De Melbourne Schaal. Foto-illustraties

De Melbourne Schaal Foto-illustraties

KU Leuven, 2015 ©

De Melbourne Schaal Theologische grondopties voor katholieke schoolidentiteit - Diagram

Institutionele Reconfessionalisering

preferentiële schoolidentiteit op theologische gronden

Recontextualisering

Christelijke Waardenopvoeding

Confessionaliteit

Institutionele Secularisering

CONFESSIONALITEIT. Kerktorens en bijbels, twee traditionele tekens van het katholiek geloof, dat doorheen onze cultuur gevlochten zat als een cultuurchristendom. De klassieke geloofsvermiddelingen zijn van oudsher de Bijbel en de geloofsgemeenschap. Via de Schrift en de Kerk kom je tot het ware geloof.

Bron: www.kuleuven.be/thomas (11/09/2015)

CONFESSIONALITEIT. Het kruisbeeld en het schoolbord getuigen van ververlogen tijden waarin geloof en school onlosmakelijk met elkaar verbonden waren.


CONFESSIONALITEIT. De letters die de kinderen leren lezen worden opgehangen rond het kruis: het kruisbeeld hangt centraal –want heeft er altijd gehangen-, de leerstof wordt errond gedrapeerd. Opvallend is dat de letter J en K (Jezus Kristus) net naast het (klassieke) kruisbeeld zijn beland.

Bron: J. Bouwens (2009)

CONFESSIONALITEIT. De overdekte ommegang van het seminarie werd doorheen de tijd als het ware automatisch gevuld met fietsenrekken. Het oude Christusbeeld uit het seminarie bleef aan de muur hangen, alsof de functie van de ruimte nooit gewijzigd was.

Bron: J. Bouwens, Mechelen (2010)

CONFESSIONALITEIT. De heiligenbeelden in de gang van deze katholieke school geven de stichtingsgeschiedenis van deze school weer. Ze hebben vandaag een eerder decoratieve waarde. Ze staan op dezelfde hoogte als de informatiebordjes van de school, maar zijn geen Weg-wijzers meer in deze school.

Bron: Student, Antwerpen (2008)

WAARDENOPVOEDING IN CHRISTELIJK PERSPECTIEF. De christelijke boodschap wordt herleid tot enkele universele waarden die erin vervat zitten: eerlijkheid, respect, verantwoordelijkheid, mededogen, vriendschap, samenwerking, vriendelijkheid, behulpzaamheid, …


WAARDENOPVOEDING IN CHRISTELIJK PERSPECTIEF. Er wordt een verbinding gemaakt tussen alledaagse waarden en het geloof, maar wat als de leerlingen straks alleen de affiches of de stenen meenemen naar huis. Komt het geloof dan nog ter sprake?

Bron: J. Bouwens, Ballarat B. Verbesselt (2008)

WAARDENOPVOEDING IN CHRISTELIJK PERSPECTIEF. De drietand geloof, hoop en liefde wordt hier doorbroken. Het geloof wordt gelinkt aan de menselijke ervaring en waarden door te focussen op het grote hart- de Liefde.


WAARDENOPVOEDING IN CHRISTELIJK PERSPECTIEF. Doordat het Mariabeeld boven de waarden staat, wordt er is er een link gemaakt tussen de waarden en geloof. Maar als het beeld plots een andere plaats zou krijgen, blijven alleen de waarden over.


WAARDENOPVOEDING IN CHRISTELIJK PERSPECTIEF. Het grote, klassieke, Mariabeeld fungeert in deze klas als tussenpersoon tussen geloof en leven. De waarden worden onder de vleugels van Maria christelijk gekleurd.

Bron: L. Davison, Ballarat (2011)

WAARDENOPVOEDING IN CHRISTELIJK PERSPECTIEF. Ontwikkelingssteun heeft in deze school een gelovige inspiratie, (louter) omdat de affiche opgehangen werd naast het Mariabeeld.

Bron: B. Verbesselt (2008)

WAARDENOPVOEDING IN CHRISTELIJK PERSPECTIEF. Deze katholieke school profileert haar identiteit door sterk in te zetten op waardenbeleving. De referentie naar de geloofsbron vinden we niet uitdrukkelijk terug op deze foto.

Bron: J. Bouwens, Oakleigh (november 2009)

WAARDENOPVOEDING IN CHRISTELIJK PERSPECTIEF.

Water als goddelijk geschenk. Het woord “God” kan evenwel makkelijk weggenomen worden of vervangen door een ander woord.


WAARDENOPVOEDING IN CHRISTELIJK PERSPECTIEF. Welke inhoud zou een seculiere Bijbel hebben? De Bijbels boodschap is bewust radicaal en tegendraads en onmogelijk herleidbaar tot een waardenpakket.

Bron: www.faithkartoons.com/PreacherCartoo ns.html (15/09/2015)

WAARDENOPVOEDING IN CHRISTELIJK PERSPECTIEF. Kerk en leven worden met elkaar verbonden door een eenvoudig en-teken. Beiden staan nuchter naast elkaar.

Bron: www.kerknet.be/kerk+leven/ (15/09/2015)

INSTITUTIONELE SECULARISERING: Verwaarloosde sacristie van een schoolkapel in een katholiek college in Vlaanderen, die na het overlijden van de schoolpriester en leerkracht klassieke talen niet meer gebruikt werd.


INSTITUTIONELE SECULARISERING: Een heiligenbeeld in het hoekje bij de stopcontacten of in een doosje met allerlei andere nutteloze voorwerpen: alle verwijzingen naar geloof worden weggegooid.


INSTITUTIONELE SECULARISERING. Dit heiligenbeeld doet vanaf heden dienst als pilaar, handig om de wandklok aan te bevestigen.

Bron: D. Pollefeyt (2012)

INSTITUTIONELE SECULARISERING: Met een bordwisser werden extra kruisen op de muur gezet, zonder dat leerlingen nog weten waar dat kruis naar verwijst.

Bron: Student, Laken (2012)

INSTITUTIONELE SECULARISERING. Het oorspronkelijke pamflet “God ziet u… hier vloekt men niet” werd geïmiteerd in het nieuwe pamflet. “de dokter ziet u… hier rookt men niet”. Satire en ironie.

Bron: www.huisvanalijn.be/product/godziet-mij-hier-vloekt-men-niet (15/09/2015)

INSTITUTIONELE SECULARISERING. Het woord van God in een Curver box in een verloren hoekje van de klas.


INSTITUTIONELE SECULARISERING. Aan de poort van het kerkgebouw vragen kinderen zich nieuwsgierig af wat die ronde dingetjes zijn die ze hier uitdelen.

Bron: www.jefka.nl/Kerk.htm (15/09/2015)

INSTITUTIONELE SECULARISERING. De Sedes Sapientiae buigt treurend het hoofd bij het debat over het verdwijnen van de K van de Katholieke Universiteit Leuven.

Bron: www.kuleuven.be (2011)

INSTITUTIONELE SECULARISERING. Een satirische verwijzing naar Christus die wegloopt uit de school.

Bron: Student, Brussel (2012)

INSTITUTIONELE SECULARISERING. .Degene die het projectiescherm heeft opgehangen, heeft waarschijnlijk zelfs niet gemerkt dat er ook een kruisbeeld aan de muur hangt.

Bron: Student, Brussel (2012)

INSTITUTIONELE SECULARISERING. Het kruisbeeld is in dit computerlokaal letterlijk van de muur gevallen. Wanneer men deze ruimte zal herschilderen is ook de verwijzing weg.

Bron: B. Slechten (2011)

INSTITUTIONELE SECULARISERING. Deze paterskerk in hartje Mechelen werd getransformeerd tot een prestigieus hotel. Op de website prijst men het verblijf aan onder de slogan: “meer dan een kamer, een unieke beleving”.

Bron: www.martinshotels.com/nl/hotel/martin s-patershof (14/09/2015)

INSTITUTIONELE SECULARISERING. De kerk heeft plaatsgemaakt voor een ruime fietsenstalling. De houten schutsels scheiden de ruimte voor de eredienst van de fietsen.

Bron: C. Brabant (2012)

INSTITUTIONELE RECONFESSIONALISERING. Het geloof moet opnieuw beleefd worden zoals het vroeger ook beleefd werd: op een traditionele manier wordt er met de symbolen uit het christendom omgegaan.


INSTITUTIONELE RECONFESSIONALISERING. De schoonheid van de liturgie en rijke geloofsschat wordt terug centraal geplaats. Ook de school dient opnieuw ingewijd te worden in de ritualiteit van het christendom


INSTITUTIONELE RECONFESSIONALISERING. In deze scholen leert men de kinderen opnieuw uitdrukkelijk wat de eerste communie betekent en behoort de voorbereiding op de sacramenten tot de taak van de school. Er wordt opgeroepen tot gebed voor de kinderen die hun eerst communie gedaan hebben.


INSTITUTIONELE RECONFESSIONALISERING. Zondebesef en het sacrament van de biecht terug uitdrukkelijk een plaats geven op school.


INSTITUTIONELE RECONFESSIONALISERING. Kinderen en jongeren wijzen op het belang van spijt en berouw, de zondigheid van de mens en de noodzaak aan een harde aanpak van fouten.

Bron: www.biblehub.com/acts (15/09/2015)

INSTITUTIONELE RECONFESSIONALISERING. Christendom voorstellen als een strenge godsdienst die fouten niet vergoelijkt en aanstuurt op een vroom leven.

Bron: www.infj.com/INFJ_Humor.htm (15/09/2015)

RECONTEXTUALISERING: Glasramen en spreuken krijgen, vanuit hun betekenis vandaag, een nieuwe vorm aangemeten, die actueel en bij de tijd is.


RECONTEXTUALISERING. In de Australische context krijgt het christendom een nieuw gezicht in dialoog met de kunst van de Aboriginals.


Reconciliation Statement We Sacred Haert Girls’ College community acknowledge that we stand on land for which the Wurundjeri people are traditional custodians. We remember their forebears with respect and commit ourselves to working for reconciliation and justice. De Wurundjeri of Koorie is een volk in Zuidoost-Australië. Een deel van de Wurundjeri's leven op de vlakte van de Yarra, daar waar nu Melbourne ligt. De inheemse bevolking werd in de eerste decennia na de komst van de kolonisten door allerlei ziekten gedecimeerd. De overlevenden moesten toezien hoe hun jachtgebied werd ontbost en ontgonnen en hoe plekken van groot cultureel belang werden vernietigd. Na tien jaar waren er nog slechts drie- tot vierhonderd Aborigines over, die al gauw volkomen afhankelijk waren van de kolonisten. (http://nl.wikipedia.org/wiki/Wurundjeri, 22-08-2011)

RECONTEXTUALISERING. De Heilig Hart school in Melbourne wil het gesprek aangaan met de oorspronkelijke traditie van hun voorouders. Ze laten hun eigen levensbeschouwelijk verhaal bevragen door de traditie en proberen te zoeken naar wat deze overleving hen vandaag kan leren en hoe ze ermee aan de slag kunnen gaan in hun eigen schoolcontext.


“Vandaag steekt de kerktoren niet meer uit – er is geen evidente, laat staan zichtbare referentie. Met een zekere heimwee in het hart zien we dat andere gebouwen boven de kerktoren zijn gaan uitsteken. Bij mijn eerste bezoek aan een stad van wolkenkrabbers, was ik getroffen door een nieuw en aantrekkelijk straatbeeld. Plots zag ik een kerktoren weerspiegeld in een van die mooie buildings met spiegelglas. Het was niet alleen een mooi beeld, het was ook een sprekend beeld – beeld-taal: onze referentie licht op, in en vanuit het profane. Ik vond dit plots een interessant perspectief, want het verwijst naar de manier waarop ons geloof waarachtig wordt en mededeelbaar.” TREES DEHAENE, Is er nog plaats voor levensbeschouwing? Een maatschappelijke en kerkelijke verkenning, in D. POLLEFEYT (ed.), Leren aan de werkelijkheid. Geloofscommunicatie in een wereld van verschil (Nikè-Reeks, 49), Leuven – Leusden, Acco, 2003, p.42.

RECONTEXTUALISERING. Kerk en wereld gaan in dit beeld letterlijk in dialoog met elkaar. We kijken op een nieuwe, andere manier naar het zelfde gebouw. Waardoor het oude gebouw zelf ook in een ander licht komt te staan.

Bron: I. Bavay (2011)

Toen de oude gebedsruimte een opknapbeurt nodig had, ontstond er een interne discussie over de vormgeving van de nieuwe kapel. Uiteindelijk werd een compromis gesloten: het grootste deel van de ruimte werd omgevormd tot een open ontmoetingsplaats waar men in gesprek kan treden en kan vieren in het licht van het Evangelie, waardoor het christelijke geloof kansen tot recontextualisering krijgt.

Echter, een kleiner bij-zaaltje werd ingericht als een meer traditionele bidkapel die de katholieke traditie van het college actief verder draagt (reconfessionalisering).

RECONTEXTUALISERING. In deze schoolkapel vinden we nieuwe vormgeving van de drie- ene God (Vader- Zoon en Geest). Deze Ignatiaanse kapel kreeg de naam Manresa, verwijzend naar de plaats waar de geestelijke oefeningen geschreven werden door Ignatius van Loyola.

Bron: www.kuleuven.be/thomas/page/sacraleruimtes (15/09/2015)

Schilderij: St. Xaverius op missie in India

Nieuwe vergaderlokaal in het Xaveriuscollege te Borgerhout

RECONTEXTUALISERING. Het klassiek schilderij van Sint Xaverius werd op weldoordachte wijze geïntegreerd in een modern ingekleed lokaal: groot en opvallend, losstaand van de stenen muur, van achteren belicht, centraal in de ruimte (en in de gesprekken). Op deze manier beoogt de directie het oude verhaal op hedendaagse wijze centraal te stellen en levend te houden.

Bron: Student, Borgerhout (2011)

Mozaïek met fragmenten uit het leven van St. Brendan. Een schoolproject van een kleine katholieke basisschool met voornamelijk kinderen met een migratieachtergrond of uit sociaal zwakker gezinnen. In samenwerking met een kunstenares maakten leerkrachten, kinderen en ouders een fantastisch glazen mozaïek met scènes uit het avontuurlijke leven van de Heilige Brendan, aangevuld met andere Bijbels taferelen, in een frisse en hedendaagse vormgeving.

RECONTEXTUALISERING. Deze mozaïek kreeg een plaats op de vloer tussen de nieuwe multifunctionele sporthal en de schoolbibliotheek. Zo zal hij in de komende jaren getuigenis afleggen van hoe de katholieke identiteit van deze school bestaat in de dynamiek tussen het traditionele erfgoed en het levende geloof van de schoolbevolking.


RECONTEXTUALISERING. In deze kapel vinden we een hedendaagse vormgeving van altaar en doopvont, in scherp contrast met het klassieke Mariabeeld in de rechterhoek.


RECONTEXTUALISERING: Deze man op de bank ziet eruit als een dakloze, maar is tegelijk ook een Christusfiguur (met stigmata in de voeten): het beeld leert ons op zoek gaan naar waar wij Christus vandaag kunnen ontmoeten.

Bron: Timothy Schmalz - Homeless Jesus (2012 ) www.freep.com/story/life/2015/05/15/dfphomeless-jesus-sculpture-detroit/27390465/ (20/05/2015)

RECONTEXTUALISERING. Deze Filipijnse poetsvrouw is in haar houding, haartooi en kledij een verwijzing naar Maria Magdalena. Mogelijke interpretatie: Dubbelzinnigheid: tussen kuisheid (sacrale, poetsvrouw) en sensualiteit

Bron : fotografe Malou Swinnen (1994) www.kuleuven.be/thomas/page/mariamagdalena-in-veelvoud/ (15/09/2015)

RECONTEXTUALISERING: Het geloof krijgt een hedendaagse invulling: kruisbeelden krijgen op allerlei ‘nieuwe’ manieren vorm en kleur.

Bron: J. Bouwens en B. Verbesselt (2009)

RECONTEXTUALISERING: Jezus Christus als superheld. Wie zijn vandaag de helden die in Zijn voetspoor treden? Hoe kunnen we op school helden zijn zoals Jezus het ons voordeed?


RECONTEXTUALISERING: De kapel van de ontluiking: wanneer je binnenkomt in deze kapel lijkt het allesbehalve een kapel, maar terwijl de luiken langzaam opengaan, kijk je met een heel nieuwe blik naar de glasramen die erachter verborgen zaten.

Bron: Vlaams Lassaliaans Perspectief, Groot-Bijgaarden. Ontwerp van Tom Callebaut en Cindy Tirry, TCCT

RECONTEXTUALISERING. Een beeldje in de vorm van een leeg wit doopkleedje, gemaakt van gebroken kristal, herdenkt de slachtoffers van seksueel misbruik in de kerk. .

Bron: Kathedralen van Brugge en Antwerpen, op initiatief van de werkgroep ‘Mensenrechten in de Kerk’, ingehuldigd door Mgr. De Kesel en Mgr. Bonny op Stille Zaterdag 2012

RECONTEXTUALISERING. Inculturatie als een vorm van recontextualisering. Het Mariabeeld in deze Haïtiaanse klas gaat helemaal in dialoog met de context.


RECONTEXTUALISERING. De kinderen kregen de opdracht om de Goede Week en Pasen op een eigen manier vorm te geven. Het verrijzenisgebeuren wordt symbolisch uitgedrukt door een kleurrijke zwerm vlinders.


RECONTEXTUALISERING. Voor het station van Leuven trof men anno 2013 dit hedendaags kersttafereel aan.


RECONTEXTUALISERING: Een transformatie van het kerstverhaal naar de huidige context: Geen herders, maar garagisten, de man draagt de baby, de vrouw draagt een boodschappentas.

Bron: Jan Hynes, Bonding time: the nativity in Townsville, Australia, 2007. Oil on canvas.

Bonding time: de geboorte in Townsville, Australië In een stal De locatie van deze foto is een tankstation, want stallen vindt men niet meer in onze stedelijke omgeving. Het gouden Shell logo, het symbool van de geboorte (Botticelli's Geboorte van Venus, 1482) wordt algemeen gebruikt in religieuze schilderijen. In veel culturen is het gekoppeld aan de conceptie, regeneratie en de doop. Het is ook een verwijzing naar de christelijke bedevaart (attribuut van St Christoffel). De herders Garagisten nemen de plaats in van de herders op bezoek bij het pasgeboren kindje Jezus. De ene draagt een licht (Jezus brengt licht voor de wereld); de tweede draagt een instrumentenkoffer, zinspeelde op de instrumenten van het geboorteproces; en de derde monteur draagt olie (een verwijzing naar de handgemaakte olielampen, de geestelijke genade, verlichting en zegen, de zalving van koningen en de geparfumeerde olie, vermeld in het Nieuwe testament). Olie is in vele culturen een symbool van toewijding, overgave en wijsheid. Jozef Een moderne en betrokken vader, aanwezig bij de geboorte, houdt het kindje Jezus vast. Jezus is niet gewikkeld in doeken maar in papieren handdoek, het enige wat beschikbaar is in het tankstation. Sommigen zien het papier als een verwijzing naar het Oude Testament, naar de stammen van Israël. Maria Ze draagt haar blauwe jurk, de kleur die spiritualiteit suggereert. De jurk kan aan de voorkant geopend worden om haar baby makkelijker de borst te geven. De knoppen zijn rood (bloed) en hartvormige (verwijzend naar haar liefde voor de baby). Maria draagt een rode boodschappentas met de slogan van het Rode Kruis 'Bloed redt levens', verwijzend naar Jezus 'dood aan het kruis om het leven van de gelovigen te redden. In de zak zit een stokbrood en een fles rode wijn, de link naar het sacrament van de Eucharistie. Decor De palmtakken verwijzen dan weer naar de Levensboom en naar Palmzondag. Het is ook een verwijzing naar de maagd Maria ‘je gestalte is zo slank als een palm' (Hooglied 7, 7). Het gele 'The Way' bordje op de oprit toont de Weg naar de verlossing. De pijl wijst naar een jong meisje gekleed in een feeërieke outfit, gekleed als een engel met een lelie (kerst/Pasen) en een gouden ster (ster van Bethlehem) in de hand. Op het dak zit een ibis (de Heilige Geest) en zie je drie groeiende zaadjes (de Drie-eenheid en de drie kruisen op de Calvarieberg).

RECONTEXTUALISERING. Een hedendaagse lezing en vormgeving van het kersttafereel.

Bron: ANDREW HAMILTON SJ, A Friendly Guide to Jesus, Mulgrave (Australia), John Garratt Publishing, 2010, page 6.

De Melbourne Schaal. Foto-illustraties

Recommend Documents