

etnisch-culturele minderheden zorgen voor een grotere werklast. Voornamelijk COLSOL meldt dat er heel wat instroom is van deze etnisch-culturele minderheden. Een nadeel van dit fenomeen is dat kansarme Oostendenaar verdrukt wordt. Zo hebben de respondenten het gevoel dat de oorspronkelijke doelgroep van hun voorziening, de kansarme inwoner van Oostende, geen hulp meer durft vragen bij hen. (Zie ook de component etnisch- cultureel minderheidsbeleid).

Uit de verschillende gesprekken met de voorzieningen in het voorzieningennetwerk van Oostende komt duidelijk naar voren dat wanneer het vraagsstuk kansarmoede behandeld wordt er ook gekeken moet worden naar andere levensdomeinen zoals tewerkstelling, huisvesting, onderwijs,… Zo geven de respondenten aan dat deze levensdomeinen hefbomen kunnen zijn om personen uit de kansarmoede te halen. Nemen we bijvoorbeeld het domein onderwijs. de respondenten onderstreepten het belang van initiatieven zoals de onderwijsopbouwwerker, de OKAN-klas, de brugfiguren,… Het doel van deze initiatieven is inwerken op de kansarmoedeproblematiek via de kansarme leerlingen die aanwezig zijn in de scholen.

Ook in het jaarboek armoede en sociale uitsluiting 2008 wordt aangegeven dat om te begrijpen hoe armoede en sociale uitsluiting tot stand komen en ook nog eens blijft bestaan, er moet gekeken worden naar zowel de organisatie van de arbeidsmarkt, van het onderwijs, van de gezondheidszorg, van de woonmarkt en zoveel andere terreinen van het maatschappelijke leven. “Armoede is een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van het individuele en collectieve bestaan. Het scheidt de armen van de algemeen aanvaarde leefpatronen van de samenleving. Deze kloof kunnen ze niet op eigen krachten overbruggen” (Vranken, J., et al., 2008, p. 32).

Armoede is dus een netwerk van sociale uitsluiting dat zich uitstrekt over verschillende gebieden. Zo een gebied is tewerkstelling. Werk biedt nog steeds een goede bescherming tegen inkomensarmoede. Van de werkenden loopt slechts 3.8% een verhoogd armoederisico, tegenover 22.4% van de werklozen (Vranken, J., et al., 2008).

Uit de geactualiseerde omgevingsanalyse 2007 werd duidelijk dat de meeste tewerkstelling in Oostende de jobs zijn in de tertiaire sector (horeca). Horeca arbeid heeft als nadeel dat deze veelal seizoensgebonden is. Daarnaast vragen dergelijke jobs een grote mate van flexibiliteit van de werknemers. Naast deze jobs in de horeca is er ook nog de tewerkstelling in de bedrijven. Ook hier word een grote mate van flexibiliteit geëist van de werknemers (cfr. Supra luik tewerkstelling).

Er is dus een tendens naar tijdelijke, deeltijdse, flexibele jobs. Nu wordt in literatuur de vraag gesteld wat voor invloed deze tendens heeft op de bestaansonzekerheid van de werknemers. Zo ontstaat bijvoorbeeld „in-work poverty‟, armoede bij de werkende bevolking. Als mogelijke oorzaken van deze 106

specifieke vorm van armoede worden vier factoren naar voor geschoven: ten eerste instabiele jobs die met een periodes van werkloosheid gepaard gaan, ten tweede het probleem van ondertewerkstelling (wat inhoudt dat mensen er niet in slagen een voltijdse job te verwerven indien gewenst), ten derde de problematiek van de lage lonen en, tenslotte, een te belastende huishoudenstructuur (Vranken, J., et al., 2008).

In Oostende zijn heel wat mensen tewerkgesteld in onstabiele jobs (horeca). Wat betreft de tweede factor namelijk het probleem van ondertewerkstelling, kan gezegd worden dat Oostende een hoge werkgelegenheidsgraad heeft in vergelijking met andere steden in de kleine zorgregio. In vergelijking met de andere centrumsteden ligt deze eerder laag (zie deelbijdrage tewerkstelling). De derde factor, lage lonen, hierover is moeilijk een uitspraak over te doen. De vierde factor, een belastend huishoudenstructuur, is wel sterk aanwezig in Oostende. Zo kent Oostende heel wat alleenstaanden, vaak met kinderen, onder zijn bevolking. De conclusie kan dus gemaakt worden dat Oostende kwetsbaar is voor deze vorm van armoede. Naast het domein van tewerkstelling moet ook gekeken worden naar het domein „huisvesting‟ (cfr. Supra). In Oostende zijn er weinig betaalbare woningen voorhanden. De woningprijzen kenden een spectaculaire stijging. Daarnaast kent Oostende ook het fenomeen van tweede verblijfwoningen. Dit zijn woningen die veelal leegstaan (de wintermaanden) maar niet op de woningmarkt komen. (Zie de component huisvesting) Veel gezinnen moeten dus beroep doen op sociale woningen. Het aanbod aan sociale woningen is echter niet zo groot. In het Lokaal Sociaal Beleidsplan 2008-2014 werd dan ook de doelstelling opgenomen om het aanbod aan sociale woningen uit te breiden.

Etnisch-cultureelminderhedenbeleid De geactualiseerde omgevingsanalyse 2007 In de geactualiseerde omgevingsanalyse 2007 kunnen enkele cijfers teruggevonden worden over het aantal inwijkelingen, uitwijkelingen18 en het migratiesaldo (zie de analyse van het sociaal-economisch profiel).

In het minderhedenbeleidsplan 2004-2006 en 2007-2009 is er heel wat cijfermateriaal voorhanden over het aantal niet-Belgen in de Oostendse bevolking.

18

Op nationaal niveau spreekt men van „immegratie‟ en „emigratie‟, terwijl op gemeentelijk vlak de termen „inwijkeling‟ en „uitwijkeling‟

gebruikt worden (de geactualiseerde omgevingsanalyse, 2007).

107

Onderstaande tabel geeft een idee van de verhouding niet-Belgen / Belgen in Oostende (cijfers 2006). Het aantal niet-Belgen bedraagt 4.2% van de totale Oostendse bevolking (Minderhedenbeleidsplan 2007-2009).

Tabel 17: verhouding niet-Belgen/Belgen in Oostende (geactualiseerde omgevingsanalyse, 2007)

Onderstaand taartdiagram geeft een goed visueel overzicht.

Tabel 18: De samenstelling van de bevolking van Oostende naar Niet-Belgen/Belgen (juli 2006). Bron: Minderhedenbeleidsplan 2007-2009

Het minderhedenbeleidsplan 2007-2009 wijst erop dat personen zonder wettig verblijf niet zijn opgenomen in de statistieken. De integratiedienst schat het aantal personen zonder wettig verblijf in Oostende op 500.

Ook uit de gegevens uit het recentere minderhedenplan 2007-2009 blijken de grootste groepen etnisch-culturele minderheden uit Nederland, Rusland, Frankijk,… te komen.

108

Figuur 13: Samenstelling etnisch-culturele minderheden naar nationaliteit (maart 2006)

In totaal verbleven er 111 nationaliteiten in Oostende in 2006.

Evaluatie uit het werkveld Wat sterk werd benadrukt in alle gesprekken met de respondenten is dat Oostende een belangrijke groep van etnisch-culturele minderheden heeft onder zijn bevolking. Oostende kent dan ook heel wat diensten en structuren die mee vorm geven aan het etnisch-cultureel minderheidsbeleid in Oostende, alsook het werken met de doelgroep etnisch-culturele minderheden.

De integratiedienst staat voor een inclusief beleid, wil een aanbod creëren voor hun doelgroep en de aandacht te vestigen op hun problemen. Daarnaast kunnen zij ook subsidies geven aan VZW‟s opgericht door etnisch-culturele minderheden. De integratiedienst is dus een beleidsdienst die in contact staat met hulpverleningsorganisaties die op hun beurt in contact komen met het werkveld.

De integratiedienst wil een diversiteitsbeleid, gelijkekansenbeleid, emancipatiebeleid, onthaalbeleid en een opvangbeleid voeren. De dienst wil coördinerend optreden tussen de interne diensten van het stadsbestuur Oostende. Daarnaast wil de dienst ook signalerend optreden naar zowel het beleid, diensten als bevolking door bijvoorbeeld het aangeven van knelpunten. Tenslotte wil de integratiedienst ook ondersteunend, versterkend en participerend optreden naar de doelgroep, de zelforganisaties als ook naar de diensten die werken met deze minderheden via het ontwikkelen van initiatieven op maat. 109

Naast de integratiedienst met hun beleidsplan (Minderhedenbeleidsplan) is er vanuit de andere diensten van de stad ook aandacht voor de populatie van etnisch-culturele minderheden die aanwezig is in Oostende. Bijvoorbeeld in het Jeugdwerkbeleidsplan 2002-2004 alsook in het Jeugdbeleidsplan 2008-2010 wordt aandacht besteed aan deze populatie van etnisch-culturele minderheden. Hetzelfde is het geval voor de beleidsplannen inzake cultuur (Cultuurbeleidsplan 2003-2007).

Daarnaast is er ook een minderhedenadviesraad. In de minderhedenadviesraad Oostende (MARO) geven etnisch-culturele minderheden advies over het minderhedenbeleid. De MARO is door het Stadsbestuur als officiële woordvoerder van de etnisch-culturele minderheden in Oostende erkend. De MARO staat in voor de belangen van de minderheden op sociaal, economisch, cultureel en politiek vlak.

Tot slot: in februari 2009 opent het Stadsbestuur van Oostende een Meldpunt Discriminatie. Iedereen zal er terecht kunnen met meldingen of klachten i.v.m. discriminatie op basis van herkomst, geslacht, leeftijd, ras, seksuele geaardheid, handicap,…

Naast de diensten die vorm geven aan het etnisch-cultureel minderheidsbeleid zijn er ook nog heel wat ngo‟s in Oostende die werken met of gericht zijn op de doelgroep etnisch-culturele minderheden. Een overzicht van deze diensten kan gevonden worden in het minderhedenbeleidsplan 2007-2009. Volgende diensten zijn aanwezig in Oostende: de Sociale dienst voor vreemdelingen (met onthaalbureau Link die de inburgeringcursussen organiseert), adviescentra voor allochtonen (ACA), Het lokaal steunpunt, asielcentrum „Le passage‟ en nog heel wat allochtone zelforganisaties (bv Jakoeboe).

De sociale dienst voor vreemdelingen is een onafhankelijke welzijnsinstelling binnen de sector van de etnische-culturele minderheden met als missie het bevorderen van een samenleven in diversiteit. Deze voorziening wil de groep van de etnisch-culturele minderheden versterken in de uitbouw van een eigen multicultureel sociaal weefstel en netwerk en het verhogen van sociale vaardigheden. Daarnaast wil de sociale dienst voor vreemdelingen ook de diversiteit in de maatschappij van Oostende zichtbaar maken. Tenslotte wil men ook de deelname van de etnisch-culturele minderheden aan het maatschappelijke leven, diensten en voorzieningen stimuleren.

Het adviescentrum voor allochtonen (ACA) is een afdeling van het CAW&JZ Middenkust. Het ACA richt zich op de doelgroep etnisch-culturele minderheden en verschaft juridische en pyscho-sociale hulpverlening met het accent op onthaal, info, advies en doorverwijzing.

110

In totaal waren er in 2005 4251 cliënten op onthaal in de diverse CAW-vestigingen, wat maakt dat de etnisch-culturele minderheden ongeveer 1/6 van de totale caseload op onthaal uitmaken binnen het CAW&JZ Middenkust.

Figuur 14: Aantal aanmeldingen bij het CAW en de Jeugdzorg Middenkust (Minderhedenbeleidsplan, 2007-2009).

Een voorbeeld van allochtone zelforganisaties is Jakoeboe. Deze zelforganisatie werd in 1996 opgericht. Jakoeboe is een vzw die met en voor vluchtelingen de integratie van vluchtelingen wil verbeteren. Dit door socio-culturele activiteiten te organiseren rond beeldvorming, sensibilisatie en educatie. Jakoeboe probeert dus vluchtelingen uit hun isolement te halen door ze in contact te brengen met Belgen. Tenslotte sensibiliseert Jakoeboe ook Belgen over de problemen waarmee vluchtelingen te kampen hebben. Soms biedt de organisatie ook materiële en financiële hulp alsook tolk en vertaalwerk op vraag van diensten. Daarnaast kan de vzw helpen bij huisvestings- en woonbegeleiding.

In het minderhedenbeleidsplan 2007-2009 worden enkele strategische en operationele doelstellingen aangereikt. De eerste strategische doelstelling geeft aan dat het stadsbestuur van Oostende het samenleven in diversiteit zal trachten te bevorderen alsook het maatschappelijk draagvlak trachten te vergroten (Minderhedenbeleidsplan, 2007-2009).

De vier strategische doelstellingen zijn: het stadsbestuur van Oostende stemt het aanbod van diensten en voorzieningen af met het oog op interculturalisering, het stadsbestuur van Oostende bevordert de participatie en inspraak van etnische-culturele minderheden in de samenleving, het stadsbestuur van Oostende bevordert onthaal en inburgering van nieuwkomers in Oostende en tot slot: het stadsbestuur van Oostende voert een intern kwaliteitsbeleid.

111

De integratiedienst geeft aan dat ze sterk geïnvesteerd heeft in het voeren van een inclusief beleid maar dat er vaak weinig medewerking komt van andere diensten. De integratiedienst heeft het dus moeilijk om een goede samenwerking te realiseren met de andere stadsdiensten. Zo wordt bijvoorbeeld aangedragen dat het Sociaal Huis behalve de dringende medische hulp aan mensen zonder wettig verblijf, geen specifiek beleid heeft naar etnisch-culturele minderheden. Door deze gebrekkige samenwerking slaagt de integratiedienst er moeilijk in om een inclusiebeleid te voeren. De integratiedienst geeft dus aan dat, hoewel verbetering merkbaar is, het soms moeilijk is om aansluiting te vinden bij het voorzieningennetwerk in Oostende.

Tot slot wordt ook de vaststelling gedaan dat vele initiatieven van de integratiedienst voor de etnisch-culturele minderheden niet altijd een grote publiek bereiken. Dit uit zich in een lage participatiegraad bij sommige projecten die worden opgezet.

Om een inclusiefbeleid te voeren moet er ook aandacht zijn voor de etnisch-culturele minderheden op alle levensdomeinen (zoals tewerkstelling, onderwijs, arbeid,…). Vanuit de praktijk wordt aangegeven dat de aansluiting van deze groep op de andere voorzieningen niet zo eenvoudig is. Zo blijkt de doorstroming naar een goede job of betaalbare woning niet evident. Dergelijke conclusie kan ook teruggevonden worden in het minderhedenbeleidsplan 2007-2009.

In Oostende is een job vinden niet evident (zie het luik tewerkstelling). Volgens de respondenten is dit voor de etnisch-culturele minderheden nog minder evident. Zo geven de respondenten in het werkveld aan dat de etnisch-culturele minderheden in Oostende weinig zicht hebben op een goede job, toch niet in het reguliere circuit. Wanneer etnisch-culturele minderheden toch zijn tewerkgesteld dan is dit in nachtwinkels, telefoonwinkels ofwel de horeca met alle risico‟s tot gevolg op een afglijden in de illegale economie en het betrokken raken bij criminele activiteiten.

Een mogelijke tewerkstellingsvorm in Oostende voor deze kwetsbare groep is de art 60tewerkstelling19. In 2006 heeft het Sociaal Huis zo een 49 allochtonen te werk stelde via artikel 60tewerkstelling (Minderhedenbeleidsplan 2007-2009).

In het minderhedenbeleidsplan 2007-2009 kan ook teruggevonden worden hoe groot het aandeel NietBelgen is in de ingeschreven werkzoekenden.

19

Artikel 60 § 7 is een tewerkstellingsmaatregel die kadert in de OCMW wetgeving.( Organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de

openbare centra voor maatschappelijk welzijn). Het doel van deze maatregel is mensen die geen recht hebben op bepaalde sociale uitkeringen, zoals werkloosheidsuitkeringen, omdat ze onvoldoende arbeidsdagen kunnen bewijzen, een job te bezorgen totdat zij (opnieuw) recht hebben op deze uitkeringen. Het geeft aan de OCMW‟s het recht om op te treden als werkgever

112

Figuur

15:

Ingeschreven

werkzoekenden

bij

de

VDAB

Oostende

(april

2006)

Bron:

minderhedenbeleidsplan 2007-2009.

In totaal waren er in 2006 5559 werkzoekenden ingeschreven bij de VDAB, waarvan 648 niet-Belgen. Het ontbreken of de gebrekkige kennis van het Nederlands was de grootste struikelblok om deze mensen aan een job te helpen.

De verschillende bevraagde respondenten in het sociale werkveld geven aan dat naast het probleem van een goede job vinden het ook zeer moeilijk is om voor deze doelgroep een goede woning te vinden. Het betaalbaar wonen in Oostende is een problematiek voor zowel de autochtonen maar zeker voor de allochtonen. De respondenten geven aan dat door de moeilijke situatie van de tewerkstelling, deze kwetsbare groepen moeten terugvallen op woonvormen zoals kamerwonen of de sociale woningen.

Een voorziening die probeert deze doelgroep op te vangen zijn de sociale huisvestingsmaatschappijen. Vanuit de praktijk wordt de conclusie gemaakt dat steeds meer allochtonen de weg vinden naar de sociale huisvesting. Zij vinden soms sneller een sociale woning dan andere doelgroepen in Oostende. Een mogelijke reden die aangegeven wordt door de respondenten is het feit dat allochtonen veel minder kieskeurig zijn. Het maakt voor hen niet uit in welke wijk ze terecht komen. Op die manier krijgen

ze

dan

ook

een

snellere

toewijzing

van

een

woning

door

de

sociale

huisvestingsmaatschappijen.

Op het vlak van welzijn kan de allochtone doelgroep terecht bij verschillende voorzieningen in Oostende op zoek naar professionele hulp. Zo is er het Sociaal Huis, Centrum voor Algemeen Welzijnswerk, de sociale dienst voor vreemdelingen vzw,… Bijvoorbeeld mensen zonder wettig

113

verblijfsstatuut hebben twee rechten: Recht op dringende medische hulp‟ en „recht op onderwijs‟. Het Sociaal Huis gaf in 2006 een 210 kaarten voor dringende medische hulp aan mensen zonder papieren (cijfers op maart 2006) (Minderhedenbeleidsplan, 2007-2009).

Crisisopvang De geactualiseerde omgevingsanalyse 2007 Wat betreft crisisopvang kan geen cijfermateriaal teruggevonden worden in de geactualiseerde omgevingsanalyse 2007.

Evaluatie uit het werkveld Oostende heeft verschillende diensten en organisaties die voorzien in een (korte) crisisopvang. Namelijk vzw De Takel, Visserstehuis „De Bolle‟, het Crisisnetwerk Oostende, het CAW en tenslotte de crisisbedden van het EPSI in Brugge (Zie deel II).

Sinds 1996 bestaat er een crisisnetwerk in Oostende. Het crisisnetwerk voorziet in een opvang voor mensen die zich in een acute crisis bevinden. Er wordt voor hen een dag /nacht opvang voorzien. Dit op basis van een „bed, bad en brood – regeling‟, de opvangadressen bieden een eerste opvang aan en een ontbijt.

Op twee manieren kan iemand instromen in het crisisnetwerk. Via doorverwijzing van hulpverleners en via de crisistelefoon. Een hulpverlener die met een persoon in crisis wordt geconfronteerd, neemt contact op met de telefoonpermanentie van het Crisisnetwerk en verneemt waar er de komende nacht een opvang mogelijk is. De cliënt gaat vervolgens op eigen kracht of onder begeleiding van een hulpverlener naar het opvangadres. De volgende ochtend kan de hulpverlener eventueel opnieuw contact opnemen met de cliënt of kan de cliënt een beroep doen op een ambulante dienst. Een voorbeeld van dergelijke ambulante dienst is het CAW.

De instroom van dit crisisnetwerk zijn personen die doorverwezen zijn door de hulpverlening. Alvorens iemand kan doorstromen in het crisisnetwerk valt er een screening plaats. Deze screening gebeurd door de politie. Er wordt nagegaan of betrokken persoon gekend is in de ANG-gegevensbank. Indien deze criminele feiten gepleegd heeft, dan komt hij niet in aanmerking voor het crisisnetwerk. Dit om de veiligheid te verzekeren in de opvangplaatsen die deel uitmaken van het crisisnetwerk. De respondenten gaven aan dat dit netwerk van opvangplaatsen een zeer broos netwerk is. Er moet steeds over gewaakt worden dat er schakels niet uit verdwijnen.

114

Niet altijd ondergaat een persoon deze sceening. Zo bestaat er ook een crisistelefoon. Zo kan een arts die te maken heeft met een acuut crisisgeval bellen op een het crisis telefoonnummer. Hij zal dan te horen krijgen waar er nog plaatsen vrij zijn binnen het crisisnetwerk. Een persoon die zich in een crisissituatie bevindt, kan dan zonder screening in het netwerk instromen. Het Crisisnetwerk is dus enkel toegankelijk via doorverwijzing van hulpverleners en via de crisistelefoon.

In het Jaarverslag 2007 van het Sociaal Huis kunnen we cijfers terugvinden over het aantal opnames binnen het crisisnetwerk in de periode 2000-2006.

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Mannen

82

121

103

106

119

113

71

Vrouwen

61

75

94

75

88

80

75

Kinderen

88

82

73

88

75

59

60

Totaal

231

278

270

269

282

252

206

Tabel 19: Aantal opnames binnen het crisisnetwerk 2000-2006

Naast het crisisnetwerk voorziet ook De Takel in crisisopvang. De afdeling crisisopvang van De Takel biedt voor korte tijd “bed, bad en brood' aan (cfr. Supra), aan maximum twee jongeren die plots en tijdelijk nergens heen kunnen. Deze crisisopvang verloopt via de politiediensten of via het Crisisnetwerk Oostende.

In het jaarverslag 2007 van het Sociaal Huis vinden we een overzicht van het aantal opnames in De Takel voor de periode 2000-2006. Zo blijkt de crisisleeftijd voor zowel de jongens als meisjes tussen 15 en 17 jaar te liggen. 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

59

55

43

43

24

21

23

1. minderjarigen 2. meerderjarigen

45

43

33

34

19

18

22

14

12

10

9

5

3

1

3. jongens 4. meisjes

39

33

20

27

10

14

12

20

22

23

16

14

7

11

Dagverblijven

197

220

211

293

218

94

57

Nachtverblijven

235

256

244

306

226

99

69

Aantal opnames

Tabel 20: Aantal opnames De Takel 2000-2006 (Jaarverslag 2006 Crisisopvangcentrum „De Takel‟)

115

Daarnaast heeft Oostende ook nog Visserstehuis „De Bolle‟ als voorziening. Hier wordt getracht samen met alle betrokken partijen te zoeken naar een leefbaar toekomstperspectief voor problematische opvoedingssituaties. Aanmelding kan uitsluitend via het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg, door de Jeugdrechtbank en via het crisisnetwerk West-Vlaanderen in het kader van integrale jeugdhulp (sinds 1 december 200). Dit betekent dat de voorziening niet rechtstreeks toegankelijk is via het crisisnetwerk van Oostende. De doelgroep zijn jongens tussen 12 en 18 jaar die zich in een problematische opvoedingssituatie bevinden. Hier is residentiële begeleiding mogelijk tot 20 jaar en ambulante begeleiding tot 21 jaar. Weliswaar op eigen verzoek van de jongere en mits goedkeuring van het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg. Daarnaast doet De Bolle ook aan crisisopvang van jongens tussen 12 en 18 jaar die door een spanningsvolle gebeurtenis uit hun nevenwicht zijn geraakt en in acute psychosociale nood verkeren. Deze crisisopvang verloopt via het Crisisnetwerk Oostende.

Tot slot beschikt ook het centrum algemeen welzijnswerk en Jeugdzorg Middenkust (CAW) momenteel over een korte opvang. Hier kunnen jongeren tien weken worden opgevangen in een studio. Er wordt samen met de jongeren gezocht naar oplossingen voor al zijn problemen. De plaatsen in deze opvang zijn beperkt. Er zijn drie studio‟s voorzien.

Het werkveld in Oostende geeft aan dat het crisisnetwerk een broos maar goeddraaiend netwerk is. Niettemin werden er een aantal werkpunten geïdentificeerd. Bij de screening (filter politie) en dus de instroom in het crisisnetwerk zijn er geen problemen te melden. Er stelt zich wel een probleem wanneer het crisisnetwerk personen wil doorverwijzen naar diensten zoals OCMW en CAW. De reden is een capaciteitstekort bij de ambulante diensten waar het crisisnetwerk naar doorverwijst. De ambulante diensten zijn met andere woorden overbevraagd.

Een tweede knelpunt betreft dit crisisnetwerk is volgens zeer veel respondenten de duur van de opvang. De opvang die voorzien wordt door het crisisnetwerk is zeer kort ( één dag). Daarnaast kan men ook maar éénmalig terecht in het netwerk. Personen die zich in een chronische crisissituatie bevinden,

vallen

dus

uit

de

boot

(bijvoorbeeld

daklozen).

De

respondenten

in

het

voorzieningennetwerk van Oostende zijn er unaniem over eens dat er een langere vorm van crisisopvang zou moeten komen.

Een derde knelpunt betreft de selectiviteit van het crisisnetwerk in Oostende. De respondenten geven aan dat door deze selectiviteit heel wat doelgroepen niet kunnen instromen in het netwerk. Zo komen bijvoorbeeld drugverslaafden niet in de crisisopvang terecht. Nog zo een groep zijn de psychiatrische patiënten. De respondenten geven aan dat wanneer er sprake is van een dubbele diagnose de situatie nog schrijnender is. Ook de ziekenhuizen openen hun deuren niet voor deze 116

doelgroep. Een mogelijke oplossing zijn de crisisbedden in de EPSI in Brugge. Vanuit de ziekenhuizen werd echter aangegeven dat het doorverwijzen naar de EPSI zeer moeilijk verloopt en dat het in de praktijk nagenoeg onmogelijk is om er in te geraken. Nog een verloren doelgroep zijn de daklozen. Deze groep glipt door de mazen van het voorzieningennetwerk. Er is te weinig residentiële opvang voor deze kwetsbare groep. Er moet dan ook dringend een shelter of nachtasiel komen om deze doelgroep op te vangen. Recent werd de beslissing genomen om in december toch een soort wintercrisisopvang op te richten voor de daklozen. Dit initiatief loopt normaal voor drie maand. Oorspronkelijk werd voorzien in 10 opvangbedden, dit aantal werd echter al uitgebreid. Sommige respondenten vrezen wel dat het bestaan van dergelijke “shelter” kwetsbare groepen zal aantrekken. Andere respondenten geven dan weer aan dat dit vermeden kan worden door bijvoorbeeld enkel de Oostendse dakloze toe te laten tot de shelter.

Vanuit de praktijk wordt aangegeven dat er nog tekorten aanwezig zijn wat betreft opvang. Zo is er een nood aan korte opvang voor volwassenen met tijdelijke huisvestingsproblemen.

Tot slot zijn er te weinig voorzieningen die speciale aandacht hebben voor de opvang van adolescenten. De voorzieningen in het voorzieningennetwerk van Oostende hebben het gevoel dat de diensten zijn dichtgeslibd. De wachtlijsten zijn dan ook zeer groot. De respondenten geven aan dat het echter zeer belangrijk is om deze jonge doelgroep goed op te vangen. Zo wordt aangegeven dat deze groep nog te „redden‟ is.

Kinderopvang De geactualiseerde omgevingsanalyse Uit de analyse die opgemaakt werd door het Lokaal Overleg Kinderopvang (LOK) blijkt dat het aanbod aan kinderopvang in Oostende onvoldoende is. De wachtlijsten worden steeds langer. De wachttijden gaan tot 14 maanden.

Om een overzicht te krijgen van het aanbod van kinderopvang heeft Oostende een website ontwikkeld waar zowel professionelen als particulieren heel snel en gemakkelijk kunnen opzoeken hoeveel kinderopvang er aanwezig is in Oostende, voor welke doelgroep en het aantal vrije plaatsen er nog zijn. Als tweede mogelijke bron om zicht te krijgen op het aanbod van kinderopvang in Oostende, is er het Beleidsplan Kinderopvang 2007-2009. In het Beleidsplan Kinderopvang hebben de leden van het Lokaal Overleg Kinderopvang een analyse gemaakt van het aanbod aan kinderopvang in Oostende. Met de opmaak van dit beleidsplan wordt getracht om zowel op korte als langere termijn een positieve ontwikkeling in het aanbod van kinderopvang te realiseren. In dit plan worden heel wat vaststellingen

117

gemaakt en tot slot ook enkele conclusies. Concrete strategische en operationele doelstellingen werden niet opgenomen maar wel verschillende beleidsopties (Beleidsplan kinderopvang, 2007-2009).

In de geactualiseerde omgevingsanalyse 2007 wordt aangegeven dat er onvoldoende opvangplaatsen zijn voor kinderen. Ook in het Beleidsplan kinderopvang 2007-2009 wordt deze vaststelling gedaan Er is een dringend nood aan de uitbreiding van de al bestaande capaciteit aan kinderopvang. Er werden hierover 21 beleidsopties geformuleerd (Beleidsplan Kinderopvang, 2007-2009).

Evaluatie uit het werkveld Verschillende respondenten gaven aan dat de nood aan een uitbreiding van de bestaande kinderopvang steeds groter wordt. Zo stijgt de laatste jaren de groep van de éénoudergezinnen (Gemeentelijke profielschets Oostende, 2007). De respondenten wijzen op het belang dat de groep van eenoudergezinnen deelneemt aan de arbeidsmarkt. Om dit mogelijk te maken moet er voldoende opvang aanwezig zijn. Daarnaast eist het bedrijfsleven steeds meer flexibiliteit van de werknemers. Hetzelfde geldt voor de horeca. Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat de nood aan kinderopvang stijgt. In het beleidsplan Kinderopvang 2007-2009 wordt deze nood als volgt omschreven: “Om ouders uit een isolement te halen, om ouders toe te laten inburgeringcursussen te volgen en aan de arbeidsmarkt deel te nemen, om kansengroepen uit een negatieve spiraal te helpen en om een antwoord te bieden op opvangvragen die uit diverse situaties ontstaan, is er nood aan bijkomende sociale kinderopvang voor 0 tot 3-jarigen. Het vaststellen van deze nood is gebaseerd op ervaringen uit het CKG „t Kapoentje en de opvoedingswinkel Kinfo” (‟Beleidsplan Kinderopvang, 2007-2009, 87) Het gevolg van de grote nood aan kinderopvang is dat de wachtlijsten voor de „felbegeerde‟ opvangplaatsen zeer lang zijn. Zo bleek ook uit de gesprekken met de respondenten dat heel wat ouders zich inschrijven in zoveel mogelijk kinderopvangplaatsen om toch maar zeker te zijn van een plaats. Daarnaast staan ook enkele „wittevlekkenlijsten‟ gepubliceerd in het beleidsplan Kinderopvang 2007-2009. In „wittevlekkenlijst‟ kan men terugvinden welke gemeenten beter of minder goed voorzien zijn inzake het formele opvangaanbod ten opzichte van het gemiddelde van het arrondissement. Dit relatieve cijfer van een gemeente wordt dan vergeleken met het arrondissementeel gemiddelde. Gemeenten die onder dit gemiddelde scoren, worden „wittevlekkengemeenten‟ genoemd. Na de presentatie van deze lijst voor de provincie West-Vlaanderen, werd de vaststelling gemaakt dat Oostende zeer hoog scoort op de witte vlekkenlijst wat de behoefte aan opvang betreft (Beleidsplan Kinderopvang, 2007-2009).

118

Jeugd De geactualiseerde omgevingsanalyse Oostende heeft drie stedelijke musea, vier sportcentra, acht ontmoetingscentra. Ten aanzien van de jeugd heeft Oostende een uitgebouwde jeugddienst. De jeugddienst heeft als taak om het georganiseerd jeugdwerk te ondersteunen, een eigen aanbod te realiseren voor de jeugd en tenslotte een stem te geven aan de jongeren in het beleid.

Om de drie jaar wordt er door de Oostendse jeugddienst, in samenwerking met een aantal andere diensten en verenigingen, een 'Jeugdbeleidsplan' opgesteld. Dit is een plan waarin vermeld staat wat er de komende drie jaar zal worden ondernomen voor de jeugd. In dit jeugdbeleidsplan werden dus heel wat strategische en operationele doelstellingen opgenomen. Als strategische doelstelling werd vooropgesteld om de jeugd te betrekken bij het nemen van beleidsbeslissingen met betrekking tot jeugdgerelateerde materie (Het jeugdbeleidsplan, 2008-2010). Met als operationele doelstelling: “De Jeugddienst vertolkt een stem van de kinderen en jongeren binnen het Stadsbestuur (in het algemeen) en tegenover de andere stedelijke diensten (specifieke projecten). Bij het verder vorm geven en het concreet uitwerken van de uiteindelijk genomen beleidsopties wordt de doelgroep (verder) actief betrokken.” (Het jeugdbeleidsplan 2008-2010, p. 31). Dit doet de jeugddienst door met heel wat andere respondenten te gaan samenwerken. Een mogelijke partner is bijvoorbeeld de vzw Arktos. Arktos is een professionele vormingsorganisatie voor maatschappelijk kwetsbare jongeren van 12 tot en met 25 jaar. Uitgangspunt van de werking is het geloof in de kwaliteiten en het potentieel van elke jongere. Arktos kiest voor een drievoudige aanpak en heeft drie opdrachten: vormen, signaleren en ondersteunen. Vorming voor de jongeren, ondersteuning van iedereen die met en voor jongeren werkt en tenslotte het uitzenden van een stevig signaal naar de samenleving. Arktos wil een partner zijn van jongeren (12-25 jaar) die zoekt naar een antwoord voor specifieke problemen in verschillende levensdomeinen (arbeid, welzijn, onderwijs, vrije tijd en woonomgeving). Naast Arktos heeft Oostende ook nog een grote speelpleinwerking Duin & Zee. Bij de speelpleinwerking Duin & Zee kunnen kinderen vanaf 2,5 jaar tot en met 15 jaar terecht tijdens de zomerperiode (van dinsdag 01 juli 2008 tot en met dinsdag 26 augustus 2008). De speelpleinwerking wordt echter geconfronteerd met een veelheid aan problemen. Hierop komen we terug in de evaluatie vanuit het werkveld.

Daarnaast werd in het jeugdbeleidsplan 2008-2010 als tweede strategische doelstelling opgenomen: “Er is een toegankelijk vrijetijdsaanbod voor de jeugd, georganiseerd vanuit de Stad, op maat van de diverse leeftijdsgroepen, complementair met het bestaande aanbod en inspelend op de dynamiek van de jeugdsector” (Het jeugdbeleidsplan 2008-2010, p. 22). Daarnaast vinden we ook de operationele

119

doelstellingen namelijk: een vrijetijdsaanbod creëren voor kleuters en een vrijetijdsaanbod creëren voor kinderen. Daarnaast is er ook een operationele doelstelling om een vrijetijdsaanbod te creëren voor tieners.

Wat de provincie West-Vlaanderen betreft, wordt aangegeven dat in 2006 1.36% van het totaal aantal jongeren begeleid wordt binnen de bijzondere jeugdzorg. De laatste drie jaren kent dit aantal een stagnatie. Jongeren die terecht komen in de Bijzondere Jeugdzorg, komen ofwel uit een problematische opvoedingssituatie (POS) of hebben een als misdrijf omschreven feit (MOF) gepleegd. In de geactualiseerde omgevingsanalyse 2007 wordt aangegeven dat de meeste jongeren uit een problematische opvoedingssituatie komen. Zo vielen in 2006 16.422 jongeren onder POS en slechts 2.876 jongeren onder MOF.

Evaluatie uit het werkveld Het objectief is de doelgroep “jeugd” actief te betrekken bij de uitwerking van het lokaal jeugdbeleid. Vanuit het werkveld werd er echter aangegeven dat de jeugddienst en zijn medewerkers gestrand zijn in de bureaucratie. De jeugddienst is een te administratieve dienst geworden met als gevolg dat de „voeling‟ met de jeugd van Oostende voor een stuk verloren gaat. Ook vanuit de jeugddienst wordt deze trend betreurd.

Het gevaar van deze evolutie, het teloorgaan van de link met het werkveld, is dat de genomen initiatieven hun doel missen. Daarnaast geeft het werkveld ook aan dat er wel genoeg initiatieven gestart worden in Oostende, maar dat deze vaak te weinig financiering krijgen of dat vaak de nodige know how ontbreekt. Een voorbeeld van een dergelijk initiatief is het skatepark. Dit initiatief kende van bij de aanvang reeds een groot succes. 1300 tot 1400 jongeren kwamen regelmatig skaten. Op dit skatepark was steeds een straathoekwerker aanwezig. Nu is de straathoekwerker vervangen door stadswachten. De taak van de stadswacht is het open en sluiten van het park. De meerwaarde die uitging van het straathoekwerk, namelijk contacten leggen met de jeugd, is dus verdwenen. Vanuit het werkveld betreurt men deze evolutie.

De stad wil voor verschillende leeftijdscategorieën (zowel voor kleuters, kinderen als tieners) een aangepast vrijetijdsaanbod creëren (Het jeugdbeleidsplan, 2008-2010). De stadsmonitor van 14 juni 2007 geeft aan dat er op het vlak van ontspanning en vrije tijd niet veel te beleven valt in Oostende voor de jongeren (categorie 16-25 jaar). Ook vanuit het werkveld werd dit meermaals aangegeven. Zo zijn er van de gemeentelijke jeugdinitiatieven heel weinig initiatieven gericht op de doelgroep 12 tot 18 jarigen. Voor de doelgroep <12 jaar zijn er wel heel wat initiatieven, onder andere een kinderfeest, kindertheater, grabbelpas, appelblauwfestival,… In de verslagen van de werkgroepen, gepubliceerd in de stadsmonitor van 2007, wordt aangegeven dat het bestuursakkoord 2007-2012 op dit hiaat wijst. 120

Zo wordt in het bestuursakkoord de opmerking gemaakt dat er in Oostende een grote nood is aan een volwaardige jongerenontmoetingscentrum (Bestuursakkoord 2007-2012).

De georganiseerde jeugd in Oostende heeft voldoende voorzieningen ter beschikking. Er zijn heel wat jeugdbewegingen en sportbewegingen aanwezig in Oostende die bovendien goed ondersteund worden door de stad. Het is echter de niet-georganiseerde jeugd die uit de boot valt. Vanuit het werkveld wordt er aangegeven dat het stadsbestuur te weinig investeert in deze groep van jongeren. Volgens hen komt dit door het feit dat de positieve effecten van dergelijke investeringen niet direct zichtbaar of meetbaar zijn

Een belangrijke ontmoetingsplaats voor de niet georganiseerde jeugd zijn de jeugdhuizen. Oostende telt vijf jeugdhuizen: Het OHK, De Korre, De Kim- K2, De Takel en Drive In Music vzw. De jeugdhuizen geven aan dat ze kampen met een middelen- evenals een personeelstekort. De jeugdhuizen worden financieel ondersteund door de stad via een overeenkomst op naam (nominatieve subsidie) (Jeugdbeleidsplan, 2008-2010). Vaak is er maar een subsidie voorzien voor 1 fulltime (tot 2 fulltime‟s) per jeugdhuis. De jeugdhuizen steunen dus voor een groot deel op vrijwilligers. Werken met vrijwilligers wordt ervaren als heel arbeidsintensief. Zo is het zeer moeilijk om deze groep blijvend te motiveren zich in te zetten voor een lange periode. Daarnaast ontbreekt het deze vrijwilligers ook vaak aan kennis en ervaring om met de moeilijke problemen van het cliënteel van de jeugdhuizen te kunnen omgaan.

Door het gebrek aan middelen en personeel kan er ook geen goed aanbod uitgebouwd worden naar de betreffende doelgroep. Zo laat het gebrek aan personeel niet toe dat er grote activiteiten worden georganiseerd. Daarnaast geven de jeugdhuizen ook aan dat er geen personeel noch middelen zijn om ook de jongeren te begeleiden. Dit wordt sterk betreurd.

Tenslotte heerst er ook het gevoel bij de jeugdhuizen dat de beschikbare budgetten soms verkeerd worden geïnvesteerd. Zo vloeien heel wat middelen naar evenementen zoals de “happiest parade”. Er wordt dus gepleit voor een betere investering van middelen.

Niet alleen de jeugdhuizen maar ook Duin & Zee / Horizon Educatief heeft nood aan ondersteuning. Zo worden zij geconfronteerd met een jaarlijkse stijging van kosten. De subsidies van “horizon educatief” zijn echter al twee jaar niet meer verhoogd. Naast een financieel probleem wordt er ook aangegeven dat de case-load van de monitors van Duin & Zee ieder jaar zwaarder wordt. Het is moeilijk om gemotiveerde jongeren te vinden die monitor willen zijn tijdens de zomermaanden.

121

Horizon Educatief geeft aan dat ze bij de opstart van het initiatief heel wat steun ontvangen hebben van de stad. Arktos is dan weer een voorziening die geen mooie start heeft gekend. Deze organisatie kreeg een lokaal in de Nieuwe Stad20. De locatie die hen toegewezen werd, was vroeger een oude wasserette. Met een klein budget werd geprobeerd om deze ruimte voor de jongeren toch min of meer aantrekkelijk te maken. Het feit dat deze oude wasserette zich bevindt op het gelijkvloers van een appartementsgebouw is sterk te betreuren. Zo gaf Arktos aan dat de bewoners van het appartementsgebouw eerder negatief ingesteld zijn ten aanzien van deze organisatie en de jongeren. Er werd daarom met een petitie gestart door de buurtbewoners met de wens Arktos te laten verdwijnen.

Tot slot wijzen de respondenten in het werkveld ook op het fenomeen van de wegtrekkende jeugd. Dit fenomeen werd ook al opgetekend in de stadsmonitor 2006 annex Oostende. Zo blijkt dat er een duidelijke evolutie is in het migratiepatroon: zo trekken steeds meer jongeren (25-29 jarigen) weg uit Oostende21. De categorie 18 tot 24 jaar echter trekt meer naar de stad. In de periode tussen 1995-2003 werd deze stadsvlucht van de 25-29 jarigen wel sterk geremd.

Tabel 21: Het verschil tussen inwijking en uitwijking per 1000 inwoners in verschillende leeftijdscategorieën

20

De Nieuwe Stad is de sociale wijk tussen de Elisabethlaan en Stene-dorp.

21

De negatieve cijfers wijzen op een verlies aan bevolking.

122

Tabel 22: Het verschil tussen inwijking en uitwijking in verschillende leeftijdscategorieën

De respondenten betreuren sterk deze evolutie.

Besluit met betrekking tot de analyse van het sociaal probleemveld in Oostende. Uit wat voorafgaat blijkt overduidelijk dat Oostende wordt geconfronteerd met een omvangrijk sociaal probleemveld dat zich veruitwendigt op diverse vlakken: de kansarmoede-problematiek onder alle mogelijke vormen, de samenstelling van de bevolking inzonderheid het groot aantal oudere inwoners maar ook de brede diversiteit van etnisch-culturele minderheden en het aantal alleenstaanden, specifieke en vaak zware noden aan opvoedingsondersteuning, kinderopvang, ondersteuning en bijstand in het onderwijs.

Wat erger is: het sociaal probleemveld groeit eerder aan dan dat het afneemt. Dit is in elk geval de eensluidende perceptie van onze respondenten uit het werkveld en uit het beleid en de administratie. De redenen hiervoor zijn specifiek voor Oostende: de geografische ligging van de stad, de specificiteit van een toeristische grote stad met een –helaas periodegebonden- aanbod van legale en illegale tewerkstelling in de horeca, het meer dan behoorlijk uitgebouwd arsenaal aan sociale- en hulpverleningsvoorzieningen, het zijn stuk voor stuk polen van aantrekkingskracht voor “gelukzoekers” en personen die ten einde raad vanuit kansarme buurten uit het binnenland, vooral grote steden zoals Brussel en Charleroi, naar Oostende trekken en er ook blijven “hangen” in het sociaal weefsel dat in de stad is uitgebouwd.

123

Men noemt dit het zogenaamde “terminus”-effect. Oostende is voor velen van hen de eindbestemming omdat het ook letterlijk de “terminus” is voor het spoor- en wegverkeer. Daar komt bij de groep van de transitmigranten, zij die op weg naar en van het Verenigd Koninkrijk, en in Oostende voor een bepaalde tijd en sommige zelfs voorgoed blijven hangen. In een eerste fase omdat ze niet onmiddellijk naar hun volgende bestemming kunnen, achteraf omdat ook zij aangetrokken worden door het voorzieningenapparaat, de illegale economie en de anonimiteit van een stad die in de vakantieperioden letterlijk een grootstad wordt. Het “terminus”-effect en de transitmigratie zijn in hoofdzaak verantwoordelijk voor de aangroei van het sociaal probleemveld in Oostende tot een niveau dat eigenlijk niet meer beheersbaar is door de stad en het voorhanden zijnde sociaal weefsel. Nochtans hebben we aan onze contacten met de administratie en de sociale voorzieningen een zeer positief beeld van een hoge graad van professionalisme en een sterke gedrevenheid, over gehouden. Dit zijn ondermeer belangrijke troeven en allicht ligt hier de verklaring waarom er tot op heden, althans naar buiten toe, geen “explosie” van het sociaal vraagstuk heeft plaats gevonden.

Men moet zich echter bewust zijn van de ernst van de situatie. De lokale beleidsverantwoordelijken zijn dit, zoals uit het volgende hoofdstuk blijkt. Alleen is de stad zeer beperkt in haar middelen en kan het niet anders dan dat de federale en de Vlaamse regering op een actieve wijze de stad ondersteunen, meer dan nu het geval is. We komen er in onze aanbevelingen op terug.

124

Hoofdstuk 2: Het Lokaal Sociaal Beleid in Oostende Een goed lokaal sociaal beleid wordt gebouwd op een goede omgevingsanalyse. Door deze omgevingsanalyse krijgt het lokaal bestuur (OCMW en Gemeente) een goed zicht op de noden en behoeften die er zijn in Oostende. Uit de geactualiseerde omgevingsanalyse 2007 en uit de verschillende gesprekken met de respondenten kwam duidelijk naar voor dat Oostende een omvangrijk sociaal probleemveld heeft. Een goed sociaal beleid is dan ook cruciaal om goed te kunnen inspelen op dit omvangrijke probleemveld.

Alvorens te gaan kijken wie nu welke kerntaken op zich heeft genomen in de uitbouw van het lokaal sociaal beleid is het belangrijk om te weten hoe het concept Sociaal Huis geïnterpreteerd en geïmplementeerd werd in Oostende.

In een tweede punt wordt gekeken welke rol het OCMW en welke rol de gemeente heeft opgenomen in de ontwikkeling van het lokaal sociaal beleid in Oostende. Met andere woorden: Hoe verhouden de twee partners (samen lokaal bestuur) zich ten opzichte van elkaar? Welke taken of verantwoordelijkheden werden toebedeeld aan het OCMW en welke aan de stad?

In een derde punt wordt gekeken naar de rol van de lokale actoren in de ontwikkeling van het lokaal sociaal beleid. Zo geeft het decreet 19 maart 2004 betreffende het lokaal sociaal beleid aan dat het lokaal sociaal beleid het resultaat is van een dynamiek die niet alleen door acties van het OCMW en de gemeente (samen lokaal bestuur) wordt ontwikkeld maar ook door lokale actoren.

Tot slot wordt nagegaan in hoeverre de maximale toegankelijkheid tot het dienstverleningsaanbod in Oostende is gerealiseerd. In het decreet 19 maart 2004 wordt hier het concept van het Sociaal Huis als „tool‟ in de realisatie van dergelijke dienstverlening naar voor geschoven.

Het OCMW- Sociaal Huis In het strategische meerjarenplan 2007-2009 staat dat het OCMW zich profileert als een Sociaal Huis. Het Sociaal Huis wordt gezien als een verzamelnaam voor de eigen dienstverlening. De diensten van het OCMW maken zich onder het naam Sociaal Huis naar de bevolking bekend. Daarnaast wordt aangegeven dat het Sociaal Huis wel een huis met visie moet zijn die in harmonie tussen publieke-en private organisaties en het bredere maatschappelijke veld werkt.

Bij het doorlezen van verschillende documenten, opgemaakt door het Sociaal Huis (het strategisch meerjarenplan, de jaarverslagen) en door de gesprekken met de verschillende respondenten, groeit het gevoel dat er sprake is van meer dan een verweving tussen het OCMW en het Sociaal Huis. In

125

Oostende spreekt men niet meer over het OCMW maar wel over het Sociaal Huis. Zo spraken voorzieningen, die volgens de website van stad Oostende behoren tot het Sociaal Huis, over het Sociaal huis als een partner. Met andere woorden het Sociaal Huis wordt niet gezien als een netwerk tussen verschillende lokale actoren maar wel als het oude OCMW. Anders geformuleerd: het OCMW in Oostende heeft een naamsverandering ondergaan. Het OCMW is nu het Sociaal Huis.

Het kerntakendebat in de praktijk De vraag die zich stelt is bijgevolg wie het ontwikkelen van het lokaal sociaal beleid in Oostende op zich neemt. Volgens het decreet is dit de taak van de lokale besturen. Onder lokale bestuur wordt zowel het OCMW als de stad verstaan (cfr. Supra). Maar hoe verhouden deze twee actoren zich in de praktijk (Oostende) ten opzichte van elkaar?

In het meerjarenplan 2007-2009 van het Sociaal Huis kunnen we lezen dat het Sociaal Huis ernaar streeft om een coördinerende rol te spelen bij de ontwikkeling van het Lokaal Sociaal Beleid evenals bij het opzetten van samenwerkingsverbanden met een aantal actoren (Geactualiseerde omgevingsanalyse Oostende 2007). Het Sociaal Huis wil zich dus de komende jaren profileren als coördinator van het Lokaal Sociaal Beleid (operationele doelstelling in het Lokaal Sociaal Beleidsplan 2008-2014).

Het decreet 19 maart 2004 voorziet echter dat het OCMW en de gemeente samen het lokaal sociaal beleid ontwikkelen (samen het lokaal bestuur genoemd). Om dit te verwezenlijken beslist het decreet dat er in elk lokaal sociaal beleidsplan een geïntegreerde visie op het lokaal sociaal beleid moet worden aangegeven. Zo staat dan ook in het Lokaal Sociaal Beleidsplan van Oostende dat “De coördinatie van deze nauwe samenwerking en participatie van alle betrokkenen (de publieke en private sector die werkzaam zijn in het brede maatschappelijke werkveld), gebeurt door het Sociaal Huis in samenwerking met het stadsbestuur” (Lokaal Sociaal Beleidsplan 2008-2014, p. 6).

In het Lokaal Sociaal Beleidsplan 2008-2014 werden enkele samenwerkingsafspraken tussen het Sociaal Huis en het stadsbestuur aangegeven.  In het bestuursakkoord 2001-2007 wordt reeds vermeld dat het Sociaal Huis met het éénloket zal opgestart worden onder de coördinatie van het OCMW in samenwerking met het Stadsbestuur. Hiermee werd tegelijk de taak van coördinatie van het welzijnsbeleid in Oostende toebedeeld aan het Sociaal Huis.

126

 In het bestuursakkoord 2007-2012 wordt vermeld dat het Sociaal Huis verder uitgebouwd wordt en er een lokaal sociaal beleidsplan opgemaakt wordt. Het Sociaal huis coördineert de opmaak van dit plan.  Er is afstemming van het lokaal sociaal beleidsplan op andere lopende beleidsplannen. Bijvoorbeeld op het zonaal veiligheidsplan maar ook op beleidsplannen van andere lokale partners. Zo werd er getracht een afstemming te verwezenlijken tussen het lokaal sociaal beleidsplan en het beleidsplan Kinderopvang Oostende 2007-2009 (het Lokaal Sociaal Beleidsplan, 2008-2014).  Betrokkenheid

coördinator

lokaal

sociaal

beleid

bij

opmaak

Stedenfonds

–

beleidsovereenkomst 2008-2013.  Organisatie van vaste overlegstructuur, naast mogelijkheden voor ad-hoc overleg, zowel op ambtenaren- als beleidsniveau (zie onder hoofdstuk 5 „overlegstructuren‟ van het Lokaal Sociaal beleidsplan 2008-2014).  Er is de beslissing van het schepencollege van juni 2004 waarin zowel ambtenaren als mandatarissen officieel aangeduid worden om deel te nemen aan de overlegmomenten en de verdere uitwerking van het lokaal sociaal beleid in Oostende.  Een aantal stadsdiensten zijn reeds partner van het Sociaal Huis Oostende, met name de dienst huisvesting en de dienst onderwijs via het sociaal onderwijssecretariaat.  Op ambtenarenniveau wordt voor verscheidene taken intens samengewerkt.  Besprekingen op overlegcomité Stadsbestuur/Sociaal Huis.

In deze werkafspraken geeft Oostende duidelijk aan dat de taak van coördinatie van het welzijnsbeleid in Oostende toebedeeld is aan het Sociaal Huis. De conclusie kan gemaakt worden dat er in Oostende voor gekozen is om van het Sociaal Huis dé centrale actor te maken in de ontwikkeling van een sociaal beleid. Er worden wel overlegmomenten voorzien met de gemeente.

Vanuit het werkveld heeft men aangegeven dat deze geïntegreerde werking tussen het Sociaal Huis en de gemeente onbestaande is. Naast het opstellen van elke samenwerkingsafspraken is er geen sprake van cohesie of samenwerking tussen het Sociaal Huis en de gemeente. De verschillende voorzieningen missen deze cohesie en afstemming tussen het beleid van de stad en het beleid van het Sociaal Huis. Dit wordt des te meer betreurd omdat het Sociaal Huis werkt op verschillende beleidsdomeinen waar ook verschillende schepenen op werken.

Er gaat onvoldoende eenheid van visie en beleid uit van het stadsbestuur, wat volgens de respondenten nefast is voor de samenwerking. Dit is het gevolg van de bevoegdheidsversnippering binnen het stadsbestuur. Vaak zijn verschillende schepenen bevoegd voor één domein. Gevolg hiervan is dat een voorziening, bijvoorbeeld bij problemen, zich moet wenden tot twee of meer schepenen. Zo moet de 127

dienst “Huisvesting” voor de uitoefening van haar taken zich wenden tot verschillende schepenen (bijvoorbeeld de schepen bevoegd voor huisvesting en de schepen bevoegd voor ruimtelijke ordening). Het is moeilijker om eensgezindheid te bereiken wanneer drie mensen verantwoordelijk zijn voor één domein. We kunnen concluderen dat het geïntegreerd werken op beleidsniveau ontbreekt. In het werkveld leidt dit tot verwarring, frustratie en het gevoel ter plaats te blijven trappelen.

Dit brengt ons bij de andere lokale actoren. Het decreet stelt dat het lokaal sociaal beleid het resultaat is van een lokale dynamiek die niet alleen door acties van het OCMW en de gemeente wordt ontwikkeld maar ook door lokale actoren.

De rol van de lokale actoren in de uitwerking van het lokaal sociaal beleid. In het Lokaal Sociaal Beleidsplan 2008-2014 geeft men duidelijk aan dat er een gezamenlijke strategie uitgewerkt moet worden om te kunnen inspelen op de sociale vragen in de toekomst. Dit plan wil immers een brug slaan tussen aanverwante beleidsdomeinen waarbij niet alleen de maatschappelijke dienstverlening stricto sensu, maar ook andere beleidsterreinen zoals tewerkstelling, onderwijs,… ingebed zijn in een breder welzijnsbeleid. Het Sociaal Huis heeft dus in het Lokaal Sociaal Beleidsplan de wens geuit om een geïntegreerde visie te ontwikkelen op het lokaal sociaal beleid. Zo werd ook een operationele doelstelling opgenomen „netwerkvorming‟: met als doel het verhogen van de efficiëntie van samenwerkingsverbanden. (Het Lokaal Sociaal Beleidsplan, 2008-2014). Dat blijkt bijvoorbeeld uit de verschillende actieplannen die geformuleerd werden bij de verschillende strategische en operationele doelstellingen van het Lokaal Sociaal beleidsplan 2008-2014.

Een goede samenwerking tussen lokale besturen en de private sector vraagt een afstemming op twee vlakken, meer bepaald op beleidsmatig vlak en op individueel vlak. Op beleidsmatig vlak is er nood aan afstemming van de private initiatieven met elkaar en met de publieke

welzijn–en

gezondheidsinitiatieven.

Hierbij

moet

complementariteit

en

gerichte

doorverwijzing centraal staan. Hiervoor is een intens netwerk tussen de welzijnspartners nodig. (Sannen, 2002). Momenteel is de situatie in Oostende van die aard dat de voorzieningen niet in de mogelijkheid verkeren om de bestaande samenwerkingsverbanden te versterken of nieuwe aan te gaan. Uit de gesprekken met de respondenten uit het sociale werkveld kwam naar voor dat de voorzieningen in Oostende overspoeld worden door grote kwetsbare groepen. Het sociale probleemveld in Oostende is dan ook omvangrijk. Een bijkomend fenomeen waar de diensten op wijzen is dat van de “transitmigratie” en het “terminus-effect”. Deze nieuwe inwoners stromen allemaal in het bestaande voorzieningennetwerk van Oostende. Dit verhoogt aanzienlijk de caseload van alle diensten. De respondenten gaven allemaal aan dat door deze grote toevloed zij niet in de mogelijkheid verkeren om contacten te leggen en/of uit te diepen met de andere voorzieningen/diensten die aanwezig zijn in 128

Oostende. Dit wordt sterk betreurd. De wens om verder te gaan in het netwerk is zeer sterk aanwezig bij de verschillende diensten van Oostende. Zeker de samenwerking met het Sociaal Huis willen de respondenten uitdiepen en versterken. Op individueel vlak is er nood aan afstemming tussen alle welzijnspartners die met een specifieke persoon werken rond een eenzelfde doel. Het Sociaal Huis van Oostende probeert een zekere afstemming tussen de welzijnspartners in Oostende te creëren. Bijvoorbeeld door een afstemming van de verschillende beleidsplannen. Dit gebeurt door middel van de wederzijdse verwijzingen in de verscheidene meerjarenplannen naar het lokaal sociaal beleidsplan van zowel de diensten van het stadsbestuur en het Sociaal Huis, als de meerjarenplannen van de private actoren. Daarnaast wil ook het Sociaal Huis doelstellingen van beleidsplannen van private actoren integreren in de eigen beleidsplannen (het Lokaal Sociaal Beleidsplan 2008-2014). Dit werd ondermeer al gedaan met het lokaal beleidsplan “kinderopvang” (hoofdstuk 7 van het Lokaal Sociaal Beleidsplan 2008-2014).

Het afstemmen van alle welzijnspartners vraagt meer dan enkel het afstemmen van de beleidsplannen van de welzijnspartners. Vanuit het werkveld wordt aangegeven dat deze samenwerking niet optimaal verloopt. De voorzieningen en diensten in het sociale werkveld geven aan dat zij niet werken binnen een omvattend raamwerk. Ze missen een beleid dat voor hen dit kader creëert, doelstellingen vooropzet, taken van de verschillende voorzieningen duidelijk omschrijft en deze taken ook op elkaar afstemt. Bij gebrek aan dit allesomvattend kader gingen de verschillende voorzieningen in Oostende zelf netwerken. Wat op zich niet verkeerd is voor zover dit kadert in een coherente beleidsvisie van de overheid.

Bij het uitwerken van de projecten, trokken voorzieningen andere actoren aan die de slaagkans van het project zouden kunnen vergroten. Uit de verschillende gesprekken is dan ook gebleken dat de verschillende voorzieningen in Oostende goed op de hoogte zijn van de andere voorzieningen die er bestaan in de stad. Veelal bestaat er ook al een of andere samenwerkingsvorm tussen gelijkgestelde voorzieningen. In dit netwerken kan je maar zo ver gaan dat er banden gecreëerd worden, maar deze banden onderhouden en de voorzieningen op elkaar afgestemd houden, wordt gezien als een taak van het lokaal bestuur (OCMW en gemeente).

Een maximale toegankelijkheid van de dienstverlening voor elke burger Als basisuitgangspunt voor een geïntegreerde visie op het lokaal sociaal beleid staat in het Lokaal Sociaal Beleidsplan 2008-2014 dat men wenst dat er voor elke burger een verhoging van de toegang tot de sociale grondrechten22 komt. Dit uitgangspunt wordt in de visie en missie van het meerjarenplan

22

De sociale grondrechten zijn: arbeid, gezondheid, huisvesting, sociale zekerheid, vorming/onderwijs en opvoeding, cultuur/welzijn en

maatschappelijk integratie, recht & veiligheid en methodieken.

129

2007-2009 van het Sociaal Huis uitgebreider beschreven. Hierin staat dat Het Sociaal Huis streeft naar het welzijn voor alle burgers, met bijzondere aandacht voor de groepen met de minder behartigde belangen23 (Strategisch en financieel meerjarenplan voor het Sociaal Huis Oostende, 2007-2009). Zo staat in het Lokaal Sociaal Beleidsplan dan ook dat de stad er naar streeft dat iedere burger een volwaardig lid kan uitmaken van de samenleving.

Oostende kent een grote vergrijzing. Het is duidelijk dat de voornaamste en ook grootste doelgroep waar het Sociaal Huis op werkt, de senioren betreffen. Er werd dan ook heel wat middelen en personeel geïnvesteerd in projecten en initiatieven die erop gericht zijn de leefkwaliteit van deze doelgroep te verhogen. Zo namen de laatste jaren de buurthuizen en dienstencentra een exponentiële groei. In Oostende zijn er momenteel drie buurthuizen: Het Westerkwartier, Vuurtorenwijk en OudHospitaal. Daarnaast zijn er ook nog zes dienstencentra aanwezig: De Schelpe, Schaperye, De Boeie, ‟t Kasteeltje, De Blomme en Ter Yde. De stad verwacht het zevende buurthuis in 2009. Deze zal opgericht worden in de wijk Mariakerke.

De verschillende respondenten in het werkveld besluiten dat de buurthuizen en ontmoetingscentra niet de multifunctionele dimensie hebben die ze zouden kunnen hebben. Zelfde conclusie kunnen we ook terug vinden in „Oostende op koers‟ De stadsmonitor 14 juni 2007. Hier wordt aangegeven dat het Sociaal Huis wordt uitgenodigd om een open debat te voeren over de „ontmoetingscentra‟ met onder andere ook de vraag om de ontmoetingscentra eveneens open te stellen voor jongeren. Er worden in deze centra immers maar weinig activiteiten georganiseerd die gericht zijn op de andere doelgroepen dan de senioren (Oostende op koers‟ Stadsmonitor, 2007).

Er wordt dan ook gepleit voor een verbreding van de doelgroep van het Sociaal Huis naar alle doelgroepen, op de eerste plaats naar zij die in kansarmoede leven. Niet alleen de actoren in het sociale werkveld pleiten hiervoor maar ook het Sociaal Huis (het Lokaal Sociaal Beleid) geeft aan dat er inderdaad een verbreding moet komen van de doelgroep. Om dit te verwezenlijken wordt er gewezen op de noodzakelijke samenwerking tussen alle voorzieningen en het installeren van overlegen participatiestructuren.

Het Sociaal Huis is er zich met andere woorden van bewust dat het sociaal beleid naar deze andere doelgroepen verdiept moet worden. Deze doelgroepen zijn immers een groot deel van de instroom van het Sociaal Huis. Wat bijvoorbeeld blijkt uit de hoge aantal minderheidsgroepen die een leefloon 23

In het lokaal sociaal beleidsplan wordt verstaan onder mensen met minder behartigde belangen: „een diverse groep met mensen die om

verschillende redenen er niet in slagen hun grondrechten te verzilveren.‟ Hierbij wordt gedacht aan onder andere: alleenstaande ouderen, laaggeschoolde werklozen, mensen in armoede, ex-psychiatrische patiënten, ex-gedetineerden, gehandicapten en minder mobiele personen, asielzoekers, dak-en thuislozen, éénoudergezinnen, enz.

130

ontvangen van het Sociaal Huis (Minderhedenbeleidsplan, 2007-2009). Zo wordt bijvoorbeeld ook aangegeven dat er te weinig laagdrempelige drughulpverlening aanwezig is in Oostende. Deze doelgroep komt terecht in het circuit van de VDAB en het Sociaal Huis.

Het Sociaal Huis probeert ook voor deze doelgroepen een aanbod te creëren. Deze aandacht uit zich bijvoorbeeld in het ter beschikking stellen van de ruimten (zoals dienstencentra, buurthuizen) eigendom van het Sociaal Huis, aan andere voorzieningen in Oostende die wel werken met deze andere doelgroepen. Dit gratis. Daarnaast krijgen sommige dienstverleningen en activiteiten die een belangrijke input hebben naar het welzijn van de bevolking en ook specifiek op kansengroepen focussen, subsidies door het Sociaal Huis (Strategisch en financieel meerjarenplan voor het Sociaal Huis Oostende, 2007-2009).

De respondenten willen echter meer dan geldsommen of het kunnen benutten van lokalen die eigendom zijn van het Sociaal Huis. Zo wordt er op gewezen dat het Sociaal Huis niet alleen staat in haar uitwerking van een dergelijke sociaal beleid gericht op verscheidene doelgroepen. Vanuit de praktijk, en dus de verschillende voorzieningen die momenteel met deze „vergeten‟ doelgroepen werken, wordt de duidelijke wens geuit om de samenwerkingsverbanden te versterken tussen hen en het Sociaal Huis.

Deze samenwerkingsverbanden zijn dus al aanwezig maar zouden nog meer uitgediept kunnen worden. Enkele voorbeelden van dergelijke bestaande samenwerkingsverbanden zijn bijvoorbeeld de samenwerking tussen het Sociaal huis en de integratiedienst, het Sociaal Huis en het sociaal restaurant en tenslotte de samenwerking tussen het Sociaal Huis en COLSOL.

Een eerste voorbeeld is de samenwerking tussen het Sociaal Huis en de integratiedienst. De integratiedienst is een beleidsinstantie. Ze zijn er om een inclusief beleid te promoten, een aanbod te creëren voor hun doelgroep en aandacht te vestigen op hun problemen. Eén van de samenwerkingsverbanden kadert binnen artikel 60 van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn.24 Zo stelt het Sociaal Huis 49 etnisch-culturele minderheden te werk in het kader van dit artikel 60. Daarnaast werkt het Sociaal Huis ook op de huisvestingsproblematiek van deze minderheidsgroepen (Minderhedenbeleidsplan, 2007-2009). Vanuit de integratiedienst wordt de wens geuit dat het Sociaal Huis (nog) een centrale rol gaat spelen in de uitwerking van dergelijk beleid ten aanzien van etnisch-culturele minderheden. 24

Artikel 60 § 7 is een tewerkstellingsmaatregel die kadert in de OCMW wetgeving.( Organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de

openbare centra voor maatschappelijk welzijn). Het doel van deze maatregel is mensen die geen recht hebben op bepaalde sociale uitkeringen, zoals werkloosheidsuitkeringen, omdat ze onvoldoende arbeidsdagen kunnen bewijzen, een job te bezorgen totdat zij (opnieuw) recht hebben op deze uitkeringen. Het geeft aan de OCMW‟s het recht om op te treden als werkgever

131

Een tweede voorbeeld is de samenwerking tussen het Sociaal Huis en het sociaal restaurant. Het sociaal restaurant vangt groepen op, dit door het geven van een maaltijd, die doorverwezen werden van het Sociaal Huis. Het probleem is dat er geen financiële vergoeding tegenover staat. Een verdere opvolging van deze doorverwezen mensen door het Sociaal Huis is er ook niet. De samenwerking met het Sociaal Huis wordt door het sociaal restaurant eerder ervaren als een éénrichtingsverkeer. Ook na enige inspanningen van het sociaal restaurant om deze samenwerking te verbeteren, blijft de samenwerking pover.

Een derde voorbeeld betreft de samenwerking met COLSOL. COLSOL (collectieve solidariteit) is een onderdeel van de vzw Intact. Het Sociaal Huis en de vzw COLSOL werken samen in de bedeling van de voedselpakketten. Zo schrijft het Sociaal Huis attesten uit die recht geven op een voedselpakket.

De

verdeling

van

de

voedselpakketten

gebeurt

door

COLSOL.

Hun

samenwerking/relatie is er één van voornamelijk financiële aard. COLSOL deelt ongeveer 1000 voedselpakketten uit per maand. 800 hiervan worden voor 75% gefinancierd door het Sociaal Huis. Het Sociaal Huis betaalt dus een groot stuk van de voedselpakketten voor de mensen wie zij hebben doorverwezen, terug. De andere voedselpakketten moet COLSOL zelf bekostigen.

Er wordt aangegeven vanuit COLSOL dat de samenwerking met het Sociaal Huis als goed kan omgeschreven worden. COLSOL is dan ook een belangrijke partner van het Sociaal Huis. Vele probleemgroepen die instromen in het Sociaal Huis worden immers doorverwezen naar COLSOL. Maar net hier wringt het schoentje. COLSOL is verlieslatend. De instroom en vraag naar voedselpakketten wordt steeds groter. Terwijl de financiële situatie van COLSOL steeds slechter wordt. Naast financiële problemen hebben zij ook nog eens huisvestingsproblemen (hun loods wordt afgebroken). We kunnen besluiten dat COLSOL een belangrijke speler is in het sociale voorzieningennetwerk van Oostende. Het opzetten van sterkere samenwerkingsverbanden en meer steun geeft deze vzw weer toekomst. Dit moet er ook toe leiden dat bepaalde categorieën die objectief bekeken geen behoefte hebben aan voedselpakketten in de toekomst worden uitgesloten van oneigenlijk gebruik van deze voorziening, die voor heel wat anderen levensnoodzakelijk is.

Vorige drie voorbeelden illustreren dat het Sociaal Huis wel een rol speelt, maar geen centrale, in het uitwerken van samenwerkingsverbanden.

Besluit In de werkafspraken en samenwerkingsafspraken die geformuleerd zijn in hoofdstuk vier van het lokaal sociaal beleidsplan 2008-2014 werd de taak van coördinatie van het welzijnsbeleid in Oostende toebedeeld aan het Sociaal Huis. Het Sociaal Huis coördineert eveneens de opmaak van een lokaal 132

sociaal beleidsplan. Verder worden wel besprekingen op een overlegcomité stadsbestuur/Sociaal Huis voorzien. Het is duidelijk dat het Sociaal Huis als centrale actor naar voor geschoven wordt in de ontwikkeling van een lokaal sociaal beleid.

De samenwerking tussen de lokale besturen en de lokale actoren moet verder gaan dan louter het afstemmen van de verschillende beleidsplannen. Momenteel missen de voorzieningen een omvattend kader waarbinnen zij kunnen werken en netwerken met de andere voorzieningen van Oostende. Daarnaast gaven de respondenten ook aan dat door de zware werkdruk zij vaak niet meer de tijd, noch de energie vinden om verder te gaan in het netwerken. Met andere woorden, deze zware werkdruk staat een intensere samenwerking in de weg. Voornamelijk de samenwerking met het Sociaal Huis willen de respondenten versterken en uitdiepen.

Tot slot is de situatie in Oostende van die aard dat maximale toegankelijkheid tot dienstverlening voor elke burger nog geen realiteit is. De voornaamste doelgroep die de meeste dienstverlening ontvangt in Oostende zijn de senioren. Alle voorzieningen pleiten voor een uitbreiding van deze doelgroep.

133

Hoofdstuk 3: Aanbevelingen Een geïntegreerd sociaal beleid, onder regie van het Sociaal Huis en in overleg en afgestemd met het stadsbestuur.

Uit het vorig hoofdstuk komt met nadruk naar voren dat er een optimalisering van het bestaande voorzieningenkader moet komen door de geïntegreerde werking te optimaliseren en te maximaliseren. Met geïntegreerde werking wordt bedoeld dat alle actoren optimaal worden ingezet dit wil zeggen rekening houdende met hun specifieke doelstellingen en mogelijkheden. Er moet geïntegreerd worden gewerkt op drie niveau‟s: beleidsniveau, administratief niveau en het niveau van de voorzieningen en NGO‟s.

Op beleidsniveau zijn de centrale actoren het stadsbestuur en het Sociaal Huis. Het Sociaal Huis en alle diensten van het stedelijk beleid die verantwoordelijk zijn voor het uitstippelen van een sociaal beleid moeten randvoorwaarden creëren waarbinnen het werkveld kan werken. Dit wil zeggen dat het beleid van het Sociaal Huis en de stad zo goed mogelijk op elkaar moet worden afgestemd. Om dit te realiseren is het wenselijk dat de versnippering van bevoegdheden op beleidsniveau wordt bijgestuurd (cfr. Supra) en zo niet dat men zich intern het stadsbestuur zodanig organiseert dat er sprake is van eenheid van visie en beleid op alle, voor het sociaal beleid, relevante domeinen.

Op administratief niveau werd een belangrijke stap voorwaarts gezet met de hertekening van het organogram van de verschillende diensten van de stad Oostende door Möbius. Men heeft getracht de verschillende diensten zo te organiseren dat een geïntegreerde werking in de hand wordt gewerkt. Voor de reorganisatie telde de stad Oostende 55 verschillende diensten. De organisatie is nu opgedeeld in negen directies. Het verticale denken (één dienst volgt een proces op van a tot z) heeft plaats gemaakt voor een meer horizontale aanpak. Door deze horizontale aanpak zullen de verschillende diensten minder geïsoleerd van elkaar werken. Dit komt de geïntegreerde werking ten goede.

Tenslotte moet er ook geïntegreerd gewerkt worden met en tussen de verschillende voorzieningen en ngo‟s in het werkveld van Oostende. Bepaalde voorzieningen in Oostende netwerken al met andere voorzieningen. Graag zou men hier nog verder willen in gaan. Door de omvang van het sociaal probleemveld in Oostende zijn echter de voorzieningen zo overbevraagd dat hen de tijd en energie ontbreekt om nog meer te investeren in het uitwerken van samenwerkingsverbanden.

Daarnaast geven de voorzieningen en diensten ook aan dat zij een ruimer kader missen waarbinnen zij een netwerk aan voorzieningen kunnen uitwerken. Met andere woorden er moet een actor/voorziening

134

zijn die de regie en coördinatie van het lokaal sociaal beleid op zich neemt. In het decreet van 19 maart 2004 werd deze coördinerende functie toegewezen aan het lokaal bestuur (OCMW en gemeente). In Oostende werd deze coördinerende rol toegewezen aan het Sociaal Huis. In het Lokaal Sociaal Beleidsplan geeft het Sociaal Huis dan ook aan een coördinerende rol te willen opnemen in de ontwikkeling van een lokaal sociaal beleid.

De diensten en voorzieningen in Oostende willen dat het Sociaal Huis deze coördinerende rol volledig op zich neemt. Uit de verschillende gespreken is gebleken dat de respondenten in het sociale werkveld vragende partij zijn naar dergelijke diepgaande samenwerking met het Sociaal Huis. De respondenten willen dat de samenwerkingsverbanden met het Sociaal Huis verder gaan dan louter het ter beschikking stellen van lokalen zoals buurthuizen. Men vraagt dus een intensivering van de reeds bestaande samenwerkingsvormen. Naast een intensivering wordt ook gevraagd naar een extra ondersteuning.

Een optimale dienstverlening voor elke doelgroep en voor elke burger. De seniorengroep maakt een groot deel uit van de bevolking van Oostende. Er moet dan ook voldoende geïnvesteerd worden in deze groep. Tot op heden wordt dit ook gedaan met het Sociaal Huis als grote drijfkracht. Zo werden onder de huidige voorzitter verschillende buurthuizen en ontmoetingscentra bijgebouwd in Oostende. Dergelijke initiatieven gericht op de doelgroep van de senioren hebben als positief effect dat de vereenzaming wordt tegen gegaan. Er komt een gevoel van samenhorigheid. Daarnaast verhogen dergelijke initiatieven en voorzieningen ook de levenskwaliteit van deze seniorengroep.

Het Sociaal Huis is er echter niet alleen voor de doelgroep senioren. Zoals in hoofdstuk één is gebleken hebben ook andere groepen nood aan interventies van het Sociaal Huis. Opdat het Sociaal Huis zijn operationele doelstelling waar zou maken, namelijk zorgen dat iedere burger op een volwaardige en gelijkwaardige manier deel uit kan maken van de samenleving, moet meer aandacht gaan naar de kwetsbare groepen.

Vanuit de verschillende gesprekken met de respondenten bleek immers dat er verschillende doelgroepen door de mazen van het bestaande voorzieningennetwerk glippen. Om dit te voorkomen is het zeer belangrijk om hiaten in het bestaande voorzieningennetwerk op te sporen. Hier is het maken van omgevingsanalyses maar ook het onderhouden van contacten met antennefuncties zoals de straathoekwerkers en de opbouwwerkers, zeer belangrijk.

In het Lokaal Sociaal beleidsplan 2008-2014 werd het belang aangehaald van een goede omgevingsanalyse bij het uitwerken van een sociaal beleid. Enkel zo kan het lokaal bestuur een goed 135

idee krijgen van wat nu de noden en behoeften zijn, maar ook waar er hiaten zijn in het bestaande voorzieningennetwerk van Oostende. Deze omgevingsanalyse moet opgesteld worden met zoveel mogelijk actoren uit het sociale werkveld. Elk van deze actoren kan waardevolle informatie en zicht op zaken aanbrengen. Wanneer dergelijke belangrijke stukken informatie van het sociaal probleemveld naast elkaar gelegd worden, krijgt men een volledig overzicht van de problemen.

Naast de omgevingsanalyse 2007 heeft Oostende nog enkele voorzieningen die een goed beeld kunnen geven van wat nu leeft aan problematieken in Oostende. We hebben het hier over straathoekwerkers en de opbouwwerker. Zij vervullen een belangrijke antennefunctie en bevorderen, door hun contacten de sociale cohesie. Zij moeten de link zijn tussen de kwetsbare groepen die aanwezig zijn in Oostende en de verschillende voorzieningen alsook het lokaal bestuur.

De stad Oostende heeft momenteel vijf straathoekwerkers. Vanuit de praktijk wordt aangegeven dat gezien de grote omvang van het sociale probleemveld, dit aantal absoluut te laag ligt. Idealiter zouden er een achttal straathoekwerkers aan het werk moeten zijn in het sociale probleemveld van Oostende. Dit wil zeggen ongeveer één straathoekwerker per wijk.

Naast de straathoekwerkers vervullen ook de opbouwwerkers een belangrijke antennefunctie. Momenteel is er één opbouwwerker aanwezig in de Nieuwe Stad. Hij verricht daar met een beperkt budget schitterende resultaten. De meerwaarde van een opbouwwerker situeert zich onder andere op het vlak van het wegwerken van de onveiligheidsgevoelens van buurtbewoners en flatbewoners. Louter de aanwezigheid van dergelijke figuur en het hebben van een aanspreekpunt in de buurt, heeft een grote positieve invloed op de leefbaarheid van bepaalde wijken.

Conceptueel is het Lokaal Sociaal Beleidsplan een mooi werkstuk. Vanuit het werkveld wordt echter gevreesd dat de doelstellingen in het Lokaal Sociaal Beleidsplan 2008-2014 niet realistisch zijn. Door gebrek aan medewerking van verschillende voorzieningen zijn de overleving- en slaagkansen van dit plan klein. De vrees bestaat dat, wanneer dit plan zal falen, dit zou kunnen leiden tot een ontmoediging van de verschillende actoren in het werkveld. Het sociaal beleidsplan staat of valt met het slagen van een geïntegreerd en integraal sociaal beleid dit wil zeggen alle relevante partners, overheid en private sector, werken binnen eenzelfde concept en algemeen aanvaarde visie en met duidelijke bepaling van de rol en inbreng van alle partners en wie daarbij coördineert.

Tot slot wordt aangegeven dat er niet altijd een juiste reactie volgt op problemen in Oostende. Zo wordt er het best duurzaam gewerkt op bepaalde structurele problemen en daarnaast moet er de ademruimte zijn om te reageren met ad hoc initiatieven op urgente problemen. Het werkveld mist voornamelijk duurzame initiatieven. Opdat deze initiatieven zouden slagen, wijzen de respondenten 136

erop dat er genoeg know how, middelen en personeel moet worden geïnvesteerd. Tot op heden zijn er jammer genoeg al goede projecten verdwenen of afgebouwd door bijvoorbeeld het gebrek aan personeel.

Daarnaast zijn de respondenten ook vragende partij naar een evaluatie van de bestaande initiatieven. Bereiken deze initiatieven de doelgroep waarvoor ze oorspronkelijk bedoeld waren. Halen deze initiatieven het maximale uit de hen toegewezen middelen? Zijn de initiatieven nog steeds te kaderen binnen de vooropgestelde visie of zijn er aanpassingen nodig? Moet de visie bijgesteld worden? Het stellen van deze vragen is uitermate belangrijk volgens de respondenten. Alleen zo kunnen initiatieven evolueren en steeds verbeterd worden.

Een actief afremmen van een nieuwe instroom in het sociaal probleemveld. Zoals we in het besluit bij hoofdstuk één hebben aangegeven is het voor de beheersing van de sociale problematiek van groot belang dat zowel de permanente instroom via het zogenaamde “terminus”effect als door de aanhoudende transitmigratie worden afgestopt. Het is duidelijk dat Oostende hiervoor afhankelijk is van de actieve medewerking van de bevoegde overheden op federaal en gemeenschapsniveau. Bij beide fenomenen “ondergaat” Oostende de gevolgen van een sociaal fenomeen waarvan de “rootcauses” manifest buiten Oostende liggen maar waarvoor Oostende het volle gewicht draagt. Oostende kan niet veel meer dan een ontradingsbeleid te voeren.

In het geval van de transitmigratie zijn er meerdere initiatieven mogelijk. Om te verhinderen dat de migranten nog langer verblijven in het park is het denkbaar om een reglement uit te vaardigen én te handhaven die dit verbiedt. Het is van belang dat de minister bevoegd voor migratie zich ertoe verbindt om de maatregel waartoe ze zich in Antwerpen verbonden heeft – wie als illegaal zich schuldig maakt aan het plegen van een misdrijf, wordt met het oog op verwijdering geplaatst in een gesloten centrum – ook toepast in Oostende. De toegang voor transit-migranten tot de lokale sociale voorzieningen dient afhankelijk gesteld te worden van hun registratie bij het Sociaal Huis wat de mogelijkheid geeft om hun aanwezigheid in Oostende op te volgen.

Het is zeer essentieel dat de federale overheid zich bewust is van de permanente dreiging dat Oostende kan uitgroeien tot een mini-Sangatte met alle visuele en andere overlast tot gevolg. Er moet ook actief opgetreden worden tegen de betrokkenheid van deze groep in de illegale economie. Het “terminus”- effect valt moeilijk af te remmen zolang de stedelijke overheid niet het recht verwerft om de inschrijving te weigeren van deze groep. Een systeem als de voorlopige inschrijving kan 137

remmend werken maar eigenlijk zou de stad de mogelijkheid moeten krijgen om personen die geen behoorlijke en menswaardige huisvesting kunnen aantonen, terug te leiden naar hun woonplaats van herkomst. Daarnaast is het van belang dat sterk de hand wordt gehouden aan de illegale tewerkstelling o.a. in de horeca in de zomerperiode. Op die manier vermijdt men dat sociaal kwetsbaren verder afglijden in de perspectiefloosheid en in de neerwaartse spiraal van maatschappelijke kwetsbaarheid. Ook voor deze groep moet de toegang tot de sociale voorzieningen afhankelijk worden gesteld van hun inschrijving in het Sociaal Huis.

138

Bibliografie

Boeken DECORTE, T., DE RUYVER, B., PONSAERS, P., BODEIN, M., LACROIX, M.C., LAUWERS, S., TUTELEERS, P. (2003). Drugs en overlast. Gent: Academia Press. DECORTE, T., DE RUYVER, B., PONSAERS, P., BODEIN, M., LACROIX, A.C., LAUWERS, S en TUTELEERS, P., (2004) Drugs en overlast, Studie van het fenomeen, de beheersing en de effecten van druggerelateerde overlast en dit vanuit verschillende invalshoeken, Gent : Academia Press.

DE RUYVER, B. en SURMONT, T. (2007) Grensoverschrijdend drugstoerisme, Nieuwe uitdagingen voor de Euregio’s, Antwerpen : Maklu.

DE RUYVER, B., COLMAN, C., DE WREE, E., VANDER LAENEN, F., REYNDERS, D., VAN LIEMPT, A. en DE PAUW, W., (2008) Een brug tussen justitie en hulpverlening. Een evaluatie van het proefzorgproject, Antwerpen-Apeldoorn: Maklu.

DE RUYVER, B., LEMAITRE, A., BORN, M., COLMAN, C., PIRENNE, C. & VANDAM, L., (2008) Definiëring en meting van druggerelateerde criminaliteit, Gent : Academia Press

DHONDT, J. (2007) De burgemeester als regisseur van het lokaal integraal veiligheidsbeleid. In Cahiers Integrale veiligheid (ed.), Integrale veiligheid Regie (Vol 1, pp. 117-132). Brussel: Politeia. FIJNAUT, C. en DE RUYVER, B. (2008) Voor een gezamenlijke beheersing van de drugsgerelateerde criminaliteit in de Euregio Maas-Rijn, Maastricht: Andi Druk. HEDEBOUW, S. en KERKAB, R. (2007) Het script van een integraal veiligheidsbeleid. In Cahiers Integrale veiligheid (ed.), Integrale veiligheid Regie (Vol 1, pp. 21-33). Brussel: Politeia. MILLER, R.L. en BREWER,. J.D., (2003) The A-Z of social research, London, Thousand Oaks.

139

BAEYENS, K. (2007) Gecoördineerde aanpak van openbare overlast en onleefbaarheid op maat van de buurt. In Cahiers Integrale veiligheid (ed.), Integrale veiligheid Regie (Vol 1, pp. 117-132). Brussel: Politeia. PAUWELS, L. (2002) De ene buurt is de andere niet, exploratie van mogelijkheden tot contextualisering van geregistreerde criminaliteit op buurtniveau, Criminologische studies nr. 10, Brussel : VUB press. PAUWELS, L. (2001) Feiten en plaatsen: over problemen inzake geografische contextualisering van geregistreerde criminaliteit, Handboek Politiediensten, Afl. 59, 309. PELC, I., DE RUVYER, B., CASSELMAN, J., NOIRFALISE, A., MACQUET, C., BOSMAN, G., BULLENS, F., FROM, L., MEUWISSEN, K., NICAISE, P., VANDER LAENEN, F. en WARLAND, O. (2001). Evaluatie van de Medisch-sociale opvangcentra voor druggebruikers, Algemeen

rapport,

Federale

Diensten

voor

Wetenschappelijke,

Technische

en

Culturele

Aangelegenheden, Brussel, 64 p. PONSAERS, P., "Vat krijgen op onveiligheid", in : Handboek Politiediensten, Veiligheidsbeleid, inleiding, Afl. 57, Kluwer, maart 2001, Diegem, p. 1-9. PONSAERS, P. (2007) De politieke geografie van de publieke ruimte en de rol van de politie. Over Criminalisering en sanctionering van overlast, het privatiseren van de publieke ruimte, het verspreiden van „vervelende vliegen‟ en het invoeren van plaatsverboden. Ponsaers, P. & Devroe, E. (eds.), Integrale veiligheid: Publieke ruimte (Vol 4, pp 53-69). Brussel : Politeai. PONSAERS, P., DE RUYVER, B., LEMAITRE, A., MACQUET, C., PIETERS, T., VAEREWYCK, W., FINCOEUR, B. en VANDER LAENEN, F., (2005) Drugoverlast in de lokale context van acht Vlaamse en Waalse gemeenten. Naar een Monitor Integraal Lokaal Drugbeleid, Gent :Academia Press.

PONSAERS,P., DE RUYVER,B., LEMAîTRE, A., MAQUET, C., Pieters, T., VAEREWYCK, W., FINCOEUR, B. en VANDER LAENEN, F., (2004) Drugoverlast in de lokale context van acht Vlaamse en Waalse gemeenten, Brussel : POD Wetenschapsbeleid. Vranken, J., Campaert, G., De Boyser, K., Dewilde, C. en Dierckx, D. (2008) Armoede en sociale uitsluiting Jaarboek 2008 , Leuven, Acco.

140

Beleidsdocumenten Het Lokaal Sociaal Beleidsplan (2008-2014) Het beleidsplan kinderopvang (2007-2009) Het bestuursakkoord Oostende (2007-2012) Het cultuurbeleidsplan (2008-2013) Het drugsbeleidsplan (2003) Het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Oostende (2005) De gemeentelijke profielschets Oostende (2007) Het jeugdbeleidsplan (2008-2013) Het strategisch en financieel meerjarenplan voor het Sociaal Huis Oostende (2007-2009) Het minderhedenbeleidsplan (2007-2009) De geactualiseerde omgevingsanalyse Oostende (2007) De sportbeleidsplanning (2008-2012) De stadsmonitor voor leefbare en duurzame steden annex Oostende (2006) Het strategisch beleidsplan toerisme (2004-2008) Handleiding Lokaal Woningbeleid (2002) „Oostende op koers‟ De stadsmonitor (2007) Tijdschriftartikels DEBRUYNE, M., (2008). Lokaal Sociaal Beleid. Er zit meer in dan je denkt. De welzijnsgids, 70, pp. 137-162. DE RUYVER, B., COLMAN, C. & VANDAM, L., (2008) Drugs en criminaliteit: bestaat het ene zonder het andere?, Orde van de dag, 7-12. PAUWELS,

L.

(2006)

Ecologische

betrouwbaarheid

en

constructvaliditeit

van

“sociale

desorganisatieconstructen” op basis van de methode van “key informant analysis”. Panopticon, 3, 3455. SUYKENS, M.,( 2008).Een toekomst voor het Lokaal Sociaal Beleid. De welzijnsgids, 70, pp 163180.

Andere

141

ALBERS, C. en TELLER, M. (2006) Luisteren naar mensen over onveiligheid. Algemeen verslag over onveiligheidsgevoelens. Brussel : Koning Boudewijnstichting. Bestuurlijk Overleg Coalitieproject 1012 (2008) Hart van Amsterdam, strategienota Coalitieproject 1012. Concepttekst Oostendse Time- Out (2008-2009) Commissie ter begeleiding van de politiehervorming op lokaal niveau, derde evaluatieverslag ( 2007). Decreet van 19 maart 2004 betreffende het Lokaal Sociaal Beleid De algemene omgevingsanalyse voor Vlaanderen (APS) (2004) De lokale veiligheidsdiagnostiek (maart 2008) De rapporten (2003, 2005, 2007) van de begeleidingscommissies voor de hervorming van de politie op lokaal niveau. De veiligheidsmonitor (2006) Evaluatietekst schooljaar 2007-2008 OTO Oostendse Time-out (2008) Het jaarverslag van de Integratiedienst (2007) Het jaarverslag van het Sociaal Huis (2007) Het strategisch veiligheidsplan( 2007-2010) Het zonaal veiligheidsplan (2009-2012) HLN 9.12.2008, Jaarverslag Lokale Politie Oostende (2007) MB van 15 januari 2007 betreffende de invoering van de strategische veiligheids- en preventieplannen 2007-2010 PAUWELS, L. en HARDYNS, W., (2008) Sociale cohesie en onveiligheid in Belgische kustgemeenten. Pretest in het kader van project “sociale cohesie in Vlaanderen” Tussentijdse evaluatie brugfigurenproject (2008) Rapport “Veilig Uitgaan in Oostende” (2007) SANNEN, L. ( 2002). Naar een toegankelijk Sociaal Huis. Een eerste verkenning. Onderzoek in opdracht van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, afdeling Algemeen Welzijnsbeleid. Zonaal veiligheidsplan (2009-2012) Websites X. (z.d.) „Basisstatistieken en detailtabellen werkloosheid en werkaanbod‟ [WWW]. VDAB: http://arvastat.vdab.be/nwwz/index.htm [12/12/2008] X. (2008) „Oesterbank Buitengewoon‟. De oesterbank [www] http://www.oesterbank.be/samenwerken-met-oesterbank/over-oesterbank.aspx [18/12/2008]

142

X. (z.d) „Op zoek naar poetshulp?‟ [www]. ‟t Poetshuis Oostende: www.poetshuisoostende.be [18/12/2008] X. (2007/12/12) „Project Tienermoeders en tienerzwangeren‟ [WWW]. Centrum deeltijds onderwijs. LeerWerkCentrum: http://www.gemeenschapsonderwijs.be/sites/Dagkrant/Documents/2404008tienerzwangerenmoeders.pdf [18/12/2008] X. (z.d) „Inloopteam DeViertorre‟ [WWW]. Inloopteam De Viertorre: http://www.hulporganisaties.be/DeViertorre/ [16/12/2008] X. (z.d) „De Katrol‟ [WWW]. De Katrol: http://www.dekatrol.be/hetproject.htm [15/12/2008] X. (z.d) „CKG ‟t kapoentje ‟ [www]. CKG ‚t Kapoentje: http://www.ckgkapoentje.be/indexfirst.cfm [16/12/2008] X. (z.d) „Contactpunt Kinderopvang Oostende‟ [WWW]. Meldpunt Kinderopvang: http://www.meldpuntkinderopvang.be/meldpunt/Oostende/aanbod.asp [14/15/2008] X. (z.d) „De gemeentelijke profielschets Oostende 2007‟ [pdf]. Vlaamse Overheid: http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/Gemeente_2007/west-vlaanderen/Oostende.pdf [18/12/2008] X. (z.d) „Reglement toekenning van de renovatiepremie‟ [www]. De stad Oostende: http://huisvesting.oostende.be/media/pdf/reglement%20op%20toekenning%20renovatiepremie.pdf?_v s=0_N [22/12/2008] X. (z.d) „ Woonbegeleiding‟ [www]. De stad Oostende http://www.oostende.be/product/91/default.aspx?_vs=1_n,1,1,0,0&id=9149 [23/12/2009] X. (z.d) „De sociale dienst voor vreemdelingen‟ [www. De sociale dienst voor vreemdelingen : ] http://www.sdv.be/wie_zijn_wij.htm [28/12/2008] X. (z.d) „Het adviescentrum voor allochtonen‟ [www]. Het adviescentrum voor allochtonen : http://www.oostende.be/product/91/default.aspx?_vs=0_n&id=2689 [28/12/2008] X. (z.d) „Alternatieve straffen en maatregelen‟ [WWW]. De stad Oostende: http://www.oostende.be/product/91/default.aspx?_vs=0_N&id=4789 [25/12/2008] 143

X. (z.d.) Woonbegeleiding dE Zulle en Kwiedam [www]. De stad Oostende :http://www.oostende.be/product/91/default.aspx?_vs=1_n,1,1,0,0&id=9149 [23/12/2009] X. (6/5/2008) „ Jaarverslag 2007: Samenwerking Sociaal Huis-COLSOl: voedelbedeling,‟ [WWW]. Raad van het OCMW: http://www.oostende.be/file_uploads/14837.txt [16/12/2008]

144

Voor een veilig en leefbaar Oostende

Recommend Documents