De poortwachtersklierprocedure
Inleiding Bij een operatie wegens borstkanker werden tot voor kort ook de lymfeklieren uit de oksel aan de geopereerde zijde weggehaald. Men noemt dit een ‘okselkliertoilet’. Dit werd gedaan om te kunnen zien of er uitzaaiingen in de lymfebanen of lymfeklieren zatten. Op grond daarvan kon bepaald worden of er nog aanvullend onderzoek en/of nabehandeling plaats moest vinden. Hoewel het okselkliertoilet nuttig is gebleken, geeft het ook regelmatig aanleiding tot klachten. Bekend is de soms pijnlijke en dikke arm na een borstkankeroperatie. Sinds een aantal jaren meent men een methode te hebben gevonden waarmee men, zonder dat een ‘okselkliertoilet’ nodig is, nog preciezer kan bekijken of er uitzaaiingen zijn. Men heeft ontdekt dat er in het lymfeweefsel van de oksel vaak één speciale klier zit waar eventuele uitzaaiingen van kanker het eerst terecht komen. Deze klier noemt men daarom ‘poortwachtersklier’ (de Engelse term is: ‘sentinel node’). In een enkel geval zijn er meerdere van deze klieren of wordt er een poortwachtersklier naast het borstbeen gezien. De poortwachtersklier kan opgezocht worden via een speciaal onderzoek op de afdeling Nucleaire Geneeskunde SSZOG. Het principe daarbij is, dat men bij de tumor een licht radio-actieve stof inspuit. De lymfevaten in het lichaam gaan de stof afvoeren en een deel van de stof hoopt zich op in de poortwachtersklier zodat deze op een beeldscherm zichtbaar gemaakt kan worden. Wat betekent dit voor u? Ook in ons ziekenhuis wordt sinds eind 2001 de poortwachtersklier- procedure toegepast als standaard behandeling bij een deel van de patiënten met borstkanker. In een aantal situaties, waarvan het bekend is dat de poortwachtersklierprocedure geen voordeel oplevert, wordt van deze procedure afgezien. Bij de operatie wordt alleen de tumor en de poortwachtersklier(en) verwijderd en opgestuurd voor verder onderzoek. Als de poortwachtersklier ‘schoon’ blijkt te zijn (vrij van uitzaaiingen), dan gaat men ervan uit dat de andere lymfeklieren ge2
spaard kunnen blijven. Als de klier niet schoon is, is vaak een tweede operatie nodig om de overige lymfeklieren uit de oksel aan de geopereerde zijde te verwijderen. Het voordeel van de poortwachtersklierprocedure is dat klachten als gevolg van het okselkliertoilet niet of nauwelijks meer optreden en dat het weefsel van de poortwachtersklier via een nauwkeuriger methode onderzocht wordt. Daardoor worden soms toch hele kleine uitzaaiingen ontdekt, die met de standaardmethode misschien niet ontdekt zouden zijn. Dit onderzoek wordt gedaan op de afdeling Nucleaire Geneeskunde SSZOG in de Ommelander Ziekenhuis Groep, locatie Lucas en wordt meestal één dag voor de operatie uitgevoerd. In enkele gevallen vindt het poortwachtersklieronderzoek op dezelfde dag van operatie plaats, waarbij ‘s ochtends het poortwachtersklieronderzoek wordt uitgevoerd en in de loop van de middag de operatie. Als dit voor u geldt, wordt u hiervan tijdig op de hoogte gebracht. Hieronder wordt de gang van zaken beschreven omtrent het poortwachtersklieronderzoek en de operatie. Hoe is de praktische gang van zaken? ‘s Ochtends wordt u eerst opgenomen op de chirurgische afdeling en vanaf deze afdeling wordt u naar de afdeling Nucleaire Geneeskunde SSZOG gebracht. U komt in de onderzoekskamer te liggen op een bed met het bovenlichaam ontkleed. De arts van de afdeling of één van de medisch nucleair werkers zal een injectie geven rondom de tumor in de borst. Hij/zij spuit daarbij een kleine hoeveelheid licht radio-actieve stof in. De injectie kan even pijnlijk zijn. In bepaalde gevallen moet het stofje onder echografische controle ingespoten worden. Dit gebeurt op de röntgenafdeling door de radioloog. Dit zal tijdig aan u worden verteld als dit bij u het geval is. Daarna gaat u terug naar de verpleegafdeling, waar u tenminste twee uur moet wachten. Het radio-actief stofje heeft dan de tijd om zich te verplaatsen naar de poortwachtersklier. Dan wordt u weer naar de afdeling Nucleaire Geneeskunde SSZOG gebracht en er worden foto’s gemaakt. Dit duurt ongeveer 45 minuten. Met viltstift wordt op de huid aangetekend waar de 3
poortwachtersklier zit. Na het onderzoek kunt u terug naar de afdeling of eventueel, als u de volgende dag geopereerd wordt, naar huis om de volgende dag vroeg terug te komen voor de operatie. Goed om te weten Meestal lukt het goed om de plaats van de poortwachtersklier te vinden, maar het kan voorkomen dat het niet lukt. Ook worden er soms meerdere klieren gevonden. Sommige mensen denken dat als de poortwachtersklier op het beeldscherm verschijnt, dat betekent dat er uitzaaiingen in de klier zitten. Dat is echter niet zo; het onderzoek toont alleen aan dat de klier daar zit. Of er al dan niet uitzaaiingen aanwezig zijn kan alleen na het weghalen van de klier onder de microscoop worden bekeken. De operatie Nadat u onder narcose gebracht bent zal de chirurg de tumor en de poortwachtersklier verwijderen. Met behulp van een ‘stralingsmeter’ kan de chirurg de poortwachtersklier vinden. Hiervoor wordt ook een blauwe kleurstof naast of in de tumor gespoten. Mocht de poortwachtersklier tijdens de operatie toch niet op te sporen zijn dan zal de chirurg alsnog een ‘okselkliertoilet’ uitvoeren. Bijwerkingen? Voorzover bekend is kent het onderzoek geen bijwerkingen. De stralingsbelasting bij het onderzoek is minimaal. Na de operatie kan de urine blauw verkleurd zijn. Dit is normaal, het komt door de ingespoten vloeistof. De uitslag van het weefselonderzoek Het weggenomen klierweefsel moet eerst enkele dagen in het ziekenhuis blijven. Dit heeft te maken met wettelijke voorschriften voor het verzenden van radio-actief materiaal. Voor u betekent dit dat de uitslag van het weefselonderzoek pas na minimaal een week bekend is, en als het weekend er tussen zit nog iets langer.
4
Vragen? Als u na het lezen van deze folder vragen heeft, dan kunt u deze stellen aan uw chirurg, de verpleegkundig specialist oncologie of aan de medewerkers van de afdeling Nucleaire Geneeskunde SSZOG.
5
Notities __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________
6
7
Ommelander Ziekenhuis Groep, locatie Lucas Gassingel 18 - 9671 CX Winschoten Postbus 30.000 - 9670 RA Winschoten Telefoon: 0597 - 459 111 E-mail:
[email protected] Web: www.ozg.eu
1190790 (02-11) © OZG, locatie Lucas 8
