1: DE MUUR. Over betrokkenheid in conflictgebieden. Overmorgen viert Duitsland dat de Muur is gevallen. 25 Jaar geleden alweer, collega´s. De val van de Muur wordt wel gezien als het belangrijkste nieuws van het naoorlogse Europa. Vrede en vrijheid. Ja, dat was me goed nieuws. Ik ben in 1989 in de journalistiek begonnen. Voor jullie staat een kind van het vrije Europa. Och jee, zo eentje. Het was de tijd van journalistieke uitdagingen en een ongekende persvrijheid. Verhalen voor het opscheppen. Mijn allereerste baan was voor een Europees nieuwskanaal in Londen dat uitging van een markt van 500 nieuwsconsumenten. Paneuropees nieuws zou het helemaal maken. Een illusie armer begon ik later bij RTL-Nieuws in Luxemburg bij wat toen de Europa-redactie heette. Optimisme was ons enige wapen. Want wat wisten we nou? We kenden de stranden van Europa maar niet de staten. Ik wil het met jullie hebben over betrokkenheid met verre conflictgebieden, aan de hand van 3 case-studies...Tsjetsjenie, Oekraine en Georgie...Er kwam telkens grof geweld aan te pas. Ik ben er dus zo eentje van Europa. We hebben samen afgesproken dat we elkaar de hersens niet inslaan en die afspraak in wetten gegoten. Mag je vredelievendheid ook van andere landen verlangen? Als je je regels serieus neemt ben je het bijna verplicht. Ik vind het een beschaafd idee dat een recht op leven niet alleen aan ons is voorbehouden. Wij journalisten treden op als bewakers van die afspraak. Over de grens zit er iets tut-tut-tut-erigs in die bewaking. Hoho, moet je elkaar nou echt de hersens inslaan? Kunnen jullie er niet eerst over praten? Liefst, onder leiding van ons brave mensen uit het westen. Wij ~1~
1
2: zijn bedreven in de mensenrechten. Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft er zelfs een hoeksteen van het beleid van gemaakt. Dus wíj staan voor de goede zaak, want wij zijn van de mensenrechten....Dat heeft iets pedants. Vóór we het weten zijn we gewikkeld in een kluwe van tegengestelde belangen met al die mensenrechten. Inderdaad we doen het dus nooit goed, maar dat lijkt me geen reden om zwerende conflicten te negeren. Als 300 vliegtuigpassagiers uit de lucht worden geschoten boven een oorlogsgebied...Ja dan eist iedereen de onderste steen boven. De steen is tot cliché geworden, maar de betrokkenheid is oprecht. Dus aan de slag journalist, doe je werk. Wat sta ik hier nog? Ik kom straks terug op deze zo intens verdrietige en woestmakende gebeurtenis. Vóór MH17 was Oekraine voor ons een grote onbekende. Ligt in het oosten en daar hebben we niets mee. Grijs, grauw, lelijk. Oostblok? Iets met Ijzeren Gordijn. Ik zag Oost-Europa 25 jaar geleden als onontgonnen gebied voor journalisten. Het was geen bewuste keus, het lot heeft me naar het oosten geduwd of getrokken...Naar fronten in Abchazie, Tadjikistan, Tsjetsjenie, Moskou, Servie, Afghanistan, Georgie en nu dan Oekraine. Kortom Verweggistan. Journalisten hebben het meestal van horen zeggen want redacties hebben de blik op het westen niet op het oosten. Daar ligt Siberie. Redacties scannen het buitenlandse nieuws op Engelstalige bronnen. Een redacteur die Pools of Duits spreekt is de uitzondering. Of kent u iemand die de redactie opkomt en vertelt wat hij in Tagesschau heeft gezien? Het heeft iets van een slechte grap. Duitse media...we geloven het wel. Engels daarentegen denken we allemaal te spreken. De Muur staat er dus nog steeds, alleen we zien hem niet altijd staan op de redacties. Elke oorlog begint met een sluimerende burenruzie. De televisiejournalistiek vertelt alleen bij uitzondering voor de bloed~2~
2
3: stoet uit. Een gewapend conflict in de kiem is leuk voor de afdeling exotische verhalen. Eigen sores eerst. Zo hakt de nieuwsbijl in Nederland, Europa en het westen nou eenmaal. Pas als de boel ontploft ver weg rennen we er massaal op af. Hoeveel doden vielen er ook alweer tijdens de eerste Tsjetsjenie-oorlog? 30tot 100.000. Terug naar 1994. Eerste filmpje. Excuus voor enkele analoge hickups in het beeld. 1 VIDEO 1 TSJETSJENIE IN OORLOG 1.46 20 Jaar geleden alweer. Tsjetsjenie is nu een vergeten beerput waar je schatrijk kunt worden als voetbaltrainer. Maar is het niet onze taak het publiek bij een verhaal ver van ons bed te betrekken? Of er nou bloed vloeit of niet. Een goed verhaal is een goed verhaal. Om de hoek en ver van je bed. Om de kijker erbij te betrekken is wèl voorwaarde dat de journalist zich erbij betrokken voelt. Anders wordt het niets met de vertelling. Dat geldt nogmaals voor elk verhaal. Geweld is wel een complicerende factor. Want hoe kun je nou betrokken willen raken bij de dood? Met andere woorden, wat deed ik daar in Tsjetsjenie? Ben ik nou helemaal gek geworden? Wat is betrokkenheid hier? Is een brandweerman die branden blust geen pyromaan? Is de politie-agent die criminelen arresteert geen boef? Is een journalist die over oorlog verhaalt geen soldaat? Journalisten zijn er meester in om mensen in een hokje te stoppen dus kijk ik niet vreemd op dat het publiek het met journalisten probeert. Feit is dat ik ga. Maar dat zonder de pretentie om te blussen of te schieten. Ik laat anderen hun verhaal vertellen, meer niet. Ik leef mee met de mensen die ik ontmoet. Maar ik heb in tegenstelling tot moedige collega´s geen zwaar gewonde kinderen uit
~3~
3
4: Tsjetsjenie meegenomen naar een ziekenhuis in Moskou. Ik ben geen hulpverlener...toch? Ik heb naderhand geen navraag gedaan naar de clusterbommen van het Russische leger of het onthoofden van Russische soldaten door Tsjetsjeense krijgers. Ik heb zulke oorlogsmisdaden met eigen ogen gezien, maar ik ben nooit naar de rechter gestapt. Ik ben geen mensenrechtenactivist...toch? En zeg nou zelf, het was oorlog. De Amerikaanse journaliste Cynthia Elbaum kwam bij een bombardement van de Russische luchtmacht in een buitenwijk van Grozny om het leven. Ze was 28 jaar. De avond tevoren hebben producer Onno Zonneveld en ik nog samen met haar gesproken over de ellende in Grozny. Ik vond haar zo gedreven in het vak. De volgende ochtend sloeg zij linksaf en wij rechtsaf. Ik heb nooit haar ouders geschreven over onze ontmoeting de avond ervoor. Ik ben geen welzijnswerker...toch? Ik ben niet eens naar de rechter gestapt. Ik doe mijn journalistieke plicht. Poppetje gezien, kastje dicht. Maar ik ben natuurlijk getekend door mijn oorlogsverleden. Dat klinkt als een foute journalist. Maar voordat ik aan mijn beladen verleden toekom, gaan we eerst naar Oekraine. Het begon vorig jaar als de eerder aangehaalde sluimerende burenruzie waar niemand naar omkeek. Oorlogen kun je zien aankomen maar dan moet je wel opletten. Zodra buitenstaanders niet naar de patient omkijken wordt een gewapend conflict besmettelijk als de mazelen. Elk conflict heeft tututtut-omstanders nodig om een escalatie te voorkomen. Of het nou om de stoep van Amsterdam, Grozny of Kiev gaat. Westerse regeringen, redacties, diplomaten keken de afgelopen jaren nauwelijks om naar de groeiende corruptie en anarchie van Oekraine. ~4~
4
5: We wisten het wel, maar wilden het niet weten...Het gaf de hetzers in Oekraine vrij spel, het gaf Rusland vrij spel. Pseudo-neutrale bemiddelaars worden er pas bij geroepen als het bloed vloeit en het dus eigenlijk te laat is. Als je vader net is neergeknald, geef je de buurman liefst de kogel, niet de hand. Diplomatie is niet tegen gezworen wraak opgewassen. Maar jesus...Oekraine... Pfff, moet dat nou? Oost is Siberie. So what do we care? Er gaan wat mensen de straat op in Kiev, nou èn? Dat zien we daar wel vaker. Tentenkamp in de bittere kou. Mwah, vooruit....verhaaltje! Het geschreeuw zwelt aan, brave politici uit de gidslanden neurien gedreven mee op het plein. Mooie aanleiding om weer even iets aan die Oekrainse koukleuners te doen. Vervolgens wordt er voor het eerst op los geschoten. 100 doden. Lichamen worden voor onze neus op straat in Kiev gelegd. Groot nieuws. Frontlinies worden getrokken. Burgeroorlog! Livers, verhalen, foto´s, blogs, please, please! Het buurland vertrapt vervolgens een grens die het eerder zelf heeft gegarandeerd. Lak aan de afspraken, lak aan de regels. Oorlog! En als je denkt dat het allemaal niet erger kan worden...belanden we ergens op een veld in the middle of nowhere....Terug naar 17 juli. Filmpje. 2 VIDEO 2 MH17 2.26 Daar sta je dan als journalist in Oost-Oekraine met al je brave journalistieke principes temidden van verwrongen metaal, opengereten bagage en vlaggetjes die aanduiden waar lichaamsdelen liggen. Je hoort niets, je ruikt alles. A scene from hell. Waar blijf ik met mijn afstand? Cameraman Roel van Hees en ik konden vrij rondlopen op de chaotische crimescene. Geen afzettingen, geen onderzoekers, nergens ~5~
5
6: politie te bekennen. Gewapende soldaten maken de sfeer grimmig. Brandweermannen lopen onverstoorbaar af en aan met brancards en zwarte plastic zakken. But whodunnit? De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Kerry vertelt drie dagen na de ramp dat de separatisten met behulp van de Russen MH17 hebben neergehaald. Geen onbelangrijke bron want Amerikaanse radars weten precies wat er aan de fronten wereldwijd de lucht ingaat.´What we have is lot of evidence´, aldus Kerry maar het satellietbewijs wordt niet vrijgegeven. Wat zijn dat voor praktijken? Was ´fuck you´ ook gebeurd met 40 Amerikanen aan boord? Whodunnit? Iedereen ventileert er een mening over. Een hoosbui aan samenzweringstheorieen stort zich op de wrakstukken. Bij zoveel input is bedenktijd gewenst. In Tsjetsjenie liep ik twintig jaar geleden met Onno de hele dag in eenzaamheid rond met een camera op mijn schouder, we hadden aan het front geen contact met de buitenwereld. Nu ben ik online meteen oproepbaar voor al die verdrietige, woedende, bezorgde burgers. Op Twitter krijg ik er in een dag 10.000 volgers bij. Iedereen eist informatie en wel nu! Burgers slaan alles op wat er over de ramp online komt te staan. Ik voelde de druk op mijn schouders. Ik maak honderden opnames van de wrakstukken en zoek daarbij naar de details. Bekijk de fotos maar. 3 FOTOS 3 FOTOS BEGIN HIER Een vleugelstuk vertoont opvallend groene afdrukken rond gaten die veel weghebben van raketinslagen. Ik leer dat een BOEK-raket eenzelfde groene kleur draagt. Ik leer dat de coating van dit soort Boeing-toestellen ook groen is. En ik weet dat elke conclusie te vroeg ~6~
6
7: is, zolang geheime diensten hun eigen spel spelen en er een oorlog gaande is waarbij de verdachten van de moordpartij niet alleen vechten maar ook liegen. Niets nieuws onder de zon. Aan het front vliegen woorden net zo hard als kogels in het rond. De taak van journalisten is feiten registreren en het verhaal vertellen. Dat is onder die omstandigheden al lastig genoeg. Maar ik ben journalist, geen activist. We lopen er dagenlang rond. Ik gooi alle info online. Mijn foto´s worden bijna een half miljoen keer aangeklikt. Ik krijg verzoeken tot méér méér informatie van collega´s, onderzoekers en experts uit binnen- en buitenland. Deze journalist wordt bij gebrek aan beter voor een onderzoeker aangezien. Maar bèn ik een onderzoeker? Laat ik me niets verbeelden. Voor gedegen onderzoek is wel iets meer nodig dan een paar plaatjes schieten. Maar iets is beter dan niets. Want waar blijven toch de èchte onderzoekers uit Nederland op de ramplek? Collega´s hebben de rampzone omschreven als de grootste crimescene uit de geschiedenis maar geen onderzoeker te bekennen. Dat klopt niet, kan niet, past niet. Het zal je moeder, je vriendin of je dochter maar zijn...omwikkeld door het staal van de passagiersstoel. In mijn zonverbrande kop wordt tussen afstand en betrokkenheid geknokt. Maar wacht even, ik ben toch niet van de emotie-afdeling? In de foto´s gaat het me om de details. Ik zoek serienummers, inslagen, gaten, scheuren. Het gaat me om alle vormen van onvoorstelbaar geweld. Bagage, persoonlijke bezittingen en lichamen laat ik zoveel mogelijk buiten beschouwing. Niet teveel nadenken....STOP FOTOS HIER 3 EIND 3 FOTOS 3 EINDE SLIDESHOW STOP
~7~
7
8: Het nieuws verplaatst zich naar het stationnetje van Torez met koelwagons in de brandende zon. Hier liggen toeristen, zakenmensen, stewardessen, ouders met kinderen. Als de deuren even open gaan zie ik zwarte zakken. Alles netjes gestapeld. Het heeft iets weg van een misplaatst mediacircus met al die maffe, soms slechtgemanierde journalisten in een rampgebied. Maar ik merkte ook dat overal waar de zwerm journalisten op afging het gewapende gajes zichzelf in acht leek te houden. Waar journalisten samenwerken hebben ze wel degelijk macht aan het front. Een zootje camera´s kan wapens de verdediging indrukken. Zij het tijdelijk. Er is bij mijn weten in de eerste dagen geen schot gelost in de rampzone. De accreditatie van de rebellen werkte als een witte vlag bij de controleposten rond de wrakstukken. Het had iets weg van persvrijheid. De Nederlandse onderzoekers komen pas twee weken na de ramp ter plaatse en zijn al snel weer vertrokken onder inkomend vuur. Vanuit de onderzoeker bekeken die in alle rust moet kunnen werken zonder dat er een geweer in zijn nek priemt is daar bij mij ook alle begrip voor. Maar ondertussen knaagt de whodunnit-vraag aan het nodige geduld en respect voor de onderzoekscommissie. Dus wordt er terecht of niet nóg meer van de journalistiek gevraagd. De Nederlandse missie mijdt de rebellen in het rampgebied. Maar Kiev laat vorige week aan Nieuwsuur weten dat dat helemaal niet nodig is. Pardon?... Onlangs vertelde de Oekrainse leider van de bergingsoperatie aan RTL-Nieuws dat de Nederlandse missie evenmin contact heeft opnomen met de brandweerlieden die de lichamen hebben geborgen. Er is later regelmatig geschoten op de rampplek, maar welk gevaar loop je met een telefoontje met brandweerlieden die dagelijks ter plaatse zijn? De logika ontgaat mij. ~8~
8
9: Je kunt er nog iets van opsteken, zou ik denken. Maar zelfs een persoonlijk bedankje voor het helse karwei kon er niet vanaf. Begrijpen jullie het? Iedereen heeft een agenda, ook een overheid die de mensenrechten zo graag in de etalage zet. Aan ons de taak om overheden waar dan ook kritisch tegen het licht te houden en onszelf. Ja, ook onszelf. Waar overheden de grens over trekken...hebben journalisten de neiging tot volgzaamheid want ons-kent-ons. Hup Holland Hup is menselijk maar niet altijd wenselijk. Ik vermoed dat we nog niet veel dichterbij de waarheid gekomen. Het is per slot van rekening nog steeds oorlog in een deel van het MH17rampgebied. Aan de Duitse pers laat de onderzoeksmissie doorschemeren dat het niet voor 2016 met conclusies komt. Maar stel dat onderzoekers alsnog het moordwapen in handen krijgen en onomstotelijk vast komt te staan welke partij verantwoordelijk is voor de moordpartij...zal dat dan leiden tot gerechtigheid en uiteindelijk ook tot veroordelingen? Zal de hoofdverdachte dan tot bekentenis gedwongen zijn? Worden leugens opgebiecht? ....Zal er eindelijk rust komen rondom MH17? Kunnen we dit boek ooit sluiten? Ik vrees van niet. Maar trek je niets aan van mij. Deze journalist is vooringenomen in deze kwestie. Ik heb enige ervaring met een smerige oorlog, een zware raket, een meervoudige moord, keiharde leugens en een verdachte die ondanks sluitend bewijs nog steeds vrijuit gaat...
~9~
9
10: Het heeft mij er niet neutraler op gemaakt. Ik schipper tussen journalist en activist. Excuus. Even terug naar het begin van mijn documentaire over Stan. Filmpje. 4 VIDEO INTRO GORI 4
2.10
Het blijft lastig erover te vertellen. Ik heb vier maanden nodig gehad om de gordijnen thuis bij mijn gezin weer open te trekken. In de zwartste periode na de aanslag heb ik er in het openbaar niet over willen praten. Ik meed meelevende talkshows. Achteraf ben ik blij dat ik dat niet gedaan heb. Dit slachtoffer had tijd en mediastilte nodig. En nog altijd kan Stan als een prop in mijn keel schieten. So be it, durf ik nu te zeggen. Stan sterft, 12 burgers sterven, Zadok overleeft ternauwernood en ik sta hier voor jullie neus over betrokkenheid te praten. De Nederlandse regering stuurt een maand na de aanslag een onderzoeksmissie naar Gori. De missie vindt sluitend bewijs voor een Iskander-raket met clusterbomlading. Alléén Rusland heeft die raket in het arsenaal. De conclusie wordt braaf overgenomen door alle nieuwsuitzendingen. Ik wil er het mijne van weten. Voor Stan, voor alle nabestaanden, voor ons publiek, voor mezelf. Och jee dat wordt een staaltje participerende journalistiek. Waar blijft de afstand? Ik ben kroongetuige en ik weet uit ervaring dat mede-slachtoffers de feiten uit het oog kunnen verliezen. Ik ga toch aan de slag en probeer zo droog mogelijk te vertellen wat er is gebeurd. De nasleep was nieuw voor mij. Ik vond het moeilijk te begrijpen dat de Nederlandse journalistiek na de eerste emoties geen navraag had gedaan. Het uitblijven van de hoezo-vraag gaf de raket, de clusterbom en de doden iets onvermijdelijks.
~ 10 ~
10
11: Voorbeeldje. In december 2008 ging een ploeg van NOVA terug naar Gori voor een verhaal over de aanslag. Prachtig gemaakte reportage met een hartverscheurend relaas van ooggetuigen van de aanslag en slachtoffers van àndere bomaanslagen, maar nog steeds geen navraag over de dader, het moordwapen, het motief. Misschien zat de emotie over Stan maanden na de aanslag kille kutvragen over het delict nog steeds in de weg. Misschien kun je de dood van al die mensen op het Stalinplein in Gori ook gewoon pech noemen. In oorlog moet je ook op 25 kilometer van het front rekening houden met een vernietigende explosie. Tough shit. Zand erover. In de afgelopen tien jaar zijn minstens 700 journalisten bij hun werkzaamheden omgekomen. We gaan toch niet de dood van alle journalisten onderzoeken? Dan kun je wel aan de gang blijven. Terechte dilemma´s. Alleen, ik word er niet cynisch maar opstandig van. De plaats van het delict had op het moment van de aanslag geen enkele militaire betekenis, bonkt het door mijn hoofd. Waarom een moderne raket met een clusterlading op een lege stad af gestuurd?...Die Iskander-monsters kosten een slorige miljoen per stuk. Dat doe je niet in een dronken bui. Nogmaals, dat roept toch vragen op? Eerst was whodunnit door de hevige emotie geen nieuws en toen de regering een paar maanden na de aanslag met haar harde conclusies kwam was ´wodunnit´ blijkbaar automatisch tot oud nieuws gedegradeerd. Een meldertje. Stan ligt inmiddels al meer dan 6 jaar begraven in Tilburg. Nog even een terugblik als zijn dood precies tien jaar geleden is en dan op naar de vergetelheid.
~ 11 ~
11
12: Een half uurtje voor het ingaan van het vredesbestand werd het lot van Stan op ruim 200 kilometer afstand bezegeld waarbij iemand op een lanceerknop drukt en de immense raket 50 kilometer de ruimte inschiet...positie bepaalt...en vervolgens loodrecht naar beneden op aarde stort. De raket heeft volgens experts een afwijkingsmarge van hooguit 7 meter. Pietje precies. De dader weigert tot de dag van vandaag te bekennen. Flink genoeg om te schieten, laf genoeg om te ontkennen. Het Russische ministerie van Defensie laat eerst officieel weten dat er géén Iskander-raket op Zuid-Ossetie is afgeschoten. Een loopje met de waarheid, want Gori ligt niet in Zuid-Ossetie. Ik probeer de omweg. Via de Georgische inlichtingendienst kom ik erachter dat de Amerikanen satellietbeelden hebben van de baan van de raket. De Amerikanen ´have a lot of evidence´ maar wat we ook proberen...we mogen het niet zien, laat staan publiceren. Militaire belangen van het sterkste land ter wereld gaan voor politieke belangen en al helemaal voor de belangen van een paar dooien uit een nietAmerikaans land. Wat zegt dat over ons bondgenootgenootschap als Washington daar als bijna vanzelfsprekend mee wegkomt? Sorry ik dwaalde even af. Vlak boven de grond spuwt de Iskanderraket cassettes uit met honderdduizenden scherfjes die alle kanten op schieten. Zelfs nu nog kun je op het Stalinplein veel van die typische mozaiken vinden met gaatjes in het beton door concentraties van die tering-scherfjes, vooral laag bij de grond. Een clusterbom is gemaakt om juist dekking zoekende objecten uit te schakelen. Als de objecten eenmaal liggen komt er nog een tweede golf overheen wederom uit alle mogelijke richtingen. Het is de efficientie van de clustermunitie. Daarom wordt deze bom nog steeds ingezet. ~ 12 ~
12
13: Met name burgers vallen eraan ten prooi. De clusterbom is daarom verboden in 114 landen. Maar ach, geef het een nieuwe naam, bouw er een ander patent in en Duitsland heeft de opvolger van de clusterbom alweer in huis. De Smart-155 is te koop bij Diehl in het rustieke dorp Überlingen. Maar goed, ik ben geen activist...toch? De herhaling begint jullie en mij te irriteren. Dus ik laat Smart-155 voor wat het is. Smart-155...Sorry, ik dwaal af. Ik wilde terug naar de onheilsplek in Gori omdat het rapport van de Nederlandse onderzoeksmissie bij mij vragen opriep èn ik zelf wilde zelf bewijzen wie het gedaan heeft en waarom. Experts vertelden me te zoeken naar serienummers en details van de raket en de clusterbom. Het meest harde bewijs is een stukje raket in eigen handen. Filmpje. 5 VIDEO DEKSEL 5
1.02 DAARNA STUKJE IN HANDEN
Zo klein kan een stukje Iskander-raket dus zijn. Ik heb het bewijs hier in handen dat Rusland, de enige eigenaar van de Iskander, achter de aanslag zit. Er komt volharding aan te pas in dit geval geen voldoening. Maar het motief? De lancering van een door de ruimte schietende Iskander gaat niet zonder een commando van hogerhand. Elke raket wordt regelmatig getest, liefst aan het front. Oorlog is de Olympische Spelen van de defensie-industrie. Op het wereldpodium wil elk land goed presteren, ook al is er even geen militair doel voorhanden. Nou, Iskander heeft tijdens de vijfdaagse oorlog in Georgie blijkbaar iets moois neergezet. Want de SS-26 raket is uitgegroeid tot het veelgeprezen paradepaard in het raket-arsenaal van de Russen. Tijd voor propaganda. 6 VIDEO RODE PLEIN 6
0.25
De Iskander is in massaproduktie genomen en mogelijk binnenkort te zien aan de Russisch-Poolse grens met de Europese Unie. ~ 13 ~
13
14: We hebben de harde bewijzen, we hebben het motief...Alleen de verdachte blijft maar ontkennen en maakt gebruik van tragi-komische leugens. Jullie zagen in het stukje uit de docu dat er een auto-ongeluk voor de inslag had plaatsgevonden op het plein. Het autowrak was het laatste shot van Stan. Daar wist een spreekbuis van het Kremlin wel raad mee. Lifenews verzon dat alle slachtoffers van de bomaanslag in feite waren omgekomen bij een ordinair auto-ongeluk. Naderhand werd het Lifenews-platform door president Medvedev onderscheiden voor de accurate berichtgeving tijdens de oorlog met Georgie. Een soort zelf-felicitatie. Och, overheden feliciteren hun journalisten wel vaker mompelen de cynische luisteraars in de zaal terecht. Dezelfde Medvedev bezoekt Nederland in april 2009. Een fatsoenlijke president van een grootmacht gaat ons toch zeker opheldering verschaffen? Kijk even mee naar zijn antwoord op de hamvraag van RTL-Nieuwscollega Helma Huizinga. 7 VIDEO MEDVEDEV 7 1.08 Medvedev vertelde er alleen niet bij dat ook Rusland meermaals clustermunitie ingezet tijdens de oorlog tegen Georgie. Maar Rusland ontkent dat glashard. De president belooft een tegenonderzoek. Op de lange baan... een beproefd recept bij gevoelige dossiers. We wachten vier jaar lang braaf op het beloofde tegenonderzoek. Vorig jaar april kwam de herboren president Poetin naar Nederland. Iets met een vriendschapsjaar tussen Nederland en Rusland. Kijk even mee naar het antwoord van Poetin op de hamvraag van RTL-Nieuws collega Jos Heymans. 8 VIDEO POETIN 8 1.41 Drie maanden later neemt Poetin premier Rutte even apart in SintPetersburg en geeft hem te verstaan dat er géén tegenonderzoek komt. Het Kremlin is helemaal klaar met die onzin over Stan. Gesloten boek. ~ 14 ~
14
15: ...Niet in een verklaring, maar achter de schermen in de oren van premier Rutte gepeperd. Pas een maand later krijgen wij het te horen. Alle nieuwsrubrieken melden netjes dat het boek gesloten is. Case closed, maar niet heus. Als Stan hier in deze zaal om het leven was gebracht, dan vinden we het vanzelfsprekend dat er onderzocht wordt tot er een veroordeling op volgt. Maar Stan is bij een raketaanval in Verweggistan gedood. Dan ligt de zaak toch anders. Leg het maar eens uit aan de zoon van Stan. De zoektocht naar waarheid en gerechtigheid begint met optimisme. In 2009 hebben we samen met de Georgische nabestaanden Rusland voor het Hof van de Mensenrechten in Straatsburg gedaagd. Ja, we zijn optimistisch over de afloop maar ook realistisch. Het internationale recht is wel een instrument maar geen garantie tegen onrecht. Heeft het wel zin om zo betrokken te blijven bij een misdaad die niet meer ongedaan gemaakt kan worden? ...Bij doden die niet meer opstaan? Wat levert een kruistocht naar waarheid en gerechtigheid op... behalve veel frustratie? Get a life, Jeroen! Cynisme en sarcasme bieden hooguit wat afleiding bij deprimerende gedachten. Mijn ervaring is dat hoe dieper je bukt voor verdriet des te pijnlijker het wordt. De gang naar de rechter heeft me gesterkt. Ik ben dankbaar dat Europa een Hof van de Mensenrechten mogelijk maakt. Zelfs Rusland erkent de uitspraken. Niet Poetin maakt uit of het boekStan gesloten is...dat moment bepalen we graag zelf. Dat geldt ook voor de nabestaanden van MH17 en voor een land dat 196 ingezetenen bij een terreurdaad heeft verloren. De ziel is geraakt, maar met ons rechtsgevoel is niets mis. Als we dat recht verslapen...wat zijn afspraken dan waard? Wat zijn wij dan waard?
~ 15 ~
15
16: Die vraag moeten ook journalisten zichzelf regelmatig stellen en niet alleen in het licht van MH17. Het gaat om de geloofwaardigheid van ons rechtssysteem, rechtsgevoel en daarmee van ons bestaan. Daar moeten wij journalisten voor opkomen. Niet met alleen tranen maar ook met teksten. Makkelijk is ons werk niet. Maar het is nou eenmaal ons vak om tegen de bierkaai en het gemak te vechten. Zonder bevlogenheid blijft van de journalistiek al snel een slecht betaald, onzeker, eenzaam vak over. We horen er geeneens vrienden mee te maken. Het wantrouwen is om moe van te worden, maar we mogen met name autoriteiten niet bij voorbaat op hun blauwe blazers geloven. In het grenzeloze gevecht om de waarheid kan het geen kwaad vaker collega´s en data in het buitenland op te zoeken. Conflicten en dossiers worden steeds internationaler, dus waarom wij niet? Als internationale samenwerking een manier is om een front voor de waarheid te vormen tegenover verzakende ambtenaren, schietende soldaten en sluwe spionnen, dan moet dat maar. Er staat steeds meer op het spel. Mijn punt is dat we ons doel voorbij schieten met onze aangeboren hokjesdrift. De Europese Unie bestaat bij de gratie van internationale samenwerking. De politiek, de bank, de multinational, de NAVO, de georganiseerde misdaad...they all went global, but we stay local. Kortom...de macht verlegt grenzen, maar wij hokken nog steeds in de achterhoede. Ik heb wel eens de indruk dat in ons vak de Muur nog bestaat. De macht snelt ons patriotten dankbaar vooruit. Zonde...want het blijkt steeds vaker dat informatie die in Nederland achter slot en grendel zit over de grens wel verkrijgbaar is. De omweg is voor correspondenten net zo goed te bewandelen als voor regionale journalisten. ~ 16 ~
16
17: Tenslotte...Overmorgen viert Duitsland de val van de Muur. Het vrijheidsgevoel en het optimisme dreven me 25 jaar geleden definitief de journalistiek in. Ja, ik koester Europa nog steeds. Ik ben er ook van overtuigd dat West- en Oost-Europa elkaar aanvullen, in deze zin: het westen is vet en het oosten fit. We hebben elkaar nodig maar de spanning tussenbeide neemt ontegenzeggelijk toe. We moeten zuinig zijn op onze vrijheid, ons rechtsgevoel, op Europa, op waar we voor staan. Onze manier van leven staat onder druk. Het nieuws uit Oekraine, Syrie, Turkije, Libie, Rusland, Amerika, Europa voelt onbehaaglijk aan. Breken de linies, vallen de Muren? Kunnen we zo nog wel veilig met elkaar koffiedrinken? Wees gerust, ik ben bij deze uitgeluld...Ik dank jullie hartelijk voor de aandacht. END --------------------------------------------------------
~ 17 ~
17
