de kracht van De Kindertelefoon

KT maart 2013

Magazine van de Kindertelefoon

DE VRIJWILLIGER

IN BEELD

De Kindertelefoon en kindermishandeling

de kracht van De Kindertelefoon illustratie: Menah

editorial

De belangrijkste stap, al 34 jaar ‘De Kindertelefoon, bestaat die nog?’ Het is geen zeldzaamheid dat onze medewerkers deze vraag gesteld wordt wanneer ze vertellen dat ze bij deze hulpdienst werken. In zekere zin is dat goed nieuws. Ze luisteren naar de problemen van 8 -18 jarigen en geven antwoord op hun vragen. Of de onderwerpen nu serieus, ernstig, speels, onzeker, voor de hand liggend of verrassend zijn, altijd vindt het contact plaats in de beslotenheid van de anonimiteit. Die anonimiteit houdt blijkbaar goed stand. Maar; Ja! De Kindertelefoon bestaat nog steeds. Al 34 jaar lang. En inmiddels is De Kindertelefoon veel meer dan een telefonische hulpdienst alleen. Om een beeld te geven: naast de meer dan 400.000 telefoontjes, heeft De Kindertelefoon ruim 110.000 chatcontacten per jaar en ruim 640.000 bezoekers op de website. Dit intensieve contact met jongeren over wat hen bezig houdt, geeft De Kindertelefoon een maatschappelijke barometerfunctie. Zozeer dat de organisatie veel kennis ontwikkelt over hulpverlening aan jongeren en kinderen, dat zij bij kan dragen aan de opbouw van hulplijnen in het buitenland en een bijdrage levert aan wetenschappelijk onderzoek. Wie denkt; ‘De Kindertelefoon, ik merk er nooit iets van, die organisatie bestaat vast niet meer’, heeft het goed mis. Bijna alle (95%) kinderen en jongeren in Nederland kennen De Kindertelefoon. Het contact met De Kindertelefoon is voor een belangrijke deel van hen een eerste (geruststellend) antwoord op hun vraag, een eerste stap uit hun problemen. De belangrijkste stap vaak… En dàt is hetzelfde gebleven al die 34 jaar. Voor een organisatie die onderdeel uitmaakt van een sector waarin de komende jaren veel gaat veranderen, is het soms jammer dat de essentie van haar werk achter de schermen plaats vindt. Want als volwassenen zich soms nauwelijks bewust zijn van het bestaan van De Kindertelefoon, of van de noodzaak van haar bestaan, hoe kan je dan verwachten dat ze verstandige besluiten nemen over de toekomst ervan? Dat is precies de reden waarom u, politicus, bestuurder, manager, partner of geïnteresseerde van De Kindertelefoon dit magazine in handen heeft. Zodat iedere betrokkene, al dan niet bekend met De Kindertelefoon, zich een beeld kan vormen van de betekenis van deze organisatie voor de kinderen en jongeren in onze samenleving. Een betekenis die mijns inziens moeilijk overschat kan worden. Maar oordeelt u vooral zelf.

Veel leesplezier! Hans Kamps

Voorzitter Jeugdzorg Nederland

www.kindertelefoon.nl 3

INHOUD 3 4 6 8 12

Editorial

Herinneringen aan De Kindertelefoon volwassenen die vroeger gebeld hebben

15

Hoe het allemaal begon

16

Vrijwilliger in beeld: Nourdin

32

Interview Yvonne van Sark over het puberbrein

34 37

Kindertelefoon & Seks Geen taboes wel plezier

Inhoudsopgave Timeline 34 jaar De Kindertelefoon

17 20 21 22 23

Dit is waar het om gaat thematiek in beeld | fotodossier

46 Kindertelefoon & Kindermishandeling 50 Enquete & polls over kindermishandeling 51 Vrijwilliger in beeld: Irma 52 Meldknop.nl 53 PR materiaal 54 Infographic 56 Interview

Het belang van Childhelplines Kinderen over hun rechten Samenwerkingspartners in de strijd voor kinderrechten Professionele vrijwilliger De belkamer volgens Gabriel Kousbroek

Willemijn van Dolen

57

Vrijwilliger in beeld: Jolanda

24 25

Vrijwilliger in beeld: Aileen

Dossier KT online - chatten - forum - peer 2 peer

31

Vrijwilliger in beeld: Trijntje

58 60 65 66 67

Kindertelefoon & Pesten Childhelplines over de wereld Vrijwilliger in beeld: Luuk Stichting Vrienden van de KT Colofon en credits

5

6 KT magazine

Van de 21 Kindertelefoonvestigingen zijn er inmiddels 18 aangesloten bij het Landelijk Overleg Kindertelefoons (LOK), een overlegvorm waarin de aangesloten Kindertelefoons autonoom blijven.

Alle vestigingen van De Kindertelefoon zijn vanaf nu gratis te bereiken op één nummer: 06-0432

De Kindertelefoon lanceert de website www.kindertelefoon.nl, waar kinderen en jongeren zelf reacties kunnen insturen naar rubrieken als “de klaagmuur” en “droomkasteel”.

De Kindertelefoon bestaat 18 jaar en is officieel volwassen! We vieren dit met een belmarathon waarbij bekende ambassadeurs voor een keertje de telefoon bemannen.

De Kindertelefoon is nu ook bereikbaar voor mobiele bellers via een speciaal 0900nummer.

TIJDLIJN

De Kindertelefoon gaat met de tijd mee en opent een nieuw kanaal. Naast de telefoon kunnen kinderen en jongeren voortaan via de chat een vrijwilliger spreken.

De functie van De Kindertelefoon komt in de Wet op de jeugdzorg waarmee De Kindertelefoon onderdeel wordt van Bureau Jeugdzorg. Het Landelijk Overleg Kindertelefoon gaat over in een Landelijk Bureau Kindertelefoon (onderdeel van Jeugdzorg Nederland).

Oprichting van De Kindertelefoon Academie, via de academie worden alle vrijwilligers van De Kindertelefoon uniform op-geleid.

Introductie van actief verwijzen: kinderen die zich in een bedreigende situatie bevinden, kunnen – als ze dat zelf willen – vanaf De Kindertelefoon direct doorverbonden worden met de afdeling spoedeisende hulp van Bureau Jeugdzorg.

Vanaf nu is De Kindertelefoon vanaf ieder toestel, vast en mobiel, gratis te bereiken op 0800-0432

Chatten & bellen

Feest! 30 jaar

Van 8 tot 18 jaar

0800 - 0432 (gratis)

De website van De Kindertelefoon wordt vernieuwd en het forum wordt gelanceerd: een veilige omgeving waar jongeren tussen de 13 en 18 jaar met elkaar kunnen praten.

Pilot peer-2 peer wordt gestart; jongeren kunnen chatten met een leeftijdgenoot

13 20

12 20

20

11

09 20

08 20

07 20

05 20

03 20

00 20

97 19

95 19

92 19

83 19

19 79 Oprichting van De Kindertelefoon. De eerste vestiging was in Amsterdam en in een paar jaar tijd volgden er nog 20 vestigingen door heel Nederland. Ieder met een eigen nummer.

Eerste uitgave van Kindertelefoon Magazine.

Praten in vertrouwen

7

Kijk op www.kindertelefoon.nl

6100-092 30jaar kindertelefoon Poster A3.indd 1

2/26/09 10:48:28 AM

34

jaar kindertelefoon de kracht van het kind aanboren tekst: Jan Pieter Ekker

Dag in dag uit staan de vrijwilligers van De Kindertelefoon klaar voor kinderen en jongeren. Al 34 jaar lang luisteren ze naar kinderen en jongeren van 8 tot en met 18 jaar, autochtoon en allochtoon, uit de grote stad en uit een piepklein gehucht. De vrijwilligers geven hun advies over duizend-en-een verschillende onderwerpen, stellen vragen, verwijzen door of bieden simpelweg een luisterend oor. In die 34 jaar is De Kindertelefoon uitgegroeid tot een sterk merk: 95 procent van de kinderen in Nederland kent De Kindertelefoon. Waarin schuilt de kracht van De Kindertelefoon?

www.kindertelefoon.nl Rechten van zelfstandige individuen De Kindertelefoon is opgericht in het Jaar van het Kind,1979. De telefonische hulpdienst was een particulier initiatief, ontstaan vanuit de gedachte dat ieder kind in vertrouwen moet kunnen praten over een probleem. Met deze visie geeft De Kindertelefoon concreet invulling aan het Verdrag inzake de Rechten van het Kind (gebaseerd op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens). De artikelen 12, Participatie en hoorrecht en 13, Vrijheid van meningsuiting van dat Verdrag zijn van belang. Die wijzen er op dat het kind recht heeft om zijn of haar mening te geven over alle zaken die het kind aangaan. En dat de overheid ervoor moet zorgen dat het kind die mening kan uiten en dat er naar hem of haar wordt geluisterd. Het recht op vrijheid van meningsuiting omvat ook de vrijheid inlichtingen en denkbeelden te verzamelen, te ontvangen en te verspreiden, rekening houdend met de rechten van anderen. Dit in ogenschouw genomen, is het uitgangspunt van De Kindertelefoon dat kinderen zelfstandige individuen zijn die in staat zijn zelf oplossingen te bedenken, beslissingen te nemen en deze uit te voeren.

8 KT magazine

Onderdeel van Bureau Jeugdzorg Nederland heeft die verantwoordelijkheid ondergebracht in de Wet op de Jeugdzorg van 22 april 2004. Deze wet regelt de aanspraak op, de toegang tot en de bekostiging van jeugdzorg. In artikel 10 lid c van die wet staat dat Bureau Jeugdzorg – binnen de door de provincie bij de subsidiëring gestelde grenzen – tot taak heeft ‘het door vrijwilligers per telefoon laten adviseren van jeugdigen over door hen telefonisch voorgelegde vragen of problemen’. Bellen is gratis sinds 2009, ook vanaf een mobieltje. Het bestaansrecht van de gratis hulpdienst is dus verankerd in de wet en ondergebracht bij Bureau Jeugdzorg.

gebied van pesten willen kinderen en jongeren weten wat ze er aan kunnen doen en hoe ze er mee kunnen omgaan, of ze willen weten wat nu het verschil tussen plagen en pesten is. De thuissituatie van kinderen is ook een veelvoorkomend onderwerp; dit zijn gesprekken over bijvoorbeeld ruzie tussen ouders, welke regels normaal zijn voor pubers of dat een broertje of zusje wordt voorgetrokken. De overige gesprekken gaan over onderwerpen als lichaam, ziekte, puberteit, mishandeling en geweld, vrije tijd, alcohol en drugs, school en werk, gevoelens en emotionele problemen. De verschillende soorten onderwerpen waarover gebeld en gechat wordt, zijn al jaren stabiel en worden niet of nauwelijks beïnvloed door de waan van de dag of zaken die breed worden uitgemeten in de media.

Eén Kindertelefoon Anoniem Hoewel de ruim 800 vrijwilligers bellen en chatten vanuit achttien locaties verspreid over het hele land, is er één telefoonnummer, één chatplatform, één registratiesysteem en één website. Kortom: er is één Kindertelefoon. In 1979 begon De Kindertelefoon met de telefonische hulpdienst, in 1995 kwam daar de website bij en in 2003 de chatfunctie. Sinds 2011 kunnen de bezoekers van de website kiezen in welke leeftijdscategorie zij vallen (8-12 jaar of 13-18 jaar). Ze komen dan terecht op een website die op hun leeftijd is toegesneden met een speciale ‘look & feel’. Zo kan De Kindertelefoon beide doelgroepen nog beter bereiken. Een belangrijk onderdeel van de website voor de 13 tot 18-jarigen is het forum, waarop bezoekers kunnen sparren met leeftijdsgenoten. Jongeren posten er berichtjes en geven elkaar advies. 'Ik ben voor de webcam geweest voor iemand die ik niet kende… of kon zien. Ik voel me zo schuldig, ik weet zeker dat hij m’n gezicht niet zag. Maar nu zegt hij van wel? Dat kan niet! Het blijft me achtervolgen. Wat moet ik doen??' Anoniem, 13 jaar. Om ervoor te zorgen dat het forum een veilige omgeving blijft, heeft De Kindertelefoon vrijwilligers opgeleid tot moderators die in de gaten houden of er geen ongepaste of kwetsende berichten worden geplaatst. Het is de bedoeling dat de website in de toekomst als een trechter gaat werken; dat kinderen en jongeren eerst op de website op zoek gaan naar antwoorden op hun vragen en daarna bepalen of ze nog telefonisch of via de chat contact op willen nemen met een vrijwilliger van De Kindertelefoon. Vele onderwerpen Vrijwilligers registreren over welk onderwerp kinderen contact opnemen via de telefoon of de chat. Bijna zestig procent van de gesprekken gaat over vier onderwerpen: seksualiteit, relaties, pesten en thuis & familie. Zo komen jongeren met allerlei vragen die gaan over zoenen, strelen en knuffelen, maar ook over masturberen, neuken en orale seks. Ze praten over een verkering die uit raakt, een vriendje of vriendinnetje dat thuis niet welkom is of vertellen dat ze eigenlijk geen echt goede vrienden hebben. Op het

Anonimiteit is gegarandeerd, want kinderen en jongeren hoeven niet hun echte naam te geven en De Kindertelefoon heeft geen nummerherkenning. Het nadeel is dat terugkerende niet-serieuze bellers hierdoor niet te herkennen zijn. Of een gesprek al dan niet serieus is, is overigens niet altijd even gemakkelijk te bepalen. Naast de plagers, volwassenen met psychische problemen en (…) Ik word al een paar maanden gepest op school. KT Jeetje, wat vervelend voor je! Wat zou je in dit gesprek van De Kindertelefoon willen? Een oplossing zodat het pesten ophoudt. KT Die zou ik je graag geven, maar een kant en klare oplossing bestaat jammer genoeg niet. We kunnen wel samen nadenken over wat je zou kunnen doen om de situatie beter te maken. Wat zou jij het liefste tegen die pesters willen zeggen? Dat het stom is wat ze zeggen en dat ze naar zichzelf moeten kijken. KT Dat klinkt goed. Maar dan gaan zij weer terugschelden natuurlijk. KT Hmm, goed punt. Misschien zou je het dan op een andere manier kunnen zeggen? Hoe dan? KT Bijvoorbeeld“dat is jouw mening, ik heb er geen problemen mee en als jij dat wel hebt, is dat jouw probleem”, wat vind je daarvan? Ja, dat zou ik best eens kunnen proberen! KT Wat knap dat je het gaat zeggen. Wanneer ga je dat doen? Ik denk morgen al, als ik ze weer zie op school. KT Dat lijkt mee goed plan. Fijn dat je even hebt gebeld. Ja, heel erg bedankt! 9

KT Hallo met De Kindertelefoon, met Maartje. Hallo... KT Wil je iets vragen of vertellen? Ja, ik ben bang dat mijn ouders gaan scheiden KT Oh jee, dat is nogal wat! Hoezo denk je dat ze gaan scheiden? Ze maken al een tijd veel ruzie of ze zeggen juist een hele tijd niets tegen elkaar en nu heb ik mijn moeder tegen mijn tante horen zeggen dat ze het niet meer trekt en weg wil gaan. KT Wat heftig zeg. Hoe vond je dat om te horen? Niet leuk. KT Nee, dat kan ik me voorstellen. Wat een vervelende situatie. Hebben je ouders hier weleens met jou over gepraat? Nee, ze vertellen me helemaal niets. Ik hoor ze wel ruzie maken als ik in bed lig en dan moet ik huilen. KT Je voelt je er dus erg verdrietig over? Ja heel erg.

‘Ik ben voor de webcam geweest voor iemand die ik niet kende… of kon zien. Ik voel me zo schuldig, ik weet zeker dat hij m’n gezicht niet zag. Maar nu zegt hij van wel? Dat kan niet! Het blijft me achtervolgen. Wat moet ik doen??’

Empowerment Harde cijfers over de effectiviteit van De Kindertelefoon bestaan niet, door de anonimiteit en vertrouwelijkheid kan er na een gesprek niet worden gemeten wat er met een kind gebeurt. Harde cijfers zijn eigenlijk ook niet nodig; de kracht van De Kindertelefoon schuilt in het simpele uitgangspunt van een laagdrempelige plek waar kinderen terechtkunnen met onderwerpen die ze niet durven, kunnen of willen bespreken met hun ouders of mensen uit hun omgeving. De empowerment van het kind staat centraal. De Kindertelefoon neemt kinderen serieus; ze worden gezien als zelfstandige individuen die in staat zijn zelf oplossingen te bedenken, beslissingen te nemen en deze uit te voeren.

De kracht van het kind aanboren, dat is de kracht van De Kindertelefoon.

terreurbellers zijn er namelijk ook kinderen die niks durven zeggen, of jongeren die een verhaal ophangen om uit te vinden hoe de dienst werkt. Dit laatste gebeurt vooral onder jongeren die niet precies weten waarmee ze allemaal bij De Kindertelefoon terecht kunnen. De Kindertelefoon probeert hier ondermeer met gastlessen op scholen (zo’n 700 per jaar) verandering in te brengen. In extreme situaties, zoals mishandeling of zware emotionele problemen, kán de anonimiteit worden opgeheven, maar alleen als de jongere dat zelf wil. Als de jongere zijn naam bekendmaakt, nadat hij door de vrijwilliger op voorhand zo goed mogelijk is verteld wat de consequenties zijn, kan hij of zij door middel van een conference call meteen worden doorverwezen naar Bureau Jeugdzorg. Professioneel Elk kind wordt door iedere vrijwilliger, op welke locatie hij of zij ook werkt, op dezelfde, professionele manier te woord gestaan. Vrijwilligers worden opgeleid volgens een landelijke training, waar de laatste jaren hard aan gewerkt is. Alle gesprekken die bij De Kindertelefoon binnenkomen, verlopen via het zogenoemde vijffasemodel. Een model dat De Kindertelefoon heeft ontwikkeld op basis van wetenschappelijke inzichten, om het kind zo goed mogelijk van dienst te kunnen zijn.* Onderzoek van het Kohnstamm Instituut heeft uitgewezen dat de gespreksmethodiek van De Kindertelefoon effectief is. * In het artikel ‘De professionaliteit van De Kindertelefoon’ wordt het vijf-fasemodel nader toegelicht. Zie pagina 22.

ENKELE CIJFERS: • Jaarlijks ruim 400.000 keer gebeld, een kleine 1100 gesprekken per dag • Jaarlijks ruim 110.000 chatgesprekken • Website bijna 1,7 miljoen pageviews, met 419.000 unieke bezoekers • 7 dagen per week open van 14-20 uur, het hele hele jaar door • 800 vrijwilligers, professioneel opgeleid • 60 % van de gesprekken gaan over relaties, seksualiteit, pesten en thuis/familie

Anoniem, 13 jaar. 10 KT magazine Foto: Catherine Coumou

11

Herinneringen aan De Kindertelefoon tekst: Julie de Graaf | beeld: privé-archief geïnterviewden

De Kindertelefoon is al 34 jaar de plek waar kinderen en jongeren anoniem hun hart kunnen luchten. Journalist Julie de Graaf ging voor het Kindertelefoon Magazine op zoek naar mensen die ergens in die afgelopen 34 jaar hebben gebeld. Hoe kijken zij nu terug op hun gesprek met De Kindertelefoon?

Janneke (1966) belde de Kindertelefoon in 1979

Ik

heb één keertje gebeld en dat herinner ik me nog heel goed: ik was 12, zat in de brugklas en mijn ouders waren voor het eerst een weekje op vakantie zonder de kinderen. Mijn broertje en zusje logeerden bij mijn opa en oma, en ik bij mijn oom en tante. In die week overleed een jongen uit de groep waarmee ik elke dag twaalf kilometer naar school toe fietste. Hij had tijdens zijn bijbaantje op de molen een klap van de wieken gekregen en was op slag dood. Ik kende hem niet heel goed, maar had stilletjes een oogje op hem. Toen ik hoorde dat hij was overleden, was ik helemaal in de war en erg verdrietig. Het was voor het eerst dat iemand van mijn leeftijd overleed, en dan ook nog iemand die ik leuk had gevonden. Ik twijfelde heel erg of ik naar zijn begrafenis moest gaan. Ik wilde niet mijn ouders bellen, omdat ik bang was dat zij zich zorgen om mij zouden maken op hun vakantie, maar ik durfde het ook niet met mijn oom en tante te bespreken, omdat ik zo in de war was over mijn eigen gevoelens. Dat was het moment waarop ik De Kindertelefoon heb gebeld. Van te voren was ik doodzenuwachtig. Ik had over De Kindertelefoon gehoord via een advertentie in een meisjesblad, maar wist niet zeker 12 KT magazine

’’

Toen ik had opgehangen gloeide ik helemaal van spanning en van opluchting

of dit wel iets was waar ik over mocht bellen. Gelukkig was het een heel fijn gesprek. Ik geloof dat ik onmiddellijk begon te huilen, maar dat ik een lieve vrijwilliger aan de lijn had die mij snel op mijn gemak wist te stellen. We hebben gepraat over de dood van de jongen en mijn gevoelens. Ze vertelde mij dat niemand het raar zou vinden als ik naar de begrafenis zou gaan en dat je ook naar een begrafenis mag gaan als je iemand niet heel goed hebt gekend. Dat was voor mij erg belangrijk om te horen. Verder drong ze er op aan dat ik mijn oom en tante zou vertellen wat er was gebeurd, zodat ik steun uit mijn omgeving zou hebben. Toen ik had opgehangen gloeide ik helemaal van spanning en van opluchting; wat was ik blij dat ik had mogen bellen en wat was het wonderlijk geweest om met een vreemde een veiligheid te kunnen ervaren, die ik op dat moment nergens anders vond. Ik heb haar advies opgevolgd en heb het meteen dezelfde dag nog aan mijn oom verteld, die daar heel goed op reageerde. Hij is later die week met mij naar de begrafenis gegaan. Mijn kinderen zijn nu 11 en 13 en weten van het bestaan van De Kindertelefoon. Ik zou het heel goed vinden als ze een keertje zouden bellen als ze ergens mee zitten, omdat ik weet dat De Kindertelefoon de functie heeft van een neutrale derde. Uit eigen ervaring weet ik bovendien dat het niet betekent dat ze dan geen vertrouwen in mij hebben, maar dat het soms fijner is om iets met een relatief vreemde te bespreken.’

Joris (1970) belde de Kindertelefoon in 1982

Toen

ik elf was raakte ik verliefd op een meisje. En daarna op haar broer. Ik realiseerde me pas dat het “niet normaal was” om op jongens te vallen toen ik aan het meisje vertelde dat ik haar broer ook leuk vond en zij boos werd. Vervolgens vertelde ze aan iedereen die het wilde horen dat ik “een homoflikker” was. Dat was de start van een verwarrende tijd waarin ik lang geworsteld heb met het ontdekken van mijn identiteit. Het was begin jaren ’80 wel in de mode om als jongere over je problemen te praten, dus er waren allerlei instanties waar ik terecht kon. Er waren radioprogramma’s waar je naar toe kon bellen om advies te krijgen, maar ook telefoonlijnen als Korrelatie, het Gay & Lesbian Switchboard en natuurlijk De Kindertelefoon. Ik ontdekte De Kindertelefoon in de Taptoe, een blad voor kinderen waar ik een abonnement op had. Alleen al het bestaan van een telefoonlijn speciaal voor kinderen waar ik anoniem mijn verhaal kwijt kon, vond ik een grote opluchting. Toen mijn ouders een keertje niet thuis waren, heb ik gebeld. Ik zal toen een jaar of 12, 13 zijn geweest en was op zoek naar bevestiging dat er meer mensen waren zoals ik. Daarnaast had ik allerlei vragen: wat gaat dit betekenen voor de rest van mijn leven? Hoe gaat het nu verder met mij? Hoe kom ik aan een vriendje? Hoe vertel ik het mijn ouders? Bij De Kindertelefoon heb ik een soort noodkreet kunnen uiten. Van het gesprek zelf kan ik me niet meer zoveel herinneren, behalve dat ik het fijn vond om iemand aan de lijn te krijgen met wie ik in vertrouwen kon praten. Dat alleen al is heel veel waard als je zo in de put zit. Het gevoel dat ik aan dat gesprek heb overgehouden, was een gevoel van aanmoediging. De vrijwilliger heeft me echt moed in willen praten om het aan mijn ouders te vertellen, zodat ik kon merken dat de wereld dan niet zou vergaan. Dat was makkelijker gezegd dan gedaan, want ik heb jarenlang in een identiteitscrisis gezeten en ben er zelfs depressief van geweest. Hoewel mijn ouders nogal vrijzinnig zijn en ik kon weten dat ze dit niet af zouden keuren, heb ik er heel lang over gedaan om uit de kast te komen. Pas om mijn negentiende had ik een doorbraak, en heb ik het aan mijn beste vriend verteld. Op dat moment viel er een last van mijn schouders. Daarna ging alles eigenlijk vanzelf en was mijn probleem ineens opgelost.

’’

Bij De kindertelefoon heb ik een soort noodkreet kunnen uiten (…) Van het gesprek zelf kan ik me niet meer zoveel herinneren, behalve dat ik het fijn vond om iemand aan de lijn te krijgen met wie ik in vertrouwen kon praten

Ellen (1970) belde de Kindertelefoon regelmatig tussen 1980 en 1982

’’

Dan luchtte ik eerst mijn hart over de pesterijen en daarna vertelde ik ook over de leuke dingen die ik had meegemaakt

Ik

werd erg gepest op de lagere school en voelde me heel onzeker. Bij ons in de klas was het “stoer” om iemand op te wachten en in elkaar te slaan, waardoor ik altijd bang op school kwam en niet naar huis durfde. Thuis kon ik niet op veel begrip rekenen. “Sla er maar op los” en “Je zal er zelf wel onderdeel van uitmaken” zeiden mijn ouders. Op school werd het pesten wel gezien, maar niet echt serieus genomen. Het was een afschuwelijke periode, waarin ik gelukkig mijn verhaal kon doen bij De Kindertelefoon. Ik belde regelmatig en wist 13

’’

De behoefte van kinderen om gehoord te worden, zal nooit verdwijnen

op een gegeven precies bij welke Kindertelefoon-locatie ik fijn kon kletsen. In die tijd waren er nog verschillende nummers voor de verschillende vestigingen van De Kindertelefoon, en ik heb ze bijna allemaal uitgeprobeerd. De gesprekken betekenden heel veel voor mij, omdat ik gehoord werd en serieus werd genomen. Ik was in die tijd heel eenzaam en keek er echt uit naar uit om af en toe te bellen. Dan luchtte ik eerst mijn hart over de pesterijen en daarna vertelde ik ook over de leuke dingen die ik had meegemaakt; over dat ik was gaan zwemmen of bij mijn opa en oma was gaan logeren. Zo heb ik van mijn tiende tot mijn twaalfde gebeld, totdat mijn vader een keer heel boos werd om de mysterieus hoge telefoonrekeningen. Rond die tijd zijn mijn ouders gescheiden en stopte mijn moeder met werken, waardoor ze altijd thuis was en ik niet meer kon bellen. Gelukkig had ik De Kindertelefoon steeds

minder nodig, omdat ik naar een andere school ging, vrienden maakte en minder eenzaam werd. Toen ik twintig was, las ik een oproep in de krant dat De Kindertelefoon bij mij in de buurt op zoek was naar vrijwilligers. Ik heb me meteen aangemeld en heb vier jaar lang met heel veel plezier naar kinderen geluisterd en ze advies gegeven. In die tijd heb ik er hard voor geknokt om te zorgen dat De Kindertelefoon gratis zou worden. Ik ben zo blij dat dit nu zo is, en dat het nummer niet op de telefoonrekening van je ouders verschijnt. Nu is De Kindertelefoon echt voor iedereen toegankelijk. Op het moment ben ik heel tevreden als vrijwilliger bij het Landelijk Cliëntenforum Jeugdzorg, maar ik sluit niet uit dat ik ooit weer bij De Kindertelefoon aan de slag ga. Als ik jongeren spreek met problemen, dan vertel ik ze altijd over De Kindertelefoon en de mogelijkheid om te chatten of te bellen. Ik denk dat de behoefte van kinderen om gehoord te worden nooit zal verdwijnen en draag De Kindertelefoon dan ook een heel warm hart toe.’

Marleen (1989) belde De Kindertelefoon in 2000

Mijn

ouders rookten en dat vond ik al op jonge leeftijd heel erg. Ik was vrij vocaal en creatief in mijn protest: ik maakte tekeningen van halfdode mensen met nog een sigaret in hun hand, plakte overal in huis zelfgemaakte “verboden te roken”-borden en knipte hun sigaretten doormidden of stopte ze in een glas water. Als ik mijn ouders zag roken werd ik heel kwaad, zeker als ze probeerden om stiekem ergens een sigaret op te steken. Ik was behoorlijk militant, maar het was echt een grote bron van frustratie. Toen ik 9 of 10 was heb ik hier over naar De Kindertelefoon gebeld toen ik op een middag bij mijn buurmeisje aan het spelen was. Ik verwachtte niet dat De Kindertelefoon zou zorgen dat mijn ouders zouden stoppen met roken, maar het leek me wel fijn om een keer mijn verhaal te doen. Ik weet nog dat ik het niet eng vond om te bellen; eerder stoer omdat ik mijn ouders lekker ging verklappen. Ik herinner me dat ik een aardig meisje aan de lijn kreeg, met een heel lieve stem. Ze luisterde goed en gaf allemaal tips die ik natuurlijk al lang geprobeerd had, maar toch voelde ik me gesteund. Het betekende veel voor mij dat er nu een keer

’’

14 KT magazine

Nadat ik had opgehangen, was ik heel blij: Ik voelde me getroost en begrepen

een volwassene aan mijn kant stond. Nadat ik had opgehangen, was ik heel blij: ik voelde me getroost en begrepen. Jammer genoeg heeft het gesprek uiteindelijk niet geholpen met mijn probleem. Ik ben nog wel doorgegaan met mijn anti-rookprotest, maar inmiddels is het dertien jaar later en roken mijn ouders nog steeds...’

Hoe het allemaal begon 1979

was het internationale jaar van het kind en het jaar dat De Kindertelefoon werd opgericht. Een van de oprichters was Denny Mouqué. Zij vertelt over het prille begin van de organisatie en de verrassingen die de eerste lichting vrijwilligers stonden te wachten. Tekst: Catherine Coumou | Beeld: privé-archief Denny Mouqué

‘Samen kijken hoe we kinderen laagdrempelig kunnen bereiken’, zo luidde het oproepje in de Volkskrant. Ik was net klaar met mijn studie orthopedagogiek en dit leek me wel wat. Ik reageerde en met een clubje van vier zijn we meteen begonnen. Er waren in die tijd maar weinig voorzieningen waar kinderen met vragen en problemen terecht konden. Je had wel het Jongeren Advies Centrum, een plek waar kinderen die diep in de problemen zaten naar toe konden, en zogenaamde wegloophuizen voor kinderen die het thuis niet meer zagen zitten. Maar wij wilden iets creëren waar een kind snel en makkelijk om hulp kon vragen, voor allerlei problemen en situaties. Dat deze hulp via de telefoon moest, was ons meteen duidelijk. Bellen leek ons het meest anoniem en laagdrempelig. Bovendien wilden we zoveel mogelijk jongeren bereiken. En via een telefoonlijn bereik je nu eenmaal veel meer jongeren dan met een centrum waar ze langs moeten komen. Met dat groepje zijn we toen gaan kijken: wat is er voor nodig en wat kunnen wij doen om zo’n telefoonlijn op te zetten? We gingen op bezoek bij de reeds bestaande hulplijn voor volwassenen, om te kijken hoe dat in zijn werk ging. Daarna hebben we de lokale voorzieningen voor jongeren in kaart gebracht, zochten we uit hoe we vrijwilligers konden trainen in gesprekstechnieken en begonnen we een stichting zodat we subsidie konden krijgen. Er kwam dus heel wat bij kijken. Al snel kregen we wat financiële steun van organisaties als Kinderpostzegels en Jantje Beton. Met dat geld konden we een kamer in de Amsterdamse Jordaan huren en telefoons aanschaffen. En zo zijn we in 1979 met een stuk of twaalf vrijwilligers begonnen. Ook toen al bestond het merendeel van de vrijwilligers uit studenten psychologie of van de sociale academies. De Kindertelefoon was nog niet gratis, maar we konden jongeren die vanuit een telefooncel belden, wel terugbellen.

ontzettend leuke tijd met een heel enthousiaste actiegroep. Ons motto was: Elk kind mag bellen, met wat voor vraag dan ook. Een grapje moet kunnen en we blijven altijd vriendelijk! Waar we van schrokken waren de telefoontjes over seksueel misbruik. Dat was in die tijd nog een vrij onbekend probleem. De Kindertelefoon had wat dat betreft een signaalfunctie. We hebben onder meer met De Kinderrechtswinkel samengewerkt om bekendheid aan deze problematiek te geven, maar ook om kinderen middelen te kunnen bieden om seksueel misbruik te kunnen weren en zich te kunnen uiten. Het doorverwijzen van kinderen naar hulpverleners deden we toen dus ook al. Uiteindelijk heb ik acht jaar met veel plezier voor De Kindertelefoon gewerkt, totdat ik toe was aan een nieuwe uitdaging. Nog steeds ben ik erg trots op De Kindertelefoon en op het feit dat er nog steeds zoveel kinderen bellen en chatten. Zelfs al is de toegang tot informatie door de komst van het internet nu veel groter dan in onze tijd, De Kindertelefoon blijft zijn waarde behouden. Eigenlijk was De Kindertelefoon gewoon een gat in de markt!’

‘Voor positieve publiciteit hoefden we eigenlijk niks te doen’

Mooi was de vele steun en PR die we kregen. Zo werden we regelmatig door het jeugd- en het gewone journaal benaderd en voor positieve publiciteit hoefden we eigenlijk niks te doen. Het was een 15

VRIJWILLIGER IN BEELD

wie Nourdin waar Utrecht Nourdin (1977) is 6 jaar vrijwilliger bij De Kindertelefoon in Utrecht. In het dagelijks leven is hij maatschappelijk werker in de dak- en thuislozenzorg. waarom vrijwilliger | Ik vind het belang-

Het belang van

child helplines Tekst: Catherine Coumou | Beeld: CHI

‘Je kunt het niet allemaal oplossen maar je kunt kinderen wel weerbaarder maken’

bijzonder gesprek | Een gesprek dat ik me goed herinner, is een van mijn eerste gesprekken bij De Kindertelefoon. Een klein jongetje belde huilend op vanuit een telefooncel, omdat hij de portemonnee van zijn moeder was verloren bij het boodschappen doen. Hij was helemaal in paniek. Het is mij altijd bijgebleven hoe een kind overstuur kan raken van zoiets kleins als het verlies van een portemonnee. Hij was bang dat hij zijn moeder teleurgesteld had en durfde niet naar huis. Het was voor mij heel mooi om het kind door deze ramp heen te loodsen en hem het vertrouwen terug te geven om naar huis te gaan en het aan zijn moeder te vertellen.

tekst: Julie de Graaf beeld: Bob Bronshoff

de belkamer | De feestdagen zijn erg bijzonder bij De Kindertelefoon. Als we dienst hebben op Sinterklaas dan maken we er een feestje van. We eten pepernoten en taai-taai en drinken warme chocolademelk. Met kerst staat er een boom met voor iedereen een cadeautje eronder en op Valentijnsdag eten we samen chocoladefondue tijdens onze dienst. We beleven dat soort dagen samen met de kinderen die bellen, maar ook met elkaar. 16 KT magazine

Empowerment Child Helpline International is in 2003 opgericht. Child helpline India nam het initiatief. Tijdens een congres in Amsterdam, sloten vijftig andere helplines zich erbij aan. Inmiddels staat de teller op 136. De initiatiefnemers hadden behoefte aan een platform waar ze kennis en ervaring konden uitwisselen. La Rose: "Onze droom is een child helpline in elk land van de wereld, zodat ieder kind in de wereld gehoord kan worden en om hulp kan vragen. Een child helpline is nodig om de rechten van het kind te waarborgen. Het mooiste zou zijn als we niet meer nodig zijn. De cijfers laten helaas zien dat kinderen er niet minder problemen op krijgen. Je kunt het niet allemaal oplossen, maar wat je wel kan doen is kinderen weerbaarder te maken. Empoweren, zodat ze weten als er iets gebeurt: ‘Dit is niet normaal, ik moet iemand vinden die me helpt uit deze situatie te komen.’ " De omstandigheden waarbinnen child helplines opereren verschillen soms dag en nacht net als de gebruikte (communicatie) middelen. Wat is nu de overkoepelende factor tussen de child helplines? ‘Alle child helplines onderschrijven de Rechten van het Kind, zoals het recht om gehoord te worden en het recht om je te kunnen uitdrukken (artikelen 12 en 13). Iedere child helpline probeert anoniem en laagdrempelig beschikbaar te zijn. Maar de voorwaarden

waaronder je dit kan doen verschillen. In sommige landen is het bijvoorbeeld moeilijk om de anonimiteit van kinderen te waarborgen en in andere landen is het belangrijk het kind meteen uit een levensbedreigende situatie te halen. Dat kinderen gratis contact met je kunnen zoeken en dat je als organisatie outreachend werkt, dàt is de overkoepelende factor.

Creëer breed draagvlak Een belangrijke taak van CHI is het opzetten van child helplines in landen waar deze nog niet bestaan. Dat zijn landen die zeer van elkaar kunnen verschillen in aanwezige faciliteiten en/of politiek systeem. Hoe is het om onder zulke omstandigheden een child helpline op te zetten? “Voor het opzetten van een child helpline hebben we een draaiboek ontwikkeld waarin ervaringen van andere child helplines zijn verwerkt. De eerste regel: benader iedereen die je erbij kan betrekken van ministeries, jongeren, sociale instellingen en politie tot NGO’s. Je gaat bij telefoonbedrijven langs want kinderen moeten gratis contact kunnen opnemen. Creëer vooraf een zo breed mogelijk draagvlak. Dan is de volgende stap: Waar hebben de jongeren in ons land behoefte aan? De mensen die voor de helpline gaan werken moeten worden getraind. Je brengt in kaart naar welke organisaties kan worden doorverwezen als een kind belt dat gewond is of psychische problemen heeft, want je laat het kind niet aan zijn lot over. Een child helpline bestaat dus nooit alleen.” 17

interview

rijk om iets voor kinderen te betekenen en ik was op zoek naar een vrijwilligersfunctie waarin dat kon. De Kindertelefoon was in die tijd actief op zoek naar mannelijke vrijwilligers en vrijwilligers met een allochtone achtergrond, dus ik was eigenlijk dubbel welkom. Ik vind het heel belangrijk dat ik vanuit mijn multiculturele achtergrond andere vrijwilligers dingen kan uitleggen, bijvoorbeeld waarom allochtone kinderen veel over bepaalde onderwerpen bellen en chatten. Daarnaast merk ik dat allochtone kinderen die bellen, het fijn vinden om te horen dat ik ook een andere achtergrond heb. Het schept een band.

V

oor veel kinderen in de wereld is er tegenwoordig een luisterend oor, in de vorm van een gratis telefonische hulpdienst. Dit is voor een belangrijk deel te danken aan Child Helpline International (CHI), een internationaal netwerk van 136 kinderhulplijnen en belangrijk voorvechter van kinderrechten. Wat is nu precies het belang van child helplines wereldwijd? En wat is de rol van De Kindertelefoon binnen dit internationale netwerk? In gesprek met directeur Nenita la Rose van Child Helpline International, dè netwerkorganisatie voor child helplines.

Dis ART. Verdragstekst 12

‘Met een half miljoen kinderen in Nederland gaat het niet goed, dat is veel teveel’

Participatie en hoorrecht 1. De Staten die partij zijn verzekeren het kind dat in staat is zijn eigen mening te vormen, het recht die mening vrijelijk te uiten in alle aangelegenheden die het kind betreffen, waarbij aan de mening van het kind passend belang wordt gehecht in overeenstemming met zijn leeftijd en rijpheid.

Internationale data helpen bij lobby Daarmee is de basis voor een nieuwe child helpline gelegd, maar daarmee ben je er als helpline nog niet. Wat doet CHI nog meer voor haar leden? “Een belangrijke ondersteunende rol van CHI naar haar leden toe is capaciteitsversterking. Dit doen we door trainingen te geven en door peerexchange, waarbij de leden bij elkaar op bezoek gaan en leren van deze uitwisseling. Zo zorgen we dat de organisaties zich kunnen ontwikkelen. Deze peerexchange is heel belangrijk: elke helpline heeft zijn eigen expertise waar anderen weer van kunnen leren. CHI verzamelt data van alle child helplines. Deze data zijn een belangrijk instrument in het beschermen van kinderen. We verwerken deze data in rapporten waarmee we lobbyen bij overheden en internationale organisaties. Zo geven we trends aan wat wereldwijd de voornaamste redenen zijn dat kinderen contact opnemen: informatie, kindermishandeling, verwaarlozing en psychische problemen. De afgelopen jaren is het ons goed gelukt om met belangrijke internationale instituten zoals de Europese en Afrikaanse Unie, de Arabische liga, en de VN samenwerking op te bouwen.”

WERELDKAART ‘Elke helpline heeft zijn eigen expertise waar anderen weer van kunnen leren’

ART. Verdragstekst 13 Het wereldwijde netwerk van Child Helplines (augustus 2011)

■ 119 leden in 100 landen The Global Network of Child Helplines: Membership as of August 2012

18 KT magazine

‘De Kindertelefoon bestaat al vanaf 1979, er is in al die jaren veel kennis opgebouwd en aan vele landen overgedragen’

Vrijheid van meningsuiting

■ 48 aspirant leden in 42 landen

Full members* 119 members in 100 countries

Internationale rol Kindertelefoon Kindertelefoon Nederland is een van de langst bestaande child helpline met een groot aantal actieve en goed getrainde vrijwilligers. Wat voor rol speelt De Kindertelefoon binnen het netwerk van CHI? “De Kindertelefoon is vanaf het begin zeer betrokken en heeft een belangrijke rol gespeeld bij het ontstaan van CHI. De Kindertelefoon bestaat al vanaf 1979, er is in al die jaren veel kennis opgebouwd en aan vele landen overgedragen. Met Suriname en de Antillen en diverse landen in Europa wisselt De Kindertelefoon kennis en ervaringen uit. Zo is Nederland onder ander erg goed in vrijwilligersmanagement. Ook heeft de Nederlandse hulpdienst het draaiboek van CHI mede ontwikkeld. Dit wordt in principe door alle child helplines in het netwerk gebruikt.’

2. Hiertoe wordt het kind met name in de gelegenheid gesteld te worden gehoord in iedere gerechtelijke en bestuurlijke procedure die het kind betreft, hetzij rechtstreeks, hetzij door tussenkomst van een vertegenwoordiger of een daarvoor geschikte instelling, op een wijze die verenigbaar is met de procedureregels van het nationale recht.

Associate members* 48 membersChild in 42helplines countries zijn ge-

InCountries Nederland er talloze De telefoon is al lang niet meerCountries het enige with zijn child helplines thatinstanties fulfil the CHIdie membership criteria. that CHI is working closely with to start child helplines, baseerd op het Internaand that fulfil the CHI associate membership criteria. zich met het welzijn van kinderen bezigcommunicatiemiddel om jongeren te behouden en plekken waar jongeren naar toe reiken door de toevloed aan sociale metionaal Verdrag inzake • Albania • France als De • Malaysia • Slovenia • Afghanistan • Libya kunnen. Wat voegt een organisatie diamogelijkheden. Hoe zie je de toekomst de Rechten van het Kind Kindertelefoon nog toe? Welk belang heeft van child helplines? • Algeria • Gambia • Maldives • South Africa • Antigua, Barbuda • Liechtenstein de• Kindertelefoon anno 2013 in moeten meegaan in de ontwikArgentina (2) volgens jou • Germany • Mauritius “Child helplines • Spain • Armenia • Madagascar van de Verenigde Naties; Nederland? keling van jongeren, want wil je met jongeren in • Aruba • Greece (2) • Mexico (2) • Sri Lanka (2) • Azerbaijan met name • Malta (2) op de volgen“De cijfers spreken voor zich, het afgelopen jaar is contact komen dan moet je eerst weten hoe je ze • Australia • Guinee Conakry • Mongolia bereikt. Daarom • St.moeten Marten • Bahrain • Mauritania er ruim een miljoen keer contact gezocht met De we jongeren meer bede twee • Austria Daarmee geven• kinderen Hong Kong, S.A.R. • Namibia • Suriname • Belarus (2) •artikelen: Mongolia Kindertelefoon. zelf aan trekken bij ons werk. Ik vind het prachtig dat De dat• deze behoefte en noodzaak er• is, dat ze deze plek Kindertelefoon nu een peerpilot onderneemt en (2) Bangladesh Hungary • Nepal • Swaziland • Benin • Montenegro artikel 12: ‘Het recht nodig hebben waar ze vertrouwelijk alles kunnen kan begeleiden zodat zij aan • Belgium • Iceland • Netherlands kijkt hoe je jongeren • Sweden • Bhutan • Mozambique om als kind gehoord te zeggen zonder dat ze beoordeeld of veroordeeld leeftijdsgenoten kunnen onder• Bosnia Herzegovina • India • New Zealand de (3)chat zelf hun • Switzerland • Bolivia • Panama worden. Een recent rapport van Defence for Children steunen en adviseren. Dit soort peerondersteuworden.’ • Botswana • Indonesia • Nigeria • Taiwan, P.O.C. • Bulgaria • Sudan concludeert dat het met een half miljoen kinderen in ning zou ik graag inzetten bij andere child help• Brazilniet (2)goed gaat, dat is veel • Iran • Norway • Tajikistan • Cameroon • Tunisia artikel 13: ‘Het recht op Nederland teveel. Elk kind lines. Projecten als deze zijn echt waardevolle • Brunei • Ireland • Pakistan ontwikkelingen • Thailand • Costa Rica • Turkey heeft recht op een onbezorgde jeugd en een mensvoor de toekomst.” het uiten van je mening.’ waardig bestaan. Zolang dat nog niet het geval is, • Burkina Faso • Israel • Palestine • Togo • Cote d’Ivore • Ukraine valt er voor de Kindertelefoon nog veel te doen. Zo • Cambodia • Italy • Paraguay • Trinidad, Tobago • Democratic • United Arab simpel is het.”

• Canada • Chile • China • Colombia

• Japan • Jordan • Kazakhstan • Kenya

• Peru • Philippines • Poland (2) • Portugal

• U.S.A. (7) • Uganda • United Arab Emirates Sharjah

Republic of Congo (DRC) • Ecuador • El Salvador

Emirates Abu Dhabi • U.S.A. (2) • Uzbekistan

1. Het kind heeft het recht op vrijheid van meningsuiting; dit recht omvat mede de vrijheid inlichtingen en denkbeelden van welke aard ook te vergaren, te ontvangen en door te geven, ongeacht nationale grenzen, hetzij mondeling, hetzij in geschreven of gedrukte vorm, in de vorm van kunst, of met behulp van enig ander middel naar zijn keuze. 2. De uitoefening van dit recht kan uitsluitend worden onderworpen aan de beperkingen waarin de wet voorziet en die nodig zijn a) voor de eerbiediging van de rechten of de goede naam van anderen; of b) ter bescherming van de nationale veiligheid of van de openbare orde, de volksgezondheid of de goede zeden.

19

CHI’s w Conven and pro individ and to

This re the CH The con captur by child

The pe to a ma As a re to one

enquete

kinderen over kinderrechten jn? hten zi

erbijna ied t is w h errec vrij abstract begrip. Toacrtijn (16): “Het d n i k t . eef M is een j wa Weet ji vraag, want “rechten”bedoeld wordt. Zo schkrt voor kinderen, a en ige t er mee Een last n gema an volwassen anj i veer wa z e g l n a o a o i z spec ten d s beh een wel

D

e Kindertelefoon staat voor kinderrechten, in het bijzonder voor het recht om gehoord te worden en het recht op vrijheid van meningsuiting. Deze, en andere kinderrechten zijn vastgelegd in het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK, 1989). Het IVRK is door bijna alle landen van de wereld ondertekend en vormt in Nederland het uitgangspunt voor jeugd- en gezinsbeleid. Een belangrijk document dus, al zullen er maar weinig kinderen zijn die alle 54 artikelen uit hun hoofd kennen... Dat zette De Kindertelefoon aan het denken: weten kinderen eigenlijk wel wat hun rechten zijn? We vroegen het aan 40 kinderen tussen de 9 en 16 jaar.

h e r hten di en andere rec moeten ande g niet voor c e r n j i z o n hebb hun at ze n ken. Ze Kindere e anders den assenen omd kinderen konden in lle z e re omdat rden dan volwn.” Ook iets jonge en om draait. Annab at t o d deld w kunnen zorge aar het bij kinderrech n hebben er e t zichzelf en mooi uitleggen w iets te zegg ll (10) zei: “Da t d i r oo ren OOKterd.” En Urg n dat je ze nie eigen w e d n i k e is Dat (11): “ rdt gelu moet geven, m misschien wel o w e z a er naar deren vrijheid t beste antwoord kw ar eens een a n e i je de k shandelen.” H Verzin zelf m dan ook nog “ t i gaat m 1), want die schreef: ten en zie he gelijk in. ch rlijk y (1 den, van Raa voor re , daar heeft hij natuu ven von d ij r r h o c o s e b efsan oeilijk te ? ander w snappen.” Tja ens Nur m lg n t o a e v w , ” g s m opnoetekenis van rechten noet specifiek “cornflakeet meest genoemd. Open n maar te e t h c erre el kinderen de be op eten - in h rden, werden h cht om buit d n i k e wo aak t re cht aar ve twe Kan jij het interessant, want wer de inhoud. Het ret mishandeld te, niet onbelangrijk, hechten werden minderev rd er ov m nie ol te gaan, en creatie). Andere re een naam t ere Hier we o uidelijk t d h k c u t e s e een n het r m naar scho 31 IVRK: recht op re cht heeft om rzorging. And e waren z n e k e n drin r het recht o ht bestaat, artikel d het re het recht op v id, een eigen n i (10) - e k o r c o e e d s en gevolgd dat ied n van de weinigen e, gezellighe een eigen t overig de voet schreef recht da p o n e ie e ( d liefd n ht op recht 9) als ee ige te spele o was Ym (11) de en , en noemde B-Jay ( eer het recht op geluisterd, rec 0) dat alle kinderen mes (1 a rm te t d. Z genoem geboor oemden waren onde naar je word iloh (9) en Eve-Rose se). Helaas voor de d e d j i b h o krijgen sommige kinderen n geving, dat er n. Tot slot vonden S en ifoon”, zei Eve-R e die lige om iets te zegge us Shiloh, “het liefst rechten i e v n e e m ld kamer, n het recht o n euro beltegoed”, a an e hebt, d , geloof en telefoon (“met tie omen in het IVRK. m ? e n e l e b op e opgen te word een pro ook helpen.” hebben e d og níet j r n s ls o l a r o A o o h ge cht v grijk. n diegene je h en goed” vindt, n m a o l is dat re e t b h l c et re te denken. “Hee misschien ka worden “logisc n bij.” Hafsa (11) h n a v d je gewoo rd te lang na rt en eren Wat vinvraag hoefde niemand d naar je luisteecht om gehoon kinderen horen er ooks er op dat er naar kind r e n e ze Over de at iema vulde in dat zij het n dan volwassenen rt”, en Noëmi (11) we d d e o ers zie luiste isa (14) is het g gen and naar me 5). En L

1 and erd.” de din Naomi ( t er iem genege a n soms t d e d r r is e o schreef d e w t in t ik tk ijks land? ef werden r e l heb da belangr denk da d e t o ik e e v t h e n t N g a h t e “w haar “ec nders h hten inlefoon en Unic. Verder werden c et voor e dat “ik a r r m o e n d zei dat h e te word voor kibninnen. De Kinderderombudsmanen “beroemde rd moet n e t t geluiste e ich inzlopende antwoorden ring en de Kin ingin, Marco Borsato d door moez t a d j i nk j n de meest uiteen digden de rege ez, maar ook kon n bescherm okters. e d e i W e om ein worde ocenten en d ag kwam Selena G de plek n a e r n e v e e t r e w t h e z e b c e d d re Op d stin Bie md. Op at hun bescherming, d ren als Ju r t genoe n s e e t e v s e e p r m o h t c r he aanse p deren s e kinde d d Amerik dere kin , n m g A e r . o n o n e e z g algeme u Jeugd a ” in het e r u B , mensen rs

20 KT magazine

ders en

vade

Samenwerkingspartners

in de strijd voor

kinderrechten De Kindertelefoon is niet de enige organisatie die zich sterk maakt voor de rechten van kinderen in Nederland. We vroegen De Kinderombudsman, UNICEF en Defence for Children wat zij doen voor kinderrechten.

‘Met kinderrechten is iets bijzonders aan de hand. Als je het iemand op de man of vrouw af vraagt, vindt iedereen het een schande als de rechten van kinderen worden geschonden. Toch is de schending van kinderrechten aan de orde van de dag. Ook vandaag en ook in Nederland. De Kinderombudsman controleert of de overheid de kinderrechten in Nederland naleeft. Hij doet dit ook bij organisaties in het onderwijs, de kinderopvang, de jeugdzorg en de gezondheidszorg. Hij probeert structurele oplossingen te vinden voor problemen die met de rechten van kinderen te maken hebben. Het is belangrijk dat zowel volwassenen als kinderen weten wat kinderrechten zijn. De Kindertelefoon speelt een belangrijke rol in het vergroten van dit bewustzijn.’

‘Het werk van UNICEF is gericht op het verbeteren van de situatie van kinderen waar ook ter wereld. Dat gebeurt op verschillende manieren. UNICEF is een kinderrechtenorganisatie, maar ook een hulporganisatie en een noodhulporganisatie. Het werk van UNICEF is gebaseerd op het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Dit verdrag heeft de participatieve rechten van kinderen op de kaart gezet: het recht op informatie, het recht een mening te kunnen vormen en deze te kunnen uiten. Het werk van De Kindertelefoon is sterk met deze rechten verbonden. De Kindertelefoon laat kinderen praten over hun zorgen en ideeën en geeft hen de informatie die ze nodig hebben. De gesprekken die de kinderen met De Kindertelefoon hebben, geven ons inzicht in de onderwerpen en zorgen die bij kinderen leven. Met dat inzicht kunnen wij proberen de situatie van kinderen verder te verbeteren.’

‘Defence for Children komt op voor de rechten van kinderen in Nederland en daarbuiten. We brengen kinderrechten onder de aandacht van de politiek en de samenleving. Door middel van onderzoek, lobby en verspreiding van kennis, met name onder professionals, proberen wij de implementatie van kinderrechten te versterken. En soms, als het nodig is, gaan wij over tot actie. Defence for Children acht De Kindertelefoon van grote waarde omdat deze organisatie rechtstreeks ruimte biedt aan kinderen om hun eigen mening te uiten en om gehoord te worden. De vrijwilligers van De Kindertelefoon zijn goed uitgerust om met kinderen te communiceren. Kinderen krijgen er informatie en worden naar de juiste hulp verwezen. Het werk van De Kindertelefoon draagt bij aan een veilige en goede ontwikkeling van een kind. Dat betekent een goede toepassing van het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind in de praktijk.’

21

De professionele vrijwilliger Luisteren naar kinderen en jongeren is een vak apart. Vrijwilligers die bij De Kindertelefoon werken beheersen dit vak. Ze zijn geselecteerd op hun open houding en op hun drive om echt iets voor kinderen en jongeren te willen betekenen. Iedereen die bij De Kindertelefoon aan de slag wil, volgt bovendien een uitgebreide training waarin veel aandacht is voor gesprekstechnieken.

ervaren vrijwilliger die door De Kindertelefoon opgeleid is om als mentor op te treden. Mentoren begeleiden de aspiranten tijdens hun eerste diensten aan de telefoon en op de chat, functioneren als vraagbaak en geven tips en feedback. Als de mentordiensten zijn afgerond en de training is voltooid, is de aspirant officieel afgestudeerd en een volwaardige vrijwilliger geworden. Dit betekent niet dat de vrijwilliger nu klaar is met leren. De Kindertelefoon organiseert allerlei na-trainingen, evaluatiegesprekken en intervisieavonden om ervoor te zorgen dat onze vrijwilligers zich blijven ontwikkelen.

Vrijwilliger worden

Er zijn verschillende manieren waarop potentiële vrijwilligers met het werk van De Kindertelefoon in aanraking kunnen komen. Alle aspirant-vrijwilligers volgen dezelfde basistraining. Op elke Misschien hebben ze vroeger zelf gebeld, of willen ze locatie wordt die gegeven door gecertificeerde traiin het kader van hun studie of werk graag ervaners. Deze landelijke training is ontwikkeld ring op doen met het werken met kinderen vanuit de gedachte dat ongeacht waar het contact gesprek en jongeren. Sommige mensen horen gesprek gevoerd wordt, de methodiek maken afronden over De Kindertelefoon omdat ze bevan De Kindertelefoon overal hetvriend zijn met een van onze vele zelfde is. Aspiranten leren tijdens 5 1 vrijwilligers, of op een van onze de training wat de basisprinciwervingsacties. Anderen ontpes van De Kindertelefoon zijn, dekken De Kindertelefoon als maar ook hoe ze omgaan met ze actief op zoek gaan naar hun eigen mening en hoe ze professionele een vrijwilligersbaantje voor grenzen kunnen stellen in een paar uur per week. Tel al gesprekken met kinderen en vrijwilliger situatie doel 4 2 uitvragen deze kanalen bij elkaar op, en jongeren. uitwerken 5-fasen model het is niet zo vreemd dat zich jaarlijks honderden aspirantZelf tot een oplossing vrijwilligers aanmelden via het komen sollicitatieformulier op de webEen belangrijk onderdeel van de site van De Kindertelefoon. 3 training wordt gevormd door het vijf-fasemodel. De Kindertelefoon Procedure doel van ontwikkelde dit model op basis van weAspiranten solliciteren bij de locatie het kind bepalen tenschappelijke inzichten. Het gaat uit vijf van De Kindertelefoon waar zij het dichts fasen in ieder gesprek: contact maken, het verbij in de buurt wonen. De Kindertelefoon zoekt haal van het kind verhelderen door vragen te stellen, mensen die open staan voor alles waar kinderen en het doel van kind bepalen, dat doel uitwerken en het gesprek afjongeren in de leeftijd van 8 tot en met 18 zich mee bezighouden ronden. Dit model sluit goed aan bij de visie van De Kindertelefoon en die een luisterend oor kunnen bieden, zonder hun eigen medat kinderen en jongeren de regie over de inhoud van het gesprek ning op te dringen. Als we denken dat iemand in het profiel past in handen houden en zelf tot een oplossing komen. De methodiek wordt diegene uitgenodigd voor een selectiegesprek of zelfs een van het vijf-fasemodel zorgt ervoor dat vrijwilligers zo goed mogecompleet selectieweekend. Tijdens de selectieprocedure worden lijk aansluiten bij het verhaal van het kind. Binnen dit model kan praktische zaken besproken, wordt er geoefend met rollenspellen de vrijwilliger het verhaal van het kind serieus nemen, betrokkenom te kijken hoe iemand zich gedraagt in gesprek met een kind en heid tonen en zelfredzaamheid stimuleren. Naast deze algemene komt ook de motivatie van de aspirant aan bod. Na een positieve gesprekstechnieken gaat de training in op de verschillen tussen beoordeling wordt de aspirant uitgenodigd om deel te nemen aan het voeren van een gesprek via de telefoon of via de chat en op een de basistraining van De Kindertelefoon. Wanneer het vrijwilligersaantal belangrijke onderwerpen waar De Kindertelefoon vaak mee contract eenmaal getekend kan worden, verwachten we van de in aanraking komt, zoals kindermishandeling, pesten en seks. aspirant dat hij de intentie heeft om tenminste een jaar voor De Kindertelefoon te werken. Het spreekt voor zich dat een Verklaring Begeleiding Omtrent Gedrag overlegd moet worden en een geheimhoudingsTijdens de training krijgt de aspirant een mentor toegewezen; een contract moet worden ondertekend.

De basistraining

22 KT magazine

23


wie Aileen waar Eindhoven Aileen (1991) is 2,5 jaar vrijwilliger bij De kindertelefoon in Eindhoven. Aileen is pas afgestudeerd in toegepaste psychologie en is op zoek naar een baan. waarom vrijwilliger | ‘Als kind zag ik veel reclame voor De Kindertelefoon en had ik grote bewondering voor de mensen die daar vrijwilliger waren. Dat wilde ik later ook wel doen! Op mijn achttiende heb ik meteen gesolliciteerd. Ik vind het contact met kinderen heel bijzonder. Omdat het anoniem is, vertellen ze je dingen die ze anders nooit met iemand zouden delen. Het contact met mijn collega’s vind ik trouwens ook heel leuk, dat maakt het dubbel de moeite waard om vrijwilliger te zijn.’

bijzonder gesprek | ‘Mijn eerste serieuze

r ie s s Do

T K

tekst & beeld: Catherine Coumou

on

n li

e

Wat doet De Kindertelefoon online?

Chatten met de Kindertelefoon • • • •

1 op 1 chatgesprek met vrijwilliger ruim 110.000 chatters in 2012 meeste kinderen tussen de 12 en 15 jaar anoniem, iedere dag tussen 14-20 uur

gesprek was met een meisje dat misbruikt werd door haar ouders. Het misbruik was al zo lang aan de gang dat zij het normaal was gaan vinden. Gelukkig kon ik haar vertellen dat misbruik niet normaal is en haar aanmoedigen om hulp te zoeken. We hebben erg lang gepraat en vonden het allebei moeilijk om op te hangen. Het liefst wil je op zo’n moment naar dat kind toe en zijn problemen oplossen, maar dat is nu eenmaal niet hoe De Kindertelefoon werkt. Je moet als vrijwilliger na een heftig gesprek juist denken: ik heb alles gedaan wat ik kon en het kind heeft zijn verhaal kwijt gekund, dat is al heel wat.’


de belkamer | ‘In Eindhoven werken we met een kleine groep vrijwilligers, waardoor iedereen elkaar kent. Als ik mezelf inrooster voor mijn diensten, dan kijk ik op het rooster wie ik al een tijdje niet heb gezien, en zorg ik dat ik met diegene samen dienst heb. Ik vind het heel leuk om te horen hoe andere vrijwilligers het doen aan de telefoon. Dan luister ik welke grapjes iemand maakt als kinderen voor de lol bellen, of wat voor dingen ze zeggen in serieuze gesprekken: je kunt van iedereen wel wat leren.’ 24 KT magazine

Binnen enkele jaren is chatten uitgegroeid tot een onmisbaar onderdeel van het aanbod van De Kindertelefoon. Chatten kan al sinds 2003. Hiermee was De Kindertelefoon de eerste instantie in Nederland die kinderen via de chat één op één gesprekken aanbood. Kinderen die chatten kiezen hier specifiek voor, zo blijkt. Soms vindt een kind het fijner dat de ander zijn stem niet hoort; bijvoorbeeld omdat dan niemand hoort dat hij moet huilen, of omdat er niemand kan meeluisteren die bij hem in de buurt is. Anita Joosstens (coördinator bij De Kindertelefoon in Amsterdam) en Iris Uffen (student orthopedagogiek en vrijwilliger bij De Kindertelefoon in Groningen) vertellen over hun ervaring met de chat.

www.kindertelefoon.nl

25

Iris: ‘Voordat ik vrijwilliger werd dacht ik dat chat makkelijker zou zijn dan bellen, maar je mist de intonatie en je moet dus heel zorgvuldig formuleren. Als je in een telefoongesprek merkt dat iets verkeerd overkomt, kun je daarop inspelen. Dat is veel lastiger met chat. Als ik denk dat ik verkeerd overkom probeer ik dit te herstellen door het te benoemen. Dan typ ik bijvoorbeeld: ‘Ik merk dat we elkaar niet zo goed begrijpen. Klopt dat?’ Anita: ‘Chat heeft het voordeel boven telefoon dat het nog anoniemer is. Maar dit geeft ook een behoorlijke drempel: je hoort niemand, je moet het alleen met tekst doen. Er zijn minder middelen om te checken hoe het kind ervoor staat, je zoekt daarom nieuwe manieren om de emoties van het kind uit de tekst omhoog te halen. Dat kan bijvoorbeeld met emoticons, symbolen zoals een smilie die emoties weergeven. Als je die creatief inzet, kun je hier veel mee bereiken.’ Iris: ‘In het begin was ik bang dat ik problemen niet los zou kunnen laten, maar het lukt me om het positieve uit een gesprek te halen. Ik merk dat er veel zware problematiek langs komt op de chat. Alle problemen die je kunt bedenken heb ik wel voorbij zien komen van mishandeling, zelfmoordgedachtes tot automutilatie.’ Anita: ‘Om te zorgen dat vrijwilligers hier mee om kunnen gaan, hebben we een verplichte intervisie waarin we hun werk analyseren. Wat ging er goed in de gesprekken en wat voelde minder goed? Het is belangrijk om dit met elkaar te delen en voelen dat er een team achter je staat. Het is toch vaak onrecht waar een kind over vertelt en dat kan elke keer weer hard binnenkomen.’ Iris: ‘De maximale duur van een chat is officieel 30 minuten, maar dat is soms lastig. Bij heftige problemen duurt een gesprek vaak langer dan een half uur. Soms heb je kinderen die voor het eerst iets vertellen over een zwaar probleem en dan merk je aan ze dat als je te lang op het probleem doorgaat, dit voor hen heel vermoeiend is. Dan is het goed om kinderen hierin te begrenzen en te zeg-

Het forum van de Kindertelefoon • • • • •

Anita Joosstens gen “We zijn nu al een tijdje aan het praten. Misschien wil je er even over nadenken en er later op terug komen?”.’ Anita: ‘Digitale gespreksvaardigheden trainen is belangrijk. Als een kind belt verlopen de fases uit onze gespreksmethodiek vaak heel natuurlijk, maar bij chat heb je dan een gesprek van anderhalf uur! Bij de chat moet je eerder samenvatten dan bij een telefonisch gesprek. Het gevaar van chat is dat je minder bij de kern van het verhaal blijft. Daarom zeggen we onze vrijwilligers: ‘Druk jezelf kernachtig uit. Gebruik 4 in plaats van 20 woorden per zin.’ Als jezelf veel komma’s in je tekst gebruikt, leg je een rode loper uit voor het kind om daarin te duiken. Blijf daadkrachtig de regie en de structuur bewaren in het gesprek.’

r ie s s Do

T K on

n li

e

iedereen kan reageren op het geposte bericht De Kindertelefoon is moderator ruim 1,6 miljoen unieke pageviews in 2012 8.000 gebruikers per maand Het forum is bedoeld voor 13-18 jarigen en is 24/7 beschikbaar

Op het online forum van De Kindertelefoon kunnen jongeren met elkaar in discussie gaan, vragen aan elkaar stellen en elkaar tips en adviezen geven. Het onderlinge contact tussen jongeren is de grote kracht van het forum; jongeren willen sparren met leeftijdsgenoten, blijkt uit onderzoek. Goed getrainde vrijwilligers van De Kindertelefoon zorgen door intensieve moderatie voor een veilige omgeving. Mariëlla Melissen (coördinator bij De Kindertelefoon in Nijmegen) en Steffie Ballemans (vrijwilligster bij De Kindertelefoon in Eindhoven) vertellen hoe het forum werkt.

‘Voordat ik vrijwilliger werd dacht ik dat chat makkelijker zou zijn dan bellen, maar je mist de intonatie en je moet dus heel zorgvuldig formuleren’ Iris Uffen 26 KT magazine

Mariëlla Melissen en Steffie Ballemans


27

‘Het voordeel van het forum is dat de discussies online en dus zichtbaar blijven’

In het algemeen gaan jongeren met lichtere en minder serieuze problemen naar het forum. Bij zwaardere problemen nemen ze contact op met de vrijwilligers van De Kindertelefoon. Volgens Steffie is het echter een misvatting om te denken dat alleen lichte problemen op het forum worden besproken: “Ik merk dat er ook een groep jongeren op het forum komt met problemen als automutilatie. Als je belt moet je toch de confrontatie aangaan met een ander persoon, zij vinden daarom een plek op het forum.” Jongeren helpen elkaar Jongeren kunnen alleen op het forum posten als ze zichzelf hebben aangemeld. Afhankelijk van het aantal bijdrages dat ze hebben gedaan, krijgen ze een kwalificatie bij hun (anonieme) gebruikersnaam zoals “weet de weg” en “praat goed mee”. Zo kunnen actieve jongeren die veel participeren waardering en status verwerven. Een ander groot voordeel van het forum is dat de discussies online blijven staan, en dus zichtbaar voor de jongere blijven die in eerste instantie hulp zocht én voor jongeren die met een soortgelijk probleem zitten. Het is nog best wat werk om te zorgen dat de forum-discussies goed te vinden zijn, zegt Steffie. “De moderators labelen discussieonderwerpen met tags, zoals “vriendschap” “ruzie” “goedmaken”, zodat jongeren makkelijk een discussie kunnen vinden. Als je dit als moderator nauwkeurig doet, gaat daar best wat tijd in zitten.” Moderators Een team van vrijwilligers en coördinatoren modereert het forum intensief om veiligheid en de privacy van de jongeren te waarborgen. Moderators plaatsen in principe zelf geen reacties in forumdiscussies. Alleen als het nodig is, reageert De Kindertelefoon met een verwijzing naar de telefoon of chat, bijvoorbeeld als een kind aangeeft in acuut gevaar te zitten. Jongeren voeren dus zelf de discussie op het forum. Mariella: “Jongeren mogen geen foto’s van zichzelf plaatsen, of emailadressen plaatsen. Het forum moet zo anoniem mogelijk zijn. Ze kunnen daarom ook niet vertellen op welke school ze zitten of elkaar privé-berichten sturen. We willen jongeren hiermee niet beperken, maar wel online pesten en benadering door verkeerde personen tegengaan.” Het doel van het forum is dat jongeren elkaar helpen. Steffie zegt hierover: “Daarom verwijderen we bijdragen waarin gescholden wordt of waar heel negatief advies in staat. Dat soort bijdragen bieden geen hulp.”

Online veiligheid is prioriteit Steffie: “Natuurlijk staan jongeren op internet bloot aan allerlei gevaren. Op het forum creëert De Kindertelefoon een veilige omgeving waarbinnen jongeren elkaar kunnen ondersteunen.” Met de toename van het aantal bezoekers wordt het modereren van alle berichten steeds ingewikkelder. Ze verwijderen berichten waarin wordt gescholden en ook berichten waarin volwassenen proberen om contact op te nemen met kinderen. Mariella licht toe: “Als we merken dat een volwassene zich als jongere voordoet en zijn contactgegevens plaatst, verwijderen we dit natuurlijk zo snel mogelijk. Daarom monitoren we ook 's avonds laat. Zo kan een dergelijk bericht nooit lang op het forum blijven staan. Daarnaast zorgen we ervoor dat personen die zo’n bericht plaatsen geen toegang meer tot het forum krijgen.”

‘Jongeren staan op internet bloot aan allerlei gevaren. Op het forum creëert De Kindertelefoon een veilige digitale omgeving’

De Peer2peer chat van de Kindertelefoon • • • • •

er i ss o D

T K on

n li

e

1 op 1 contact met een leeftijdgenoot De Kindertelefoon begeleidt de peervrijwilligers Iedere dag van 18-20 uur sinds maart 2012 draait het pilot-project landelijk nu 40 peer-vrijwilligers opgeleid

In de puberteit is de mening van andere jongeren heel belangrijk. Maar soms is het moeilijk om die mening aan vrienden te vragen. Sinds maart 2012 bestaat daarom de optie om via De Kindertelefoon anoniem met leeftijdgenoten te chatten in de peer 2 peer-chat. Op website van De Kindertelefoon maakt de jongere de keuze of hij of zij wil chatten met een peer (een andere jongere) of met een professionele vrijwilliger. De openingstijden van de peer-chat zijn ma t/m vrij van 18-20 uur. De peers zijn in de leeftijd 16 tot 20 jaar en worden begeleid door De Kindertelefoon. Hoewel het peer 2 peer project nog in de pilot-fase zit, is het een populair kanaal dat veel gesprekken trekt. Nikki Stijl, peer-vrijwilliger in Rotterdam, Angelica van Merkenstein, peer-begeleider in Alkmaar, en Susanne ten Cate, coördinator bij De Kindertelefoon in Overijssel, zijn vanaf het begin bij de pilot betrokken.

‘Jongeren willen vooral weten hoe andere jongeren over hun vraag of probleem denken’ Susanne ten Cate

28 KT magazine


29

‘Het verschil met volwassenen is dat je als jongere je toch op een andere manier praat, veel chiller’ Nikki:“De vriendin van mijn broer bracht mij een jaar geleden in contact met De Kindertelefoon. Ik was nog te jong om vrijwilliger te worden , maar kon wel meedoen met het peer-pilot. Het verschil met volwassenen is dat je als jongere toch op een andere manier praat, veel chiller. Ik gebruik dezelfde sociale media als de jongeren met wie ik chat, zoals MSN, dus ik begrijp hun sociale netwerk en gebruiken. Jongeren vragen me vaak hoe oud ik ben. Ik merk dat ze het fijn vinden dat ik bijna even oud ben. De eerste keer dat jongeren mij vragen stelden over seks was best raar. Maar we hebben in de training geleerd hiermee om te gaan. Bijvoorbeeld door jezelf af te vragen: wil de jongere dit wel echt weten? Dat vond ik heel informatief. Alleen als een jongere zelf ge30 KT magazine


Trijntje (1955) is 7 jaar vrijwilliger bij De Kindertelefoon in Utrecht. Ze is van huis uit docent literaire vorming, maar werkt momenteel als coördinator bij de organisatie Dress for Succes. Daarnaast geeft Trijntje workshops in creatief schrijven. waarom vrijwilliger | Ik wilde al lange tijd vrijAngelica van Merkenstein richt naar iets vraagt, dan geef ik antwoord op. Zo vertel ik geen dingen waar ik mezelf ongemakkelijk bij voel. Ik leer er veel van, zo merk ik dat ik nu beter kan reflecteren en de gesprekstechnieken van De Kindertelefoon makkelijk toepas. Ik merk dat ik wel regelmatig moet chatten, want ik voel me toch wat onzeker over mijn gesprekken als ik een tijdje niet ben geweest. Meestal heb ik een goed gevoel over het gesprek, maar gesprekken over pesten raken me vaak wel erg. Gelukkig niet zo diep, dat ik het meer kon loslaten.”

Nikki Stijl

Trijntje Utrecht

Angelica: “Vorig jaar zag ik de oproep voor peer-begeleider staan. Ik ben snel enthousiast voor nieuwe ideeën en ik houd van werken met jonge mensen. Toen ik de groep peer-vrijwilligers ontmoette, voelde ik meteen een klik. In Alkmaar zijn nu zes peer-vrijwilligers, waarvan ik er twee begeleid. Als peer-begeleider vind ik het belangrijk om mijn peer-vrijwilligers naar hun leerpunten te vragen. ‘Wat vind je lastig? Waar wil je dat ik op let?’ Dit helpt jongeren om zich verder te ontwikkelen als vrijwilliger. Ik vind het mooi om die ontwikkeling te zien en merk dat de jongeren steeds zekerder van zichzelf worden. Een aantal van hen overweegt nu zelfs om bij De Kindertelefoon te komen werken als reguliere vrijwilliger. Bij moeilijke gesprekken kun je een peer-vrijwilliger niet meteen in het diepe gooien. Bij zware problemen, zoals mishandeling of zelfmoordgedachten, gaat de begeleider er dan ook bij zitten en neemt zo nodig het gesprek over. Bij een gesprek over zelfmoordgedachtes zei een peer-vrijwilliger bijvoorbeeld: “Voor dit probleem wil ik niet de verantwoordelijkheid nemen, wat als ik iets verkeerds zeg?” Een peer-vrijwilliger moet de ruimte hebben om een dergelijk gesprek te weigeren. Als peer-begeleider grijp ik in wanneer de peer-vrijwilliger over de grenzen van De Kindertelefoon gaat. Als volwassen vrijwilliger moet je heel terughoudend zijn met je eigen ervaringen in een gesprek te delen. Peer-vrijwilligers kunnen die eigen ervaringen juist goed gebruiken in het gesprek. De drempel wat je als peer wel en niet kan doen is daarom veel lager, het is alsof je met vrienden praat. Dat kun je als professionele vrijwilliger bij De Kindertelefoon echt niet doen, die stellen zich niet op als vrienden, maar als neutrale luisteraar.”

williger bij De Kindertelefoon worden en toen zeven jaar geleden mijn kinderen uit huis gingen, was het dan eindelijk zo ver. Ik vind het heel leuk om naar kinderen te luisteren en om op een gelijkwaardige basis met ze in gesprek te gaan. Daar sluit De Kindertelefoon goed bij aan. Als je in gesprek blijft met kinderen, houd je bovendien het kind in jezelf levendig, dat zorgt voor flexibiliteit, een open blik en onbevangenheid. Ik vind kinderen mooi omdat ze puur zijn; ze hebben nog niet alles geleerd in hun leven en doen soms gewoon maar wat. Dat inspireert mij.

bijzonder gesprek | Een chatgesprek met een meisje van een jaar of veertien. Ze was somber en in het begin van het gesprek heel teruggetrokken en timide. Hoewel het een zwaarmoedig gesprek leek te worden, kon ik wel af en toe een grapje maken om haar wat op te vrolijken. Op een gegeven moment gebeurde er iets: we klikten. Het was net alsof ze naast me zat en we elkaar helemaal begrepen. Het gesprek ontdooide, waardoor ik haar een beetje uit de put kon helpen. Niet dat haar probleem nu in één keer was opgelost, maar dat hoeft ook niet. Bij De Kindertelefoon kunnen kinderen hun verhaal kwijt om zich daarna een beetje lichter te voelen. Het is geweldig als jouw gesprek dat resultaat kan hebben.

de belkamer | Bij De Kindertelefoon in Utrecht hebben we een paar keer per jaar een Hoi en Ajufeest waarbij we nieuwe vrijwilligers verwelkomen en vrijwilligers die stoppen uitzwaaien. Die gezamenlijkheid is heel bijzonder en dat voel je ook in de belkamer. Je kunt er altijd met andere vrijwilligers delen wat je net hebt meegemaakt. Bijvoorbeeld als je even stevig baalt van een lastig telefoontje, of juist als een heel fijn gesprek hebt gehad. Ik vind het mooi dat je ook als vrijwilliger je verhaal kan doen. 31


Susanna:“In een peer-chat zijn jongeren die komen chatten veel minder op zoek naar een oplossing dan bij een ‘reguliere’ chat met De Kindertelefoon. Ze willen vooral weten hoe andere jongeren over hun vraag of probleem denken. Ze zijn dus echt op zoek naar een mening. Anders dan de volwassen vrijwilliger, mag de peervrijwilliger deze ook geven. Ook vertellen over eigen ervaringen is juist gewenst. Zo heeft een homoseksuele peer-vrijwilligers bij ons al meerdere chats gevoerd waarbij hij uit eigen ervaring kon vertellen hoe hij met zijn homoseksualiteit omgaat. Dat is de kracht van het peer 2 peer kanaal; het zijn gelijkwaardige gesprekken. Een peer-vrijwilliger moet een stevige persoonlijkheid zijn en het niet erg vinden om over zichzelf te praten. Jongeren willen veel persoonlijke dingen van de peers weten. ‘Hoe ervaar jij dit? Heb jij dit wel eens meegemaakt?’ Een peer moet dit kunnen en willen. In de begeleiding van de peer-vrijwilligers letten we er op dat een peer niet over zijn grenzen gaat.”

wie waar

‘Jongeren zijn eigenlijk voortdurend bezig met:

wie ben ik en hoe zien anderen mij?’ interview

tekst: Mijke de Hartog | beeld: Lionne Hietberg

Het brein staat de laatste jaren enorm in de belangstelling. Ook het puberbrein. Yvonne van Sark en Huub Nelis schreven er een boek over: Puberbrein Binnenstebuiten. Van Sark: ‘Over jongeren worden vaak grote uitspraken gedaan; ze zouden wereldwijs zijn, digital natives en ze zouden moeiteloos kunnen multitasken. Wij hadden juist het idee dat jongeren tegenwoordig vaak overvraagd worden, terwijl hun hersenen zich tussen hun 10e en 25e jaar nog volop ontwikkelen en heel veel prikkels te verwerken krijgen.’ Van Sark vertelt waarom zij en haar collega zich afvroegen of de maatschappij geen ideaalbeelden op jongeren plakt.

‘Huub Nelis en ik werken bij YoungWorks, een bureau voor jongerencommunicatie. YoungWorks doet onderzoek naar jongeren tussen de 10 en 25 jaar, en ontwikkelt projecten en campagnes voor deze doelgroep. Omdat er in de wetenschap zoveel spannende dingen gebeuren, vertelden we over resultaten van hersenonderzoek tijdens lezingen die we geven. Het publiek reageerde heel geïnteresseerd. Puberbrein Binnenstebuiten hebben we geschreven om ouders, opvoeders en docenten op de hoogte te brengen van hoe het brein van jongeren werkt, zodat ze hen beter kunnen ondersteunen in hun ontwikkeling.’

Op zoek ‘Vanaf hun puberteit gaan jongeren het ouderlijk nest langzaamaan verlaten en gaan ze relaties aan met anderen. Ze hebben daarbij een ander sociaal repertoire nodig, krijgen hun eerste vriendjes en vriendinnetjes en moeten ook aansluiting vinden bij anderen en vriendschappen ontwikkelen. Jongeren zijn in deze periode op zoek naar hoe ze op een gelijkwaardige manier met elkaar om kunnen gaan en naar hoe ze zich verhouden tot jongeren die niet in hun vriendengroep zitten. Hier zijn ze continu mee bezig en ze hebben vaak een hele grote groep peers om op te ‘oefenen’.’

Regels ‘In Nederlandse gezinnen staan regels vaak ter discussie, je praat overal over met elkaar en de regels bepaal je in overleg. De mondigheid is toegenomen: ouders, opvoeders en docenten staan open voor argumenten van tieners. Tegelijkertijd gaat de maatschappij ervan uit dat jongeren precies weten wat ze willen, maar is dat voor iedereen wel zo? Jongeren hebben vaak meer begeleiding en structuur nodig dan we denken.’

Peers ‘Peers zijn mensen die in dezelfde situatie zitten, in een niet-hiërarchische verhouding. Dus niet een ouder, docent of hulpverlener, want in die relaties zit een vorm van hiërarchie, hoezeer we in deze tijd ook doen alsof dat niet zo is. Het gaat om vrienden, klasgenoten, teamgenoten, maar ook mensen die je kent vanuit social media, maar die je misschien nog nooit live ontmoet hebt. Je hele sociale netwerk van gelijkgestemden.’

‘Er is tegenwoordig veel wantrouwen tegenover jongeren, Low trust noemen we dat. De Kindertelefoon is een plek van High trust’

Nieuwe technologie, nieuwe vrienden ‘Met deze peers oefenen jongeren continu. Dat is universeel, van alle tijden. De technologie maakt het alleen tegenwoordig mogelijk om dat digitaal te doen, dat is anders dan de opvoeders van nu het gewend zijn. Veel volwassenen brengen een scheiding aan tussen online- en offline-vrienden, deze vraag doet voor jongeren niet ter zake. Ze weten heus wel het verschil tussen hun echte vrienden en hun driehonderd Facebook-vrienden. Ze weten bij wie ze zichzelf kunnen zijn, bij wie de vriendschap zich verdiept en wie ze alleen oppervlakkig kennen. Het online communiceren is enorm aantrekkelijk voor jongeren omdat het onafhankelijk is van tijd en plaats, je kunt zonder toestemming van je ouders eindeloos kletsen met vrienden.’

Zelfpresentatie en zelfonthulling ‘De online communicatie draagt bij aan de ontwikkeling van jongeren, ze zijn aan de ene kant bezig met zelfpresentatie, ze denken na over hoe ze overkomen op anderen, bijvoorbeeld welke profielfoto zet ik op Facebook? Aan de andere kant gaat het over zelfonthulling: je geeft wat van jezelf prijs en de ander doet dat ook. Dat gaat op basis van wederkerigheid. Jongeren zijn erg bezig met hoe het hoort; de omgang met peers bestaat uit een netwerk van complexe spelregels, ook al is het voor jongeren een onbewust proces. Recent hersenonderzoek heeft aangetoond dat jongeren eigenlijk voortdurend bezig zijn met: wie ben ik en hoe zien anderen mij? De behoefte om alles van elkaar te weten gaat over sociale insluiting en uitsluiting, je wilt als jongere heel graag onderdeel zijn van de conversatie. Je ziet wel dat meiden dat nog wat actiever doen dan jongens, jongens gebruiken hun online tijd over het algemeen meer om te gamen.’ Functie Kindertelefoon ‘Ik denk dat het heel goed is dat De Kindertelefoon een chatfunctie en een forum heeft ontwikkeld. Het is sowieso goed om jongeren op te zoeken waar ze al komen. Het is een algemeen beeld in deze maatschappij, de individualisering: we gaan meer en meer hulpvragen buiten onze eigen gemeenschap stellen, omdat we minder goed weten wie je met vragen kan benaderen; dit geldt ook voor jongeren. Dan is De Kindertelefoon een veilige plek: jongeren worden vol vertrouwen benaderd, dat is elders is de maatschappij soms wel anders. Er is tegenwoordig veel wantrouwen tegenover jongeren, Low trust noemen we dat in ons boek. De Kindertelefoon is een plek van High trust, jongeren weten dat ze er terecht kunnen en dat ze welkom zijn. De Kindertelefoon bestaat juist in het belang van het kind, de jongere. Ik denk dat het voor jongeren een mooie aanvullende dienst is op heel veel andere hulpverlening.’ Yvonne van Sark

32 KT magazine

‘Veel volwassenen brengen een scheiding aan tussen online- en offline-vrienden, deze vraag doet voor jongeren niet ter zake’ 33

De kindertelefoon geen taboes, & seks: wel plezier tekst: Sacha Gertsik | Illustraties: Menah

“Hoe moet je zoenen?” “Op school kregen we vandaag seksuele voorlichting, maar hoe werkt een condoom nu precies?” “Mijn vriendje wil graag seks, maar ik ben er nog niet aan toe. Wat moet ik doen?” Het zijn vragen die de vrijwilligers bij De Kindertelefoon dagelijks krijgen.

Journalist Sacha Gertsik ging in gesprek met seksuoloog Ellen Laan en vrijwilligers Rik Braams en Josje van Sunder over De Kindertelefoon en seks. Ouders vinden het moeilijk Ellen Laan doet als seksuoloog baanbrekend onderzoek naar de seksualiteitsbeleving van vrouwen en kent als geen ander het belang van seksuele voorlichting. “In Nederland is seksuele voorlichting over het algemeen heel goed, daar zijn de soaen abortuscijfers ook naar.” Toch vindt Laan dat voorlichting verbeterd kan worden: “Zo wordt seks vaak niet op een open manier besproken met jongeren. Ouders vinden het moeilijk om er over te beginnen of weten niet welke woorden ze moeten gebruiken, dus hebben het er maar niet over. Daar leren hun kinderen weer van dat seks een geheimzinnig onderwerp is waar niet over gepraat mag worden. De Kindertelefoon gaat wel open het gesprek aan en vervult op die manier een onmisbare rol in de samenleving.” Bespreekbaar maken Vrijwilliger Rik Braams is het hier roerend 34 KT magazine

mee eens. Hij werkt al jaren voor De Kindertelefoon en heeft inmiddels heel wat “seksvragen” langs horen komen. Rik: “De Kindertelefoon streeft er naar thema’s die thuis of op school moeilijk liggen, bespreekbaar te maken. Ik denk dat enigszins progressieve ouders nog wel uitleggen wat seks is of hoe een zwangerschap werkt, maar dat doet lang niet iedereen. De Kindertelefoon probeert laagdrempelig te zijn, zodat kinderen met vragen die ze niet aan familie of vriendjes durven stellen bij ons terecht kunnen.” Niet betuttelen Naast het bespreekbaar maken van onderwerpen streeft De Kindertelefoon naar het verbeteren van kennis over seks. Josje van Sunder is, net als Rik, een ervaren vrijwilliger en vertelt hoe dat in zijn werk gaat: “We bieden bij De Kindertelefoon in eerste instantie een luisterend oor, maar we hebben ook bepaalde maatschappelijke

verantwoordelijkheid. We willen kinderen niet betuttelen en leggen niets op, maar we geven wel voorlichting en stimuleren kinderen om over hun eigen vragen na te denken. ” Wel voorlichten Seksuele voorlichting vaak gaat over de gevaren van seks, terwijl het volgens Ellen Laan net zo belangrijk is om over het plezier in seks te praten. Laan: “Uit onderzoek blijkt dat de meest gestelde vraag onder jongeren over seks is: ‘Hoe maken we het lekker?’ En dat krijgen ze van hun ouders, of op school, bijna niet te horen. Terwijl het zulke belangrijke informatie is!” Want hoewel seksueel plezier volgens Laan uiteraard een legitiem doel an sich is, heeft het ook een belangrijke functie. “Seksueel plezier beschermt tegen problemen zoals pijn bij het vrijen of niet kunnen klaarkomen. Om dat te kunnen begrijpen moeten jongeren kennis hebben over hun lichamen en dat 35

fotodossier

van hun partner.” Ook hier kan De Kindertelefoon een steentje bijdragen. Rik vertelt dat als kinderen vragen stellen over de eerste keer seks, de vrijwilliger uitlegt dat opwinding geen bonus is, maar een voorwaarde. Rik: “We vertellen hen dat ze dat seks veilig en plezierig kan zijn en dat het belangrijk is dat je je goed en veilig voelt, dat je er zin in hebt en dat je geen pijn hebt.” Best lastig Rik en Josje merken geregeld dat het kinderen in de praktijk best wat moeite kost om vragen over seks te stellen. Josje: “Er is altijd een drempel voor een kind om te bellen, omdat ze toch iets persoonlijks willen delen. Dan kun je als vrijwilliger nog zo vriendelijk of leuk zijn; het blijft lastig voor ze.” Rik vult aan: “Bij vragen over seks en seksualiteit is dat des te meer het geval. Vaak zijn het vra-

gen die ze niet bij hun familie of ouders of vrienden kwijt kunnen of durven. Dan is het niet gek dat ze het lastig vinden om er bij De Kindertelefoon over te beginnen.” Iedereen uniek Je zou denken dat Rik en Josje alle vragen over seks inmiddels wel gehoord hebben. Toch zien ze dat zelf anders. Rik: “Vragen worden maar zelden heel sec gesteld, er is altijd wel een context die varieert. Om aan te sluiten op die context moet je je aanpassen aan de situatie. Het maakt nogal wat uit of het kind dat belt een katholieke achtergrond heeft of juist op een vrije school zit.” Of, zoals Josje het samenvat: “Je bekijkt een vraag niet op zich, maar per kind.” Rik: “Dan is geen enkel gesprek hetzelfde en zo raak je ook als vrijwilliger bij De Kindertelefoon nooit uitgeleerd.”

DIT IS WAAR HET OM GAAT Kindertelefoon Magazine vroeg vier fotografen om de thematiek

Wat zijn de richtlijnen van De Kindertelefoon over seks? Lionne Hietberg, coördinator bij De Kindertelefoon Amsterdam: “Onze vrijwilligers gaan in op elke vraag, mits deze vanuit een serieuze intentie door het kind of de jongere gesteld wordt. Dat geldt dus ook voor vragen over seks. Bij het geven van informatie over seks wordt rekening gehouden met de leeftijd van de beller of chatter. Een kind van 8 heeft immers minder behoefte aan gedetailleerde informatie dan een 15-jarige. Om goed te kunnen afstemmen kunnen vrijwilligers vragen welke kennis en mogelijke ervaring er al aanwezig is, en met welke redenen de jongere De Kindertelefoon benadert. Vrijwilligers besteden in deze gesprekken uiteraard aandacht aan het belang van veilige seks en condoomgebruik.”

36 KT magazine

van De Kindertelefoon-gesprekken vast te leggen in beeld

Julie Hrudova

Pascal Goudkuil

Bowie Verschuuren

Lionne Hietberg 37

Julie Hrudova

Julie Hrudova

38 KT magazine 39

Pascal Goudkuil

Pascal Goudkuil

40 KT magazine 41

Bowie Verschuuren

Bowie Verschuuren

42 KT magazine 43

Lionne Hietberg

Lionne Hietberg

44 KT magazine 45

De Kindertelefoon & Kindermishandeling tekst: Julie de Graaf | Illustraties: Menah

Verwaarlozing, misbruik, psychisch of fysiek geweld; kindermishandeling bestaat in allerlei vormen en maten en komt in Nederland per jaar ruim honderdduizend keer voor. Kinderen die slachtoffer zijn van mishandeling hebben vaak het gevoel dat ze bij niemand terecht kunnen. Ze hebben het vertrouwen in hun omgeving verloren, of weten niet af van het bestaan van hulpverleningsinstellingen zoals het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling. Vaak zijn ze zijn bang dat iemand hun verhaal door zal vertellen en dat de situatie thuis verergert. Bij De Kindertelefoon kunnen zij anoniem hun verhaal doen en, als ze daar klaar voor zijn, hulp zoeken.

Daan doucht liever niet na de gymles. Hij houdt zijn kleren aan zodat niemand de blauwe plekken op zijn rug en armen ziet. Lotte zorgt dat ze elke dag precies op tijd thuis is, dan heeft haar moeder geen reden om boos te worden en te schreeuwen. Mohammeds ouders maakt het juist niets uit wanneer hij thuis komt. Het lijkt wel alsof ze hem niet zien staan...

46 KT magazine

47

‘Kinderen die mishandeld worden, durven dat vaak aan niemand te vertellen. Ze zijn dan helemaal alleen in hun ellende’ Iedereen die zich zorgen maakt over een kind in zijn omgeving kan contact opnemen met een Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK, onderdeel van Bureau Jeugdzorg). Dat gebeurde in 2011 ruim 65.000 keer, waarvan het AMK in 19.254 gevallen constateerde dat er een onderzoek nodig was. Een maatschappelijk werker of vertrouwensarts gaat dan in gesprek met de ouders, de kinderen en de omgeving van het gezin en geeft advies om de situatie te verbeteren. In het overgrote deel van de gevallen accepteren de ouders deze hulp op vrijwillige basis. Indien ze niet willen meewerken aan een beschermende maatregel vraagt het AMK de Raad voor de Kinderbescherming de noodzaak van de maatregel te onderzoeken en deze eventueel via de kinderrechter af te dwingen. Opluchting Anne-Marie Raat is vertrouwensarts bij het AMK en spreekt regelmatig kinderen die met mishandeling te maken hebben. Ze vertelt hoe een onderzoek van het AMK in zijn werk gaat: “Als we een melding binnen hebben gekregen die we gaan onderzoeken, dan praten we altijd eerst met de ouders. Zij zijn immers verantwoordelijk voor hun kinderen. Alleen in gevallen waarbij het gaat om een kind dat thuis ernstig bedreigd of geslagen wordt, praten we eerst met het kind zodat we zeker weten dat de situatie thuis niet uit de hand loopt.” Raat merkt in de praktijk dat kinderen vaak opgelucht zijn als hun verhaal eenmaal bekend is. “Kinderen die ik spreek vinden het fijn dat er nu aandacht is voor hun probleem. Opeens is er iemand die zegt: ‘Wat er met jou gebeurt is niet normaal.’ Neem bijvoorbeeld verwaarlozing; het is de meest voorkomende vorm van kindermishandeling, maar er zijn maar weinig kinderen die beseffen dat het niet normaal is dat ze zelf voor hun eten moeten zorgen of dat er ‘s avonds niemand is om hen naar bed te brengen. Het AMK kan in deze gevallen afspraken maken met de ouders, eventueel met hulp van mensen uit hun omgeving, en er op toezien dat de afspraken worden nagekomen.” Hoge drempel Het zijn vaak bezorgde buren, kennissen en familieleden die contact opnemen met het AMK, maar bijna nooit het mishandelde kind zelf. Raat vertelt dat zij dit liever anders zou zien: “Contact opnemen met het AMK is voor kinderen nog enorm hoogdrempelig. Ze zien ons als een officiële “instantie” en zijn bang om ons in te schakelen uit angst dat het thuis alleen maar erger wordt. Daarom is het heel belangrijk dat deze kinderen ook bij De Kindertelefoon terecht kunnen. De Kindertelefoon biedt mishandelde kinderen een laagdrempelige ingang om hun verhaal te doen en gehoord te worden.” 48 KT magazine

Wat doet De Kindertelefoon? Mandy van de Camp is vrijwilliger bij De Kindertelefoon in Nijmegen en spreekt regelmatig kinderen die de hulp van het AMK goed zouden kunnen gebruiken. Zij weet uit ervaring dat De Kindertelefoon voor veel kinderen een plek is waar ze voor het eerst hun verhaal doen. Mandy: “Kinderen die mishandeld worden, durven dat vaak aan niemand te vertellen. Ze zijn dan helemaal alleen in hun ellende. Op het moment dat ze besluiten om contact op te nemen met De Kindertelefoon, verandert dat en komt er een opening.” Vrijwilligers proberen die opening te benutten door de mishandeling te benoemen en uit te leggen dat kindermishandeling verboden is. Mandy merkt tijdens haar gesprekken dat het benoemen een groot verschil kan maken: “Kinderen voelen natuurlijk wel aan dat er iets niet helemaal goed zit, maar weten vaak niet dat het niet hun schuld is en dat wat er gebeurt verboden is. Bij ons krijgen ze steun en horen ze dat ze hulp kunnen zoeken, zodat de mishandeling stopt.” Mandy vertelt dat De Kindertelefoon kinderen zoveel mogelijk aanmoedigt om deze hulp in hun directe omgeving te zoeken. Bijvoorbeeld bij een vertrouwenspersoon op school, een mentor, een naast familielid of een van de ouders die niet bij de mishandeling betrokken is. Zo hielp Mandy een meisje dat mishandeld en misbruikt werd door haar vader, met het schrijven van een brief aan haar moeder. “Dat was wel een heel grote stap hoor.” zegt

‘Opeens is er iemand die zegt: Wat er met jou gebeurt is niet normaal’ Mandy er meteen bij. “Veel kinderen zullen bij een eerste gesprek nog lang niet klaar zijn om actie te ondernemen. Voor hen is het al een enorme stap om een keertje anoniem over de mishandeling te praten.”

Actief doorverwijzen naar Bureau Jeugdzorg Sinds 2008 is het bij De Kindertelefoon mogelijk om een kind dat met emotionele of lichamelijke mishandeling te maken heeft, direct door te verbinden naar Bureau Jeugdzorg. Dit kan via een zogenaamde actieve doorverwijzing: een procedure waarbij het kind uit de anonimiteit stapt en samen met De Kindertelefoon hulp zoekt.

kind samen met De Kindertelefoon zijn verhaal vertellen. De medewerker van Bureau Jeugdzorg neemt het gesprek vervolgens over en bepaalt welke actie er wordt ondernomen.” Deze actie kan variëren van een verkennend gesprek met de ouders en de omgeving van het kind, tot een onmiddellijke opvang in de crisisovernachting bij heel ernstige gevallen. Zo krijgt het kind via de actieve doorverwijzing uiteindelijk dezelfde hulp als hij of zij had gekregen bij een AMK-melding. Waarts vertelt dat 120 kinderen in 2011 tijdens een gesprek met De Kindertelefoon actief zijn doorverwezen. “Dat klinkt misschien weinig, maar achter die 120 kinderen zit nog een heel grote groep die wel contact met ons opneemt over mishandeling, maar die er nog niet klaar voor is om uit de anonimiteit te treden. Vanaf 2012 gaan we in kaart te brengen om hoeveel kinderen dat precies gaat, zodat onze vrijwilligers daar nog beter op kunnen inspelen.”

Vertrouwen Ondanks de intensieve training die vrijwilligers volgen om gesprekken over mishandeling te voeren, komen sommige verhalen nog altijd hard aan. Mandy: “Ik vind die gesprekken heel heftig. Zeker als ik een kind aan de andere kant van de lijn hoor huilen. Dat voel ik rechtstreeks in mijn hart.” Tegelijkertijd weet Mandy dat één telefoongesprek een groot verschil kan maken: “Als ik een kind kan meegeven dat hij hulp kan zoeken omdat het niet hoort wat er met hem gebeurt, dan heb ik diegene echt kunnen helpen. Het is soms best lastig om na zo’n gesprek weer op te hangen, want je weet niet hoe het verder zal gaan. Je moet er dan op vertrouwen dat het goed komt door vertrouwen te hebben in het gesprek en in het kind.” Birgit Waarts is projectmedewerker bij het Landelijk Bureau Kindertelefoon en heeft het overzicht over alle actieve doorverwijzingen van de afgelopen jaren. Waarts vertelt: “Onze vrijwilligers vonden het heel frustrerend dat ze kinderen met zware problemen niet meer konden bieden dan een gesprek. Zeker in gevallen waarbij het duidelijk is dat het kind acuut gevaar loopt en er zo snel mogelijk actie moet worden ondernomen. Om dat probleem te ondervangen hebben we een samenwerking opgezet met Bureau Jeugdzorg om kinderen die dat zelf willen met hen in contact te brengen.”

Terug naar vrijwilliger Mandy. De actieve doorverwijzing is in het leven geroepen zodat vrijwilligers niet meer met lege handen staan in noodgevallen. Hoe ervaart zij dat in de praktijk? Mandy: “Het biedt een goede oplossing, vooral voor kinderen die echt in een crisissituatie zitten en meteen hulp nodig hebben.” Ook voor kinderen die (nog) niet uit de anonimiteit willen treden, denkt Mandy dat de mogelijkheid van een actieve doorverwijzing belangrijk is. “Voor die kinderen is het al een heel wat om voor het eerst hun verhaal te doen bij De Kindertelefoon, ook als ze geen actieve doorverwijzing aandurven. Ze weten dan in ieder geval van het bestaan van zo’n doorverwijzing en kunnen in de toekomst altijd nog een keer terugbellen. Op het moment dat ze er zelf klaar voor zijn.”

Uit de anonimiteit stappen Waarts legt uit dat de procedure van de actieve doorverwijzing compleet anders is dan een regulier Kindertelefoon-gesprek, omdat het kind er voor kiest om uit de anonimiteit te stappen. “Onze vrijwilligers moeten daar heel duidelijk in zijn. Ze vertellen het kind wat een actieve doorverwijzing inhoudt en dat als het kind er voor kiest om zijn of haar gegevens door te gegeven, het gesprek niet meer anoniem en vrijblijvend is. De Kindertelefoon is namelijk verplicht om de gegevens sowieso door te geven aan Bureau Jeugdzorg, ook als het kind tijdens het gesprek de verbinding verbreekt. Als het kind begrijpt hoe de actieve doorverwijzing in elkaar zit en zijn adres, telefoonnummer en geboortedatum heeft doorgegeven, brengt de vrijwilliger een driegesprek tot stand met de crisisdienst van Bureau Jeugdzorg. Tijdens dit gesprek kan het

‘Eén telefoongesprek kan een groot verschil maken’

Kindermishandeling is ‘elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard,die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel’. (uit de wet op de jeugdzorg) 49

Kinderen en jongeren zijn het er over eens dat kindermishandeling niet mag en ook niet de schuld is van kinderen zelf. Zij reageerden op stellingen en antwoorden overtuigend dat als ‘je wordt verwaarloosd door je ouders’ en ‘je wordt geslagen of misbruikt door een volwassene’, dit kindermishandeling is.

“Met wie zou je contact opnemen als je beste vriend(in) vertelt dat hij/zij wordt geslagen door zijn/haar ouders?”

20% Met niemand, dat is tussen mijn vriend(in) en mij

19% Op de vraag of kindermishandeling gebeurt door een bekende volwassene, zegt ruim 90 procent het hiermee eens te zijn. En ‘naar wie je zou toegaan als het je overkomt’, worden De Kindertelefoon (62 procent) en een leraar, lerares of mentor (43 procent) het meest genoemd. De huisarts scoort hier opvallend laag met slechts 7 procent. Volwassenen hebben hulp nodig als ze kinderen mishandelen “Volwassenen die kinderen mishandelen hebben hulp nodig”, vindt 75 procent van de kinderen, “want kindermishandeling stopt niet vanzelf” zegt 84 procent. Op de vraag “met wie neem je contact op als je beste vriend(in) vertelt dat hij/zij wordt geslagen door zijn/haar ouders.” lopen de antwoorden uiteen. [zie grafiek] Kinderen erkennen het belang van vertrouwenspersonen in hun directe omgeving, zoals een leerkracht of mentor. Officiële instanties zoals de huisarts en het Advies en Meldpunt Kindermishandeling staan echter ver van de meeste kinderen af. Voor online contact om over kindermishandeling te praten, verkiest een grote groep (49 procent) chatten als het meest geschikte medium. Kinderen weten heel goed wat kindermishandeling is Als één ding duidelijk werd uit de antwoorden, dan is het dat kinderen en jongeren heel goed weten wat kindermishandeling is. Opvallend weinig kinderen hebben nog nooit van kindermishandeling gehoord, terwijl 18 procent aangeeft er zelf slachtoffer van te zijn: maar liefst 184 kinderen gaven dit antwoord. Gelukkig vindt verreweg het grootste deel van de kinderen dat kindermishandeling nooit de schuld is van het kind. 50 KT magazine

Ik praat erover met mijn ouders

3% Ik praat erover met andere vriend(inn)en

11% Ik praat erover met mijn juf of meester

33% Ik bel of chat anoniem met De Kindertelefoon

12% Anders

De Kindertelefoon plaatst regelmatig polls en enquêtes op www.kindertelefoon.nl om in kaart te brengen wat de mening van kinderen en jongeren is. Op deze manier houdt De Kindertelefoon een vinger aan pols en bouwen we een database op met informatie op basis waarvan verder (wetenschappelijk) onderzoek kan worden gedaan.


De Kindertelefoon vindt het belangrijk om van kinderen en jongeren te horen wat hen bezighoudt. Daarom worden er op de website www.kindertelefoon.nl regelmatig enquêtes en polls geplaatst. In de periode oktober tot en met januari 2012 werden de meningen gepeild over kindermishandeling, waar ruim 1000 kinderen en jongeren in de leeftijd van 8 tot 18 jaar op reageerden. Uit hun reacties blijkt dat kinderen heel goed weten wat kindermishandeling is.

Irma (1987) is 3 jaar vrijwilliger bij De Kindertelefoon in Friesland. Daarnaast is ze student maatschappelijk werk en dienstverlening. waarom vrijwilliger | Ik kwam bij De Kindertelefoon terecht als stagiair in het kader van mijn studie. Als stagiair doe je hetzelfde werk als een vrijwilliger en toen mijn stage was afgelopen, koos ik ervoor om te blijven. Het is een organisatie waar je én veel kan leren én anderen veel kan bieden. Het is soms best zwaar om vrijwilliger te zijn, bijvoorbeeld als er veel nep-gesprekken binnenkomen, maar de serieuze gesprekken waarin je echt iets voor een kind kan betekenen, maken het meer dan waard.

bijzonder gesprek | Er belde laatst een meisje van dertien dat terminaal ziek was. Ze had een hersentumor en daardoor kostte het haar veel moeite om te praten. Toch wilde ze graag bellen over haar ziekte en over de pijn ze bij haar ouders zag. Eigenlijk kun je niets voor zo’n kind doen, want je kunt haar probleem niet oplossen of de situatie beter maken. Dat ik toch iets voor haar kon betekenen door naar haar te luisteren en er voor haar te zijn, is dan heel mooi en bijzonder. Die dag ben ik met een triest, maar tegelijkertijd met een tevreden gevoel naar huis gegaan. Het was een gesprek dat mij altijd zal bijblijven.

de belkamer | Ik heb niet altijd dienst met een collega, maar als dat wel het geval is, dan nemen we samen pauze en praten we over van alles en nog wat. Ik kom altijd iets te vroeg om nog even een praatje te maken met de coördinatoren. We werken in Friesland met een klein, maar heel betrokken team. Als ik een moeilijk tentamen heb gehad, dan vraagt de volgende week geheid iemand hoe het is gegaan. Die gezelligheid maakt het voor mij nog veel leuker om vrijwilliger te zijn. 51


Hoe denken kinderen over kindermishandeling?

wie Irma waar Friesland

IETS VERVELENDS

GEBEURD OP INTERNET?

OP MELDKNOP.NL VIND JE INFORMATIE, HULP EN ADVIES OM JE PROBLEEM OP TE LOSSEN.

PESTEN

SEKS

MISBRUIK

LASTIGGEVALLEN

Meldknop.nl

Wanneer jongeren tussen de 11 en de 16 jaar een vervelende ervaring op internet hebben gehad, kunnen ze op Meldknop.nl terecht. De site biedt informatie, maar ook hulp en advies bij het oplossen van dergelijke problemen. Onderwerpen waar jongeren informatie over zoeken zijn onder andere, hacken en phishing, online pesten en stalken, maar ook grooming en loverboys. Wanneer ze hulp nodig hebben bij het oplossen van een probleem, dan kan via Meldknop.nl direct contact worden gemaakt met De Kindertelefoon of één van de andere betrokken organisaties. Begin 2012 lanceerde De Kindertelefoon de meldknop.nl samen met HelpWanted, Pestweb, Meldpunt Discriminatie Internet, Vraaghetdepolitie.nl en Digivaardig & Digibewust Op Meldknop.nl is bovendien een daadwerkelijke meldknop te downloaden, zodat de site met één klik op de button in de internetbrowser te bereiken is.

Je hoeft niet te doen alsof...

Bij ons kun je jezelf zijn. De Kindertelefoon luistert. En als het nodig is, helpen we je verder.

Bel gratis 0800–0432 of chat via www.kindertelefoon.nl

6100-099 Poster Kindertelefoon A3.indd 1

7/31/09 2:27 PM

Je hoeft niet te do en alsof...

Bij ons k un je jez De Kinde elf zijn. rtelefoon lu

6100-09

9 Poster

istert. En Bel grat als het n is 0800– odig is, h 0432 of elpen we chat via je verder. www.kin dertelef oon.nl Kinderte

lefoon A3

.indd 2

52 KT magazine

53 7/31/09

2:28 PM

Infographic: Hanneke van Etten

RelaRelat ties ies Sek Seksu sua ali li te Thu Thuitseit it is en en f LichLichafamilai milie aam am e GewGewe eld ld PestPeste en n Gev Gevo oele elen s s EmoEmon tiontione e ep Vrij Vrije le prlo e Ti Tijd blreoblem j men en d Sch Scho ool/ ol/w w e Ove Over erk rk rig ig De w De w et et

start chat start chat website website online online Mobielbellen Gratis Gratis Mobielbellen

Chat Chat

Start Kindertelefoon Start Kindertelefoon

2012 2012

bs b si t e it e 8 - 1 2 8-1 2

l teaesltee sk a k m mo droodro

Topics website 8-12 website 13-18 Forum gem. dag Topics website 8-12 website 13-18 Forum gem. dag

Tel Tel

e e ww

gedg icn hten icehdte

Topics Top Topics Top 33 1 Relaties 1 Relaties 2 Seksualiteit 2 Seksualiteit 3 Thuis & familie 3 Thuis & familie

1 Seksualiteit 1 Seksualiteit 2 Pesten 2 Pesten 3 Relaties 3 Relaties

helpheelp elk lkaaraar vra vrag gen enk kas ast t

7% Onbekend 7% Onbekend

1% Groepje 1% Groepje 1

1% Onbekend 1% Onbekend

8% Groepje 8% Groepje

Jongens 14% 14% Jongens 1

Jongens 30% 30% Jongens

78% Meisjes 78% Meisjes

61% Meisjes 61% Meisjes

shout out shout out

gedic hte gedic n hten

fo ru fo m ru m

e e 1 31 3 - 1-81 8

mruur mugu klaakglaa

AANTAL CONTACTEN VAN DE KINDERTELEFOON IN 2012 telefoon TELEFOON TELEFOON

CHAT WEBSITE WEBSITE CHAT WEBSITE BEZOEK CHAT BEZOEK

410.294 110.489 645.529 410.294 110.489 110.489 645.529 410.294 645.529

54 KT magazine

versus versus

start forum start forum

t si t w e b si web

INFOGRAPHIC

In deze infographic wordt grafisch weergegeven hoe de vele contacten van De Kindertelefoon (meer dan een miljoen) over de kanalen, leeftijden en onderwerpen zijn verdeeld.

Wie chat er meer, jongens of meisjes? Wie chat er meer, jongens of meisjes?

Wie er belt er meer, jongens of meisjes? Wie belt meer, jongens of meisjes?

VERDEELD OVER DE VERSCHILLENDE KANALEN: FORUM PEER-2-PEER PEER-2-PEERGASTLESSEN GASTLESSEN gastlessen FORUM BEZOEK PEER-2-PEER FORUM BEZOEK

230.751 1.647 672 230.751 1.647 672 230.751 1.647 672

55

Een onmisbare bron van informatie Van alle gesprekken die binnenkomen bij De Kindertelefoon worden het geslacht en de geschatte leeftijd van het kind en het onderwerp van het gesprek geregistreerd. Op deze manier legt De Kindertelefoon een unieke database met informatie aan, terwijl de anonimiteit en de vertrouwelijkheid van de gesprekken gewaarborgd blijft. Met behulp van deze database deed professor Willemijn van Dolen, hoogleraar Marketing aan de Universiteit van Amsterdam, onderzoek naar de invloed van werkloosheid en echtscheidingen op het hulpzoekgedrag van kinderen: ‘De Kindertelefoon is onmisbaar, zeker in tijden van economische tegenspoed. Een onmisbare bron van informatie Van Dolen en haar collega’s onderzochten de factoren die het belen chatgedrag van kinderen beïnvloeden. Van Dolen: “Aan de hand van de gespreksregistraties van De Kindertelefoon zijn we gaan kijken of door de jaren heen de onderwerpen van gesprekken veranderden en hoe we die veranderingen zouden kunnen verklaren.” Van Dolen legt uit waarom de data van De Kindertelefoon voor haar onderzoek van groot belang waren. “Kinderen kunnen formeel of informeel hulp zoeken. Formele hulp vinden ze bij huisartsen of instanties, informele hulp bij vrienden of familie. De data die we kunnen gebruiken voor onderzoek, halen we uit die formele hulpbronnen. Dat zijn meestal instanties waar kinderen alleen toegang toe hebben via hun ouders.” Van Dolen benadrukt dat de data die De Kindertelefoon verzamelt uniek zijn: “Kinderen die problemen hebben mét hun ouders zullen waarschijnlijk niet bij deze formele hulpbronnen terecht komen, en dus bestaat er maar weinig informatie over. Bij mijn weten is De Kindertelefoon de enige instantie waar kinderen naar toe kunnen zonder dat hun ouders daarbij betrokken zijn. De Kindertelefoon levert onderzoekers op die manier een onmisbare bron van informatie.” 56 KT magazine

tekst: Sacha Gertsik beeld: Ineke Oostveen

conclusie, des te meer omdat Nederland momenteel in een zware financiële crisis verkeert, benadrukt Van Dolen. “In tijden van crisis wordt bezuinigd op initiatieven zoals De Kindertelefoon, maar dat mag onder geen beding gebeuren. Ons onderzoek is in de eerste plaats een bewijs dat De Kindertelefoon hard nodig is, juist nu.” Werkloosheid en geweld Een ander opvallend resultaat van het onderzoek noemt Van Dolen haar bevinding dat bij een stijgende werkloosheid een groter deel van de oproepen die bij De Kindertelefoon binnenkomen over geweld gaat. Al is een nuancering hier op zijn plaats. Van Dolen: “Door het anonieme karakter van De Kindertelefoon is het niet mogelijk om het aantal gesprekken over geweld direct te verbinden aan de stijgende werkloosheid. We weten namelijk niet of de ouders van de kinderen die over geweld bellen of chatten daadwerkelijk werkloos zijn.” Van Dolen denkt wel dat het aantal toenemende gesprekken over geweld in tijden van stijgende werkloosheid een indicatie kan zijn van een causaal verband. Ze noemt een vervolgonderzoek naar de precieze redenen waarom er meer kinderen bellen over geweld dan ook zeer wenselijk. “Hoe meer we weten over de situatie van kinderen, hoe beter de overheid en instanties op deze problematiek kunnen inspelen en het geweld een halt toe kunnen roepen.” Brand-awareness Eigenlijk zou haar onderzoek helemaal niet gaan over de sociaaleconomische factoren die invloed hebben op het hulpzoekgedrag van kinderen, vertelt Willemijn van Dolen: “Als hoogleraar marketing deed ik, in samenwerking met professor Charles Weinberg en onderzoeker Leiming Ma, in eerste instantie onderzoek naar de effectiviteit van de campagnes van De Kindertelefoon. Opvallend genoeg blijken campagnes maar weinig effect te hebben op het aantal gesprekken, omdat De Kindertelefoon onder kinderen vaak al bekend is. Marketing acties zijn in dit geval niet meer nodig omdat de brand-awareness al volop aanwezig is.”

wie Jolanda waar Amsterdam en Flevoland Jolanda (1983) is 2 jaar vrijwilliger bij De Kindertelefoon in Amsterdam en Flevoland. Ze werkt als financieel medewerker bij een kredietverzekeringsmaatschappij.


Belang van De Kindertelefoon anno 2012 Uit wetenschappelijke literatuur blijkt dat scheidingen en werkloosheid van ouders belangrijke factoren zijn voor stress bij kinderen. “Daarom legden we in ons onderzoek de nadruk op deze elementen”, vertelt Van Dolen. “We hebben een analyse gemaakt van de landelijke gegevens over werkloosheid en scheidingen in combinatie met gegevens over gesprekken die tussen 1994 en 2011 bij De Kindertelefoon binnenkwamen. Uit deze analyse blijkt dat bij een stijgend aantal scheidingen en een toenemende werkloosheid er meer wordt gebeld naar De Kindertelefoon. Zo konden we voor het eerst een direct verband tussen werkloosheid en het hulpzoekgedrag van kinderen aantonen.” Van Dolens onderzoek toont aan dat de behoefte onder kinderen aan sociale ondersteuning groeit in tijden van economische tegenspoed. Een relevante

waarom vrijwilliger | Een paar jaar geleden heb ik als vrijwilliger in een weeshuis in Afrika gewerkt. Daar heb ik ontdekt hoe fijn het is om te geven en om met kinderen te werken. Terug in Nederland wilde ik dan ook graag als vrijwilliger met kinderen aan de slag. Ik koos voor De Kindertelefoon omdat ik het leuk vind om met kinderen in gesprek te gaan en te horen wat hen bezighoudt. Het is heel bijzonder dat zij vaak intieme verhalen met jou delen. Ik geef veel, maar haal er ook enorm veel uit.

bijzonder gesprek | Er zijn zoveel heftige en mooie gesprekken geweest waarin kinderen mij keer op keer weten te verbazen met hoe sterk ze kunnen zijn, of hoe ontroerend. Toen ik net begon als vrijwilliger had ik op de chat een gesprek met een meisje met leukemie. Zij was heel geïnteresseerd in wat er na de dood zou zijn, maar kon daar met haar omgeving niet echt over praten. Dat is zo’n mooi en open gesprek geworden, dat ik er nog steeds weleens aan terugdenk. We hadden het over de meest heftige zaken, maar ook over de kleine dingen in het leven. Het is zo speciaal dat een kind, dat jou niet kent, zulke intieme gedachtes met je durft te delen.

de belkamer | Er hangt een prettige sfeer in onze belkamer. Tijdens mijn diensten heb ik altijd leuke gesprekken met andere vrijwilligers en ik durf gerust wat vragen in de groep te gooien als ik een moeilijk gesprek op de chat voer. Het is natuurlijk ook lekker om even stoom af te blazen bij elkaar als je een uur lang alleen maar niet serieuze gesprekken hebt. Die fijne sfeer zorgt ervoor dat ik altijd met een lach binnenkom en met een lach weer wegga. 57


interview

‘Wanneer het aantal scheidingen en werkloosheid stijgt, bellen jongeren vaker De Kindertelefoon’

De Kindertelefoon

&PESTEN

Tekst: Julie de Graaf | Beeld: Julie Hrudova

Pesten is één van de meest besproken onderwerpen bij De Kindertelefoon. Dat is niet zo gek, want volgens het Nederlands Jeugd Instituut wordt alleen al in het basisonderwijs elf procent van de leerlingen regelmatig gepest. Kindertelefoon Magazine ging in gesprek met psycholoog Bob van der Meer over pesten, regels en oplossingen. Van der Meer is oprichter van de website www.pesten.net en ontwikkelt beleidsplannen voor scholen om pesten te stoppen en te voorkomen.

‘Pesten oplossen zonder dat de school meewerkt, is vechten tegen de bierkaai’

‘Ruim zestig procent van de gepeste kinderen in het basisonderwijs durft het niet aan hun ouders te vertellen’

Pesten krijgt de afgelopen tijd flink veel aandacht in de media, is het typisch een probleem van deze tijd? “De consternatie die is ontstaan, komt door de recente zelfmoorden van de gepeste jongeren. Dat betekent niet dat het een nieuwe fenomeen is; pesten is al decennia lang een constant aanwezig probleem met ingrijpende gevolgen. Het kan niet alleen tot zelfdoding leiden, maar ook tot depressie, faalangst en grote onzekerheid. Gepeste kinderen denken dat ze niets of niemand meer zijn, ze geloven dat ze het zelf uitlokken en vinden dat het hun eigen schuld is dat ze worden buitengesloten. Zelfs als het pesten stopt, betekent het niet dat alles weer beter is. Sommige kinderen die gepest zijn kampen zelfs met posttraumatisch stresssyndroom.” Wat kunnen kinderen die gepest worden doen om het pesten te stoppen? “Ik raad kinderen aan om het alsjeblieft aan iemand te vertellen als ze gepest worden, want het is niet iets waar je mee moet blijven zitten. Als een kind niemand in vertrouwen durft te nemen, kan hij heel goed bij De Kindertelefoon terecht voor een luisterend oor, maar uiteindelijk is het wel belangrijk dat hij het ook aan zijn ouders durft te vertellen. Dan kunnen de ouders samen met de school actie ondernemen.” Hoe kan een school pesten tegengaan? “De kern van de oplossing is dat leerlingen op scholen zelf regels maken over hoe je met elkaar om dient te gaan en dat die regels regelmatig besproken en herhaald worden. Daarnaast is het heel belangrijk dat leerlingen die zich weigeren aan de regels te houden, aangepakt worden. Als een pester alleen maar “sorry” hoeft te zeggen, zonder dat er verdere consequenties aan zijn verbonden, gaat het pesten vaak onmiddellijk weer door.” Zelfs op scholen waar leerkrachten ferm optreden tegen pesten, komt pesten vaak alsnog voor. Hoe kan dat? “Een leerkracht ziet misschien tien procent van wat er gebeurt tussen leerlingen, daarom moeten we kinderen zelf verantwoordelijk maken voor die overige negentig procent van de tijd. Naast het slachtoffer en de pester, bestaat er altijd een grote middengroep. Die middengroep moeten we zien te mobiliseren, zodat kinderen stelling durven te nemen tegen pesten en het voor het slachtoffer opnemen. Gelukkig zijn kinderen goed te motiveren om voor belangrijke zaken op te komen. Ze lopen bijvoorbeeld de longen uit hun lijf bij een sponsorloop tegen mensenrechtenschendingen in Nigeria, dan kunnen we ze ook heus tegen pesten in actie laten komen.” U zegt dat kinderen zelf regels moeten maken over de omgang met elkaar. Waarom is dat zo belangrijk? “Als kinderen zelf regels maken, dan voelen ze zich ook verantwoordelijk om die regels na te leven. Je kan daar heel vroeg mee beginnen. Ik werk met scholen waar we in groep 1, 2 en 3 al bespreken dat je aardig voor elkaar moet zijn, je altijd met iets vervelends naar de leerkracht mag komen en dat vertellen wat er gebeurt, geen klikken is. In groep 4 tot en met 8 worden er vervolgens regels over pesten gemaakt, die elke week worden herhaald.

58 KT magazine

Aantal gesprekken pesten in 2012:

Iedereen mag zeggen wat hem of haar dwarszit en dat wordt in de groep besproken. Op die manier maken we de leerlingen verantwoordelijk voor elkaars veiligheid. De school kan natuurlijk wel regels toevoegen of aanpassen. Zo kunnen de regels ook actuele ontwikkelingen omvatten; bijvoorbeeld hoe kinderen met elkaar om horen te gaan op social media.” Met deze aanpak staat en valt alles bij de manier waarop de school met pesten omgaat. “Dat klopt. Het is eigenlijk heel triest, maar als een school geen goede aanpak tegen pesten heeft en je kind wordt gepest, dan kun je jouw kind het beste zo snel mogelijk van school halen en op een goede school plaatsen. Pesten oplossen zonder dat de school meewerkt, is vechten tegen de bierkaai.” Wat kan De Kindertelefoon betekenen voor kinderen die gepest worden? “De Kindertelefoon heeft de belangrijke taak om kinderen die gepest worden aan te moedigen het aan hun omgeving te vertellen. Op dat gebied is nog veel te winnen, want ruim zestig procent van de gepeste kinderen in het basisonderwijs durft het niet aan hun ouders te vertellen. Als ze dat na een gesprek met De Kindertelefoon wel durven, dan is de eerste stap gezet.” Marije Kat en Lindy Robles kwam in actie tegen pesten en ontwierpen polsbandjes met de tekst “You Are Good” om pesten bespreekbaar te maken. Ze doneren een deel van opbrengst aan De Kindertelefoon en aan Sensoor, de hulplijn voor volwassenen. Marije Kat vertelt over dit bijzondere initiatief: “Toen eind 2012 de gepeste Tim Ribberink zelfmoord pleegde, belden Lindy en ik elkaar diezelfde avond nog op. We waren geschokt en voelden allebei de behoefte om iets te doen. We weten uit eigen ervaring hoe vreselijk pesten is: Lindy heeft het zelf meegemaakt en ook mijn broer is vroeger gepest. We wilden iets bedenken waar heel Nederland aan mee zou kunnen doen. Iets waarmee we een signaal afgeven dat pesten bespreekbaar moet zijn, zodat niemand er meer alleen voor hoeft te staan. We kwamen op polsbandjes met de positieve boodschap “You Are Good”. Die boodschap geldt voor de mensen die het bandje dragen, maar ook voor iedereen die zij ontmoeten. Het You Are Good-bandje is nu in 900 winkels in Nederland te koop en we krijgen aan de lopende band reacties en berichten binnen van mensen die het met trots dragen. Veel scholen gebruiken onze bandjes bovendien als aanleiding om pesten klassikaal te bespreken. Dat is precies wat we willen bereiken: dat kinderen zich bewust worden van de impact die pesten kan hebben en dat een gepest kind hulp durft te vragen. Met de opbrengst van de bandjes steunen we De Kindertelefoon en Sensoor. Ik ken De Kindertelefoon al van jongs af aan en vind het een heel fijne gedachte dat er een plek bestaat waar kinderen altijd hun verhaal kwijt kunnen.” Zie www.youaregood.nl voor meer informatie en verkooppunten.

Telefoon: 16.978 | Chat: 4824

5 9

CHILD HELPLINES

over de wereld In elk land zijn systemen aanwezig om kinderen te beschermen, hoe formeel of informeel ook. Alle landen, behalve de VS en Somalië, hebben immers 20 jaar geleden het Verdrag van de Rechten van het Kind ondertekend. Regeringen hebben dus formeel een verplichting kinderen bescherming te bieden, al is het budget nog zo klein. Regeringen in arme landen worden wel gesteund door bilaterale organisaties als ambassades, of organisaties als de Verenigde Naties of Unicef.

▲▲▲

Leen Decadt, head of programme bij Child Helpline International, geeft haar kijk op de soms moeilijke beslissingen maar ook unieke oplossingen van hulplijnen in Zuid Afrika, Pakistan en Roemenië.

Tekst: Catherine Coumou | Beeld: CHI 60 KT magazine

61

Zuid-Afrika | impact van lobby en organisatie ▲

▲

“De signaleringsfunctie van de Zuid-Afrikaanse child helpline Gauteng is bijzonder goed georganiseerd. Op

Roemenië | kwetsbaarheden van een nieuwe democratie “Roemenië heeft als voormalig Oostblokland de afgelopen twintig jaar een immense sociale en politieke

een moment zag men bijvoorbeeld dat in één provincie heel veel telefoontjes van kinderen kwamen met

verandering ondergaan. Hierdoor wordt ook de child helpline met een aantal specifieke problemen

juridische vragen. Na onderzoek bleek dat in deze provincie de wetten zeer slecht werden uitgevoerd. Ze

geconfronteerd, denk aan kinderhandel. De helpline organiseert vele campagnes om kinderen hiervan

trokken aan de noodrem, haalden de pers erbij, mensen werden ter verantwoording geroepen en binnen het

bewust te maken.”

jaar was de situatie omgekeerd. De proactieve houding van deze child helpline heeft de kinderrechten in Zuid Afrika de afgelopen jaren sterk verbeterd.” Child helpline Gauteng

Communiceren in een land met elf talen

Kinderen empoweren, veiligheid bieden maar ze ook zelf bij de oplossing betrekken. De Zuid-Afrikaanse hulplijn Gauteng is bijzonder actief en niet alleen voor kinderen. Het hulpaanbod van Gauteng varieert van empowermentworkshops voor vrouwen, yoga voor wezen tot aan therapie voor zowel slachtoffer als dader. Dumisile Nala van de Child helpline Gauteng, vertelt; “In 1982 bestonden er in de provincie KwaZulu Natal geen instanties die ondersteuning boden aan kinderen die slachtoffer waren van geweld. Hier was wel grote behoefte aan en dit was de reden voor de start van child helpline Gauteng. De hulpdienst zou open moeten staan voor vragen van elk kind ongeacht afkomst of huidskleur, dat was voor ons een belangrijk uitgangspunt.”

“In Zuid-Afrika worden elf verschillende talen gesproken, als kinderen bellen is het dus erg belangrijk dat ze iemand aan de lijn krijgen die hun eigen taal spreekt. In bepaalde provincies spelen daarnaast specifieke problemen. Je moet dus weten wat er lokaal speelt om de juiste hulp aan het kind te kunnen bieden. Het land draagt nog steeds de sporen van haar verleden met zich mee en geweld is een groot probleem binnen de samenleving. Lichamelijk geweld en verwaarlozing zijn dan ook de belangrijkste redenen voor kinderen om met ons contact op te nemen. We konden kinderen die in acuut gevaar waren nergens onderbrengen, alleen het politiestation bood onderdak. Daarom hebben we in 1997 het Sunlight Safe House opgericht.”

Roemenië: Asociatia Telefonul Copilului Asociatia Telefonul Copilului is de enige child helpline in Roemenië waar kinderen kunnen praten over problemen en persoonlijke zaken. Sinds 2002 vinden 7 dagen per week van 08.00 tot 24.00 uur Roemeense kinderen hier een luisterend oor. Ook zet Copilului hulpdiensten in voor kinderen in nood. Catalina Florea van Asociatia Telefonul Copilului vertelt: “Het enorme aantal bellers bevestigt elk jaar opnieuw de noodzaak voor helpline Copilului. Tot nu toe hebben we meer dan 1,8 miljoen gesprekken gehad. Ook organiseren we bewustzijn- en promotiecampagnes, zo ontmoeten we minstens 15.000 kinderen per jaar.”

Teentrafficking “Handel in kinderen en vooral de handel in jonge meisjes is een groot probleem in Roemenië en dit vermindert niet. Kinderhandel is de afgelopen jaren zelfs toegenomen. Armoede en het gebrek aan informatie zijn de belangrijkste oorzaken voor deze vorm van misbruik. Wij zijn van mening dat een goed opgeleid kind een gewaarschuwd kind is. Daarom zien we het als een belangrijke voorlichtende taak om kwetsbare kinderen te waarschuwen voor kinderhandel daarom voeren we op dit moment specifiek campagne in de landelijke gebieden van Roemenië, Moldavië en Transsylvanië.”

62 KT magazine

63

alleen kinderen uit de grootste stad, Karachi, de hulplijn bereiken en nu zijn er in alle provincies regionale kantoren. Die werken heel proactief. Bijvoorbeeld wanneer er in de media meldingen zijn over kindermisbruik dan gebruiken ze dit in lobbywerk en gaan zelf naar de slachtoffers toe om hulp te bieden. Girlpower,


▲

“Een mooi voorbeeld van hoe snel een hulplijn kan groeien is de hulplijn van Pakistan. Tot 2011 konden

wie Luuk waar Haaglanden Luuk (1986) is 2,5 jaar vrijwilliger bij De Kindertelefoon Haaglanden. Hij is arts en promoveert met een onderzoek naar kindermishandeling. Later wil hij zich specialiseren tot kinderarts.

een project van de NL overheid, dat tot doel heeft de positie van meisjes in 13 landen te verbeteren, ondersteunt de hulplijn met het opzetten van regionale kantoren maar heeft ook gezorgd voor een beter dataregistratiesysteem, wat weer goed van pas komt bij het lobbywerk.”

Pakistan: Madadgaar helpline

Sterke invloed van de tribale cultuur

Madadgaar helpline richt zich specifiek op “Door het organiseren van bewustmakingscampagnes over huiselijk of seksueel geweld het verbeteren van de positie van meisen kinderen vrouwenrechten, wordt er aan awareness gedaan. Een spannend project van jes in Pakistan. De afgelopen jaren heeft Madadgaar momenteel is om door het land jongerenclubs op te richten, zo willen we meisMadadgaar haar diensten sterk kunnen uitjes door het hele land een platform geven waar ze zich kunnen uiten en ontwikkelen. Sinds breiden. Zia Awan die de helpline leidt sinds 2011 scant een systeem dagelijks 26 kranten op geweld tegen vrouwen of kinderen, door haar oprichting in 1989, vertelt: “Pakistan dit systeem kan Madadgaar betere en gerichte hulp aan de slachtoffers te bieden. Maar is een land waar tribale spanningen en polide sterke invloed van de tribale cultuur maakt dat het lastig blijft om je verhaal te verteltieke instabiliteit een structureel onderdeel len. Zo vertellen nog veel mensen niet wat er is gebeurd uit angst voor gezichtsverlies of van het leven zijn. Dit heeft grote impact represailles.” op de situatie waarin Pakistaanse kinderen opgroeien. Structurele stigmatisering van slachtoffers van geweld en een corrupt politie systeem zijn belangrijke problemen in Pakistan. Voor de hulplijn betekent dit dat op het gebied van de bescherming van kinderen er heel veel taken te doen zijn. De hulplijn richt zich ook op vrouwen. Het belangrijkste kanaal van Madadgaar is telefonische begeleiding aan kinderen en vrouwen, ook kunnen kinderen en vrouwen in nood langskomen op kantoor.” Evenement van Madadgaar op National Children's day

waarom vrijwilliger | Ik vind eigenlijk dat iedereen vrijwilligerswerk zou moeten doen om zijn steentje bij te dragen aan de samenleving. Ik wilde al sinds mijn studententijd bij De Kindertelefoon werken, maar had er pas tijd voor toen ik mijn co-schappen ging lopen. Het is heel bijzonder om kinderen te kunnen helpen met vragen en problemen waarmee ze anders bij niemand terecht kunnen. Ik heb er bovendien veel geleerd: al bij de training die iedere vrijwilliger volgt, leer je allerlei nuttige communicatievaardigheden die ook in het dagelijks leven goed van pas komen.

bijzonder gesprek | Een meisje dat vanuit het ziekenhuis belde waar ze al voor de tweede keer was opgenomen voor een behandeling tegen kanker. Voor mij was dat gesprek heel bijzonder omdat ik kinderarts wil worden. Nu kon ik van dit meisje horen hoe zij die verschrikkelijke ziekte ervoer en hoe zij tegen de artsen aankeek. Ze voelde zich heel alleen in het ziekenhuis en wilde met mij praten over haar ziekte, maar ook over leuke en vrolijke dingen. Op een gegeven moment waren we samen grapjes aan het maken over de dokters en de verpleegkundigen, en hoorde ik haar helemaal stralen aan de andere kant van de lijn. Heel bijzonder om mee te maken.

de belkamer | In onze belkamer zit je met twee mensen in een hok met een computer en een telefoon. De ene persoon chat en de ander belt. Het is fijn dat er iemand is met wie je kan overleggen hoe je bepaalde situaties aan zal pakken. Zo heb ik laatst met een andere mannelijke vrijwilliger op mijn beste vrouwelijke stem geoefend, nadat kinderen steeds ophingen als ze hoorden dat ik een man was. Met succes trouwens: met mijn ingestudeerde vrouwenstem heb ik die middag een meisje kunnen voorlichten over haar eerste ongesteldheid. 64 KT magazine

65


Pakistan | ontwikkeling van een hulplijn kan snel gaan

stichting vrienden van de kindertelefoon

Colofon

Sponsors

Hoofdredactie

De Kindertelefoon is veel dank verschuldigd aan alle mensen en bedrijven die projecten bij de Kindertelefoon mogelijk maken.

foto: Lionne Hietberg

Erik Ott en Maartje van Zant Redactie Julie de Graaf (chef) en Catherine Coumou Advies en eindredactie Annette Lubbers Journalistieke bijdragen Jan Pieter Ekker, Sacha Gertsik, Mijke de Hartog Fotografie

Het allerbelangrijkst zijn natuurlijk de vrijwilligers die iedere week geheel kosteloos hun tijd vrij maken om kinderen en jongeren te woord te staan. InSided levert de software voor de Kindertelefoon social community (het forum). inSided ondersteunt de Kindertelefoon daarnaast bij de continue ontwikkeling van de community door het geven van adviezen en trainingen.

Bob Bronshoff, Bowie Verschuuren, Julie Hrudova, Pascal Goudkuil, Lionne Hietberg en Catherine Coumou. Overig beeldmateriaal uit beeldarchief geïnterviewden. Illustratoren

Wat ons drijft? Liefde voor het kind en De Kindertelefoon

Menah, Gabriel Kousbroek, Hanneke van Etten Art direction & vormgeving Eva|Marie Producties:

Voorzitter Bert Feijtes en bestuursleden Balou van de Ven en Tanja Vonk. De andere bestuursleden, Jan Timmer en Edwin van der Zalm staan niet afgebeeld.’

Eva Kohnstamm en Marion Pothoff Lithografie Colorset Amsterdam Druk

De Stichting Vrienden van De Kindertelefoon is opgericht om De Kindertelefoon en de vrijwilligers te steunen bij hun werk. De stichting spant zich in om bijzondere projecten tot stand te brengen. Voorzitter Bert Feijtes en bestuursleden Balou van de Ven en Tanja Noteboom vertellen over het belang van de stichting voor het werk van De Kindertelefoon.

Dijkman Offset Aan Kindertelefoon Magazine werkten mee De Kindertelefoonlocaties, Eva Kohnstamm, Marion Pothoff, Julie de Graaf, Catherine Coumou, Annette Lubbers, Wilma Groen, Etty van Leeuwaarden, Diana Gutierrez, Erik Ott en

Tanja: ‘Netwerken en lobbyen is een belangrijke taak voor ons. We krijgen bijvoorbeeld steun van mensen die met pensioen gaan en hun afscheidsgiften aan ons schenken. Momenteel merken we dat grote bedrijven lastig te interesseren zijn, maar het verhaal van De Kindertelefoon is zo sterk dat we toch eerder binnenkomen dan iemand die voor een ander doel lobbyt. Voor bedrijven kan het bovendien interessant zijn om De Kindertelefoon te sponsoren in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen.’ Balou:‘De stichting steunt De Kindertelefoon bij het leggen van de eerste contacten met grote sponsoren. Zo vormen wij een schakel tussen De Kindertelefoon en sponsoren. Onderdeel van ons werk is om kritisch te kijken met wie we samenwerken; zo zullen we niet snel in zee gaan met een snoepfabrikant, omdat obesitas een serieus probleem is onder kinderen.’ Bert: ‘We richten ons op specifieke thema’s en projecten. Zo hebben we een aantal jaar een Kindertelefoonbus gefinancierd die door het land reed om op scholen voorlichting te geven over seksualiteit, pesten en andere onderwerpen waar tieners vragen over hebben. Pesten vinden wij een belangrijk thema. Daarom hebben wij in 2004 de ontwikkeling van een serie voorlichtingsfilmpjes en lesmateriaal over pesten gesteund. Ook dit magazine is mede mogelijk gemaakt door de Vrienden van De Kindertelefoon. Het is een mooi middel om het belang van De Kindertelefoon nog beter onder de aandacht te brengen, maar ook een kans om de ruim 800 vrijwilligers eens in het zonnetje te zetten. In de toekomst wil de stichting vooral middelen ontwikkelen waarmee we onze vrijwilligers en kinderen nog meer kunnen empoweren.’ 66 KT magazine

Maartje van Zant

Wordt u ook vriend van De Kindertelefoon? U kunt ons op vele manieren steunen: Bijvoorbeeld door een donatie te doen op gironummer 6543 t.n.v. Stichting Vrienden van De Kindertelefoon. U kunt een eenmalige gift doen, een lange termijn relatie met ons aangaan of bijdragen aan een specifiek project. Contact opnemen met Stichting Vrienden van De Kindertelefoon kan via landelijkbureau@ kindertelefoon.nl

Met dank aan Ellen Laan, Willemijn van Dolen, Nenita la Rose, Yvonne van Sark, Denny Mouqué, Bob van der Meer, Marije Kat, Lindy RoblesStokdijk, Janneke, Joris, Marleen, Ellen, Aileen, Irma, Jolanda, Luuk, Nourdin, Trijntje, Anita

KANA Benelux B.V., de software specialist in contactcenter oplossingen, laat de Kindertelefoon gebruik maken van het multichannel pakket KANA Express. Hier maken de Vragenkast, de chatapplicatie en de registratie van alle telefoonen chatgesprekken onderdeel van uit. KPN, T-Mobile en Vodafone maken het mogelijk dat kinderen en jongeren via hun mobiele telefoon gratis naar de Kindertelefoon kunnen bellen. Naast de subsidie die de Kindertelefoon van het Ministerie van VWS ontvangt, hebben de operators een sponsorbedrag ter beschikking gesteld. Tomeloos (full service bureau voor marketing en communicatie) verzorgt de in- en externe communicatie van de verschillende uitingen van de Kindertelefoon. UPC Nederland B.V. is sponsor van de Kindertelefoon en heeft onder andere geïnvesteerd in de professionalisering van de Kindertelefoon via de Kindertelefoon Academie. Stichting Vrienden van de Kindertelefoon genereert geld voor de Kindertelefoon. Zij sponsort verschillende projecten van de Kindertelefoon. Daarnaast sponsoren de volgende leveranciers de Kindertelefoon ofwel met kortingen of via diensten in natura: Colorset, Dijkman Offset, UPC Business, Sound of Data, Contact Center Live, BitLibre en Q42.

Joosstens, Iris Uffen, Mariëlla Melissen, Steffie Ballemans, Suzanne ten Cate, Angelica van Merkenstein, Nikki Stijl, Birgit Waarts, Mandy van de Camp, Anne-Marie Raat, Rik Braams, Josje van Sunder, Leen Decadt, Defence for Children, de Kinderombudsman, UNICEF, Meldknop.nl, Dumisile Nala, Catalina Florea, Zia Awan, Sara Schoon, Tobias Nahuys, Luuk Schoon, OBS de Dukdalf Rotterdam, Tineke Hendriks, Nicolet Epker, Erik Gerritsen, Jolien Vrijdag, Yannick Livestroo, Hanneke Simon, Darja Menkveld, Faan Schouteren, Julie Ott, Meije Vial, Lisa Peetoom, Carlijn Brusewitz, Stichting Vrienden van de Kindertelefoon

© 2013 Jeugdzorg Nederland Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, door middel van druk, fotokopieën, geautomatiseerde gegevensbestanden of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Jeugdzorg Nederland. Jeugdzorg Nederland is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave. Voor het opvragen van een exemplaar van deze uitgave kunt u een mail sturen naar het Landelijk Bureau Kindertelefoon ([email protected]). Het Landelijk Bureau Kindertelefoon is onderdeel van Jeugdzorg Nederland.

67

illustratie cover: Menah

“ik wil de Kindertelefoon bedanken, Ik heb gesproken hoe ik de jongen waar ik zo verliefd op ben kan versieren. Het is gelukt! Ik heb nu 4 dagen en 1 uur verkering met hem. Het is heel leuk” # “Ik ben blij dat ik de Kindertelefoon heb gebeld. Ik vond het heel fijn om niet over ziek zijn te praten maar alleen over leuke dingen” # “Het voelt prettig om over mijn gedachten te praten met mensen die niet te dichtbij staan” # “Ik ben zo blij dat er de Kindertelefoon chat bestaat” # “Ik vind het zo fijn om met de Kindertelefoon te bellen. Ik wil graag regelmatig met jullie bellen!” # “Anneke en Luuk, ik vond het heel fijn om met jullie te praten” # “Ik wil de Kindertelefoon een heel gelukkig Nieuwjaar wensen omdat ze mij het afgelopen jaar heel goed hebben geholpen” # www.kindertelefoon.nl “Ik ben blij dat ik de Kindertele68 KT magazine

de kracht van De Kindertelefoon

Recommend Documents