België-Belgique P.B. 9700 OUDENAARDE 1 3/4640
1657 2014
de Knape Nieuwsbrief van de Confrérie van Onze-Lieve-Vrouw van Halle te Oudenaarde
Driemaandelijks tijdschrift Afgiftekantoor 9700 Oudenaarde 1 25e jaargang Nr 3 - juli - augustus - september 2014 P004742 Verantw. uitg.: Paul Vanommeslaeghe, Ter Eecken 9, 9700 Oudenaarde Rekening nr. BE93 3901 8541 6767 p/a Ter Eecken 9, 9700 Oudenaarde
Beste vrienden van de confrérie Op 15 augustus vieren we O.-L.-Vrouw Hemelvaart: de kroon op het werk, de bekroning van een gelovig leven, de thuiskomst van Maria bij de Heer. Was dat Magnificat, haar jawoord aan God, een eigen verdienste? Of kwam dat van elders, van hoger? De genade kwam van God, maar zij opende de deur ... Zij heeft mee de weg bereid, de toegang vrijgemaakt ... ‘Maria, poort van Gods genade’, zo zingen wij in een wondermooi, diepzinnig lied. Zij is de icoon van de christen mens, zoals God die droomt: beeld en belofte ….., dienstbaar, wijs, gezegend, gelovig. Op vrijdagnamiddag om 16 uur organiseren wij opnieuw de kinderhulde aan Maria. Aan wie kunnen wij hen beter toevertrouwen? De kinderzegen nodigt jonge gezinnen uit om ook Jezus’ naam permanent te laten klinken voor hun kinderen. Moge die zegen in de kapel van Kerselare dan een voortzetting vinden in de gezinnen, zodat ouders hun kinderen dagelijks zegenen met Gods liefde in hetzelfde gebaar, een kruisje. In dit nummer blikken we ook even terug op de Sinksenactiviteiten. Lees ook het artikel over de restauratie van de Sint-Martinusbasiliek in Halle en het artikel volksverhalen ‘Scherpenheuvel’. In de volgende Knape nodigen wij iedereen uit op het ‘Feest van de aanstelling’ op vrijdag 3 oktober. Jan Amez Hoofdman •3•
Confrérie van Onze-Lieve-Vrouw van Halle te Oudenaarde (opgericht in 1657)
De Confrérie wil de eeuwenoude band tussen haar leden en het bedevaartsoord van Onze-Lieve-Vrouw van Halle levendig houden. De Confrérie van Onze-Lieve-Vrouw van Halle te Oudenaarde wil de Maria-devotie en de mariale gebruiken en tradities in het Oudenaardse bewaren en doorgeven. De Confrérie wil het Oudenaardse patrimonium van Onze-Lieve-Vrouwkapelletjes bewaren en de belangstelling ervoor onderhouden. De Confrérie streeft ernaar zoveel mogelijk belangstellende leden te bereiken en te betrekken door middel van haar Nieuwsbrief “de KNAPE” en door diverse activiteiten.
de Knape (Nieuwsbrief van Onze-Lieve-Vrouw van Halle)
Adreswijziging: gelieve te melden aan de secretaris op onderstaand adres
Verschijnt vier maal per jaar Abonnement is inbegrepen in de betaling van de lidrnaatschapsbijdrage Lidmaatschapsbijdrage - Hoofdlid (= gezinshoofd) - echtgeno(o)t( e) - kind boven 12 jaar - kind beneden 12jaar - max. Gezinsbijdrage - steunend lid
6,00 € 4,00 € 2,00 € 0,00 € 15,00 € 20,00 €
Contactadressen: Hoofdman: Jan Amez Blekerijstraat 19 9700 Oudenaarde Secretaris en redactie: Paul Vanommeslaeghe Ter Eecken 9 9700 Oudenaarde •4•
Voettocht Halle zaterdag 7 juni 2014 Dit jaar vertrokken 7 stappers om 7 u. op de Markt in Oudenaarde. In Geraardsbergen kwam er nog 1 bij en in Vollezele sloten er nog 2 aan. Om 20 uur woonden zij allen de avondmis, opgedragen door onze kapelaan, in het Onze-Lieve-Vrouwcentrum bij.
•5•
Busreis Halle Sinksenmaandag 9 juni 2014 Met 44 bedevaarders reisden we naar Halle. Na de hoogmis in het O.-L.-Vrouwcentrum werden we er ook ontvangen door E.H. Deken De Coster. ’s Middags werd de gezamenlijke maaltijd in restaurant DUO door alle deelnemers geapprecieerd.
•6•
Uitnodiging Kinderhulde aan Maria op vrijdag 15 augustus 2014 feest van Maria’s Hemelvaart om 16 uur in de kapel van Kerselare
Eucharistieviering en kinderzegen door onze kapelaan Alle aanwezige kinderen krijgen een aandenken. Geboren in 2013 Wij doen een bijzondere oproep aan de ouders en grootouders van onze jongst geborenen
Kinderzegen In deze kille wereld groeit de belofte aan warmte, aan houvast, ook aan rituelen. De goede, oude gewoonte van kinderzegen, past daarbij. Maria, draag zorg voor ieder kind, als een engel in ons midden; elk kind vertrouwen wij U toe; bewaar het en laat het groeien naar het hart van Uw zoon.
Nog aangevraagde missen door de confrérie : Zondag 9 november 2014 in de Sint-Walburgakerk om 11.00 u. Mis vanwege de Confrérie van O.-L.-Vrouw van Halle voor E.H. Daniël De Cock. •7•
Binnenrestauratie Sint-Martinusbasiliek in Halle Nog tot mei 2015 moeten we wachten op de heropening van de Sint-Martinusbasiliek van Halle, de thuis van de zwarte Onze-Lieve-Vrouw van Halle. Tijdens ons bezoek met de Sinksendagen konden we wel eventjes terecht in de bidkapel onder de toren en het gerestaureerde Kroningsbeeld bewonderen. Dat beeld komt uit het klein zuidportaal van de basiliek. In afwachting van de beëindiging van de restauratie van dat portaal stond het beeld voorlopig opgesteld in de basiliek, onder de toren.
Koorrestauratie: Een zware dobber is het ontzilten van de gewelven geweest en vervolgens het herstellen van de gewelfbepleistering, met inbegrip van het voorzichtig opfrissen van de siersjablonen op de ribben nabij de gewelfsleutels. De loszittende pleisterdelen worden hermaakt en de gepolychromeerde delen worden in hun oude glorie hersteld. Tijdens de tweede fase van de restauratie komt in het koor nog de restauratie van de stoffering (altaren) aan de beurt.
•8•
Archeologisch onderzoek: De uitgravingen nodig voor de ondergrondse installatie van de verwarmingsconvectoren en leidingen bleken uiteindelijk een veel groter deel van de vloer te betreffen dan verwacht. Veel is dus open gelegd en archeologisch onderzocht. Er zijn daarbij verrassend veel resten metselwerk blootgelegd, maar bij nader inzien bevinden we ons toch op een terrein waar er sinds ca. 650 een kerk met aanhorigheden heeft gestaan. Dat houdt dus ca. 700 jaar bewoning en quasi evenveel jaar ‘kerkelijk leven’ in. Het zal dus nog een grote inspanning vergen om alles te onderscheiden en te duiden.
•9•
Mariakapelletje in Oudenaarde Daar we alle kapelletjes in Oudenaarde centrum besproken hebben, zijn we op zoek gegaan naar de kapelletjes in de deelgemeenten. Het kapelletje dat eerst onze aandacht krijgt is dat in Nederename omdat het nieuwe Onze-Lieve-Vrouwbeeld, gewijd in de SintVedastuskerk, vorig jaar op 15 augustus 2013 in processie naar het nieuwe kapelletje in de Robert De Preesterstraat werd gebracht.
Een beetje geschiedenis Heel veel mensen wisten het oude kapelletje wel staan in Nederename. Het had een mooi Onze-Lieve-Vrouwbeeld. We denken dat het in de jaren ’30 gebouwd werd. Hoe het er uitzag zie je op de foto, maar sinds een paar jaar stond het kleine kapelletje “verzakt” in de modder. Begin 2008 werd het beeld door onbekenden vernield. het kapelletje rustte op een paal en betonplaten. Door het vele ploegen en de grondbewerking, vlak ernaast, begon het kapelletje te kantelen en het geraakte zo letterlijk ten gronde. Lange tijd gebeurde er niets meer. In het voorjaar van 2013 werd het initiatief genomen voor een nieuwe kapel. Het plan werd ontworpen en uitgevoerd op een stuk grond van de Kerkfabriek, enkele meters naast de vroegere standplaats. De bouw van de iets grotere kapel werd gestart op 22 mei 2013. Een sierlijk Onze-Lieve-Vrouwbeeld, vergezeld van 2 engelenbeeldjes, werd gemaakt door een kunstenaar uit Sevilla (Spanje). • 10 •
Gebed Maria, er is over U reeds veel geschreven. Kunstenaars hebben de mooiste beelden van U gemaakt. Op vele plaatsen van onze wereld, komen duizenden mensen naar U op bedevaart. Zoals moeder ons leerde lopen, ons heeft geholpen om groot te worden, zo bent U Maria, de moeder van ons geloof. Help ons daarin groeien en groot worden. Leer ons het geloof te belijden. Wijs ons hoe wij echte christenen kunnen zijn. Maria, moeder van de Heer, zorg ervoor dat wij blijven geloven, elke dag wat meer. Amen. • 11 •
Volksverhalen Scherpenheuvel Uit alle windstreken komen in de maand Mei bedevaarders Maria groeten in haar grote kapel, de basiliek van Scherpenheuvel. Want ook in deze tijd van ontkerkelijking blijft het zoeken naar het goddelijke en de hunkering naar heil en heling nog steeds actueel. Is heiligenverering geloof of bijgeloof? Voor ongelovigen is dit bijgeloof, maar dat is ook zo voor sommige christenen. Een kaarsje laten branden voor Ons-Lieve-Vrouwke tijdens de examen periode in de volle overtuiging dat je kind of kleinkind zal slagen is bijgeloof. Maar troost vinden in dit ritueel en hulp vragen aan Maria door het aansteken van dit kaarsje of door op bedevaart te gaan is een vorm van geloven, van volksgeloof, van volksdevotie. Ik las ooit eens dat dit geen bijgeloof is, maar dat je het krijgt bij-jegeloof. Veel van de huidige locaties en vormen van volksdevotie bestonden reeds in de middeleeuwen, sommigen zelfs veel langer. Zo is er vaak een relatie met plekken waar eerder de Romeinen, • 12 •
Kelten, Franken of Germanen voor hun rituelen bijeenkwamen: kapellen en kerken werden vaak gebouwd op oude cultusplaatsen, bij bronnen, aan een speciale boom, op kruispunten ... De echte oorsprong van het bedevaartsoord Scherpenheuvel kennen we niet. Waarschijnlijk stond er al in dertiende eeuw, op de scherpe heuvel tussen Zichem en Diest een eik, die toen reeds een voorwerp van verering was. Maar over de echte oorsprong van dit bedevaartsoord lezen we in het Vlaams-Brabants Sagenboek uit de reeks “Op verhaal komen”. Een drieëntachtigjarige man uit Scherpenheuvel doet hieronder zijn verhaal. Lees het langzaam, want oudere mensen hebben een speciale manier van vertellen! Legenden zijn er natuurlijk genoeg, maar hetgeen dat ik weet, dat weet ik ook van overlevering natuurlijk en van wat ik een beetje gelezen heb. Hoe is dat eigenlijk ontstaan, Scherpenheuvel? Dat draait zo rond de jaren 1514, dan is dat eigenlijk begonnen. De kwestie van dat kapelleke en die toeloop van die mensen is dan later gebeurd. Een herder vond dat kapelletje aan een boom - een eik - hangen. Dat moet wel een speciale eik geweest zijn, een gekruiste eik, zeggen ze, maar wat ze daarmee willen beduiden, dat weet ik niet. Die moet dus gestaan hebben waarschijnlijk op de plaats waar nu de basiliek staat. Die herder had dat lievevrouwbeeldje al zo dikwijls gezien en goesting gehad om dat mee te nemen naar huis. Op een schone dag heeft hij dan toch dat lievevrouwtje uit dat kapelletje gehaald en dat ingepakt in een oude zak of zoiets. Hij is daar mee willen vertrekken, hij kon een stap of drie, vier gaan, en dan werd dat lieve vrouwtje zo zwaar; dat hij moest blijven staan, en hij kon geen voet meer van plaats veranderen. Hij heeft daar dan een hele tijd gelegen. Hij heeft zich terug rechtgezet en heeft dan weer een stap terug achteruitgezet. Dat ging dan weer; achteruit, totdat hij aan de voet van de boom gekomen is, en dan heeft hij van schrik dat lievevrouwbeeldje dus terug in de eik gezet, in dat kapelletje. Dat moet waarschijnlijk een persoon geweest zijn van • 13 •
Zichem, die zijn schapen hier in de bossen kwam hoeden. Die is dan van schrik naar de pastoor gaan vertellen wat hij aan de hand gehad heeft. Dat is dan rondgegaan gelijk een vuurtje. Waarschijnlijk zijn de eerste bedevaarders wel van Zichem geweest. Maar dat heeft zich ~. dan toch uitgebreid, zodat er op het laatste van Diest en van Bekkevoort - dat allemaal bestond, want Zichem is een oude stad van in 1300, geloof ik - mensen naar hier op bedevaart zijn gekomen en dan hebben ze daar het eerste kapelletje in hout gezet. Dat is dan te klein geworden, en dan hebben ze daar een stenen kapelletje gezet. Volgens het schijnt, zou dat de kapel zijn van de Allerheiligenberg in Diest. Ze zouden die afgebroken hebben en daar teruggezet hebben. Dat heb ik pas nu vernomen. Of het de waarheid is, dat weet ik niet. Dat was dus een stenen kapel, die was ook veel te klein. Dan zijn later - in 1605 of 1612 of zoiets - Albrecht en Isabella ook langs hier gepasseerd. Ze zijn komen bidden aan de voet van die eik voor Onze-Lieve- Vrouw en dan heeft hij beloofd, als hij kon winnen in Oostende tegen de geuzen of zoiets, dat hij hier een heiligdom zou bouwen. Dan heeft Albrecht daar geld voor ingezameld, in alle landen, en dan hebben ze hier die basiliek kunnen zetten. En aan die basiliek is een eigenaardigheid. Het getal zeven was een heilig getal in de oude tijd. Dat speelt hier ook een rol in de kerk. Er zijn zeven wegen die leiden naar de kerk. Daar zijn ook zeven kapellen, zes kapellen rond de kerk en dan de kerk er nog bij. Er zijn ook zeven glasramen in de kerk. De ster bestaat ook uit zeven hoeken. Dus dat speelt hier een zeer speciale rol in de kerk. Alles is hier bijna zeven. Er staan ook zeven beelden in. Dus het getal zeven speelt hier een voorname rol in Scherpenheuvel. Bron 25:32-33 = vvb 25098; Richard T., bediende, 83 jaar, Scherpenheuvel Uit Op verhaal komen Vlaams-Brabants Sagenboek, Stefaan Top, Davidsfonds/Literair, Leuven, 2005.
Johan Lambrechts
• 14 •
Nog drie belangrijke data in 2014 vrijdag 15 augustus Kinderhulde aan Maria
vrijdag 3 oktober Feest van de aanstelling
vrijdag 26 december U zijt wellekome
• 16 •
