DE NEDERLANDERS VROEGEN MIJ WIE IK BEN EN WAT IK ZOU DOEN ALS IK TERUG MOET NAAR MIJN VADERLAND EN IK DENK: JA, WIE BEN IK EIGENLIJK?

DE NEDERLANDERS VROEGEN MIJ WIE IK BEN EN WAT IK ZOU DOEN ALS IK TERUG MOET NAAR MIJN VADERLAND EN IK DENK: JA, WIE BEN IK EIGENLIJK?

REDOCUMENTED HET WERELDHUIS

1 SEPTEMBER 2010

1 - 81 82 - 95 1.1

2

EN WAT DOE IK ALS IK NIET TERUG MOET NAAR MIJN VADERLAND? DE NEDERLANDERS VROEGEN MIJ: ‘HOE KUN JE SLAPEN ZONDER PASPOORT?’ EN IK VRAAG ME AF: HOE KUNNEN DEZE SLAAPWANDELAARS WAKKER WORDEN ZONDER ZON?

3

1.2 / ZIE PAGINA 78 VOOR BIJSCHRIFTEN FOTO’S

4

5

1.3

26

27

2.7

2.8 / 2.9 / 2.10 / 2.11 / 2.12

38

39

3.6

3.7

40

41

3.8

42

43

3.9

58

59

4.9

4.10

72

73

Leaving home

It was the year 2001, the month of January. I was given a chance to work abroad as an au-pair, by a recruiting agency in the Philippines. It was a contract for Amsterdam, the Netherlands. I don’t know anything about this country. I heard there were a lot of tulips and different flowers, especially during spring time. And it’s cold in the winter season. And it’s part of Europe. These were the facts I knew about the country, the agency told me. They handed me the contract, the ticket, the family picture of my employer with five kids, two boys and three girls. And they gave me their contact numbers. I grabbed the opportunity to work abroad. Since my childhood I dreamt of working abroad, to help my family and relatives out of poverty. After four days I got all the things from the agency. I was in my room lying on my bed, my eyes were closed, but my mind was awake. I tried to sleep just for a few hours, before my flight left for Amsterdam, the Netherlands. Inside my room there was a small closet beside the window. There was a table in the corner, on top of a small television and a radio. I had white curtains and some of my pictures were framed, hanging from the wall. It was not that dark in my room. I set my lampshade to a dim light. My feet were high on top of one pillow; my hands were tucked under my pillow. It seemed like I was dreaming about something. My eyes were closed, and I was imagining; what would my life be like in the Netherlands? I was thinking; can I live without my family? I don’t want to but I have to do this, for my future and their future also. Our house was near the road, not in the city, and there were a lot of trees around. Cars and tricycles (three wheeler public transport), would only pass by. Big trucks or vehicles were not allowed to enter. It was cold in the afternoon, because of the shade of the trees. I can’t explain my feelings that afternoon. Lots of things came to my mind. My room was not too cold and not too warm. My door was closed and it was 10 PM on my watch. My feelings were mixed. I had a feeling of surprise, happy, lonely and full of dreams and wishes. My attention was caught by my cousin who was outside my room knocking on my door. She was standing there for almost five minutes. She was saying something, but it seemed that I didn’t understand what it was all about. I felt like I’m out of my mind. I opened the door and followed her outside to the living room. I was shocked that all of my relatives were there waiting for me. I did not expect it. I heard a lot of voices. I noticed that they were approximately fifteen to twenty people around, they were singing, laughing, joking and playing something. I felt like I did not exist, even though my presence was there, my mind

was blocked. I didn’t know that they had planned a farewell party for me. “Despedida”, because my flight was the following day. I could not express anything; I didn’t have the chance to talk, because everybody else was talking. Everybody was excited. There was nothing to say. In the dining room, a lot of food was set on table, rice, adobo, apritada, menudo and lot more. I didn’t feel any hunger. I didn’t have an appetite. At the corner my auntie was busy preparing some drinks. Time went quick. I had not even noticed how late it was, until my uncle, who was the most talkative in our family, told me to go to sleep and have a rest because it was 3 AM and my flight was approaching. I remember the only word that came to my mind was THANKYOU. I was in my room again and finally I fell asleep. A few sleeping hours followed. Then it was my day, a day to face and to be aware of my surroundings. When I woke up my mother prepared a nice breakfast for me; fried rice and fried egg. I eat finally; while I eat I noticed that my mother didn’t speak much. Usually she spoke a lot. She was busy in the kitchen. She did not join me at the table. I thought she was just really busy. But then I noticed her eyes, and saw the teardrops fall. And I hugged her. “My youngest and only daughter will leave us,” she said. The voice that came out of her. “I’m coming back that’s for sure, don’t be so sad,” I replied. And my teardrops fell too, but I tried to hide them. There were a lot of voices outside, my relatives had arrived. “We’re ready we have to leave now,” one of my cousins shouted. They were ready to bring me to the airport. While we were in the car I noticed that they were the ones who were very excited and happy. I didn’t have any comments or reactions to what was happening. I was being quiet, sitting at the back of the car, looking outside. I smiled when they looked at me. Then we reached the airport. Finally, the time came to say goodbye. I didn’t want to do it. I hate saying goodbye. Teardrops fell from their eyes and from mine as well. Nobody noticed our little obstruction; we delayed none of the people passing by. There were people running, trying to catch their flight. I heard a lot of wishes and reminders. A man behind me ran, in a hurry trying to catch his flight. I smelled his bad odour and it irritated me. But I just smiled, “what a lovely day,” I observed. It was a hot day, I was sweating. I wore summer shoes because I didn’t imagine that I was going to a cold place where it was winter. As I passed the immigration desk, I knew I was heading to the plane. I searched for my seat number. I could not find it and the VIVIAN

74

75

stewardess noticed it. Immediately, she assisted me. I sat beside the window. And beside me there was an old woman, in her sixties, I think. She was a foreign woman with long blonde hair. She was looking for something in her bag. As we were about to take off, I said: “this is it”, and I closed my eyes and prayed for five minutes to God to guide us in our journey. The stewardess approached each and everyone, offering something to drink. She’s wore a long straight fitted dress, dark blue and red. She looked like a typical Asian woman. She was kind and assisted me a lot. I had a nice trip. The flight was smooth.

Are Dutch people are talkative? I asked myself. My impression of him was that he was a talkative man and was a bossy person in the house. I felt slightly annoyed. I just smiled and listened. I wanted to say: “Could you please stop talking for a while?” I wanted to do some sightseeing. But I respected him of course. So I kept on listening.

When we approached Schiphol airport, I saw a beautiful overview of the airport, when I looked out of the window. It was foggy and dark. There were lots of lights and buildings, lots of airplanes. When we touched the land, I could feel the cold. I did not imagine my jacket was not good enough. I walked through the airport and passed the immigration desk.

My employer opened the door for me. “Welkom” he said. I was shocked and laughed. They were all in the living room, near the front door. They hugged me and kissed me. And they told me their names and ages. They were all blue eyed and had blonde hair, typically Dutch, I guess. But they were shy towards me or maybe they just didn’t understand English. The eldest boy was seven years old, the second one six and the third one was aged five years old, the fourth was three years old and the youngest two years old. Everyone handed me a paper with a drawing. That was so sweet. The mother was tall, a little bit thin and she had shoulder level blonde hair. She went to the kitchen and offered me some tea, and we talked about my job in the house.

I was surprised by what I saw and heard. I did not understand anything people talking around. They spoke a different language. “Goedemorgen,” they greeted each and everyone. Most people around had a white complexion, there were tall people even the women with their blonde hair. The surroundings were quiet. I looked my watch, it was 6 AM. The shops at the airport were still closed. The surroundings were clean. I was impressed by the cleanliness of the country. I noticed a black man cleaning the floors, using a big electric machine. I continued and I saw a coffee shop that was opened. I sat outside, waiting. Then I noticed a man heading towards me, average in height. I knew him, I had seen him before, and he had a face that was familiar to me. Oh yes, it was the picture. I recognised my employer. He hugged me and said “goedemorgen”. What was that? “The first word you will learn from me,” he replied. And he explained the meaning. Then he handed me a jacket, he noticed that I felt cold. We went outside. It was still dark and some street lights were not yet on. I noticed white things dropping from the clouds. It was snowing! I felt excited like a child; I wanted to catch them all. But I was too shy to show it, so I just did it secretly, hiding my hand behind my back. We reached his car. He had talked a lot. He told me how excited he and his family were to see me. He told me of the interests of everyone in the house, his elder son loved sport, his youngest son loved to play with Lego, his wife was very sweet, he told me about their favourite food and what I was going to do on my first day of work, what they liked and disliked. He also asked me about my family, my flight, how did they react to my departure, how big was our house. He discussed lots of topics.

He showed me the school of the children, which was close by their house, a fifteen minute walk. I was happy we had finally reached the house. I was surprised by how big their house was.

Then, after thirty minutes the man left with the kids to bring them to school. He said goodbye to me and said he’d see me later. The woman gave me a tour of the house; they had nine bedrooms and a huge kitchen. There was a big living room upstairs and two guest rooms. She showed me my room. I had my own bathroom. Then she asked me if I wanted to take a rest. She left for work. I was alone in the house and I decided to have a rest. When I was alone I felt loneliness in myself. I wished I had my relatives with me, beside me to share in my feelings.

VIVIAN ‘I was always interested in writing. Writing is expressing your life by words. Since I am here I am more inspired to write, about my life and what I experience.’

The next day I started to work officially. In the morning I prepared their breakfast and sent the kids to school. When I got back home I did my routine of cleaning the house a bit, changing the bed sheets, cooking, babysitting. I felt I was not familiar with the things I was doing. It was a big difference, compared to my past job in the Philippines. I was a secretary, and focused on administration, but now it was more a physical job. You had to move a lot and I was busy with everything. But I enjoyed it. I had entered a new phase in my life, a new beginning. And I knew then it would help me too, would help my family in the Philippines, especially in financial matters. I still have lots of dreams and wishes, but mostly I hope to see my family again. LEAVING HOME

82

83

DE WERELD ÉÉN HUIS Een late vrijdagmiddag op de Nieuwe Herengracht. Voor het wereldhuis staan een paar mensen te dollen met elkaar, wie mag er op het stukje muur met het laatste beetje zon zitten? Binnen ruikt het lekker, vandaag komt de gespreksgroep Soul at Work bij elkaar, hun maaltijden vooraf zijn legendarisch. James kookt deze week, hij heeft als basis fufu uit een winkel in de Baarsjes meegenomen. Kleermaker John heeft een overhemd klaar voor Eric die komt passen, beiden worden gevraagd om ook mee te eten. Ook de leden van de wereldhuis Fusion band schuiven aan. Voortdurend gaat de bel. De cursisten Nederlands voor gevorderden druppelen binnen. Martha heeft een vriendin meegenomen: mag zij ook in de cursus? Docent Remco houdt een praatje met haar en beveelt aan om te informeren of er nog een plek bij de beginners is.

Een vrijdagmiddag in Amsterdam, een centrum voor scholing en cultuur, en mensen uit 29 landen. Het zijn mensen ‘zonder papieren’, ‘ongedocumenteerden’ - sommigen noemen hen ‘illegalen’. Summiere omschrijvingen voor mensen met heel uiteenlopende achtergronden en levensverhalen. De Turkse vrouw, na een huwelijk vol misbruik hier achtergelaten. De Marokkaanse arbeider, door de Koppelingswet van werknemer tot ‘witte illegaal’ geworden. De Nigeriaanse, slachtoffer van vrouwenhandel. De ex-kindsoldaat uit Oeganda zonder kans op asiel, de Congolese ex-AMA, de Australische kunstenares. Veel van de wereldhuis-bezoekers zou men ‘arbeidsmigranten nieuwe stijl’ kunnen noemen. Ze geven een deel van hun leven om in ons land, onder niet al te beste arbeids- en leefomstandigheden, geld te verdienen en zo hun familie - ouders, kinderen - in het land van herkomst te ondersteunen en opleidings-

kansen te geven. Arbeidsmigranten uit landen zoals de Filippijnen, Ghana en Ecuador, die daar uitstekend in slagen. Ze hebben hun clubs, vakbond en kerk: netwerken die hen helpen om pijn die migratie altijd met zich meebrengt te verzachten. Ze voegen zich naadloos in een traditie van eeuwen: migranten met en zonder papieren die voor de stad Amsterdam economisch van nut zijn. Zoals in de Gouden Eeuw, toen veel Noord-Europese migranten zich in de stad vestigden en Amsterdam in haar bloei ondersteunden. Hardwerkend en dienstbaar. Onderaan beginnen, om jezelf omhoog te werken en je kinderen een betere kans te bieden. De arbeidsmigranten van vandaag zorgen voor de kinderen van tweeverdieners; ze maken huizen of kantoren schoon. Door hun dienstverlening in de informele sector houden ook zij de formele economie gaande. Zij doen hun werk in het verborgene, binnenshuis. Zij blijven onzichtbaar.

84

85

Zichtbaar worden ongedocumenteerden pas als zij in de problemen komen. In het wereldhuis komen ook deze mensen. Die hoopten op het paradijs, maar in een hel belandden. Die ziek werden, op het werk een ongeluk kregen, zwanger raakten en niet, zoals onder normale omstandigheden gebruikelijk, doorbetaald kregen. Die door hun netwerk heen zakten. De schaduwzijde van een wereldstad. Het gaat niet eens om grote aantallen. En veel problemen kunnen ook in een handomdraai worden opgelost. Bijvoorbeeld als het gaat om een rekening van het ziekenhuis, de kosten van een bevalling of een operatie. Als die via een betalingsregeling of kwijtschelding kan worden opgelost, kunnen mensen de draad wel weer oppakken. Als we uitgaan van ongeveer 15.000 ongedocumenteerde migranten in Amsterdam, dan zien wij in het wereldhuis daar ongeveer 10 procent van. Van deze circa 1.500 mensen verkeert misschien 15 procent, ongeveer de helft van de bezoekers van onze spreekuren, onder omstandigheden die je gerust als ‘kommervol’ zou kunnen omschrijven. Die het niet redden zonder hulp. Een percentage dat wellicht niet veel afwijkt van het aandeel Amsterdammers met papieren dat gebruik maakt van maatschappelijk werk en andere vormen van hulpverlening. Het wereldhuis komt op voor de rechten van migranten zonder papieren. Grondrechten die vastgelegd zijn in internationale verdragen: het recht op toegang tot de gezondheidszorg, gratis medicijnen - stel je voor dat wij mensen met

HIV of diabetes die rechten zouden onthouden - en de leerplicht voor hun kinderen. En via meewerkende advocaten: het recht op juridische bijstand en een aantal sociale rechten. Aan de pastores in huis worden ook zaken toevertrouwd die anders ongezegd zouden blijven. Uit schaamte of het onvermogen dat bespreekbaar te maken. Niet alleen kunnen mensen met HIV hun zorgen delen zonder vooroordeel, ook mensen die misbruik en uitbuiting moesten ondergaan kunnen het geheim dat ze met zich meedragen kwijt in een sfeer van compassie. Migratie vraagt veel van mensen. In het wereldhuis maken we mensen sterk. Wie met zijn levensplannen in een impasse is belandt heeft veel aan een veilige plek en weinig aan de waardeoordelen van anderen. We spreken mensen aan op hun talenten, we maken hen als vrijwilligers mede-verantwoordelijk voor het slagen van onze wereldhuis-gemeenschap. We denken mee met nieuwe perspectieven voor hun eigen toekomst. Bedrukte stilte in de keuken na een telefoontje. Nouri en zijn vriend zijn opgepakt in de drukte tijdens SAIL. Ze fietsten met zijn tweeën op een oude fiets en konden noch bewijzen dat de fiets toch echt van Nouri is, noch papieren laten zien. Ze zitten op de detentieboot in Zaandam. De discussie laait op over wat veiliger is: fietsen of de metro. De bandleden gaan naar hun oefenruimte. Als Rachel weer niet komt gaat voor haar het optreden volgende week niet door. Wil de Duitse stagiaire misschien een keer het nummer This is the way I’m going on met de viool begeleiden?

LEARN MORE ABOUT YOUR RIGHTS Zonder papieren heb je maar weinig rechten. Het is dus raadzaam om die paar rechten goed te kennen. Door de training Learn More About Your Rights maken ongedocumenteerden zichzelf elke maand weer een beetje wijzer en weerbaarder. Vandaag staat op de agenda: Rights and duties concerning residence permits.

Zesentwintig migranten hebben zich deze woensdagavond in de lesruimte gewurmd. De advocate doceert: “To apply for papers you need to pay a certain amount, you need a passport and a machtiging voorlopig verblijf - and this mvv you need to get that in your country of origin - there is hardly any chance to get it from here.” Een te hoge drempel voor bijna iedereen in de zaal. Terugkeren naar je thuisland is te duur, te gevaarlijk, onmogelijk. Die avond wordt ook duidelijk dat je beter niet kan hopen op een verblijfsvergunning om medische redenen: “You get papers on medical reasons only if you would be dead or severly handicapped without a medical treatment within three month.” Een aantal mensen lacht een beetje ongemakkelijk. Verblijf bij kind of partner dan? Een paar meiden discussiëren zachtjes met elkaar: “But the husband and father is Dutch! - Are they married then?” In Nederland heb je volgens de Europese wet recht op familieleven, maar hoe bewijs je dat dit gezinsleven alleen in Nederland kan plaatsvinden en niet in Ghana? Lukt bijna nooit, dus ook het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens biedt maar weinig hoop. Teresa vraagt: “Could I just get papers to work, I have also my diploma’s?” Maar helaas, het meest logische, een werkvergunning, is evenmin een optie. Het zal niet te bewijzen zijn

dat er binnen de EU geen andere werknemer te vinden is die het huis van haar werkgevers kan schoonmaken. De advocate geeft nog een aantal tips over de rechten ten opzichte van haar collega’s. De eerste aanvraag voor een vergunning mag je gewoon zelf doen, of je in het wereldhuis laten helpen. Als je een advocaat inschakelt, betaal dan voor die aanvraag nooit meer dan vijfhonderd euro. Legeskosten moeten altijd betaald worden, ook al maak je gebruik van gesubsidieerde rechtshulp - de toevoeging. Je hebt het recht om op elk moment van advocaat te wisselen en die mag ook niet zonder jouw toestemming in beroep gaan; voorkom beter een hopeloze procedure die je alleen van je zuur verdiende geld afhelpt. Laura vraagt: “Could I email you my minutes for a check, I want to inform also the members of my group and I want to be sure I got everthing right?” Geen probleem, de advocate wil haar aantekeningen graag nakijken. Het is goed om te weten waar je aan toe bent, een onrealistische hoop koesteren kan je kostbare jaren van je leven kosten. Het zijn vaak ongemakkelijke waarheden die de trainers vertellen. Aan het eind van de training is het stil in de zaal.

86

87

HET WERELDHUIS OP DE RADIO “Listen to HER”, klinkt het elke dinsdag en woensdag vanuit de studio van RAZO (Radio Zuidoost). HER brengt goede internationale muziek en up to date informatie over gezondheidszorg voor mensen zonder papieren. De presentatoren zijn afkomstig uit West-Afrika. Ze bereiken de doelgroep met hun down to earth style. Duidelijke informatie, speciaal voor migranten zonder papieren.

De kern van de boodschap: wie ziek is, heeft recht op medisch noodzakelijke zorg. Wie niet kan betalen, heeft recht op gratis zorg: de huisarts, de vroedvrouw, de specialist, de apotheek. En: zorg goed voor jezelf en je partner. “Go to GGD, and brother, use your condoms!” HER vraagt experts in de studio om uitleg: hoe werkt het Nederlandse gezondheidssysteem? Hoe kun je jezelf beschermen voor SOA’s, voor infectieziektes? Waar kun je je laten testen? HER bespreekt mis(ver)standen: kun je worden opgepakt als je naar een ziekenhuis gaat? Wat doe je als je bent weggestuurd bij de inschrijfbalie omdat je geen paspoort kon laten zien? Zo bereikt het wereldhuis mensen zonder papieren die door de reguliere zorg niet worden bereikt. Wie meer weet kan beter voor zijn gezondheid zorgen. HER heeft in de eer-

HET WERELDHUIS

DE VRIJWILLIGERS VAN HET WERELDHUIS FUNCTIES EN AANTALLEN

ste maanden meteen een groot bereik. Via internet alleen al volgen zo’n 10.000 mensen het programma en daar komen de luisteraars via de ether en de kabel nog bij. Radio HER werkt interactief. Luisteraars kunnen bellen en het wereldhuis in real life komen bezoeken. Zo horen wij verhalen uit de praktijk. Als er drempels worden opgeworpen, die er toe leiden dat mensen zonder papieren de noodzakelijke medische zorg wordt onthouden, dan verheffen we onze stem. Het wereldhuis als meldpunt voor geweigerde medische zorg. HER - Health & Entertainment Radio 105.2 FM, 103.8 kabel dinsdag 18.00 - 19.00 woensdag 15.00 - 16.00 www.RaZo.nl

GEWERKTE UREN PER JAAR

88

89

NOODHULP IN HET WERELDHUIS Elke weekt ontvangt het wereldhuis gemiddeld 400 bezoekers. De meesten komen voor hun wekelijkse taal- of computercursus, anderen bezoeken een bijeenkomst van hun zelforganisatie. Een andere reden om langs te komen is of om met vrienden af te spreken, internet te gebruiken of om mee te eten.

Per week komen ongeveer 60 mensen (15%) met een hulpvraag. De redenen om om hulp te vragen zijn uiteenlopend. Achter de vraag om financiële ondersteuning schuilt vaak een ander probleem. Vaak gaat het om: Toegang tot de gezondheidszorg Melissa heeft vorig jaar een kleine operatie moeten ondergaan. Ze heeft toen een afbetalingsregeling getroffen. Omdat zij inmiddels veel meer huur moet betalen en nog steeds minder uren werkt dan voor haar operatie heeft zij de laatste maanden niet betaald. Nu is er een brief van een deurwaarder. Juridische vragen De vader van Gloria’s kinderen is Nederlander. Gloria vraagt zich af of beiden niet een Nederlands paspoort kunnen aanvragen. Onderdak John woont al een tijd bij een vriend in. Zij delen het geld voor de boodschappen. Nu wil de vriend 300 euro per maand huur, ook voor de afgelopen vier maanden. Zijn vriend weet hem te vinden als hij hem nu smeert, zegt John. Pastores, advocaten en vrijwilligers van Dokters van de Wereld kunnen vaak met gerichte informatie een heel eind op weg helpen. Luisteren, meedenken, regelingen uitleggen. Als het niet anders kan, bijvoorbeeld als er perspectief op een verblijfsvergunning is, of als er broodnood bij gezinnen met kinderen is, helpen wij soms ook met geld. Daarvoor HET WERELDHUIS

HULPVRAGEN SOORTEN EN AANTALLEN

werken wij samen met een aantal fondsen. Het afgelopen jaar kwamen meer dan 400 mensen voor het eerst met een hulpvraag naar het wereldhuis. De bezoekers van het wereldhuis komen uit 79 verschillenden landen. De grootste groepen komen uit Nigeria, Ghana, de Filippijnen, Suriname, Sierra Leone, Marokko, Turkije, Bolivia en Ecuador. Het wereldhuis staat open voor mensen van alle geloofsovertuigingen. Veel mensen worden door hun (migranten)kerk gewezen op de hulpverlening in het wereldhuis. Ongeveer driekwart van de bezoekers is christen, meestal katholiek of evangelisch. Onder de overigen is een groot aantal moslims.

AANTALLEN

Circa 15 cliënten van het noodhulpspreekuur hebben het afgelopen jaar een verblijfsvergunning ontvangen. Doorgaans was dit om medische redenen: de mensen waren te ziek om hen terug te kunnen sturen. Een deel van deze verblijfsvergunningen was slechts tijdelijk en is helaas niet meer verlengd. Van ongeveer 10 bezoekers weten wij dat zij in het afgelopen jaar vrijwillig zijn teruggekeerd naar hun land van herkomst, of zijn doorgemigreerd naar een ander land. Van 10 mensen weten wij dat zij op dit moment in vreemdelingenbewaring zitten.

HULPVRAGEN

90

91

Wrange hoop op papieren

Draaideur klinkeren

De Amsterdamse gemeenteraad vindt raadsbreed dat kwetsbare mensen zonder een verblijfsvergunning in bijzondere omstandigheden tijdelijk geholpen moeten kunnen worden, zodat zij onderdak kunnen betalen en eten kunnen kopen. Mensen die bijvoorbeeld HIV in een vergevorderd stadium hebben, nierdialyse nodig hebben of aan een ernstig hartfalen lijden en nu nergens naartoe kunnen.

Het woord ‘vreemdelingenbewaring’ klinkt tamelijk neutraal, maar we hebben het eigenlijk over een gevangenis met weinig bewegingsvrijheid. Met een beetje geluk één uur per dag in een kooi met buitenlucht. Soms een uurtje naar een activiteit van de Dienst Geestelijke Verzorging. Voor de rest opgesloten. Zinloos, nutteloos, onnodig duur. Een dagje vreemdelingenbewaring kost al gauw 250 euro.

Wie een verblijfsprocedure heeft lopen op grond van een medisch noodzakelijke behandeling, kan via een maatschappelijke organisatie een aanvraag doen voor een bijdrage uit het Fonds Gevolgen Vreemdelingenwetgeving. Vanuit het wereldhuis dragen wij jaarlijks gemiddeld veertig mensen aan het fonds voor. De bijdrage is maandelijks maximaal 375 euro voor een alleenstaande. Een sober bedrag. Net genoeg voor een kamer voor 200 tot 300 euro en de rest voor eten en drinken en persoonlijke hygiëne, vervoer en telefoon.

voortgezet kan worden. Vaak betekent dit een enkeltje naar een land waar alleen de happy few gebruik kunnen maken van de specialistische ziekenhuiszorg.

Doorgaans wordt na een aantal maanden door de IND een verblijfsvergunning om medische redenen verstrekt. Voor de betreffende persoon één zorg minder. Helaas wordt die verblijfsvergunning niet altijd na één jaar verlengd, steeds vaker wordt in hoger beroep geoordeeld dat de behandeling ook in het land van herkomst

Een wrang gevoel blijft: de mensen die van de regeling gebruik kunnen maken, kunnen niets anders meer. Toen zij nog gezond en sterk waren, toen zij volop konden werken en meedoen was er geen plaats voor hen in Nederland, en nu ze te ziek zijn om hier zelfstandig een leven op te bouwen, mogen ze hopen op papieren.

HET WERELDHUIS

Het mag niet zo zijn dat er in Amsterdam mensen op straat verkommeren, dat er schrijnende of onveilige situaties ontstaan: uitbuiting, gedwongen prostitutie of dak- en thuisloosheid van kinderen. Deze regeling gaat dat tegen. Een reden om tevreden met ons stadsbestuur te zijn.

Aziz zit in vreemdelingenbewaring, op de detentieboot in Zaandam. Hij mag een nummer bellen en kiest het wereldhuisnummer: “Ik werd opgewacht achter de poortjes van de metro en ze zeiden: Je hebt niet ingecheckt. Dat was niet waar, je weet dat ik dat nooit doe. Ze wilden mijn papieren zien. Die had ik niet, en nu ben ik weer op de boot.” Aziz heeft niets strafbaars gedaan, het betreft een bestuursrechtelijke overtreding: het niet kunnen tonen van een geldige verblijfsvergunning. Het gevolg: de detentieboot. De overheid en zijn advocaat steggelen een aantal maanden of terugkeer mogelijk is. Dit is niet geval, net als bij de vorige drie keer dat hij in vreemdelingenbewaring zat. Somalië accepteert hem niet, ook Kenia geeft geen laisser passer. Het steggelen duurt de rechter te lang en Aziz wordt je weer ‘geklinkerd’; met een enkele reis Amsterdam wordt hij op een vrijdagmiddag op de trein gezet. Hij heeft mazzel, hij kan terugvallen op een paar vrienden die hij uit het wereldhuis kent.

Vreemdelingenbewaring leidt nergens toe, frustreert gedetineerden en bewakers, die dezelfde mensen na verloop van tijd weer terug zien komen. Draaideurklinkeren. Het lost het migratievraagstuk niet op, het leidt alleen maar tot meer beschadigde mensen: getraumatiseerd door inhumane behandeling, vernedering, racisme en opgekropte agressie. Het voortdurend ‘klinkeren’ en weer oppakken van mensen stompt niet alleen geestelijk af, maar maakt ze tot mensen die toch niets meer te verliezen hebben. Aziz is een terughoudende man met soms wat cynische humor: “Een hond heeft het hier beter dan ik.”Hoe lang lukt het hem om zijn frustraties in bedwang te houden? Vreemdelingenbewaring heeft, kortom, geen nut, het middel leidt niet tot het beoogde doel. Een overheid die wil bereiken dat vreemdelingen zonder toekomst in Nederland vertrekken, kan beter alternatieven verzinnen: de kans bieden om met opgeheven hoofd, een business plan en een beetje spaargeld naar huis te kunnen. Het wereldhuis wenst graag ‘Many Happy Returns’

92

93

MANY HAPPY RETURNS

NETWERK CONTACTEN

Er zijn ongedocumenteerde arbeidsmigranten die relatief probleemloos een plek in onze samenleving weten te vinden. Zij vormen een belangrijk onderdeel van de informele economie, door bij Nederlandse tweeverdieners thuis schoonmaakwerk en zorgtaken over te nemen. Een win-win situatie: de migranten zorgen voor hun toekomst thuis, de Nederlanders hebben hun handen vrij om aan de formele economie hier bij te dragen. Ook valt het soms zwaar om de knoop door te hakken, na een aantal jaren keren deze succesvolle arbeidsmigranten vaak terug naar huis - missie geslaagd.

Victoria en Jerry willen dit najaar terugkeren naar de Filippijnen. Ze willen een stuk land bewerken dat zij thuis inmiddels konden kopen; misschien ook een ‘guesthouse’ openen. De vijf jaren Amsterdam waren ‘exciting’ maar ze verlangen naar de rust van het platteland. Victoria mist vooral haar kinderen. De oudste ging deze zomer van school af. Zonder een diploma, vermoedt Victoria. Ze wil dat de jongste haar school wel afmaakt. Daarnaast zijn er ook migranten die met moeite het hoofd boven water houden. Hun plannen om binnen een paar jaar tijd goed geld te verdienen zijn niet uitgekomen. Zij zouden wel terug willen keren naar huis, als zij daarvoor op de juiste wijze ondersteuning zouden krijgen. Want terugkeren met lege handen is moeilijk. Vaak hebben mensen schulden gemaakt bij familie, of gaan ze gebukt onder de financiële gevolgen van mensensmokkel. Ze hebben iets nodig waarmee ze naar huis kunnen komen, iets wat hun verblijf in Europa voor de thuisHET WERELDHUIS

blijvers rechtvaardigt. Dit zou een scholing in de IT sector kunnen zijn, een extra diploma en het beste ook een som geld. Nelson kwam jaren geleden via een toeristenvisum op visite bij familie in Amsterdam. Hij hoopte om binnen een paar maanden de schulden voor het reisgeld bij elkaar te verdienen en daarna geld voor een auto te kunnen sparen. Het liep op niets uit. Zijn oom kon hem niet meer in zijn huis opvangen en Nelson vertrok naar kennissen. Hij weet maar af en toe een betaalde klus te bemachtigen. Vaak zit hij achter een computer in het wereldhuis. Misschien zou hij zoveel van computers kunnen opsteken dat hij thuis een internetcafé kan oprichten? In het wereldhuis denken we met mensen mee die op een waardige manier thuiswaarts willen keren. We zoeken met hen naar ‘winwin-situaties’ die kunnen leiden tot ‘Many Happy Returns’.

94

95

Fiesta Filipino Karaoke met kaarslicht De tijd rond Pasen. Sommige Amsterdammers gebruiken de gelegenheid om tot rust te komen in een prachtig oud kerkgebouw, met de muziek van de Matteüspassie, sommigen gaan naar een mooie kerkdienst. Zoals de paasnacht in de Oude Kerk: het grote kerkgebouw slechts verlicht door de kaarsen van de bezoekers.

Op hetzelfde moment is ook in het wereldhuis een paaswake gaande. Zestig schoonmakers, de meesten van de zelforganisatie de United Migrant Domestic Workers hebben Accra, de grootste kamer in het wereldhuis, verbouwd tot een kerkzaal. Alle beschikbare stoelen, krukjes en banken staan in een kring, daarbinnen de tafeltjes met kaarsen erop. Slingers zijn opgehangen, de tl-buizen met doeken afgedekt. De internetsite YouTube wordt aan de muur geprojecteerd om de teksten van de liederen mee te kunnen zingen. Karaoke met kaarslicht in het Tagalog, een Filippijnse taal. Voor de kinderen zijn er stripboeken en paashazen. De bestuurders van de United Migrant Domestic Workers lezen teksten uit de Bijbel en eigen meditaties voor: Exodus, de uittocht - “why we need devotion”- en tenslotte Marcus, de vrouwen voor het lege graf. Ook de twee predikanten van het wereldhuis worden uitgenodigd om te spreken: “Wij wachten op opstanding. Wachten is een activiteit, wij zijn niet machteloos.” Later is er een diner, het buffet met traditionele Filippijnse Paasgerechten zoals adobo is opgebouwd in een van de lesruimtes. Men wisselt ervaringen uit. Richard vertelt over de voortgang van zijn plan om een bed and breakfast te openen in zijn thuisland. Hij wil alvast een website openen. Gabriela voelt zich niet meer veilig in haar huis. De huurders boven haar klagen voortdurend over geluidsoverlast in het pand. Zullen ze op een dag de politie gaan roeHET WERELDHUIS

pen? “This would mean our deportation!” Ook Rosario heeft problemen met haar huisvesting. Ze ziet steeds meer brieven van de woningbouw voor de officiële huurder komen. Maakt hij nog wel de huur over? Zou ze straks ontruimd worden zoals dit ook met een vriendin gebeurde? Gabriela adviseert om de verhuurder op de brieven aan te spreken. Penningmeester Josefine stelt het financiële beleid voor het volgende Fiesta Filipino voor. Deze keer gaat de winst weer naar het emergency funds van de United Migrant Domestic Workers. Vorig jaar kreeg ieder van de tien bestuurders na afloop een deel van de winst. Dit bleek geen succes. Wat kun je nou met 190 euro de man? Je kunt beter het hele bedrag bewaren voor slechtere tijden. Ze krijgt brede toestemming. Ibrahim is onder de indruk van het feest. “All this people, the good energy, this is wonderful!” Mee-eten wil hij liever niet, hij heeft al eerder gemerkt dat Filippijnen het niet zo nauw nemen wanneer ze zeggen dat er ergens geen varkensvlees in zit, en hij houdt toch meer van aardappelen. Valentijn, Pasen, Maria Hemelvaart, Halloween, Kerst en de verjaardagen van de United Migrant Domestic Workers… ben je uitgenodigd voor één van deze feesten, dan gaat er een wereld van vrolijkheid, nieuwe vrienden en belangrijke kennis voor je open. Het wereldhuis als heimat voor even.

96 REDOCUMENTED / HET WERELDHUIS

Redactie Annette Kouwenhoven, Evelyn Schwarz Beeldredactie Juliette Erkelens, Annette Kouwenhoven Vormgeving Annette Kouwenhoven Teksten WERELDHUIS Evelyn Schwarz, Cor Ofman grafieken Federica Armandillo Eindredactie en adviezen Jan Maarten Buissant MET dank aan rodaan AL GALIDI Rodaan is schrijver, dichter en columnist. Hij is afkomstig uit Irak en woont sinds 1998 in Nederland. We mochten het gedicht ‘Een beschaafd volk’ uit de bundel De herfst van Zorro, uitgeverij Meulenhoff|Manteau, plaatsen. www.algalidi.com REDOCUMENTED [email protected] www.redocumented.org het wereldhuis [email protected] www.wereldhuis.org © AMSTERDAM SEPTEMBER 2010 Ferdous, Evelyn, Coring, Ana, Vivian, Nelson, Emmanuel, Victor, A., Ibrahim, Johnson, Geronimo, Abbay, Arnold, Tarsha, Cor Ofman, Juliette Erkelens, Annette Kouwenhoven oplage 1.250 isbn 978-90-815990-1-6 ‘it’s a waiting period’ DRUKKERIJ LECTURIS BV www.lecturis.nl MEDE mogelijk gemaakt door

© Juliette Erkelens