Inhoudsopgave Registreer dit e-book! Volg ons op de sociale media Voorwoord 1. Voorbereiding en verblijf Introductie Reisbestemming Individueel of groep Kleding, voeding en hygiëne Vervoer en bagage Reisdocumenten, inentingen en verzekering Lokale gebruiken en wetgeving Verblijfsfaciliteiten Reisschema en agenda Samenvatting Nuttige websites 2. Gereedschap Lenzen Camera Accessoires Samenvatting 3. Onderwerpen en instellingen Buitenfoto’s Binnenfoto’s Diversen Samenvatting 4. Compositietips Regels zijn geen wetten Vlakverdeling Kunst van het weglaten Beslissende moment Kikker- en vogelperspectief Creëren van diepte 3
De menselijke maat Kijkrichting Lichtval, tegenlicht en silhouetten Reflecties Structuren, patronen, symmetrie en lijnen Lange sluitertijd Bewuste beweging van camera of lens Gebruik van kleuren Samenvatting 5. Weer thuis Introductie Optimaliseren van foto’s Preparen voor publicatie Fotoboek maken Samenvatting Conclusie Over de auteurs Pieter Dhaeze Marcel Scholing Colofon Over dit e-book
4
Voorwoord Welkom in de wondere wereld van reisfotografie. Dit type fotografie wordt in één adem genoemd met de andere bekende thema’s van de fotografie, maar behelst eigenlijk het gehele fotografische spectrum van onderwerpen. Als je op reis gaat, dan kom je namelijk alle onderwerpen tegen die een fotograaf voor zijn lens kan krijgen: landschap, architectuur, natuur, macro, portret, product, actie, onderwater, nacht. Alleen studiofotografie ontbreekt; voor het overige moet je van alle markten thuis zijn. Niet alleen met de ervaring en kennis die je thuis in je dagelijkse fotografie gebruikt, maar ook word je op reis in mogelijk extreme situaties geconfronteerd met bijzondere mensen, dieren en planten en andere weersomstandigheden. En dat maakt het soms allemaal nog een stukje moeilijker, maar tegelijk uitdagender en met meer bevrediging als een opname geslaagd is. Reisfotografie is dus eigenlijk fotografie in optima forma en zouden we je hierover in één boek uitputtend willen informeren, dan zou een dergelijke uitgave de dikte moeten hebben van alle themaboeken in de fotografie tezamen. En zoals je ziet, is dat met deze titel niet het geval. Als je op reis gaat en thuis wilt komen met een serie geslaagde foto’s, die een indruk moeten geven van de beleving van je ervaringen en de inspirerende omgeving, dan is het niet mogelijk om al die boekenkennis van de bekende thema’s in je bagage te hebben. Daarom willen we je in deze uitgave op weg helpen met de voorbereidingen van reis en verblijf, de keuze van je fotoapparatuur, de bewuste kadering van onderwerpen en het werk bij thuiskomst. En misschien nog wel belangrijker willen we je inspireren met mooie fotografie, zodat je niet kunt wachten op pad te gaan om zo letterlijk jouw kijk op de wereld vast te leggen. Wij wensen je derhalve veel lees-, reis- en fotoplezier! 6
8
1. Voorbereiding en verblijf Introductie Fotograferen als je op reis bent. Dit kan zijn omdat je graag reist en ondertussen foto’s maakt óf omdat je graag fotografeert en de onderwerpen buiten Nederland zoekt. In het eerste geval heb je je reisbestemming gekozen op basis van bijvoorbeeld klimaat, cultuur of activiteiten en ga je vervolgens op basis daarvan met je camera aan de slag. Ben je echter gefocust op een zeker specifiek onderwerp – wilde dieren, geisers, oorspronkelijke bevolking – dan ga je op zoek naar een locatie waar dat onderwerp te vinden is. Wat je ook laat prevaleren, belangrijk is dat je je vooraf informeert over wat je te wachten staat. Een goede voorbereiding is dus belangrijk en het spreekwoordelijke halve werk. In dit hoofdstuk ontdek je:
Wat wordt de reisbestemming. Planning bagage, kleding en voeding. Reisvoorbereiding. Lokale omstandigheden. Het maken van een reisschema.
9
Reisbestemming Op reis gaan betekent dat je minimaal enkele dagen op grotere afstand van huis verblijft op een of meer locaties. Dat hoeft niet per se een safari in Afrika te zijn of een rondreis door ZuidAmerika, het kan ook gewoon een week met de camper in het Zwarte Woud zijn. Je bent in ieder geval in een niet-alledaagse omgeving en dat nodigt uit tot geïnspireerde fotografie. Overal kom je mensen tegen en kun je – soms met enige moeite – genieten van de lokale flora en fauna. Ook landschap, architectuur en cultuur zijn anders dan thuis en daarmee zijn het aansprekende onderwerpen. Waar je dus ook naartoe gaat, de camera hoeft nooit in de tas te blijven. Heb je een specifiek onderwerp in gedachten, dan zul je je reisbestemming hierop af moeten stemmen en dat kan soms even zoeken zijn. Wanneer is een bepaald landschap op zijn mooist? Waar vind je een bepaald dier of een soort bloem? Op welk moment heeft een stam in Afrika een bepaald ritueel? Het is niet 10
mogelijk om in het kader van dit boek een compleet overzicht te geven van de belangrijkste combinaties van onderwerp en locatie en we verwijzen daarom naar internet, waar dergelijke informatie vaak snel te vinden is. Heb je je reisbestemming gekozen, dan kun je in Google Maps kijken of van die locatie een gedetailleerd landschapsoverzicht beschikbaar is of misschien zelfs Streetview. Dit geeft vooraf een indruk van ligging en afstanden en je weet bijvoorbeeld waar de zon opkomt of ondergaat. Dit laatste kun je nog verder uitrafelen op www.photoephemeris.com (TPE), een handige site om ook de plaats van zonsopkomst en -ondergang te bepalen. De informatie is ook als app verkrijgbaar. Omdat je niet overal internet ter beschikking hebt, is het zinvol een landkaart of afdrukken van Google Maps mee te nemen en eventueel een kompas. Dan heb je altijd inzicht in de plaats waar je je bevindt en de richting die je volgt.
Zonsopkomst en -ondergang in Mumbai op 3 oktober 2012 (bron: TPE)
Ook het mondiale weer heeft dankzij internet geen geheimen 11
meer. Op foreca.com kun je van elke plaats in de wereld het actuele weer opvragen met vaak zelfs een voorspelling van vijf tot tien dagen. Ook www.weeronline.nl geef je soortgelijke informatie.
Het weer in Libreville (Gabon) op 31 januari 2012
12
Je kunt je reis natuurlijk helemaal zelf uitzoeken. Dat is leuk om te doen en staat garant voor veel voorpret. De kans bestaat echter dat je dingen over het hoofd ziet. Er zijn reisorganisaties die je al die zorgen uit handen nemen en op basis van hun ervaringen onaangename verrassingen kunnen voorkomen. Zo kun je eens een kijkje nemen op fotoreizen.startpagina.nl of de site van SNP Natuurreizen.
Reizen betekent waarschijnlijk dat je je gaat verplaatsen met auto, trein, boot of vliegtuig en daarmee belast je het milieu. Ook het verblijf op exotische locaties kan schade aanrichten aan de natuur. Ga dus bewust om met de keuze van bestemming en vervoer. In steeds meer gevallen kunnen negatieve milieueffecten gecompenseerd worden tot klimaatneutraal en wordt gewerkt met kleine groepen onder leiding van ervaren (lokale) reisleiders. SNP is hierin gespecialiseerd.
Individueel of groep Als je op reis bent waarbij fotografie een belangrijk onderdeel is, zul je merken dat je in veel gevallen tijd en aandacht nodig hebt voor het maken van de optimale foto. Ook moet je soms heel vroeg of heel laat op moeilijk toegankelijke locaties zijn. Bij een algemene groepsreis met een niet-fotograferend gezelschap zul je merken dat je snel een ‘buitenbeentje’ wordt, dat altijd achter de rest aankomt en te laat is. Ga je met een grotere groep op stap, kies dan een specifieke fotoreis, waarbij alle deelnemers fotografie als hoofddoel hebben. Wil je echt volledige vrij zijn in je doen en laten, dan ga je alleen 13
op stap of met één of twee reisgenoten. Je kunt dan zelf bepalen wat je wilt zien, waar je naartoe gaat en wanneer dat plaatsvindt. Het verdient wel aanbeveling om in sommige gebieden een lokale gids in te schakelen. Die kan als tolk dienen, je ‘verborgen’ plekjes laten zien en je tevens attent maken op gebruiken en regels.
Kleding, voeding en hygiëne Als je op een fotoreis gaat, is het natuurlijk belangrijk welk gereedschap je meeneemt om alle prachtige onderwerpen die je gaat zien te kunnen fotograferen. Minstens zo belangrijk echter is je persoonlijke verzorging. In wat voor klimaat kom je terecht? Welke kleding is daarvoor het meest geschikt en past die in de lokale gebruiken? Heb je voldoende verschoning bij je of kun je kleding ter plekke wassen? Kun je onderweg geschikte kleding of schoeisel kopen? Niet alleen de uitwendige mens moet verzorgd worden. Je moet ook nadenken over de beschikbaarheid van eten en drinken in zowel kwalitatieve als kwantitatieve zin. De drinkwatervoorziening is daarbij van levensbelang. Maar ook als je een dieet hebt of medicijnen gebruikt, zul je je terdege moeten realiseren dat in het buitenland niet alle middelen direct voorhanden zijn. Internet is weer een goede informatiebron als je de reis zelf organiseert. Anders moet je je laten informeren door het reisbureau. Aangezien je niet al je eten en drinken voor de hele reis zelf mee kunt nemen, zul je gebruik moeten maken van de lokale voorzieningen. Besmet voedsel kun je echter in veel gevallen niet direct onderscheiden en een belangrijk aspect bij het voorkomen van voedselinfectie is daarom een goede hygiëne, waarbij een aantal aandachtspunten van belang is:
14
Was je handen na gebruik van toilet, voor je gaat koken en voor je gaat eten. Drink mineraalwater, thee, en vruchtensap. Géén kraanwater. Was groenten en fruit in schoon water. Ben je er niet zeker van of het water schoon is, was ze dan in gekookt water. Fruit kun je beter zelf schillen. Breng je eten snel aan de kook (100° C) en laat het een kwartier doorkoken. Eet geen rauw (tartaar) of halfrauw vlees of rauwe schelpdieren. Kook niet-verpakte melk altijd voor gebruik. Kook op warme dagen ook flessenmelk uit een aangebroken fles. Bescherm je voedsel tegen vliegen. Bewaar etensresten in de koelkast, niet in een koeltas. Gesteriliseerde producten (in blik, pot of foliepak) die niet in de koelkast bewaard hoeven worden, zijn in onbeschadigde verpakking houdbaar. Vacuüm verpakt vlees of vleeswaren zijn niet houdbaar. Heb je buikpijn of diarree, blijf dan buiten de keuken. Was je handen vaak en goed, zeker na gebruik van het toilet. Was keukengerei en vaatwerk af in heet sop en spoel het af in zuiver water. Gebruik schone thee-, hand- en vaatdoeken. Spoel deze na gebruik uit in een sopje en droog ze vlug, liefst in de zon. Hygiëne vermindert de kans dat het voedsel wordt besmet met ziekteverwekkers. Koelen vermindert de kans op vermenigvuldiging van bacteriën. Verhitten doodt de meeste ziekteverwekkers. Bron: www.lcr.nl Behalve dat je eventueel de juiste en voldoende medicijnen – 15
verdeeld over verschillende tassen of koffers – mee op reis neemt, is het ook raadzaam een kleine huisapotheek mee te nemen. Een kort overzicht. Paracetamol tegen koorts of bij pijn (neem bij reizen naar warme landen liever geen zetpillen mee). Loperamide bij diarree zonder koorts of bloed (niet voor jonge kinderen). ORS om uitdroging te voorkomen (vooral bij kinderen, ouderen en zwangere vrouwen). Voldoende van de voorgeschreven antimalariamiddelen. Insectenwerend middel met DEET. Middel tegen jeuk van insectenbeten. Zonnebrandcrème met een hoge factor. Een verbandset. Bron: www.lcr.nl
Vervoer en bagage Hoe je ook naar je bestemming reist, het is van belang dat je fotoapparatuur redelijk compact in één tas past. Je hebt dan altijd direct zicht op je kostbare en kwetsbare gereedschap. Bij een vlieg-, boot- of treinreis kun je zo je fototas ook altijd als handbagage meenemen. Daarmee voorkom je vermissing, beschadiging en diefstal. Het is overigens toch niet onverstandig om de hoeveelheid camera’s, lenzen en accessoires te beperken, omdat al dit materiaal in het veld al snel een geweldige last wordt. Het beknot de bewegingsvrijheid om bijzondere standpunten te kunnen kiezen én aan het einde van de dag zullen rug, schouders, nek en armen behoorlijk vermoeid zijn. In hoofdstuk 2 gaan we verder in op onder meer fototassen en -koffers en eventuele internationaal geaccepteerde sloten.
Reisdocumenten, inentingen en verzekering 16
Het is vanzelfsprekend dat je je paspoort en andere reisbescheiden meeneemt als je vertrekt. Behalve dat ze toch nog regelmatig vergeten worden, bestaat ook de kans dat je pas een week voor vertrek ziet dat een paspoort verlopen of niet lang genoeg geldig is. Regel tijdig de toelating tot een bepaald land en begin ruim van tevoren met de aanvraag van een visum. Het bespaart je veel kopzorgen als dit allemaal goed geregeld is. Welke documenten je nodig hebt voor je reisbestemming kun je navragen bij de ambassade van het betreffende land. Op cibtvisas.nl kun je alle informatie vinden, maar ook bij de ANWB en andere visumdiensten. Controleer ook op tijd of voor je reisbestemming inentingen verplicht zijn of aanbevolen worden. Het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (www.lcr.nl) kan je hier alles over vertellen. Houd er rekening mee dat met het verkrijgen van zowel visa als inentingen kosten gemoeid zijn. Je kunt ter plaatse veel problemen voorkomen door je goed te beschermen tegen insectenbeten. Hierbij gelden de volgende aandachtspunten: Draag bedekkende kleding (lange mouwen, lange broek, sokken, schoenen). Bescherm onbedekte lichaamsdelen (gezicht, handen, enkels) met insectenwerende middelen. Middelen met diethyltoluamide (DEET) zijn het effectiefst. Gebruik een muskietennet, liefst geïmpregneerd. Een geïmpregneerd net wordt speciaal aanbevolen bij: bezoek aan gebieden met resistente malaria tropica; kwetsbare reizigers (zwangere vrouwen, kinderen, ouderen); 17
personen die reizen onder primitieve omstandigheden; langverblijvers. Bron: www.lcr.nl Als je op reis gaat, dien je een goede reisverzekering te hebben die dekking biedt voor de meest voorkomende incidenten: ziekte en ongevallen; diefstal of verlies van bagage; schade aan derden; rechtsbijstand; repatriëring; annulering. Er zijn veel verzekeraars die dit voor je kunnen verzorgen. Geef bij het afsluiten aan wat je reisbestemming is, hoe lang je daar verblijft en met hoeveel personen je gaat. Dat laatste in verband met een mogelijke groepsverzekering. Internet kan ook hier een goed beginpunt zijn, met name reisverzekering.startpagina.nl.
Lokale gebruiken en wetgeving Andere landen, andere mensen, andere gebruiken en andere wetgeving. In Nederland worden we weinig beperkt in ons doen en laten en zijn we tevens bekend met de restricties van openbare gebouwen en locaties. Dit kan op je reisbestemming heel anders zijn, wat kan leiden tot vervelende situaties en zelfs tot inhechtenisneming. Ook hierbij is voorbereiding van groot belang en mogelijk moet je je ter plaatse laten informeren door de lokale autoriteiten. Veel zaken zijn echter vanzelfsprekend en hebben meer te maken met beleefdheid dan met gebruiken of wetgeving. Vraag derhalve altijd toestemming voor een portret en ga niet zonder toestemming een kerk of heiligdom in. Draag geen aanstootgevende kleding en maak niet onnodig veel lawaai. 18
Hoewel taal soms een barrière kan zijn in de communicatie met de lokale bevolking, is lichaamstaal internationaal. Stel je daarom gereserveerd op als dat nodig is en benader mensen met een lach.
Mensen zijn overal anders, maar lachen overal hetzelfde
Verblijfsfaciliteiten Als je in het buitenland verblijft, is het van belang dat je weet welke faciliteiten er beschikbaar zijn. Zijn er winkels in de buurt van je verblijfplaats en is er op redelijke afstand een ziekenhuis te vinden? Hoe zijn de wegen en is er openbaar vervoer? Kun je een 19
auto of fiets huren? Kun je ergens kleding wassen en drogen? Niet alleen moet je weten welke voorzieningen er in de directe omgeving zijn, maar ook bij je verblijfplaats. Is er stroom (welk voltage) en zo ja, ook de hele dag? Wat voor stekkers heb je nodig als je bijvoorbeeld de accu van je camera wilt opladen? Is er dekking voor je mobiele netwerk? Is er internet en met welke bandbreedte? Heb je de beschikking over airco, verwarming en een koelkast/vriezer? Hoe zijn de afspraken over bedlinnen en handdoeken? Als je het antwoord weet op al deze vragen, kun je daarop anticiperen en eventueel je bagage erop aanpassen of tijdelijke voorzieningen regelen.
Reisschema en agenda Je reis kan een rondreis zijn langs verschillende locaties of je maakt vanuit één plaats verschillende uitstapjes. Hoe het ook zij, een reisschema komt altijd van pas om in een vaak kort tijdsbestek toch zo veel mogelijk van de omgeving of een onderwerp te zien en zo veel mogelijk te beleven. Belangrijk is dat je weet welk vervoer je gaat gebruiken en wat de daarbij behorende reistijden zijn. Het begrip ‘snelweg’ verschilt van land tot land en is het toevallig regentijd, dan moet je op de ‘A1’ van Tanzania rekening houden met een gemiddelde snelheid van 20 km/h in plaats van 120 en ben je dus voor 100 kilometer zes keer langer onderweg! Mits je geen autopech krijgt. Stem je reisschema in ieder geval goed af op aankomst en vertrek. Zorg ervoor dat je door onverwacht lange reistijden of problemen met reisdocumenten niet ‘de boot mist’ en op tijd aanwezig bent voor het vervoer terug naar Nederland. Neem de openingstijden van natuurreservaten, nationale parken, musea, wereldattracties en dergelijke mee in het opstellen van een agenda. Er is geen grotere teleurstelling dan na een lange reis voor 20
een gesloten deur staan.
Samenvatting Wellicht heb je gedurende dit hele hoofdstuk gedacht dat je het allemaal al weet. Gelukkig, want dan ga je goed voorbereid op reis en zul je onderweg zelden voor onaangename verrassingen komen te staan. Toch kunnen voor de hand liggende zaken over het hoofd gezien worden. Gebruik de informatie daarom als een welkome reminder.
Nuttige websites Reisadvies
www.gezondopreis.com www.reisomdewereld.nl www.rijksoverheid.nl www.lcr.nl reisadvies.startpagina.nl www.ggd.nl www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/wijs-op-reis Reisvoorwaarden en verzekeringen
www.anvr.nl www.vergelijk-reisverzekering.nl Reisboeken en kaarten
nieuw.dezwerver.nl Reisdocumenten
cibtvisas.nl www.paspoortinformatie.nl 21
Reisorganisaties
www.snp.nl fotoreizen.startpagina.nl www.anwb.nl De belangrijkste ontdekkingen uit dit hoofdstuk:
Een goede voorbereiding is de helft van een geslaagde reis. Zorg goed voor je foto-apparatuur, maar ook voor jezelf. Respecteer lokale gewoonten en gebruiken.
22
