De schoolleider van de toekomst:
onderzoeksmatig leiderschap Congres VO-Raad: kiezen voor klasse Nieuwegein,14 maart 2013
Meta Krüger Lector Leiderschap in het Onderwijs
• Op zoek naar nieuw leiderschap: welk leiderschap is nodig in de 21ste eeuw? • Onderzoeksmatig leiderschap in onderzoekende scholen • De rol van de schoolleider
Zoektocht naar nieuw leiderschap
Betekenis voor leiderschap in het onderwijs?
21ste eeuw:
overgangsfase tussen het afbrokkelende ´oude´ en het zich al aandienende nieuwe´ eigenbelang wordt synoniem aan ons aller belang
Zingeving, principes Leiders en managers moeten zich laten ´doorsmeren´
Jeroen Smit
20ste eeuw
21ste eeuw
Winst maken en efficiënt produceren
Ethisch ondernemen: duurzaamheid, milieu, werkplezier, vakmanschap, moraal en loyaliteit aan de organisatie en aan elkaar
Hoe dienen we de belangen van de aandeelhouders?
Wat is onze bijdrage aan de samenleving en de aarde?
Werknemer is productiefactor
Werknemer is eigenaar van de visie en de waarden van de organisatie
Autoritair leiderschap van bovenaf
Leiderschap dat mensen verbindt
Er zijn leiders en volgers
Gespreid leiderschap: goede leiders maken leiders
Stabiliteit van de organisatie
Veranderen is een continu proces
Interne gerichtheid
Externe gerichtheid
Presteren en beoordelen
Leren en ontwikkelen
Oud leiderschap !
Leidinggeven is teamwerk
Toe naar platte en gespreide leiderschapsstructuren
Gespreid leiderschap
Gespreid leiderschap is niet gedeeld leiderschap Teacher, student, community leadership Redenen: - De eenhoofdige heroïsche leider is niet meer van deze tijd - Externe eisen en druk op scholen wordt groter - Empirische evidentie: organisatieresultaten en leerlingprestaties omhoog Spillane 2005: GL is de interactie tussen leiders, leraren en omgeving zodanig dat de onderwijspraktijk wordt beïnvloed
Peters en Strijp (2011) ´leiderschap in evenwicht; nieuwe tijden vragen nieuwe leiders´
• Traditioneel transactioneel leiderschap (stabiliteit) hiërarchisch en directief leiderschap (tot jaren 70): karakter, stijl, situationeel leiderschap
• Transformationeel leiderschap (verandering) visie, inspiratie, individuele steun, intellectuele uitdaging
• 21ste eeuw: Contextueel leiderschap (dynamiek) onvoorspelbaarheid, open grenzen, continue ontwikkeling en innovatie
collaborative leadership, leading coalitions: context doorzien en interactie
Effectief leiderschap? Verbinding met de strategie • Stabiliteit: groei, marktaandeel, winst • Verandering: concurrentiekracht, innovatie, toegevoegde waarde
• Dynamiek: waarden, duurzaamheid, moraliteit snelle strategiewijziging, vorming van allianties, samenwerking, netwerken
Thomas Friedman (2005) The world is flat Onderwijs is zeer traag geweest in het profiteren van de digitale omgeving en de informatietechnologie Er zijn heel veel data aanwezig in school, maar ze worden nauwelijks benut.
Onderzoeksmatig leiderschap en onderzoekende scholen
Scholen doen op dit moment weinig met data
OCW 2011: Slechts 20% van de scholen VO werkt opbrengstgericht Streven: 90% van de scholen werkt opbrengstgericht in 2018
Eerste onderzoeken: Werken met data leidt tot beter onderwijs én tot betere leerlingresultaten (zie bijvoorbeeld McNaughton, Lai & Hsiao, 2012)
Scholen zijn voortdurend in ontwikkeling (dynamiek) Doorlopende schoolontwikkeling kent zes stappen (IJLE 2012) 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Analyse van de status quo gap Visie initiëren op de gewenste toekomst Missieformulering: strategieën, doelen, streefdata, processen Implementatie van het plan Feedback (monitoring, rapporteren, beoordelen, aanpassen) Evaluatie en beoordeling data belangrijk!! onderzoeksmatig leiderschap
Opbrengstgericht werken OCW: ´Leraren zijn gericht op leeropbrengsten gestuurd door gegevens´ Inspectie: ’het systematisch, doelgericht werken aan het maximaliseren van prestaties´
Risico: technische vaardigheid!!
De onderzoekende school In de onderzoekende school gaat het om het benutten van (interne en externe) onderzoeksgegevens voor school- en onderwijsontwikkeling Onderzoeksgegevens?? Kwantitatief en kwalitatief op schoolniveau en klassenniveau
Anderson, Leithwood & Strauss (2010): leading data use in schools ´The systematically collected type of data available to schools is often limited in its breadth to the current status of student achievement.´ Accountability oriented
organizational learning oriented
Verantwoordingsgericht
ontwikkelingsgericht
Glimmende oogjes!!
Scholen: overgang van datagebruik voor externe verantwoording naar datagebruik voor interne school- en onderwijsontwikkeling
Dus: scholen gaan op weg naar de onderzoekende school Focus: leren en ontwikkelen i.p.v. beoordelen en verantwoorden
Vereist een cultuuromslag (i.p.v. een technische vaardigheid)
Besluitvorming op basis van data (kwantitatief én kwalitatief): - Leerlinggegevens op leerling-, groeps- en schoolniveau - Gegevens over schoolcontext, schoolcondities, klassencondities, leiderschapspraktijken, wijze van leren door leerlingen, oudertevredenheid, arbeidssatisfactie enz.
OGW is onderdeel van de onderzoekende school
Opbrengstgericht werken? Onderzoekend werken (of werken met data)!
De rol van de schoolleider in het creëren van een PLG met een onderzoekende cultuur teneinde de leerlingresultaten te verhogen • Hoe het onderzoeksmatig denken en handelen in gang te zetten in je school? • Hoe het leren van leraren te stimuleren? • Hoe het onderzoeken en leren te organiseren in de school? • Hoe een cultuuromslag in de school te bewerkstelligen?
Nieuw leiderschap!
Hoofdstuk 5 (Meta) Onderzoekend leidinggeven in de onderzoekende school
Meten is weten (alleen wat we kunnen meten is waar) versus
Weten is meten (als je iets kunt meten, weet je meer)
Rol schoolleider
• • • •
Hoe krijgen leraren plezier in werken met data? Hoe neem je het wantrouwen tegen data weg? Hoe beleven leraren onderzoek doen? Hoe bouw je een samenwerkingscultuur?
Leren van leraren is sleutelfactor voor onderwijs- en schoolontwikkeling Maar ook: ´De schoolleider als leerling´ Rikkerink & Verbeeten, 2011: Leidinggeven aan leren “In scholen met een lerende cultuur nemen leidinggevenden actief deel aan het proces van gezamenlijk leren en scheppen daar voorwaarden voor.”
De invloed van onderzoeksmatig leiderschap op het leren van leraren (Krüger, 2010) Onderzoeksmatig leiderschap (visie op werken met data, stimuleren oz houding en oz vaardigheden) is van invloed op de mate waarin leraren onderzoekend en innoverend zijn
Belang van self-efficacy Onderzoekende houding Onderzoeksvaardigheden Innoveren eigen onderwijs
Lorna M. Earl & Steven Katz (2006) Leading schools in a data-rich world: Harnessing data for school improvement
Vereist een omslag (mind shift): onbewuste impliciete kennis expliciete kennis tacit knowledge (weerstand) evidence-based (verandering)
Onderzoeksmatig leiderschap? Onderzoekende houding
Onderzoeksvaardigheden Creëren van een onderzoekende cultuur
De professionele leergemeenschap met een onderzoekende cultuur
data
data
data data data data
data data
data data data
data data data
data
data
De onderzoeksmatige schoolleider in de onderzoekende school Het creëren van een professionele leergemeenschap met een onderzoekende cultuur Stimuleren van het leren van leraren !!
• Gebruikmaken van beschikbare data in school • Verrichten van onderzoek door leraren • Verrichten van onderzoek door externe onderzoekers • Raadplegen van onderzoeksliteratuur in de school: evidence based werken
Cultuuromslag!
Gespreid leiderschap moet!
Using data for school improvement: data informatie kennis wijsheid
Planning Beslissingen
Earl & Katz 2006
Cyclisch werken
Professionele dialoog in organisaties - gevoed door data - inhoud: hoe data te benutten voor onderwijs- en schoolontwikkeling? Geen aanbevelingen, maar ruwe data: ‘wat betekenen de data voor ons?’
Samen interpreteren van gegevens = - samen werken aan schoolontwikkeling - verkleining kloof tussen leiding en medewerkers
- vergroting eigenaarschap data
data
data
data data
data
data data data
data
data
data
data data data
data data
data
data
data
data data
data data data data
Hoe PLG’s met onderzoekende cultuur te creëren?
1. Focus op leerprocessen - onderzoek: data verzameling, analyse, reflectie en verandering - coaching, mentoring, peer-learning - van individueel leren naar collectief leren: dialoog = interactie over de beschikbare data en info
2. Vertrouwen, respect en positieve werkrelaties leraren die zich veilig voelen participeren in klassenobservatie en feedback, discussies over pedagogische issues, curriculum vernieuwing.
3. Managen van de structuur - maak tijd! - creëer ruimtes: werkkamers, nabijheid, enz. 4. Interacteren met externe partijen (critical friend) - steun van buiten bijv. bij data-analyse, interpretatie en gebruik - partnerschappen (ouders, besturen, community, hoger onderwijs) - netwerken met andere scholen / organisaties
De onderzoekende school • • • • • • •
•
Onderzoekende houding van schoolleiding, leraren, leerlingen Zoeken naar bewijs (uit oz) voor het nemen van beslissingen Leraren gericht op leeropbrengsten gestuurd door gegevens De schoolleiding maakt gebruik van gegevens om samen met het team beslissingen te nemen (visie, strategie, onderwijs) Onderzoek door groepen leraren, schoolleiding en leerlingen Leraren zijn in staat om leerlingen te begeleiden in het doen van onderzoek Schoolleiders zijn in staat om leraren te motiveren: onderzoekende houding, doen van onderzoek, gebruikmaken van onderzoeksgegevens bij het vernieuwen van onderwijs Iedereen leert
Onderzoeksmatig leidinggeven Hoe zit dat op uw school?
Meso Focus Duurzaam de leerresultaten verhogen gebeurt niet door leraren een technische vaardigheid bij te brengen, maar door hen te helpen leren en ontwikkelen, door hen de ruimte te geven te innoveren en te werken vanuit een onderzoekende houding. Daar ligt de opdracht voor de schoolleider van de 21ste eeuw: leidinggeven aan leren.
