Grafisch vormgever | illustrator
-FHFOEBUFLFOT Waterwandeling Roer #PFLKF/BUVVSLSPFHFOUPDIU
11
1 = Startpunt
De Rode beek en de Roer 7
= Koffie/Café
Herkenbosch
Route
8 = Kapel/Kruis
Fietsrichting
De Meinweg 9 = Treinstation
xn
Nationaal park
>
Ro er
2 = Parkeerplaats
10 = Steile helling (helle
>>
3 = Groen aandachtspunt
11 = Steile helling (fietsb
>>>
4 = Uitzichtpunt Vlodrop
Effelderwaldsee Roer
5 = IVN Home
12 = Steile helling (afsta
88
Effeld
6 13 = Station DB 14 = Station België (NMBS)
= Bijzonder gebouw
Begin en eindpunt: Vlodrop, parkeerplaats/bushalte bij de Roerbrug (op het kruispunt Grootstraat / Tussen de twee bruggen (postcode 6063 AK). Waypoint: 203618-349603. Vergeet niet uw pas mee te nemen want u steekt de grens over. Lengte: 14 km Duur: 3,5 uur Bereikbaarheid ST ,BSUPPOOM 3JN#FDLFMet de trein naar Station Roermond vervolgens buslijn 78
1BTUPPS4DIJQQFSTTUSBBU 7-8FFSU nemen en uitstappen bij de eerste halte na de Roerbrug in (SBmTDIWPSNHFWFS JMMVTUSBUPS JOGP!LBSUPPOOM Vlodrop (halte Grootestraat). Voor autoreizigers bevindt N.NL
W.KA WW
zich vlak bij de Roerbrug een parkeerplaats. Begaanbaarheid Verharde wegen, onverharde wegen en weilanden. Bij buiten hun oevers getreden rivieren is deze route niet begaanbaar. Goed schoeisel is noodzakelijk.
72
73
RTOO
de rode beek en de roer
Routebeschrijving We steken oostwaarts de Roerbrug over, lopen over ’Tussen de Bruggen’ in de richting van de rotonde, tot bij de watermolen aan de monding van de Rode Beek. De naam Tussen de Bruggen is aan deze weg gegeven omdat die gesitueerd is tussen de Vlodopper Roerbrug en de brug over de Rode Beek. De Vlodroppermolen Bij de Brug over de Rode Beek, vlak voor de rotonde, bevindt zich aan uw rechterkant deze Rode Beek met de daaraan gelegen Vlodroppermolen. Deze molen was oorspronkelijk zowel een oliemolen als een graanmolen. In 1834 werd de eerste bouwvergunning afgegeven en in 1875 werd er een zuigturbine in een ijzeren trommel geplaatst. Deze molen werd meerdere malen verwoest door brand en oorlogsgeweld en hij werd iedere keer weer hersteld en is in gebruik gebleven tot 1974. De toevoer van water via de Rode Beek was natuurlijk mede afhankelijk van de waterdoorlaat bij de Gitstappermolen en de Dahlheimermolen. Het was niet voor niets de onderste molen, waarmee bedoeld de laatste molen stroomafwaarts langs de Rode Beek. Deze turbinemolen is uniek in Nederland, maar helaas niet opengesteld voor publiek. Vlak voor de rotonde zien we rechts van de weg een informatiebord van het Waterschap Roer en Overmaas. Bij deze brug over de Rode Beek zien we zowel de vispassage [foto] als de faunapassage die het Waterschap Roer en Ovemaas heeft aangelegd. Hierdoor kunnen de vissen de molenstuw omzeilen en kunnen de langs het water levende dieren ongehinderd onder de brug door de weg oversteken. Deze maatregelen zijn getroffen voor vissen zoals de beekprik, de elrits en de rivierdonderpad en zoogdieren als de das en de bever. Op de rotonde gaan we links richting Herkenbosch. Bij een rioolgemaal met een informatiebord over vissen in de Roer gaan we links het pad in. We blijven dit pad volgen dat
74
verder gaat langs de Roer [foto]. Vlierbessen Vroeger, tot in de eerste helft van de twintigste eeuw, werden bij stallen en schuurtjes vlierbessen geplant. Mensen geloofden dat deze ervoor zorgen dat heksen geen vloek konden leggen op het vee dat onderdak vond in deze stallen en schuurtjes en dat de bliksem er niet zou inslaan. Vaak zie je nog zulke vlierbessenstruiken ergens midden in een weiland staan op een plek waar ooit een schuurtje stond. Populierenaanplant Populieren zijn op diverse percelen in het Roerdal aangeplant. Dit vond zijn oorsprong in de dertiger jaren van de vorige eeuw, de crisistijd die volgde op de grote beurskrach van 1929 in Amerika en die de economie wereldwijd liet kelderen. Hierdoor ontstond ook in deze regio grote werkloosheid met daaraan gekoppeld grote armoede. Om te voorkomen dat mensen zouden sterven van de honger werden er van overheidswege werkverschaffingsprojecten zoals klompenfabriekjes opgezet. Deze hadden hout nodig, zacht hout dat zich gemakkelijk tot klompen liet verwerken. Dus werden voor die fabriekjes snelgroeiende populieren geplant die zacht, gemakkelijk te verwerken hout opleverden. Dit zijpad blijven we volgen achter een schuurtje langs (waar overigens ook weer een vlierbes naast staat), op een omheind terrein. Bij een bordje van het Roer- en Kerkenpad gaan we linksaf. We blijven dit pad volgen, met rechts het weiland met schrikdraad. We volgen dit hekwerk met schrikdraad en nemen een klein bruggetje over een kleine sloot. We volgen het slootje en gaan bij het paaltje
75
de rode beek en de roer
met het bord van het Roer en Kerkepad het klaphek door. • We volgen dit pad en lopen uiteindelijk langs de Roer waarbij we op zeker twee meter afstand blijven van de steilwand, omdat deze door uitspoeling van de rivier opeens weg kan zakken [foto]. • We lopen nu in de buitenbocht van de Roer. We volgen deze bocht niet helemaal maar gaan rechtdoor en volgen de route (over het slecht zichtbare pad) in de richting van een oude roermeander. Aan uw linkerkant ligt dan de Bonderdskoel [foto], een meander die zichzelf heeft afgesloten van de rest van de rivier. Ongeveer 250 meter links van u heeft de Roer in februari 2008 een meander afgesneden. Afsnijdingen van dit formaat vinden maar eens per 40-50 jaar plaats. De rivier maakt eerst een wijde bocht om een eilandje met bomen. Roermeanders zoals de Bonderdskoel zijn in het verleden soms opgevuld met afval en afgedekt met aarde of ze zijn op natuurlijke wijze verland en zijn dan nog als vochtige, lager gelegen plekken in het landschap zichtbaar. Een tiental poelen die gelegen zijn in het Roerdal worden de komende jaren opgeschoond door het Waterschap Roer en Overmaas. Het doel hiervan is om deze poelen te behouden en te voorkomen dat deze helemaal verlanden en eindigen als zulke natte laagtes in het landschap. Bij deze Bonderskoel staat een informatiebord over drie soorten knaagdieren in het Roerdal. Hier en verderop langs de route zijn knaagsporen van bevers te zien. De Roer De Roer is een 165 km lange rivier, die ontspringt in de Hoge Venen in Belgie en dan via Duitsland en Nederland in Roermond in de Maas stroomt. Van de totale lengte bevind zich 21 km op Nederlands grondgebied. In het Duitse gedeelte liggen negen stuwdammen in de rivier, die een belangrijke regulerende werking hebben op de waterafvoer van de Roer. Zij voorkomen het optreden van zowel extreem hoge als extreem lage waterstanden van de rivier.
76
De Roer is heel belangrijk geweest voor de vorming van het landschap. Ze heeft zich een brede bedding geslepen en binnen deze bedding - de vrijwel jaarlijkse overstromingen - een kleipakket neergelegd dat veel vruchtbaarder was dan het landschap waarin ze zich een weg heeft gezocht. De vroege boeren uit onze geschiedenis ontdekten de vruchtbaarheid van deze kleigronden en vestigden zich net buiten de winterbedding, het overstroomgebied, van de Roer. Op deze manier hielden ze hun woning en droog en woonden ze op loopafstand van zowel de akkers op de rivierkleigronden als de weidegebieden voor het vee en de bossen en heidevelden op de voedselarme zandgronden. De oude dorpskernen rond de Roer liggen allemaal hoger, buiten het overstromingsgebied van de rivier. Net als het Zuid-Limburgse riviertje de Geul, mag de Roer in het landelijke gebied vrij meanderen. Hiertoe besloot het Waterschap Roer en Overmaas al in de jaren tachtig van de vorige eeuw. In 1992 begon het Waterschap Roer en Overmaas met het verwijderen van puinstortingen en beschoeiingen uit de oevers van de Roer. Dankzij dit meanderbeleid, de aanleg van vispassages en het verbeteren van de waterkwaliteit is de Roer met ruim 50 soorten vis de soortenrijkste rivier van Nederland. Ook broeden veel IJsvogels in de steilwanden van de Roer. Aan het einde van dit pad gaan we het klaphek door en lopen het pad af tot aan slagboom. Bij deze slagboom staat het bordje van het Roer- en Kerkepad. • We komen op de verharde weg. Dit is de Bonderdsweg en hier gaan we links. • We lopen over het fietspad en gaan dan op de eerste verharde weg naar rechts. Dit is bij fietsknooppunt 77. Links zien we Kasteel Daelenbroeck liggen. Kasteel Daelenbroeck De geschiedenis van dit landgoed gaat terug tot het jaar 1311. Godfried van Heinsberg kocht in dat jaar een aantal landerijen en besloot in het moerassig gebied (broeck) van het Roerdal een woon- en jachtslot te bouwen. In de loop der jaren is het slot eigendom geweest van verschillende edellieden. Nu is het een hotel-restaurant. De winterbedding van de Roer De weg waarop we lopen loopt door de winterbedding van de Roer. Deze winterbedding is extreem nat, maar bevat vruchtbare rivierklei. Om deze vruchtbare rivierklei voor land-
77
de rode beek en de roer
bouwdoeleinden te kunnen gebruiken moest overtollig water versneld afgevoerd kunnen worden in de richting van de Roer en werden er dus diverse slootjes gegraven. Een van de planten die hier veelvuldig voorkomen is de grote pimpernel, een plant die zich thuis voelt in vochtige weilanden en langs beken en rivieren. De nectar van deze plant is de enige voedselbron voor de vlindersoort van het donker pimpernelblauwtje en dit is ook de waardplant van deze vlinder. De eitjes worden op de oudere grotere bloemknoppen gelegd die drie tot vier weken lang als voedsel dienen voor de rupsjes. Dan laten deze rupsen zich op de grond vallen en wachten op gewone steekmieren om zich mee te laten nemen naar hun nest, waar ze zich voeden met mierenbroed en zich in juni van het daaropvolgende jaar gaan verpoppen. Ze leven als vlinder van half juli tot half augustus en zetten in deze paar weken ook hun eitjes af. Het donker pimpernelblauwtje komt voor in de Moerputten bij Den Bosch en in het Roerdal. Hij is dus echt zeldzaam en zijn voedselbronnen en leefwijze maken hem uiterst kwetsbaar. We lopen door tot een T-splitsing met onverharde wegen en gaan hier naar rechts. Links van de weg zien we de uitstroom van het moerasgebied De Turfkoelen met een peilschaal van het Waterschap Roer en Overmaas. Rechts een verdeelwerk in de Bosbeek en de Riemer. De Turfkoelen Dit is een moerasgebied in een oude Roermeander en grenst aan het Meinweggebied. Geohydrologisch gezien ligt De Turfkoelen bijna direct ten zuidwesten van de Peelrandbreuk in de Roerdal Slenk. Samen met het Herkenbosscher Broek en het gebied Flinke Ven / Venhof behoort het tot een complex Maas-Roer-laagterras, dat door insnijding van de Roer verder is opgedeeld in een aantal secundaire laagterrassen. In de broekgebieden bevindt zich rivierklei en veen. In het verleden is hier in de Turfkoelen turf gewonnen. Het noordelijk (gemeentelijk) deel van de Turfkoelen (circa 6 ha) heeft een mesotroof tot eutroof (matig voedselrijk tot voedselrijk) karakter en wordt gedomineerd door enerzijds de Elzenbroek en anderzijds de Wilgenbroek. Op de overgang naar open water treden hier en daar velden op waarin hoge cyperzegge, stijve zegge en waterdrieblad voorkomen. Op enkele plaatsen zijn kleine stukjes met wilde gagel aanwezig.
78
Ter hoogte van de Turfkoelen splitst de Boschbeek zich in een westelijke en een oostelijke tak. De westelijke tak doorstroomt het noordelijk deel van het moerasgebied en vindt zijn weg via het Herkenbosscher Broek naar de Roer. De oostelijke tak heet na de doorstroming van de Turfkoelen Postbeek en bereikt de Roer via het Vlodropper Broek. Natuurbescherming Eind 1998 zijn er door het Waterschap Roer en Overmaas in het westelijke deel herstelmaatregelen uitgevoerd om verdroging en voedselverrijking tegen te gaan. In een deel van het gebied heeft het waterschap de voedselrijke bodem verwijderd. Het herstel van de voedselarme situatie heeft geleid tot herstel en uitbreiding van hiervoor karakteristieke begroeiing met o.a. waterdrieblad, moerasviooltje, holpijp, grote boterbloem, waterscheerling, koningsvaren en het verdwijnen van storingsindicatoren als pitrus, gele plomp, braam en brandnetelefoon: We volgen de weg tot op een T-splitsing waar we weer naar links gaan. • We lopen nu over het zandpad dat de Turfkoelen in twee delen verdeelt. Vrijwel op het eind van het pad zien we links weer een verdeelwerk in de Bosbeek en iets verder stroomopwaarts zien we de zandvang in de Bosbeek. De zandvang voorkomt het dichtslibben van deze beek. Het Waterschap Roer en Overmaas voert regelmatig het zand af dat in die zandvang wordt verzameld. • We kruisen de verharde weg en gaan verder over de onverharde weg. Dit is de Scheidingsweg. We kunnen eventueel in restaurant De Turfskoel naast het Tankstation pauzeren. • Na ca 300 meter passeren we de Venbeek en nemen het eerstvolgende pad rechts. Aan weerszijden van dit pad bevindt zich een dichte houtopstand. • We volgen dit pad tot de T-splitsing en gaan hier naar links. We zijn hier in de bovenloop van de Venbeek. • Bij de volgende T-splitsing gaan we naar rechts en lopen we alsmaar rechtdoor. • We lopen door tot bij het dennenbos. Hier gaan we door het hekwerk met het bordje ’hek sluiten’. We bevinden ons nu in het Nationaal park De Meinweg.
79
de rode beek en de roer
De Meinweg Voordat de mens zijn intrede deed op De Meinweg moet het gebied bedekt zijn geweest met een dicht eiken- en beukenbos. Doordat de afwatering slecht was zullen er in de dalen van met name de Bosbeek en Rode Beek uitgestrekte moerassen hebben gelegen. In deze gebieden vond vrijwel zeker veenvorming plaats. Jagers uit de Steentijd (400.000 jaar geleden) jaagden er op wilde zwijnen en reeën. In de Bronstijd (2.000 jaar v. Chr.) kwamen de eerste boeren in het gebied. Zij gebruikten kleine stukjes in het bos om hun huizen te bouwen. Ongeveer 3000 jaar later, in de Middeleeuwen, ontstonden de eerste nederzettingen in het Meinweggebied. Het gebied was in gemeenschappelijk gebruik. De naam ‘Meinweg’ komt hier vandaan; ‘mein’ (Keltisch ‘gemeyne’) betekent gemeenschappelijk. Het waren veertien dorpen die het gebied bestuurden en gebruikten: Vlodrop, Herkenbosch, Melick (nu samen de gemeente Roerdalen), Maasniel, Herten en Roermond en nog acht dorpen die nu op Duits grondgebied liggen. We lopen door het bos met grove dennen tot we op een groter, onverhard pad komen. Dit steken we schuin over en dan lopen we over het ruiterpad tot we op een T-splitsing komen. Hier gaan we naar links. We lopen nu alsmaar rechtdoor tot we op een verharde weg komen. Hier gaan we vrijwel rechtdoor en lopen op een pad al slingerend door het bos, tot we in een scherpe bocht naar rechts gaan. Recht voor ons ligt dan de Rode Beek. Hier kunnen we even tot aan de beek lopen, vervolgens gaan we verder over het pad waarop we liepen. De Rode Beek Deze beek waar we in het begin van de wandeling ook al zijn langsgelopen, ontspringt in Duitsland ten oosten van Arsbeck, een dorpje hier vlak over de grens. Tussen de Dahlheimer molen, gelegen op Duits grondgebied, en Etsberg vormt de Rode Beek over een lengte van 7,5 km. een natuurlijke grens. De beek is hier volledig ongestoord en oorspronkelijk en kan hier vrij meanderen waardoor de hierbij behorende steilwandjes en overhangende oevers met boomwortels ontstaan. Er zijn steile oevers in de buitenbochten en flauw oplopende oevers, soms met strandjes, in de binnenbochten. De insnijding van het landschap varieert van 1 meter tot 20 meter. Op diverse plekken zorgt uittredend en naar de beek afstromend
80
kwelwater voor echt natte moerasgebiedjes. De variatie in plantengroei en dus ook in de daarin levende dieren is ontzettend groot. Deze diverse unieke leefgemeenschappen worden grensoverschrijdend door terreinbeherende organisaties in stand gehouden. De Rode Beek behoort tot een van de meest natuurlijke beken van Nederland en verdient het om gekoesterd te worden. Op de locatie waar we nu staan zien we de meandering van de beek in vol ornaat en in haar oorspronkelijke toestand. We lopen nu door en passeren een bruggetje over de Rode Beek. Hierna bevinden we ons in Duitsland en houden rechts aan tot we aan een verharde weg komen. Hier is de grensovergang Rothenbach. Hier kunnen we even naar rechts en lopen zo in de richting van het oude grenskantoor. Hier kruist de Rode Beek de weg via een duiker. Aan de oostzijde van die duiker is een wildpassage aangelegd, waardoor das en bever, bunzing en hermelijn de weg veilig kunnen passeren. We lopen nu over de weg dus weer terug in de richting van het pad waar we vandaan kwamen en gaan nu rechts het pad in dat loopt direct achter de parkeerplaats van het restaurant. We lopen een klein stukje door het bos en blijven vervolgens de bosrand volgen. Dan lopen we door tot op een kruising van onverharde wegen, met een bankje. Aan de linkerzijde is een verhoging in het landschap te zien dit is een Middeleeuwse verdedigingswal, een zogeheten landweer. Deze loopt vanaf de bronnen van de Rode beek naar de Swalm. Mogelijk was dit de zuid-oost grens van het Mijnweggebied, eigendom van veertien dorpen. • Bij de kruising met het bankje gaan we naar rechts en lopen dan langs het Gitstapperhof in de richting van de Gitstappermolen. Hier kunnen we pauzeren. De Gitstappermolen Deze molen is een van de drie molens langs de Rode Beek. De oudste gegevens over deze molen dateren uit 1377. Boeren waren verplicht om hun graan op deze molen te
81
de rode beek en de roer
laten malen , het was een zgn. dwangmolen. Deze molen had twee schepraden omdat ze zowel een graanmolen als een oliemolen was. In 1750 werd het houten gebouw vervangen door het huidige stenen molengebouw. In 1918 werd de oliemolen gedemonteerd en in 1988 werd dit Rijksmonument gerestaureerd. Het is de moeite waard om op deze plek de molen in alle rust te bekijken evenals het stukje grensoverschrijdende nieuwe natuur en ook hier is er door het Waterschap Roer en Overmaas een vispassage aangelegd. Iets verderop ligt Restaurant De Huifkarhoeve. We lopen terug naar de kruising met het bankje en gaan nu rechts af. We negeren alle paden naar links en lopen steeds rechtdoor tot we aan
Effelderwaldsee [foto] komen. Hier gaan we naar rechts en lopen zo langs de noordoever van de Effelderwaldsee. Een eindje verderop rechts van het pad zien we een stukje nieuwe natuur met de door het Waterschap Roer en Overmaas opnieuw ingerichte, meanderende Rode Beek [foto]. Links van het pad is een kleine uitkijk over de Effelderwaldsee. De Effelder Waldsee De Effelder Waldsee is ontstaan door de winning van grind. Net zoals de grindgaten bij Roermond heeft deze afgraving zich met water gevuld en is vervolgens heringericht voor natuur en voor recreatie. De afgraving heeft grotendeels steil naar beneden lopende oevers, waardoor er maar weinig oeverplanten voorkomen. Heel bijzonder is dat in de door de afgraving ontstane steilwanden ijsvogeltjes nestelen (zie foto ijsvogel) Grauwe ganzen vinden er een broedplaats en de aalscholvers komen hier overnachten Bij de slagboom en grenspaal 372 verlaten we Duitsland en gaan we achter het bankje rechtsaf door de paardensluis over de grens. Dan zijn we weer in Nederland. Aan de linkerkant van de verharde weg zien we een oude Roerarm - een meander die zichzelf heeft afgesloten van de rest van de rivier - en die nu in gebruik is als visvijver. Kruisbeeld Aan de rechterzijde passeren we een kruisbeeld [foto]. Bij het kruisbeeld staan 4 beukenhagen die als bogen gesnoeid zijn. We lopen nu verder langs de Roermeander op de Effelderweg tot we op een T-splitsing komen. Hier gaan we linksaf terug naar de parkeerplaats bij de Roer en zijn we dus bij het einde van deze wandeling.
82
83
