De kosteneffectiviteit van voedingsmaatregelen. Matthijs van den Berg Hoofd afdeling Preventie & Voeding Centrum Voeding, Preventie en Zorg

De kosteneffectiviteit van voedingsmaatregelen

Matthijs van den Berg Hoofd afdeling Preventie & Voeding Centrum Voeding, Preventie en Zorg

De kosteneffectiviteit van voedingsmaatregelen | 21-112013

Inhoud 1. 2. 3. 4. 5.

Inleiding Kosteneffectiviteit Preventie Voedingsmaatregelen Conclusies

De kosteneffectiviteit van voedingsmaatregelen | 21-112013

1. Inleiding ● RIVM – Kennisinstituut op het gebied van infectieziekten en vaccinaties, volksgezondheid en zorg, milieu en veiligheid – Zorgt ervoor dat kennis beschikbaar komt voor de overheid om beleid te formuleren en maatregelen te nemen – Bestuur en samenleving met raad en daad ter zijde staan in het streven naar een gezonde bevolking in een gezonde leefomgeving

3

De kosteneffectiviteit van voedingsmaatregelen | 21-11-2013

1. Inleiding ● In opdracht VWS worden kosteneffectiviteitsanalyses op het gebied van preventie verzameld en in kaart gebracht ● Preventie wordt hierin breed opgevat: primair & secundair, collectief & individueel, ziektepreventie & gezondheidsbevordering

● Take-home message – Preventieve interventies in het algemeen, en voedingsmaatregelen in het bijzonder, hebben over het algemeen een gunstige verhouding tussen kosten en effecten 4


http://kosteneffectiviteit-preventie.rivm.nl/ 5


2. Kosteneffectiviteit ● Kosteneffectiviteit speelt een steeds belangrijker rol in preventie en zorg – Beleid – Praktijk – Onderzoek

6


2. Kosteneffectiviteit ● Beleid – “Preventieve interventies die niet werken stoppen, veelbelovende interventies onderzoeken op (kosten)effectiviteit. – Bewezen (kosten)effectieve interventies dienen in principe in het verzekerd pakket, de AWBZ of daartoe relevante rijksregelingen opgenomen te worden, afhankelijk van budgettaire afwegingen.” – (Preventievisie, VWS, 2007)

7


2. Kosteneffectiviteit ● Praktijk – Richtlijnen: behandeladviezen steeds vaker mede op basis van kosteneffectiviteitsoverwegingen – Gezondheidsraad: aangetoonde kosteneffectiviteit één van de criteria voor invoering screeningen en vaccinaties

● Onderzoek – Steeds meer kosteneffectiviteitsonderzoek, zowel absoluut als relatief 8


Aantal publicaties in PubMed 25

x 1.000.000

20

15

10

5

0 1950

9

1955

1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

2012


Aantal PubMed-publicaties over kosteneffectiviteit 9

x 10.000

8 7 6 5 4 3 2 1 0 1950

10

1955

1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

2012


2. Kosteneffectiviteit ● Kortom, kosteneffectiviteit is ‘hot’

● Maar…

● Wat is het en hoe onderzoek je het?

11


Gezondheidswinst B Interventie B Kosten B Vergelijking Gezondheidswinst A Interventie A Kosten A

Centrale vraag: Hoe staan de extra kosten in verhouding tot de extra effecten? 12


2. Kosteneffectiviteit ● Incrementele Kosteneffectiviteitratio (ICER) kosten B – kosten A effecten B – effecten A

● Typen economische evaluatie – Kosteneffectiviteitanalyse (KEA) – Kostenutiliteitanalyse (KUA) – Kostenbatenanalyse (KBA)

13


Incrementele kosten

duurder minder effectief

NOOIT

duurder effectiever

? Incrementele effecten

?

minder effectief goedkoper 14

ALTIJD

effectiever goedkoper De kosteneffectiviteit van voedingsmaatregelen | 21-11-2013

Incrementele kosten

duurder minder effectief

duurder effectiever

40

ICER = 40/2 = 20

∆E

∆C Incrementele effecten

2 Drempelwaarde

minder effectief goedkoper 15

effectiever goedkoper De kosteneffectiviteit van voedingsmaatregelen | 21-11-2013

3. Preventie ● Preventie is het voorkómen van ziekte en het beschermen en bevorderen van de gezondheid. ● Preventie is heel divers; spraakverwarring door vele indelingen – naar type maatregel (ziektepreventie, gezondheidsbevordering, gezondheidsbescherming) – Naar fase in het ziekteproces (primair, secundair, tertiair)

– naar doelgroep (universeel, selectief, geïndiceerd, zorggerelateerd) 16


3. Preventie ● Individueel – Advies – Begeleiding – Medicatie ● Collectief – Wetgeving – Prijsmaatregelen – Campagnes – Lesprogramma’s – Omgevingsverandering

17


3. Preventie ● Hoe kosteneffectief is preventie eigenlijk? ● Survey van alle in PubMed gepubliceerde preventie-KEA’s in één jaar (Van Gils et al., 2010)

>80% van de ICERS <50,000/(QA)LY Mediaan: €12,000/(QA)LY

18


3. Preventie ● Is preventie dus altijd kosteneffectief?

– Selectiebias? – Publicatiebias? – Rekenbias?

19


4. Voedingsmaatregelen

● >100 evaluatiestudies van voedingsmaatregelen ● 3% was een kosteneffectiviteitsanalyse 20


4. Voedingsmaatregelen

● 56 ‘nutrition economics’ studies: – 24 micronutriënten, 25 gezonde voeding, 7 functional foods ● Overgrote merendeel: zeer kosteneffectief 21


4. Voedingsmaatregelen ● Voorbeelden ● Individueel – Diëten (koolhydraatarm) – Voedingsadvies (ondervoeding) – Gecombineerde leefstijlinterventie

● Collectief – Voedselverrijking (foliumzuur) – Schoolprogramma’s (g en f) – Herformulering (zout) – Prijsmaatregelen (accijns) 22


4. Voedingsmaatregelen – foliumzuurverrijking ● Foliumzuur voorkomt neuraalbuisdefecten – Periconceptuele suppletie heeft beperkte effecten – Verrijking van voedingsmiddelen zou tot gezondheidswinst leiden ● RIVM – Benefit-risk beoordeling – Review van kosteneffectiviteitsanalyses ● Veel kea’s in verschillende landen – Meest recente onlangs in Australië – In 2008 Nederlandse modelstudie

23


4. Voedingsmaatregelen – foliumzuurverrijking

● Gezondheidswinst: – preventie van tientallen neuraalbuisdefecten, 500 QALY’s

● ICER: A$ 10.000 per QALY

24


4. Voedingsmaatregelen – groente en fruit ● Minder dan 10% van de Nederlanders eet voldoende fruit en minder dan 5% eet voldoende groente ● Schoolgruiten – Voorlichtings- en stimuleringsprogramma voor gezonde voeding – Kern is gezamenlijk groenten en fruit eten in de klas – Kinderen op de basisschool leren spelenderwijs gezonder te eten ● Twee economische evaluaties: RIVM (Buchner et al., 2007) en VUMC, 2011 (Te Velde et al., 2011)

25


4. Voedingsmaatregelen – groente en fruit ● Kosteneffectiviteitsanalyse van Schoolgruiten door VU medisch centrum ● Toename in groente- en fruitconsumptie van 0,2 porties per dag, 30% van de toename beklijft (aanname) ● In de berekening zijn interventiekosten en gezondheidszorgkosten meegenomen – Over een levenslange tijdshorizon kunnen ruim 300 DALY’s per 100.000 kinderen voorkomen worden – ICER: <14.000 euro per voorkomen DALY 26


4. Voedingsmaatregelen – zoutreductie ● Nederlanders eten gemiddeld 9 gram zout per dag. Dat is flink meer dan het aanbevolen maximum van 6 gram ● Beperking van de zoutinname -> verlaging van de bloeddruk in de populatie -> lager risico op hart- en vaatziekten ● Verschillende kosteneffectiviteitsanalyses brachten de kosten en baten van zoutreductiemaatregelen in kaart ● Smith-Spangler en collega’s deden dat voor de Verenigde Staten: – Zelfregulatie – Zoutbelasting 27


4. Voedingsmaatregelen – zoutreductie

● Zelfregulatie – 10% minder zout, 1 miljoen minder beroertes en hartinfarcten, 2 miljoen QALYs, $32 miljard kostenbesparing in de zorg ● Zoutbelasting – 40% prijsverhoging, leidt tot 6% minder zoutinname, 1,3 miljoen QALY’s, $22 miljard aan kostenbesparing 28


4. Voedingsmaatregelen – labeling en accijns ● In de strijd voor gezonde voeding en tegen overgewicht worden labeling en accijnzen vaak genoemd ● Verschillende modelstudies berekenden kosten en effecten van dergelijke maatregelen ● Sacks en collega’s schatten de kosteneffectiviteit van – Het stoplichtlabelingsysteem – Een junkfoodtax

29


4. Voedingsmaatregelen – labeling en accijns

30


4. Voedingsmaatregelen – labeling en accijns ● Stoplichtsysteem – 10% minder energiedichtheid – Reductie van 120 kJ, gewichtsreductie van 1,3 kilo – 45000 DALY’s, A$ 450 miljoen kostenbesparing ● Belasting op ongezonde voeding – 10% prijsverhoging op bepaalde productcategorieën – Reductie van 150 kJ, gewichtsreductie van 1,6 kilo – 560000 DALY’s, A$ 5,5 miljard kostenbesparing

● Beide maatregelen zijn ‘dominant’ (gezondheidswinst én kostenbesparing) 31


4. Voedingsmaatregelen – osteoporosepreventie ● Osteoporose is veelvoorkomend, groeiend gezondheidsprobleem – Lage botmassa verhoogt fractuurrisico – Tekort aan calcium en vitamine D vergroot kans op osteoporose ● Kan verhoging van de zuivelconsumptie kosteneffectief bijdragen aan preventie van osteoporose? ● Recente kosteneffectiviteitsanalyse van o.a. ErasmusMC door Lötters en collega’s

32


4. Voedingsmaatregelen – osteoporosepreventie

● Slechts 8% heeft lage calciuminname (<600 mg/dag); 1% van de fracturen toe te schrijven aan calciumtekort ● Verhoging calciuminname zou 100 heupfracturen (<400 DALY’s) voorkomen; jaarlijkse besparing ong. 5 miljoen euro 33


4. Voedingsmaatregelen – diëten ● De helft van de mensen in Nederland heeft overgewicht – Dit leidt jaarlijks tot tienduizenden hartvaatziekten, diabetes, etc. – Velen proberen af te vallen door te diëten – Soms met ondersteuning van arts of diëtist ● Hoe kosteneffectief is een koolhydraatarm dieet? ● Modelstudie door Van Baal en collega’s – Gewichtsafname vertaald naar toekomstige gezondheidswinst met het RIVM Chronische Ziekten Model, inclusief consequenties voor zorgkosten

34


4. Voedingsmaatregelen – diëten

● Uitgaande van 3 kilo gewichtsverlies, waarvan 1½ pond duurzaam ● Gezondheidswinst: 17.000 QALY’s ● ICER: € 18.000 per vermeden QALY

35


4. Voedingsmaatregelen - ondervoeding ● Ondervoeding betekent een tekort aan inname van energie en voedingsstoffen ● Komt relatief vaak voor bij patiënten (20%-40%) en ouderen (15%-25%) ● Leidt tot langzamer herstel, verhoogde complicatiekansen, daling van weerstand, gewichtsafname

● Preventie bestaat uit – vroegherkenning bij risicogroepen – Voedingsmaatregelen: energie- en eiwitrijke voeding, drinkvoeding, extra snacks, supplementen, etc.

36


4. Voedingsmaatregelen – ondervoeding

● Preventie of behandeling van ondervoeding bij patiënten – Review vond 16 KEA’s – Verschillende uitkomstmaten, slechts enkele QALY – Kwaliteit van de studies was wisselend – ICER lag tussen de -400 en 500 euro 37


4. Voedingsmaatregelen – GLI

38


4. Voedingsmaatregelen – GLI ● Opsporing risicogroepen via huisarts, inzet van leefstijladviseur, daarna beweegkuur en dieetadvies ● Uitgaan van 3% gewichtsverlies door gecombineerde leefstijlinterventie voor risicogroepen ● Aanname dat 50 tot 70% van het gewichtsverlies op langere termijn beklijft ● ICER: 3000 euro per QALY bij overgewicht en 8000 euro per QALY bij diabetes

39


5. Conclusies ● Kosteneffectiviteit speelt steeds grotere rol; dit is een gunstige ontwikkeling ● Er worden steeds meer kosteneffectiviteitsanalyses van leefstijlinterventies gepubliceerd ● Een relatief klein deel hiervan gaat over voedingsmaatregelen; er is geen systematisch overzicht

40


5. Conclusies ● Gepresenteerde voorbeelden laten consistent beeld zien: gunstige verhouding tussen kosten en baten ● “Nutrition can be a powerful force in improving both the health and the economic status of society.” (Gyles et al., 2013)

41


5. Conclusies

NTvG, 2012

● Bij interpretatie moet altijd gekeken worden naar onderliggende aannames – Zijn (lange termijn) effectaannames realistisch? – Welke kosten zijn wel/niet meegenomen?

42


5. Conclusies ● Om voedingsmaatregelen goed te kunnen onderbouwen is meer (en beter) kosteneffectiviteitsonderzoek nodig ● Sluit aan bij prioriteiten van de Nutrition Research Needs working group van de American Society for Nutrition (Ohlhorst et al., 2013) ● Maar kwam niet terug in de evaluatie van de ZonMwprogrammering op het gebied van gezonde voeding (najaar 2013)

43


De kosteneffectiviteit van voedingsmaatregelen. Matthijs van den Berg Hoofd afdeling Preventie & Voeding Centrum Voeding, Preventie en Zorg

Recommend Documents