Dr. dr. R.W.M.Ciard
Dejuridischea fh a n d e l i nvga n m e d i s c h e : kwestiesinzakevolgorde aansprakelijkheid en vr aagste llin g Adnsprakelijkheidsre.htisvooral psychologie.wiezich het dachtaffet van een neàischefoutvoeh,verondersteh dat zijn of haat behdndelaartekort is geschoten||at betrcft rrerkhouding.n aandacht.Daarme.wortlÍ ttê tÓÓn sezet en àrcait dejurjdische striid hoofàzakelijkom de persoonvan àe atts en wotu1Íàe situatiewaarin het ne.lisch hanàelenpldatsvandvercnachtzaamd.Dat ||erkt àoot in àe nanier waaropde kwesti.iuri.lisch wo/dt afsehandel.l.De pioriteit liqt bii het aantonenvan dejuridischefout,9/aarbUde vraag vr'ordtgesteldofde arts handelàezoals vah een redelilk bekwaamhulpverlenermocht wolde4 wrwdcht Het folnulereh van (techts)retevante wasen moet uitgebrciíleren preciezel,dewijze vas osderzoektet beantwootuinswn àie vrasen moet methodisch.ren overde wlgorde waarmeede k\restieswonl dfgehandeldhagedacht Ondelzoek vah het slachtoffer.Eeneffciëntere en in naar.assali.eit \|ordt ook beinvloedàoor.le gedrassmechanismen woràt voorgest.ld,wdarbii de wrctorcníle invloed houdelijk beterewerkwijze van het aansprakeliikheidsrccht vas de begríjpetijkesegatieveemotiesean de gelaedeerdeop het prccesvdk waarheidsvindingnaet ||orclen
l. Irleiding Bij medischeaansprakelijkheidnag de civiele rechtê. pas beslissenof een arts verantwoordelUkgehoudenkan worden voor schadedoor een medischefout als er sprake is van wanprestatiêofeên onrechlmatigedaad en er voor het ontstane nadeeleen duilende causale verklaring blijkt te bestaan.Voo. een dergelijke j uridi scheproceduredienen de eisersvaak over een lange ademt e bes c h i k k e nz.o b e s l i s teb i j v o o rb e el dde R echt bank's Hertogenboschonlangsover een zaak van een dooÍ een huisarts gemistediagnosehersenvliesontste king die speeldein r993 en datwas warempelnoggeen eindvonnis.rUitkomstenvan onderzoeknaar de door_ looptrjden van alle medischeaansprakelijksheidclains ontbreken,zowel van de gerechteljke als de builenge_ rechtelijkeafhandeling.Eris immersgeencentraleregis' ratie van alle door rechtbahkenbehandeldezak€nvan medischeaansprakelijkhejden de schadeverzekeraars zijn niet erg scheutis met hun informatie op dit gebied. Voo. eisersduurt het altijd te lang en de praktijk lijkt hen daarin gelilk te geven, De k walit eitv a nj u ri di s c b eb es l i s shi g e nk e n t ni etal l een een inhoudelijke maar ook een organisatorischedimen sie: die vraagt wat de meest efficiêntewefkwijze voor afhandelingervan zou kunnên zijn. De eisersb! mêdi schê aansp.akeUjkheidzijn teleursesteldin en boos op hun behandelaar(s).De gedaagdêaítsen daarentesen voelen z ich veelal onterechtaangevallen.Procespartijen willen eenvo u d i gs n e l w e te n w a a zr e a a nto e zi j n. E nal s we uit de c a s u s p o s i tioeo k n o g l e ri n gw i l l e n trekken, wordt het wel erg moslerd na de naaltijd wanneerhet allem aaljar ê nd u u rt e e r d e b e s l i s s i n gi s s ê val l en. Daarnaastiser de inhoudelijke vraag hoede voorliggen_ de zaak moet wo.den onderzocht en beoordeeld.Bij medrschevraagstukkenheeit de.echter daarbij vaakde inbr engv an e ê no f me e rd e s k u n d i g e n o d i g.B i j het doorlezenvan uitspraken verbaasik ne herhaaldelijk
over het gehannesmet en door medjsch deskundigen. Onduidclij ke vraagstêllingen,onduidelij ke .appoÍten of ingebrachtecontra expertjsesgevenaanleidingiot het met weer van w eer.i euw edeskundi gen benoemen nieuwevragen,zo ve.vllegt dc tijd. zowel op het punt van inhoudelijke sturing als praktischëdoelmatighei.l van deskundigeninbrengkan hier beslist vooruitgang Oh aan te gevenhoe we tot zoweleen snellereals belere afhandel'ngvaneencasuspositiezoudenkunnênkomen, wilik in ditartikelbij tweebelangrijkeaspectenstilstaan l vok'ordeionderscheidgaanmakentussenachtereen volgens een verkennendeen een afhandelingsfase. Voor hêt vestigenvan aansprakelijkheiddient er steedssp.ake te zijn van eenjuridische foui, van schadeen van een causaalverband daartussen.On de kans van slagenvan de vordering in te schatten worden in de inventarisatiefasedie drlê elementen stuk voor stuk slobaal getoetst{'quick scan) om te zien wat de zwaksteschakelzou kunnen zijn. Áan he! onderzoekenvan dat onde.deelwordt veryolgens prio.iteit toegeken.l. de kwestiehoe wed€ zaakaande band 2. vraags@||ing: van de rechtsvraagzouden moetenonde.zoekenen wat we dan preciesvan de deskundigenverlangen om nader te analyseren,hangt nauw hiermeesamen ên vraagt praktischeresie en inhoudelijke sturing. ln drt artikel zal ik deze twee punten nader uitwerkên vanuit de rnvalshoekvan kwaliteitsbevorderingvan rechtspleging.Dat roept de vraagop hoe het staat,gelet op de doelstellingenen idealenvan de rechtswetenschap, met de control eop deugdel U kheivan d dej uridische proou'r.n .n op sel ke w i /e drp bcsd| | ng.s SeleBir i neerd en georganiseerd.
.
loosv(bonden aai hd Maassbdzêkênh!Èt Ronerdanêialsjuítst oÍ dr R.w.Mciard sak klf, RorÍdán nírdê or tuivareLrw, ftasmu5UnvêÁiiênRorerdam.fit 5tevêisrêdádêurvandiiitdr.hÍifr MerdailaaiDêdeíkÀb.n.onêlcdecíoor ên Han!Niiboervoorrr!n suqqeíiesvoo, vêóèièris vàn dn anikd
r.
Rb.t.Heftoqenbor.hr03êprêmbèí2ooetr rs9969/uazÀ07 ros7, uN3Kl95s.
D€ juridi$hê
arlad.rin!
va
Éêdircb.
De quick s.,aft een snclle verkênning voo! bepalins vaí de logische volgo.de komeni n bet aansprakelijkheidsrecht Rechtsvergelijkend steedsvijfverschillendepunien aanbod, die gezanenlijk bepalenofde gedaagdepa$j verantwoordelijkgehouden ci vi el e k an wor . le nv o o r d e s c h a d e .' :l nd e N e d e Í l andse wet gev lngv i n d e nw e d i e e l e me n te ni n a rt . 3:303,6:162 3 .C e n o e m dvi e j ívoorw aar lid i, 6: 163 ,7 :4 4 6e n 7 :.1 s Bw den voor ves!igi ng van med'scheaansprakelijkheid 2ijn: l tes€n het handelenvan ee. arts kan een civielrech t elijk ea c ti ew o rd e ni n g e s te l d ; tussen 2. er bestaatecn behandelingsovereenkomst 2.
. . de ar b s c h o o rrp k o rrb U d e n a l o m i rg \dn dreove4- dientengevolgeleed de patiënt schade; van deze s . deju. i d i s c h en o rm s tre k tto t b e s c h e rmi ng De r egeh 1 ,2 e n s z i j n s o e d d e e l vs o o r re keni ngvan de rechter,terwijlde inb.ens van de medischedeskunclige zich rich! op de punten 3 en 4. Deze laatstgênoeftde twee punren omvatten het veÍaijtbaar tekortschjeten van de arts (de fout in juridische zin), het bestaanvan schadeen het causaleverbandtussenhet foutieveged.ag en het ontstaneletsel.Traditiegetfouw wordt bij dê rechtsaÍhandelingook die volsorde gehanteerd eerst beoordelenofer een foutwerd gemaaktendan pas komt de. es t , Da t h e e ftz o w e l e e np ra k tj s c h ta l s eenst.ategi schereden.Hetpraktischeargumenti s vooral van verze keringstechniscbeaard: de verzekeraarswillen eerst wetenof er weleen fout is gemaakt,Als dat niet het geval is, stopt het onderzoek.Het stratêgischeargument is, gezien vanuii het perspêctiefvan de gelaedee.de,clat wannee. is vast komên te staan da! er inderdaad een fout gemaaktwerd, de verzekeraaren/of de gêdaagde partij eerdergeneigdkunnen zijn om maarliever tot een schikking te komen dan om door te gaan met d€ juridi sche stnjd. Nergensschri.jftde wet ecbter een bepaalde volgorde bij het onderzoekvan de verschiUendedeter minanten bij aansprakeljjkhe'dvoor. Is het nret doelmatigerom in de aanvangsfasevan het ges c hil d u s e i g e n l U ka l b u i te n g e .e c h tel i-j keensnei l ê en globalevêrkenningvan al dievijfpunten te doen, een qrick s.ar? lmmers, de vordering kan pas dan worden toegewezenals aan alle voorwaardenwordt voldaan. wie, naee rs tte h e b b e nv a s tg e s te l d a t e r eenfoutw erd gemaakt,tot de ontdekking komt dat dit tekortschieten cchter niet tot scbadeheeftgeleiden de causaliteitsvraag daamee van de baan is, zal zich toch gefrustíee.d voe len,wan!a l l emo e i te w a su i te i n d e l i j kv o or nl ets.Ikw i l dat duidelijk makenaan de hand van twee voorbeelden. Carxsr.r Een42'jariseman gaatnaarzijn hui sartsomdat hij een wraf op de rug bij het linker schoude.bladheeft die tijdens bêt afdrogen snel bloedt. De huisarts onder zoektde afwijkendeplek ên besluit die d lrect chirurgisch te veMijderen. Dat huidstukje wordt echter niet opgestuurd voor PA'onderzoek,maarverdwijntin de prullen_
an3prakdijkheid:
r*
bak. Eenjaar later bêmerkt de pahënt een grole bobbel i n zi j n l i nker okselen dat bl i j kt een u' tzaa iingvan een melanoom,een kwaadaardigemoedeNlek,te zijn Enkele daanden later openba.enzich bovendienriitzaaiingen van di e tumor i n de h€rsenenen krap tw ee jaarna het eerstehuisartsenbezo€koverlijdt de patiënt aan de ge volgen van deze ziekte- In het weggegooidehuidstukjê van de rug zal zich, achteralbezien, wêl de primaire kwaadaardigetumor hebbenbevondenvan waaruit de veronder uitzaaiingenwarenontstaan.De nabestaanden stellen een beroepsfouten eisen een verklaring voor schadeals rechtdat de hui sartsaansprakel i j kivoorde s gevolg daarvan.4Zij leggenhieraanten grondslagdat d€ huisarts een medischefout heeft gemaaktdoor bij de vemi j deri ngvan het pl ekj êop de l i nker sc houdereen onjuiste diagnosete stellen ên verzuimd heeft nader pathologieonderzoek te laten verrichten. Door het ont_ breken van dejuiste diagnosezou patiënt de kans op zun ontnom en. een ti j di se adequai ebehandel i ng en In dezezaaki s nog geenêi ndoordeel ui tg espr oken bi .i d ezekwesli€ i nmi dd€l szi j n e. al dri e deskundi gen betrokken seraakt.Tienjaar na het huisartsenbezoek ligt in de procedure nu de vraag voor of er door drt handelenvan dê huisarts schadewerd veroorzaakt wanneer een kwaadaardigemoedêrvlekin zijn seheel c hirurgischwerd verwijde.d, blij kt dat eventueleverdere interenties er niet toe leiden dat de patiênt betêregene_ zr185l ansên l eefl . Jund \i h geÍornu ê" rd. Pr r s ge€aantoonbaarverlies van kansop eenbeter behandëlings_ resultaatdie de basis zou kunnen vo.men voor even tueelproporti onel e aansprakel i j khei d. 5 Een tweedevoorbeeld:" Cdsur 2. Een man van 37Jaar worclt door een neuroch! rurg geopereerdvanwegeeen in de hersenengelokali seerdetumor di€ met succesgeheelwordt verwijdêrd onderzoekdoordekl i ni schpat holoog B i j mi croscopi sch w ord!de uÍgenomenafw i j ki nsal s een' aty pischm enin tu geoom' gecl assi fi ceerd, een j n prl nci pegocdaar dige mor- Er volgt daarom ook geenverderê behandel'ng. Zevenjaar na deze ingreepkrijgt deze man pUnklacht€n en worden er bij radiodiagnostischonderzoekmeerdere haa.dvormigeafwijkingen in hct skelet geconstateerd die veídachtzijn vooruitzaaiingenvan een kwaadaardig tumorproces.weefsel uit een van die bothaardcnwordt vervolgensonderzocht en dat laat het beeld van een hemangiopericytoomzien, een kwaadaardigetumor. veNolsêns is met die kennis opnieuw gekêkennaar de zeven jaar eê.der verwijderde ce.ebraletumor en cle oorspronkel!ke diagnoseatypisch meninseoomwordt herroepenin een hemansiopericytoomgr.lll. De ske lethaardenzijn zeerwaarschijnlijk uitzaaiingenvandeze
I n en D e/e p" r -rr drênreer er\ ror s' hadêterSoPd'ns dan kont de procedureop gang,waa.bij de verzekeraar
z i è o . c .o we n ,ïh e five e r e n e n r so t.ê st4 zn d ,HafstuLow R *E w 20o7.vor.3s(a),pr67rr636êfl .obe.dek,P hi ósophi .rl È su€s i íro^l àw ,P hi l o ethv conoost 2oa3 lt 4) p 7.4.743. zoa s hêt li d) mo.f, rrBR R.wM.c aÍd, Mêdts.heaanspÍak?Ukrred R b . c . a ve fh a o .3 r d e ce m b Í2 0 0 3 ,/Á2 0 0 e ,r r ,urv3c9rr7(ni rR .w M.card). antt ÍUas.hnfrvmr ceneeskuhd.zoaer5i:at217 RwM.crd&riM.B,Gknan,'cênÉrmalienemdanoon,jrdÉ.hbezi.r',Nede Dc:e.as6 werddóor pànj€n vooÍqdesdaandeluíid s.hr commiss€ vai d€ NêdêrandÍ verene nq v
Dê turr.rr*h.
àftà'd€ri'g
vr
nedi$b.
a.í.p..kêlrrkh.td:
lrres
.s hz.k.
v qr het z r ek e rl u rt 5 d íp n rp l d e d d \ o rd d v d n ei serom door een objec!iverendeherbeoordelingsprocedure vakgenotenvraagt.' Dejuridi schecommissievan de pa thologenvereniging verzoekt partijen daarentegeneerst door een oncoloogte laten beoo.delenof hrer werkelijk s.hade jn de zin van kansverliesis opgetredenomdat het een tumortype betreft dat, wanneerde achterat bez ienjur 5ledrd g n o s po p h e r mo me n l!d n d e p ri mdi re behandelingdirect zou zijn gesteld,geenconsequenties voor eenonmiddellUkeaanwllende lokaleen/of algeme ne behahde l i n zgo u h e b b e ng e h a d .e r z o u to en ni et an ders gehandeldzijn. B ij beidec as u s p o s i ti essp e e l tv a nd e h i e rb o vengenoem de factoren de vraag naar schadeeen centrale rol doch in beidegev a U e n l U k t d a a a n g e e ns p ra k ete zi j n, w ant de genezingskansenbleken niet nadeligbeïnvloed. Wannee.bij aanvangvan deze letselschadeclaimsde to e ts i n gv a n di e dri e des k undige ê e rs te e na l g e m e n e medischrelevan!efactorenfout schadecausalitêit had verricht, zou sneller tot de kern van d€ zaak zijn geko men omdat duidelijk was gewordenwat hier de zwakste schakelis, namelijk bet ontbreken van schadesrn d€ zin van een kansverlieswaardoor het causaleverband nrêt meer.elevant is-Vooruaardevoor hêt realiserenvan die v er k ennendfa e s ei s w e l d a t p a rti j ê nz i c h i n h un respec tievelijkeco.clusiesof verzoekschrlften bearsumenteerd uitsprekenover alle factorenvoor aansprakelijkheid waarnaderechterdiesanenmet partijenen een globaal onderzoekkan onder!!erpentijdens een comparitie ex ar t . l3l Rv w a a rb i jd a n a l e e n m e d i s c hd e s k undi gebe hulpzaam zou kunnen zijn oh specifiekevragen te be' antwoorden.zo wordt vastgesleldaan welk punt of welke punten voorrang voor onderzoekmoet worden toegekênd.Daarmêekomenwe bij het tweedeonderwerp van dit artikel, de vraagstelling(en)te beantwoorden 'n dedeskun' dê pr oc edu. ë e ne v e n tu e e l v o ote r l e g g e n a an dige(n). tl€t siructurere! van ber ondêrzo€k en de te bearlwoordé! viaa€n Cevraagdwaaromhij toch altud zulke helderecolumns a n tw o o rd d ed e s o c i o l o ogJ.J.A van . en ar t ik elens c h re Êf, Doorn eensdatje bij analysevan een kwestie eerst de goêdev.agen moet stellen enje daar veryolgensdoor moerlaten leiden.lederêrech!enstudentleert datje voor het oplossenvan een casuspositiebij aanvangals leidraad steedsde rechtsvraagmoet formuleren door de vordering met srondslagin de vragendevorm te Sieten. Levert een dergelijke handelwijzedan ook, in de geest van Van Doorns bemerking,eenjuiste en vooral beldere vraagd ie een betrouwbareen b.uikbare gidsvormtvoor het onder z o e kv a n d e k w e s ti e ? 3.
volg.rd.
.n v.rÉi€rring
Jezou Van Doornsvraagook nog anderskunnenve.woof den wat is nu werkelijk de ke' van het probleem?Im mers, de êerstefasevan de prcblen solvins cycfts'is hei herkennenen juist omschrijven van het probleen. Daarbij komt nog, zeker voorjuridische professionals die op dit gebied'buitenstaanders'zij n, dat veelkwesties van nedische aansprakelUkheid vaakniet simpelg€structureerd blijken- De kwêstie moet dus eerst helder vorm krijgen alvorenser systematischaan gewerkt kan gaan worden. Binnen eenju.idische context is de eerstelogi schestap het onde.zoêken en verkl a.envan de gebeur tenissenen vervolgensof er iemand verantwoordelijk kan worden sehoudênvoor dê schadelijkesevolsenean het incident, de attributie. Hetzoekennaar eenobjectie ve causaleverklaring voor het voorval is dus van door slaggevendbêlans.Dat proces kan worden verstoord door uiteenlopendevormen van voonngenomenheiddie zowelbij het slachtofferalsbij de onderzoekerskunnen voorkomen. Ook dienen we eisen te stellen aan de denkba.everklaringen.Dat heeft weer sevolgenvoor de inrichting van het onderzoeksproces. 3.1. Psychologísche reactíes bíj de selaedeer.Ie tlet startpunt van een claift is, zoals we al stelden,vrij. wel steedsboosheidvan de gelaedee.de(of diens nabestaanden)op de behandelendeaÍts vanwegede even onverwachteals ongewensteafloop. Dat leidt tot veel voorkomendesociaalpsychologischefeactieparonen. De cersteis een verstoring van de tot dan toe zo vredige w erel dw aari nzul kecal ami tei ten ni et thui sho r en.Di! is de justwo d belief.'" yolsens deze tbêorie hebben mensener sterkebehoefie aan te Selovenin een ordelijke, voorspelbareenrechtvaardigewereld waarin mensen krijgen wat ze ve.dienen.Een gevolg hiervan kan zijn dat, nu ze zoiets ellendigs toebedeeldhebbengekregen waarvan ze vinden dat ze het nietverdrend hebben,on derzocht gaat worden wie hiervoor beslist verantwoor deltjk is, de fundanentele attributiefout.t\ Hoe etnsi\gel de gevolgen,des te meer verantwoordelijkheider aan de vermeende' dader' w ordttoegekend."H et is beslist zijn ofbaar schuld.Als vervolsensnos eensop de ketên van gebeurtenissenwordt teruggekeken,dan valt er toch dui del ' j keenmohenttebepal enw aaropdea ct or ander s had kunnen en hoeten handelenwaardoor er een veel gunstigerafloopvan de gebeunenissenzou zijn gcweest. Hierbij wordt verondêrstelddat het menselijk handelcn steedsbew ustenui t vri j e w i l geschi edt.D at v ir t uele herschrijvenvan het scenario,nu met een gLrnstiger uitkomst, wordt de courterfactual fallacy genoemd." Dankzij dit alternatievedraaiboekblUkt ook de causale relatie tussen het on rech tmatig handelenvan de veroor
liíqvai de n(Ío
De jridi&n.
rrhadeling
vàá íêdi&n€
aGpnk€liikhêid:
Lrcsdês
iDrk€
wlg.rd.
er vr:a3sr€lliÍs
kelijkbeid doet zich steevastde kw€stiêvoor dat er mêt kennis van de treurige afloop wo.dt têruggekekennaar de primaire handelwijze van de arts ên dat lei.lt weer Deze,vanuit het slach!oflerstandpuntbezien,begrijpe tot wijsheid achteraf.lk noemdehie.boven al dat zich lijke psychologiscbereactieshebbentot gevolg dat we met b€hulpvan de courrefa.trdlfali4cydan eenvi.tueel maar al te snel geneigdzijn de oorzaakvan een calami alternatief aandient met een (v€rondersteld)gunstiger teit aan een bandelendepersoontoe re schrijven, de cau D at heefiookj uri di schebeteke nis: êen per s oons a ttri b u tieen, v e ro n a c h tz a fte ndaardoorveêl al resul taat.L3 en de ongeluk e de r olv an d e o m s ta n d i g h e d edne, s i tri a t i onelattnbu saal verbandtusseneenfouti efhandel en kige afloop heeft als onderbo'rwiíg heÍ sine qua non' waarbijgekekenwordt persoonsatt.ibutie vereiste,eêngedachte-expe.lment mee !e De íechtspraktijk ltkt in die of de afloop anders zou zijn geweeÍ indien gedaagde gaan.Ihmers, de wettelijke regelzoals gegevenln árt op dat momentandershad gehandeld.'"De tegenfeitelii 7: 453B w ri c h t z ' c h o p h e t h a n d e l e nv a n de arts en stel t ke denkfout en het CsQN-verbandopere.enop dezelfde dat die de zo.s van eên goed hulpverlenerin acht dient te nemen.waarom niet de volgendeformulering: 'De hulpverlenermoet bij zijn werkzaamheden,cleomstan' De situatie wordt hiermee achterafniet alleen sterk ge simplificeerdtot een dichotoom keuzemoment,waarbil dighedenvan het seval en de stand van de meclischc wetenschapin aannerking nemende,de zorg van een dêbeslisserbijde splitsingvah de wes helaasde verkeer ra_ goedhulpverlenerinachtnemen'?Bij medischë aansp de .oute koos, maar ook de volgorde in tild waann de gebrurkt van gebeurtenissenhebbenplaatssevondenkan an.lers het formuleren cle kclijkheid men bij De ook al senoemdefundamentele wordenvoorsestêld.']o rechtsvraagenlof de opdracht aan de dêskundigevaak een door de HogeRaadgelormulee.derêgel daÍ het er attributiefout staat hiermeein nauw verband. Dat bUjkt bij de beoordelingvan aansprakelijkheidofr gaat of de i mmersui t de vi rtuel emutati e,di e i n het ve r haalwo. dt (naam specialisme)voor zijn ofhaar medisch handelen aangebrachten dus is het de schuld van gedaagde. heeft gehandeldmet dê zorgvuldigheidvan een.edelijk voor deartsandersdan i n r et r ospect ie D ebesl i ssi ngLep bekwaamenlor redelijk handelend(naamsp€cialisme).i5 wordt voorgestelden vaakis eensituatiein werkelUkheid veelcomplexeren zijn de ovetresinsen ftin.lereenvou Aldus sefornuleerd is een derselilke .echtsvraagers globaal,richt zich - onbedoeld te veel op de persoon di g dan eênsi mpeldi chotoomkeuzemonent( wel of gev.aas.ll niet opsturen van het huidstukje').Daarmeegaat het vande arts ên wordt lussende reselseigenUjk 'was het ni€t dom om dat huidstukje in de pruUenbak gemutee.de scenari otegende fei teni n, het is ir r eêeldus te gooien in plaatsvan het voor PA ondezoek op te tegenfeiteltk, het is 'counterfactual. Maarhoe dan wel? Deskundigenop het gebied van het sturen?'of getuigt het niet van onvoldoendedeskuncl'g heid van de patholoogom de hersentlrmorverkeerd te onderzoekenvan incidenten en accidentenpleiten er ookvoor een bij de situatrepassenden realistischonge_ ve.langt dat we de valsmodelte hantefen." De gangvan zaken dlênt vanaf Eenbillijk aansprakelijkheidsrecht juistê, dat wil zeggenniet leidende,vraag ofvragen het startpuntvan het procesvanuil de positie van degene stellen enveNolgens dat dê dêskundigendre de rechter die de beslissingenmoest nêmenteworden gereconstru P e dn I e^ s' Fi eerd waarbrtstap voor stap wordt gekekenwat de actor S ddn\ oo íl i rh te r \ o o r d ê b e a n l $ o o íd ' n g D ddrbi ' /i .n M d !h o c d d n ? aan sêgevensrer beschikkinghad cn welke conclusies 8ê_dpm p l h o d êh d rre re r. twee verschillendeelementenvan belang:de algemene hij of zij daaraanverbond." Hët is dus dringend nodig m et hodo l o s i s c hvee re i s te nv o o r h e t o p j ui ste w i j ze ui t' dat er zowel naar de situatie als naar het gedragvan de voeren van het rêtrospectieveonderzoeken het recbt Bij ftedischê daarin handelendeactor wordt gekeken.'?r doen aan dê specifiekeomstandishêdenvan het geval. van het voor de omstandigheden aansprake|jkheid is ge\dl oo\ l -p z.al têmodel \dnsroorbel dn S.dP $r r r e 3-z- Iretrospectíef on lezoek: de ve*eíize waarop ziekte doorgaansontstaat,zicb manifesteerten Eldersis aan de methodologischeproblematiekrond re_ verloopt.':lwe zullên daàromaandachtdienen te gev€n trospectieffeite.onderzoek recent uitvoerigaandacht aan het procesvan het zoekennaar dê meestjuiste veF geschonken."De kern is dat de werkwrjze, leuristieker, en verschillendeonbewustemechanismen,,iar, het oordeel stelselmatigkunnen beinvloedenen daardoor t o! onge w e n s te re s u l ta te n l e i d e n .'m7eBdi rj scheaanspra' zaker en de daaruit voorrvloeiendeschadevoor het
r4 ziê dààÍov{ l c 5.n, ArÍibdie.luÍidis.hêGlsaitrnen pÍtvenriêvewèÍkingin:w H van Boome a (rctlt, c.àras enprivadÍè.ht ovzt s Ds Náe: soomiurdls(hêu rqev$ 2oo3 p rsr'203. krí,rr.n, ,r qedrass.ffè...Abu pnvaaÍreeht?,r',(e r r . H R9 n o v€ n b ê r se o . r 9 9 r .2 6 . ^ , ê ..r d b a .h ,Nd zKlr e sqej È w aárónw i rhêi darhteÍal oi bi rl i l ka,taérbndsl uti stenbkd2oa9,762,ptor4ta?tÈ rN ÍqR r 6 . z ê R . w M.cr Íd a fJ.L c.M r' ,ias.r' canbridse Univtrr tv Prc3 eman. P slovt & a Ívrskv. J,'rqá í.osn tiev€b as s te vindenop
20. 7t. 22 24. 2s
ê kiíq vá id ê .a su a rtei rspÍobrnati êkj sbphron,càu$ri onnrrrel aw ,i a:N .B èèbep2!ked.)Íhêorfodtundb@k dl anrechtnatiqedodèn ooe,p.744.769.ook:i H Ntèlwenhuis, z€c.R wakh&Rl 8vínê,counierfucualrhhkiq, rhê tlnp.tttotd.teÍÍe.t, M.nary& cos,rJ,,2004 vol.32(31,p r6ql73 t.Aeàsa^,Íh. hlnan.antibuÍbn. uisot'èdat, a(ale s and huai.z.,v,/'éJ. FaÍíhan (LK)rÁlheàrcPubÈhiíq Lrd,003, p e2-r04 (uk): alhqàre 2006 s.w Dtkket, Íhe fetd 4uidè to u^dè4tanàins hunar erat, ^t'tê6hót ^. (íêrolo9ts.he seboorte
De juridi*b.
.th.rdêling
É.
@dr*h.
u3pralr€lilkhèid:
Ls.srl€s
3.3. zoeken ,taar ,le meest juíste eeÍklaàrg Binnen de civiel.echtelijkecontext zijn we het fteest in een causaleduid'ng van de gebeurtenissengeinteres seerd.Bij wetenschapsbeoefen ing, 2owel theo.etischals praktisch, staat êen causaleophelderingvan de onder zocht€ fenomenencent.aal en met zo'n verklaring kunMaar nen we het verschljnselvervolgensbegrijpen.'?6 wat houdt dê te rm b e g ri j p e n ' n up re c i e si n ? Li ptonw i j st op dr ie v er s ch i l l e n dvera g e nd i e w e d i e n e nte stel l enom uit te maken in hoeverreer van een werkelijk begrip .
Ler enhp J ê ' h r, h -r fe n o mé ê nd l \ /u d d n i CbU ndd n kennen ofbegrijpen we het ontstaanervan nu ook
Hoever kunnen en moeien we vragendetriis teruggaanom het verschijnselte verklaren? s r hur lrer e n i g ev o rm \d n c rc u l " ri re i | n dp u rl eS ? Bij dê getoondecasusposiliesis er respectievelijkvan een gem is t ee n v a n e e no n j u i s ted i a g n o s es p rake de artsen hebbendus een diagnostischefout gemaakt. Daarm€êis aan de gêbêufteniseen naam gegevenmaar is dit.os nret oorzakëlijkverklaard.De gekozenaandui ding, mits goed te definiè.en,is op zich nuttig want daarmeekunnen we in statistischezin besch.ijven hoe vaakdat fenomeenvoo.komt en in hoeveneêreventueel samenhangbestaatmet een ander lènomeen,1shet ver k eer ds t euen v a n d ed i a g n o s e i n d e z es i tu a ti ei etsui tzon derlijks of komt hetjuist frequent voor? En daaropvolgt vanzelfsprekendde waaromvraasrAlser aan de orde is of een aÍs verwijtbaar onzorgvuldig hêeft gehandeld, zal her diagnostischeproces toch voldoendebegrepen moerenworden om een beargumenteerdeuitspraak daaroveftekunnendoen.Bij de eerstecasusbijvoorbeeld blijkt bij statistisch ondcrzoekvan sroepen patiènten m et een f t ela n o o md a tj u i s i b i j e e n z ' c h a l s b obbelpre senterendekwaadaardigenoedeNlekde kenmêrkende bruine kleur vaàk ontbreekt, waardoor er niet aan die diagnosewo.dt gedacht. De tweedekwestie is dat met elk anlwoord op een waaromvraagaanslu'tend zich wêer de vervolgv.aag aandient( ' wh yre g re s J ):i sd e u i tl e gz e l f v o l doendeui t gelegd?DezevraagI'gtt€n grondslagaande kennistheo retisch€vraag naar de funderins van onze kennis. We stuiten bij het zoekennaar een antwoord op deze v.aag van ook op de gr e n z e nv a h o n z ek e n n i s .H e tb e o ordel en stel tde de uit k om s te nv a n h e t d e s k u n d i g e n o n d e r zoek kwestievanuit welke betrouwbarekennisbronnenhet medischhandelenwerd geëvalueerd.Immersvoor zowel de rechter als partijen is van belang of de deskundige beargumentee.dkan uitleggenwaarom het zo gebeurd js en hoe vanuit normatiêf oogpunt naar het incident kan worden gekeken. Herder depu n t te n s l o tte ,d e c i rc u l a ri te i tstoets, dw rngt ons na te gaanofwe veronderstellendat een hypothesê correct lijkt uitgerekendomdat, indien juist, die een goedeverklaring voor de gebeurtenissenzou seven.
irzak.
volsor.l.
cr vr-g..€l[ng
we hebbendus beboefteaan verkla.ingen maar de kwes!iesrond kennistheorieencausaliteitzijn immens.?3 we zuUen bij verkenningvan deze problematiekook ontdekken dat niet alle verklarinsenaltijd causaalz'jn en nret alle oorzakenook verklaarbaar.':e De praktiik van het re.rospecTíef onderzoek! gfaaq een waaíer van qeichtspunten UiteindelijkzuUener knopendDorgehaktmoetenworden en de drie vooral medischbepaaldekwesties- fout, schadeen causaliteit- elk concreeimoetenworden be oo.de€ld. Waarljgt nu toch de grens tussen zorgvuldig en onzorgvuldig nedrsch handelen?we zoekendus naar een liefst empirisch-methodologischonderbouwde objectieve,plausibete,realistische,verineerbareve.kla ring voor wat hier gebeurdis. Als causal€attributie in het aansprakeUjkheidsrecht centraalstaat, is het nodiS ons te realiserendat we meerderedi mensi es - of beter di chotomi eèn - t e beoor delen krijgen: persoon/situatie,bedoeld/onbedoeld, door interne,/externefactofen,struc!ureel/incidenteel, speciËek/globaalen controleerbaar/on€ontroleerbaar.ro wanneerwe beseffen,zoals hierbovenuitgelegd,dat we daafbij door kennis van de ohgelukkigeafloop op een dw aal spoorgebrachikunnenw ordeh,i s de rem edie daartegenom de situatie waarin het handelenzich heeft afgespeeldvanuit meerdereperspectievenen vanaf het initiële moment naar de afloop te bezien. war we zouden willen weten, is waarhec artsen door. gaansin een situatie zoalsbij de twee geschetstecasuspositiês geconfronteerdworden. Dat zijn dan v.agen welken1oselijkheden enb€perkinsende mêdischekennis i n di e si tuati eheeften hoe dan gegevendi e om st andighed€nhet beste te handelen.lshet gebruikeujk of ongew eggesneden hui daf wijkingen brui kel U kdat hui sartsen aan de prullenbak toevertrouwen?En waarom doen zc dat? Komt êen misclassificatiedoor pathologenvan dit bepaaldetumortype vaker voor? Op dre manier ond€r zoekenwe bewust op een fundamenteêlniveau niet al leen de gedragingenvan personenmaarjuist ook dê sl tuatie waa.in dit handelenzich afspeelde.Dat alles valt vanuit de volgendeperspectievente beschrijven: l de klidr.fte conte)o:de situatie van de patiënt. Hoe píesenteerdedie zijnklachten enlof z iektevers€bij n. selen?Hoe kenmerkendzijn die? 2. de wetens.happelikecontextvan de casus,deweten. schappel i j ke si tuati €-W ati s erbekendove r dit /rpkl pbpêl pn d In hprserdlvdndrosro\,rs(hem i\ \ e's overde herkenbaarheidervan?r'Watis er mogelijk? 3. de procedurclecontext: eentoetsingvan het handelen aan de hand van de voor dat probleêm beschikbare praktijkvoorschriften in de vo.m van protocollen, .ichtlijnen,standaardenensedrassregêls. Dievinden 3.4
?6. s Psitos,causatiora ExplaMr,o,,st€ksíêd (Uk) Á.trmêi 2o0e. 2 T . P . L i p t o . . w ha r e o o d Èa n ê xp la n a tio d ,n :l.có r n wè ll (rêd.),tpkhatu^:eytaof.\ptahdb.hs.,.,..,oxrodunvrsi i yP í8!2004,p.r.22. 23 ziêdebjdÍaqeniih{boêfva zlzsktd.), rh. oíard Han.lb@kafa46,rto,, oxroÍd un v6 ty Prer P K M62í ( è't.J, Íhe orfud Han'1baokof EpisknotaE, a\ÍaÍd tlniv.5iry Prcss 2442. Beèheè èz ned ),Ihê axfod Ha..lba.k af cousdtio.,a\taÍd rnivëÍ. \ M a n n ..Aíu n d a m e n É| a tÍb d io íê n 3'Lê0ol 'A dc|i ni nol ogi .al P '|.h rr Rw M c aÍd. Med3chêêxpÍttê bt d agnoí s.h€ mÈsêu. Ée
F l n e r r i s e P , F P .h t 2 ,l r - 2
De juíidt.ch.
afhrdeli.!
vd
nêdisà.
r': eengroeiendetoepassingin de rêchtspraak. Daarbij doen zich twee praktischeproblemenvoor. Soms zijn er sewoon geenpraktUkvoorsch.iftenbeschik_ baar,soms bestaaner juist meerde.evoo. berzelfde probleem.Daarnaastdienen praktijkvoorschrift€n aan dwingendekwaliteitseisente voldoên e. dat is lang niet altijd het geval.i Voor de kwêstievan de eerstecasusheeft de huisartsenverenigingnog geen praktijkrichtlijh inzake het welof niet opsturen van wes ge n o m e h n u i d s tu k j e s . Dan is eí ook nog de vraag naar meer alSemene kwaliteitsborging:bestaaner structurelemaatregelen oft de kwaliteitvan zorgverleningte waarborgenen vindt er periodiek ook retrospectievesystematische toetsingvan de kwaliteit plaats? voor .le deskundige:soms moeÍ 4. de toetsihgscontext de deskundigegearchiveerdmatêriaalof gegevens uit hetdossieropnieuwbeoordelen,zoalsróntgenfo to's, microscopischepreparaten,electrocar.liogram men en wat dies meerzij. De contextueleinformatie, dus kennis van de afloop,kan de inlerpretahe daar van beinvloeden.Dus drenener procedureste be staanwaarbij door blindering voor de uitkomsten en de oor de interpretatievan onderzoêksgegevens deelsvormingniet wordt beÍnvloeddoor contextin
dr.p'akelijrheid:
*
de rechtspraktijk dient de nad.uk te ligsen op de kennis_ Dê vr acgi\ theoreri rhê dspe.ren.de ep 5remol osrp. d steedsofde.oncl usi esdi e w e trekkengebaseerzijn op de best nogeljke causaleuitleg van de gebeurtenissen. Naastdejuridische vormvereistenvraagt dat naast een goede methodologievan onderzoek,om optimale interpretahevande feiten en het zondêr vooringenomen' heid veUenvan een oordeel.
s. de orsanisatolischecorterl biedt de wijze waarop de praktijk ofganisatorischis ingericht (werkomge ving, uit.usting, kwaliteit staf, managementetc.)ook de bestevoo.waardenvoor goedezorg? Dezewaaiervanfactorêndient ertoe het handelenen de situatie systematischte onderzoeken.En dan nog de persoonvan dearts. verdien!die explicieteaandachten hoe pakkenwe dat ond€rzoekdan aan?Bij procedures kheid wordt gekekennaar omtrent medischeaansprakelU de gedragingenvan de medischeprofessionalen dat is de resultantevan 3 k s: karakter,kennis en kundigheid. Ligt het nu vooral aan een tekortschietenvan diens houding en motivatie zoals te weinig aandacht,slordig nbeschi ktede heid, laks h e i d o f z e l fsro e k e l o o s h e i d ?Er5 gegevende stand van de ftedische beroepsbêoefenaar, $er p r s c h d ps, e l o \ e r !o l d o e n d ek ê n n rse n en dri rC or dienstaakkundig te volb.engen?Het gaatom het subtic_ le onder s c h e i tu d s s e n ' m i s ta k ee'n ' mi s conducf,het ui t elkaarhouden van morele kwesties('whenit s lêgal, ifs moral )en medisch inhoudelijke zaken,het onderscheid tussen de persoonen het systeem.
Het aansprakeljjkhëidsrêc ht in hetalgemeenen de m€di scheaansprakelijkheidin het bijzonder vraagt het inte grerehvan juridische en niet juridische wetenschappe lijke inbreng. Dat vraagt niet alleen organisato.ische naar- juist op fundamenteelniveau ook inhoudelijke daaryan.Ook moet wor.len gezocht aaneenschakeling naar de meest efficièntebenadêringvan het probleem. Vanuit de positie van het slachtoffer bezien mag bU proceduresinzake medischeaansprak€lijkheiddan \ oor dlhe t a ((e rr o p p i v .h o l o Sr$h ê re a cti esl i ggen.i n M.AJM. suiiseí,'R(htsióèrenvoorànsenrrunroeoa$iís h dê rêchr\pn* r'jas.h.ift vêótcwdh./vz.nr I sane as\ÍNa, RmÈh Medict )aurnat 2oto 344:.106 L R€ason,HunanêíóÍ:nodêsàfd manaqemlnf,8rnÀr'del,.,, /ó,
2000vol 2a p re rr.
Na 31 Medische aansprakeliikh€id zoals het (niet) moet Naar aanleidin8 van Rechtbank's-GravennaSe 31 december 2008,nr. 188439/HA zA 02-2881 LJN BG9127,JA 2009,31
1. Inleiding In 1935schÍeefdejuristFelixCohen: therearuonlytwo 'Fundàmentally slglifi.àntqrestionsin the6eldof láw.Ole it'How do courtsaciually d{ide caPs of a givm kind?' The other is, 'How ought they to de.ide .ass of a givm kind?"r Em logis.he derdevraàg is of er nu tussende res pectievelijkêantw(X)Ídenverschilbe staat mwàarom de? Ruim een lDlve euw làtêr fomuleert de filG soof Hilàry Komblith in een bescnou wjng over kemistheorie drie soortgelijke vragen:(1)h@ zoudenwe tot ore opvattingenmoetenkomen?, (2) hoe komen s,e feitelijk tot onze opvattingen?en (3) zijn de processen rvàamee lve tot onzeoPváttingen komên dezelfdealswaamee we tot onzÊopvattingen zouden dio€n te konen?'zZokum{ we dusdena nier rvaaropjuridischebeslissingen *oden genomen,beschouwen.De vraaghoew€ feitelijk tot oue opvat' tingcn dienen te komo, kan nog uilgesplitst wordcn in een praktische (de meest efficiirte wijze) en ecn inhoudelijke (de best noselijke wijze).
FrS.Coho, 'Trm.endental noseNe anrl ine tuncrionaI atpreach', Colr i, rdU n..iftr 1935,vol. 35,p. 809e v. Ce.ile inN. I-emG,,4ri,rrodr.ln)"fd t . rrrD'rl df tnDaLr3., CamLr.idge Univeaitl, PÈrs 2007,p 20.1. T.A. BrulrDn en M.V. Me[), 'Pati.nt
Als wegdoende drie víagenloslaten op het aànspiákelijkheidsrecht, s,át voor ántwoordênlevetdat dm op? In ditartikel wil ik in die geest eenreceÍt vonnis van d€ llechtba|t 's GÍêvenhagebebeffeide en zaak vàn medis.heàànsprákèlijkheid be' .omentàrièren. Ik benoeh eerst de doelstelling!,àn (nedjsche)aatuprakelljkheid,behàndelctecàsls en kom dàn met een conceptlre€l Famwcrk hoe we het besttot onzeopvattingen bij eenáànsprákelijkheidskwestie krmen komen,deonderdelendaarran worden dàam verder uitge
2. M€dische aansprakeliikheid: doelstellingen Medis.he aaff pràkêlijkheid bevindt zió op het snijvlàkvàn het civiele re.ht en de geneshÍde. De werking vàn dit tunctionelerechtsgebiedis hfeeërlel:compensatieen preventic. De eÈrstetaak is heelconcrei, de tweedetanelijk abst.act.De onderliggdde geda.hte bij de prcvêntie tunctieis datje van gefraaktefout.n moet (kLll@n) lerd; dàt geldt niet ànen voor de leÍweeÍder(s)naar ook vooÍ de beroepskringwaarloede gedààgdebehoort.De nomatieve beoordeling m het prcvenhe effect sràànniet ios lan elkaar maarblijken imig r€n1ochten.3 Pàs àls er in zo a'e1letterlijke áls figturlijke zin 'recht'is gedaànaàn de beíeffende càsuskàn hetjuridis.he oodeel tot vooÍbêeldsh€kken.aDe uilspraak d ient derhalveniet alleenjundischdogratisch te kloppen maar ook gebas€ed te zijn op methodologi{h juist uitgevoerd feitenonderz@k en dê anall'sedaaran. Juistomdat het bij (fredisà€) letselschadeom emoti onele kwesti€s gaai, is en rationele adlpak mei grote ( etens.happelijke gestrenSheidvan buitengewoon be lang zodat padijen zi.h uiteindêlijk
salel_vand m.dicàl mlpr!.ti..: a .àse srtêt , Annnhal I'xdd M.nrirc 2sJ3, vol. r 3t !. 267 273€n lt.W À,1.Cidd 'MedGche a.nspraklilkheidnlsaspG kendr{hf,/1y&s 2006,25. ,1 Dat them: G voder u itgew€.kl in S. Dekld, Jbr .r,rka ,alan.inj vf.ry naí
NTBR 2OO9/7
h €d goedgemotiverde uitsprààk zulen kmen vinden.Om te $'aàrborgèn dàt deze gelieerdê doêlenconpensatieer preventieook werkelijk kumen s oÍd en gere;'li Éerd, is het wenselijkonsoveÍ de middelen te bezimÈn. 3. Ziektegeschiedenisen
vordering Een42 jàrigemán bezo€ktzijn hhis arts omdàt hij een'wràt'heeft op dè rug bij het linker s.h.udèrblád die tij dctu het afdrogen gemkkelijk blo€dt. De huierts bekljkt de àfwij kcnde p1€kd besluit dlre.t die chi rurgjsch te vemijderen. FIet huid íukje wordt echteÍniet opgestuurd voor onderzoek,naaÍ verdwijntin dc prullobak. Een jaar làter beme.kt dc pariènl een grote bobbel in zijn lin ker ok*1en de huiiarts vetrijst hem daanoor mar het ziekennuis.Aldaàr wordt vastgestelddat het gààtom eendtzaàiing vàn een melànooh, en kwààdàardigê moedeÍvlek. En kelemàànden1átèropenbaíen zich bovcndi.n uitzáaiinge vàn die tu mor in de hersenend kÍap tweejàar na hct ec6te huiertsenbezoek overlijdt de patiirt am de geYolgenvm dezeziekte-Het is redèlijktè vemoe dcn dal zich in de weggegmide huidafi{ijkhg op de rug de primàire kvaad.ardige tumor bevond vm waaruit d. uitaaiingen zijn onlstaar G'er dil coNult en zijn redenen om zo tc hmdelen had d€ huisarts e.hter geen àantekeningen ge maakt op de patiéntenkàrt. De nabestaandenveronderstelen em beroepsfout en eisen €en verklàrlng voor rechtdat de huisarniaanspiake lijk is voor de schàdeals gevolg dààr vàn. Zij leggenhieÍaanten gÍondslag dat de huisàitseenmêdis.hefolt heeÍtgenaakt doorbij de veÍwijde nng van hetplekjeop de linker schoudereenonjuistediagnosete stellenênverzuimd heeftnaderpa thologieonderzoek telalenverrich-
,íontabi/ily, AldershorAshgatePlb 5 R W.M. Ciard, drrsp/akalttl.rd u, nrl!, lttiilische Ít6tit t" n.nis.tu tnktik (dLs. LcidL'n),D.tl HààF Bóon lundi'
249
tm. Dooi het onibreken van de juiste djagros€ zou patiihr de kans op een tijdige ndequate behandeling zijn ontnomen-dMaar h@ de deze ca susPositjête onderzeken? 4. Een conceptueel raamwerk: de kennisdÍiehoek Om de vnag te kunnen beantwoorden hoe we pÍakt1s.h tot ore opvattjngen zoud€n moeten kom4, is em coherent raamweík nodig. Het feit4onderzoek naaÍ het beweerdetjk onrechtmatig hándelenvan artsendist aan bepaàlde kwaliteibcnteia te vol do€n en de inteÍpretatie van wat heeft plàatsgevondo vraagt on1 een bredd epidemiologischkádeí.Ken nis vd dergelijke methodologjs.he aspectenis voor a e juisten die bij en casuspositieals d ezebetrokken zijn onontbeerlijk. De beslissin8 vm d€ rechter over een zaak vm medischeampraketijkheid inteFeert de ald$ met elkaar verbonden juridi{he, epidcmiologische en kemie theoretische infomatie (figt!r).
MEDIS'HÉ
Juridis€he dogmatiek Ëis?!f: Kemisdriehoek bij nedis.he
Iutrlísche dognatiek.Die lonÍ v aí zeLÊprekdd de verankering van dit geheL waarbijhet mtenèh en roÍ mele reót het speelveld en dê speliè Belsamgev{. Hier treffen we een historischgegroeideverzamelingvan traditis m convmties. Epiden,ologie.Iedere casus,hoe uniek ook, maakt evflwel erg€ns deel van
Tssenvomls Rb. 'sra.avohage 10 s.pt€nber 2003, tr 02/2885. OleE tionel [e deJiniépn àls dc studie van hct ophdl.n Íd Íeiim en de relêtie van indnndnà.vd mct (tu.ltedsuelen Naar dit lenomeen m de nogelijkc oo.aken daanan is inmiddels vel on lLrzoet vedicht. Zie bijvqnb€cld P crosv
250
uil en toont famili4es ants.hàpPm mel sooftgelijke gaallen- Het is steedsinzichtgevod wameer de casc in em groter geheel wordt gepláàtst. Iederc Pàtiënt maakt tegelijk deel uit van veÍschillende gÍcpen. Deze casusbehoort bijvoorbeeld tot de volgende verzamelingen: - tot de populatie Patiènt4 die zich mêt èm omchrEven k1àchttot hun - tot de popdatiê Patiènten bij wi€ door de huislts e€n afilijkdd slukje huid werd weggesneden, tot de populatie patiènten met ed kwaadaaÍdigemedervlek, tot de poPulàtie Patiënten t'ij wie de diagnose ln eerst€instantie E1kvan dje g.oepo kan zowel kwalitàtief als kwmtitatielb€schrcven worden en d€ epidernnogische aspecten $'ord€n getaLsmatigin de volm van frequenties m k:rjRn om' schrevm.T Em epidemiologische studie levêrt gegd€rs op als: hoe vaak komt de klacht zoalsdezePatiënt had vooi àls redenom mar de huis' arts tê gaan? Hoe vaak wordt daarbij tot chirurgie beslotm? Worden allê ijderde siukjes hujd chirurgisch le huisaÉs voo. nêdet on áltijd door de Hoe vaak blijkt derz@kingestuurd? mdánom te gaan? het dán om een jaàr komt de ziekte mè Hoe vaak peÍ hoe fie lmd voor en lànmm in ons huierts en de.gelijke quent ziet êen afwijkiÍg? He vaak wordt die in e6te instantie als zodanig herkend? De antwoorden op dergelijke ePide niologis.he vràgen zijn Puur desciptief en zekeÍ niet normatief vm áard.Na de vraag 'loe vaak.. . .?' volgl de 'waàrom' vraag:bijvooF beld waaromwordm niet alle huidsiukjes vooÍ mder ondeÍzoek opgestuud of waarom wo.d t bij kliniKhe beoodeling vm en huidafwijking de diagÍose melanoom gemist? Dat È de malytis.he kmt van de ePide
terry 'Th€ inportnnce .t co8ndvc troF in diàSnosisand slntL"è6 nJmi nimize ihm" Ácnd.ri. l4dnn? 2003, voL 73.p. 2+730 6 mk It.W V. Gia.d, 'MedischeexpL'rtisebii diagnosti{}p mis*E" E4{Írs. d /(anr 2008,m. 2, 9 J.H HubbLnml. Chnstiaatu,'CLs sp{taculàire onnviklelinS vd medii
NTBR 2OO9/7
Dezê cass hooÉ ook nog tot de pe pulatie vd gemistediaSnos: he vaak komen die voor en wàddoorl Zonder onieil zou dê rechter er niet aan te pas zijn gekomen. Nu dàt wel zo is, màakt de casusdeel uit van de Sroep civielrechtelijke zakm van medische adspíakelijkheid. Uit epidê miologisch onderz@k weten we dat ruim 95% van lets€lschad€ak€n door mêdische fouto buitengerech telijk woldt argehándeld door schik' king oÍ afirjjzing vm de claim.' Wat gebeurdeeÍ in dat v@rtrajet dat dse casusdm juisl wél voor de (crÍisfieolie. Dd is er nog de kdnistheoretische (=epistenologis.he) dimensie. Bij gereo\telijkeplocedures wordt váàk de tem 'waárheidsvinding' gehanteerd. De tundamentele doelsrelling daawan is tegeujk hct achteihalen van de historis.n€ w€r' kelijkheid én het vemijden i-an tou ten.Maa! wat behelsthet begriP 'waarheid' m is een natuugetrcuwe reconstÍuctie nog wel mogelijk of lo Pen we eerder hêt Sevaarvan een constructie? Bij deze dimsie hebben we |et over het toet*n van h€t wadheidsgehalte vm be eringm ad de hand vm de gelanteerdemethode.hd€ze casussteltde eiserdat de huisarts een beroepslout heeft ge maakt, dat het huidstukje niet weggegooidbad mogm woÍden en dat door het niet tijdig vaststellm vm de diagno* de pahëntdàardooreen lans op heEtel w€rd onhlom4, maai waaroPis dat gebá*erd? De betíokken m€disch deskundigen stell€n daamast allerlei zàken vast. Maar hoe bepaal je or hm leronder stellingm wel juist zijn? uirejndelijk sprcekt de rechtd zich uit, maar is zijn uitspraakoverbiivooóeeld het causaalverbmd ePistemologish wel juist? De drie kenvràgen van de epistemologie zijn: wat ddkm we te weten, wàt zouden we willm weten en wat kllmen we wet4?ro ÍVe ont
sÀc Íhàde.lainr in NLddland: 1993/ '01 in vergel,jËns ndt 1930/90', NdrÉ LutdsTiils.httf w Gdt4kunde 2a04, vol t lt P. 125G1255. 10 A. Mo oí! -4SardelÀD!8,t ltu $atY oJ t @ldga, dford: Bla.kwel PublGtung
komen er ds niet aan om tijdens een proc€dure oN voortdurmd deze die vrago te stellen. Wat is daan oor de mest praktisóe benaderjng? Bimo het toernooimodel bestokd prccee partijo elkaar met kitisó€ vragm en ook de r{hter stelt kwesties am de orde. Maar is en discursiefproces met sceptischevragfl Íoldcnde ga' rmtie om de wdkeljkheid bovo water t€ krijgen? Of moet er mee u druk komen op de melhodologie vm hct feitoonderzek? Er bestaat hel gevae van v@ringenomenheid (bias) bij h€i verzmelm van feitenen het oordelendaarovêr door kennisvan de afloop.Daarom dienen we deze verstorende cognjtieve contaminaties te eliminercn. Een medisch voorbeeld: en radioloog b€oordeelt em róntgenJoto van haÍt en longen en ziet daarop geen aÊ wijkingen.De klacht€nvd de patiènt houden echtêr aan ên enjge tijd later wordt er opnieuw en loto gemaakt. Nu wordi er w€l degelijk iets gezim en bij mder onderzek longkanker vastg6teld. De ziekte blijkt imiddels uitgezaaid m de paliènt is niêt mer te genezen.Het is logjsch om je af te vragm of er op de e$te foto @k al iets te zi€n moet zijn gewe6t en of h€t niet opmerken daaÈ vd de verdiwoordelijke radioloog kán wordfl vetreten. Een deskudig vakgfl@t herbMrdeelt de ee.ste foto o ziet dadop wel d€gelijk een vlekje.Impljce€rtd it vervol gens dat de radioloog bij diens eenite beoo.dêling oru orgvuldig heeft gehandeld? Zo bqim lijkt de aak e€nvoudig. Maar wat zouden we meten weten? Tm eerste:is de wijze ve heÉe@rdelen vm lnvloed op de uitkonst? E\perimmtm hebbd aanget@nd dat herbeoordeling vm Íoto's zonder voorkemis ván de uitkonst in de meeste gevallm weer oplevert dat er gem afwijkingen wordm gezid. Er dient dus eenpÍocedurete bestam v@r een objectiverende herbeoordeling, waarbij de onderzoe
ker(s) sen weet heeft/hebben vm d€ dia$ose bij de patiónt.rrTe twede: hoc vaak komt dit Íenomeen vm'gdiste' afwijkingen vooi? Wam@i seriesfdo's van dezelfde paliënl opnieuw wordm bekekm na dat er em aÍwijking wed gevonden, dan blijkl dat zcer ÍÍequmt- 12Met dergelijke achtergrondinJormatie kij ko we mders - aker genuànceerder - tegm zoh casusaar C@de recht spraak vraagt het vermijden van cog nilieve ilusis en dus het kemisne' mm van wet$chappelijke iMi.ht€n die behulpaam kllmm zijn bij hêt weerstaan van de eerdergenemde
taald'wordr heêftdêhuisartsembe roepsfoutgernanktd@r allererst geenjuiste klinischêdiagnoseop de bloedende huidafwijking te stellm, dat vcnolgeN chirugisch weg te nemen en h€t excisiepleparaat ad de prullenbak in plaais vm am de patholoog toe te ve.trouwen? In de íe€htsshijddie volgt, gaathet om de verificaíe of de fakin abe vm deze h}?othes€. Maar deze geponeerde hypothe is bepalmd voor de aanpak van dezekwestic. Er kan bij deze rcchtsvraag tussen hvee 'aanvliegrout6' worden gekozm voor het rccht op schadevêÍgoeding: êen tekortkonjng in de nake Waarom is deze systemtbóe driè ning (art-6:74BW) of een schadoerhoeksbenadering bij medl{he am goedingsverbintenis v@rtvlcimd sprakeLijkheid te preíererd boeen de ujt de wet bij onrechtmatige daad traditionelead-hocwerkwijze?Feiten (àrt. 61162BVV).Praktisch is e! tussen wordo nooit velzameld m geregi deze twee íoutes weinig verschil, sheerd op een tnlrld rrs, hei vooràl want de gedàagdepartij moet (l ) toe en de vorderhg induceren een op het iekenbaar tekoÍtges€hoten zijn jegens juridisdre doel gericht proces vm Íei eiserc,(2) eÍ moet sprakezijn van tenonderzoek. Ën feitm sprekm nim schadeen (3) er is eo caueat vermer voor zicb er ji sreds interpreta band tussen daad fl so\ade. Ook lie nodig.rs S€lectiviteit bij het verza rêchtsvergelijkend is dat st€€ds de meld van informtie en ken van medische aatrpÍakelijkvoonngenomenheid bij debeoorde heid.laDezêdie êlemoten zijn ir ling daaNm liggen op de loer en dus hun samennang bepalend voor de we v@rzolgsmaatregel€n uitkofrst van het geding en te8elijk "ullen moeten nemd om die cognjtieve val ook de kemvragen waarop de d€skuilen le vermijden àls we oprecht kudigen hu antwoord moelm ge streven naar emÍlf frial. Dat heeft ven.Dit zijn 'klassieke'lerstukkcn. alles te maken mel de al besproke Sinds I 995 is er de ler stc.ial's 'De rclatie tus*n de compemaiie en de overeenkomst inzake gfleskundige pÍêventietunctieals er duidelijk behàndeling' (WGBO). 15Hienn wordt wat er echt mis ging dm kan word t ondeÍ ne€r dê zorgptichtvan daaruit lering wordm getrokken ('oe de aÍts oms.hreven, het goêd hulpwaÍt instht, not hifltlsisht!').Ikwll de verlenerchap. Is de b€mtwoordjng drióoeksbenaderingvooÍ dezecasus van de rechtsvraagbij deze.asc nu nog verder uitwerkm. mêt deze am het 'klassieke' sdudevergedingsrecht regevoegde ge5. De juridische dimensie zondheidsre.htelijke regelgeving gÈ makkelijker eneffectiever gewordo? Eerstdan mtlurlijk de juridjsche Of is er sprake van nomatieve 'o!erbasis vm deze driehoek. Het staÍtlill'? Csondheidsjuistm vinden de put È her fomuleren van een h)?e WCBO em amwiNt.rd llartlieí heeft thes€ ter veÍklaring van het onheil zich echter afgevráàgd of medische dór de eiMde benadeelde- partij diejuridisch in de rechtsvraag'ver-
n Zie HóJÀnhen 17j:nua.i 2006,,{ 2m'j, 37 (m.nt. R.WM. Ginrd). 12 Bij M ondeu e! vm s.rining op long kanler waar bij rlelacncs periodlêt iÈ to s en hart m tongenwerdên gÊmaàlt, liet zien dat $ àm€r longkanler went ontdekLêr in retrospe.tiebij 32%en dê
pàtiirten op voo.afSaande forot al .Í *ijklng.n t. ziLn walmi Zie Mulm et al. Ita.lrcloty 1933. vol. 143, p. 609 c.v. 13 Dênl àd de b.!dd. w.áschnwina van Nietbóê: !r b.stad gLd f.ii6, all€n interpretaties . Na.ll,l, 903. 14 Vgl in lux,rox l,a Llnden d. vcrLt$Lh
NTBR 2OO9'
vh 'brc.Yn lÍ duiy', '.lamgE' 6 15 Bck 7, titel Z afdeling 5 Bw. I 6 }1 D.C. RoscàmAbbin& 'De gemsl
251
aansprakelijkheid nu vanuit jundisch oogpunt weÍkelijk zoiets bijzonders is.17Wat is nu echl de toegev@gde waaídevan bijvoorbeeldde open nom van go€d hÍlpverlme$chap in art. 7:453BW? Is die minder meer dlidig dàn art. 6:1ó2BW?En watis he,trechtsgeolg van schmding vm deze norm? Word t daamee in beginsel de otre.htmatigheid ván het ge dra& en doenof nalátm in stÍijd mel eenwettelijkeplicht ei áit. 6:162 lid 2 BW geg4o? De gedrágstoetsing ex aft. 7:453BW is niet wser ijk anders dan die in het kàdeÍ vm een onrechtmatige daad. Als juÍidis.he basis vd deze dnehoek hebben we feitelijk geno€gaan het'klassieke'aasprakelijkheids Dan is er ten slotte nog de al erder gdoemde bepalingvan de dossier ptót vm dt. 7:.1í lid I BW Màar wat is daaNan nu hêt rechtsgdolg? De huierls heeft niet aán deze wettelijke verpli.htiry voldaên. Het pràktirhe gaolg is dat liij zichzelr benadelt, hij kan niet gedocummteerd t* genbsijs levercn c.q. genotiveerd
6. De epistemologische dimensie: het Íeitenond€rzoek Aanleiding voor deze procedure is het overlijdo vm dezeman. De ei *nde partij stelt de teiten die de gÍondslag voor d€ vordenng ondersteum. Een fatale afloop als stàrt pmt, zoaLsbij deze casus,shrurt en stoort het Íeitenonderzoek. Het stoort omdat die kemis aàtêËf van de mestàl desastr.ue - afloop heftisi co in het levm rcept ve verschil lende vormen van vooringenomm heid (=bias), waaran de belang rijksre de orrcomcàir6 en de Àiflds's]'' á6 zijn.r3Bijoutcomebiaswordt het oordeel over de handelwijze negatleÍ gekleud mbijhindsight biàs scLt men door de konis van de al'looP de wàarsdrijnlijheid van eeÍr gebeurtè
17 T. tlà rtlief, 'De staai ! an h.t privààke.h telikc gczondh.idsr..ht',in: G?o,d ,arids/dr,: ,rr.kd, À d posÍi.. treadwies va dc vcrmging vór Cezondheidsr..ht. Den Haag:SDU 2007,p. 5U22. 'Ouitun! bis 13 J.BÍonenj.C Heshe_v, jn d(Èion evaluarion',JDhar ty'rd^o
252
nis hoger in dan wêrkelijk hel Ssal is- Concreet vooÍ dêze càsus:de be slissing ve de huierts om het huid stukje weg te gooien, gegevd deze uitkonst, is mderhand bezien mtlulijk onve.standig gewest (out.ome bias). Hij hád ook de klini{he $aarschijnlijlheidsdiagno* kenne lijk njêt goed ingschat; hij ,ou hiei tdh beslist ám een melanoon heb ben noeten denken (hjndsight biàs)? Wijsheid áchteràf lgt imer op de loer. De motioneel getinte visie op de gebeuitenis*n van de nabestaanden in het licht van de dodèlijke afloop is begnjpelijk. In de rechterlijke àrda werk€n deze vomen vm bias in het voodeel lan de eiser en in het mdeel van de gedàagde. À'Iaarhoe dien je d an bij em dergelii ke kwestie de Ínêdische werkprccesscn feitelijk te onderzoeken zonder gêlêid te wordm door het restltàai daaÍvan? De remedie t€gen een der gelijke vooring{omenheid is on al lere$t uitkomst en voorafgaand procês van elkaar 1oste koppelen ên vervolgenszo objNtief als nognogÈ lijk is de pr1x6mlige 8dg van za ken chronologisch te bestudeten vanuit de positie van deze aits. Dat vraagt reconstnrche van het prcces !ànàÍ het moment dat deze Pàtiênt zich meldde met zijn klacht bij de huierts. Waarofr besliste de patiênt mar de huisarts te gáán?Welke versdÉn*]en nam de huisdts waar? Hoe interpreterde hij die infomatie? WaaÍom besloot hij iot veMijdering van dit huidstukje .hirugisch en hoe? Waarorn stuurde hij dat prepama1niet op naar em làboratorim v@r klinische pathologie? ln d€zê keto van gebeurtenissenmoest de huisarts zichzelf keer op keer vragen stellen, oordelen d op grond daar' van landelen. op die moment€n moeten die b6lissingen in de ogen van de auctor to.h vuelfsprckend gelekd hebben?Klrmm we dat ach' terafook iMim? We wlllq daaíover ilrmers objectieÍ proberm te oorde
Wameer een dergelijke recoNtructie in verbmd met e€n nomadeve be ooÍdeling nodig blijkt, is em ade' quate ve6laglegging in het patièn' tendossier daaNoor een vootraarde. Die dossierptdlt is omsclreve in art.7:454lid 1 BW mardie Laak blek in het onderhàvi8e Seval dooi de huisàrts niet te zijn mgekonm. Als we het gedrag van verweeider wi]lfl begrijpen en beoodeler! is er nog een volgend Pmt vm ondeÍzoek van bêlan8: h@ gedJagenandere huisa*sên zi.h ln een vergelijkbàre situatiè? Is het ongebruikelijk dat huisartsm de diagnose kwaadaardi ge moederlek missen€n/of dal ze huidstukjes weggooien? Voor het nomatieve oord€el jn geváIlm van medis.heamprakelijkheid wordt immers voor het vergelijkingstwe gêkozen door het stellen vm de vraaS: hoe zou in deze situatie cle àmpak zijn geweest ve em Íedelijk bekwaam en redelijk handelend huis arts?reDat mag gén gedachte-exPe rimmt zijn maar behelst em pra kti sche gedragstoetsing aan en oP grond van empiis€h onderzoek vast gestelde medishe werkwijze-2o Het Nederlands Huisàrtsm Goootschàp fomuleert divere standaarden voor omch€ven medisóe problemen. Die kunen vooi een dergelijketoet sing worden gebruikt,maar voor h€t ondeíhávigegevalbestaater echter nog gts stàndaard.'?r
tu|it! dnd Sa.hLPs!.rolo[t119ia, rol. 54, p. 569-579en E.M. Harl€y,'Hindsignt biasin legal dedsion n.Ling', Sdidl CoA r,]rx 2002vol.2s(1),p. 43'63. 19 HR 9 nolember1990,l\ï 1990,26 20 In de goecakhd. is sinds d€ negotiger Fro vd dc vorigÊeeuw de @ic.d
bosednaJci,s smAbààr gfforden: op grond van m.thÀljs.h veranhvoor.l em pidsch óndcrzoek word t vastSèitld wal in ën 8.8Nen situa tie d€ bÉst mgelijke
NTBR2OO9'
7, De epidemiologische
dimensie:het deskundigenonderzoek ln em c66 als de,-êkan de recht€r uitdàárd niet zonder inbÍdB van medische deskudigen. Het i5 de rechter die beslist over het ge{hil brisen parLijo, niet de deskudiSe, dus dat vraagt Soedêregie op welk momdt vragen we een d6kudigenadvies,wie vragen we.laafloor, welke vragen leggen we veNolgêns aán de deskmdige v.or, hoe beoor delen we di€N rapportage en a'at
21 zÈ http: //wfr.nhg.ora,
doenwe daar uiteindelijkmee?In het twede tuss€nvonnis2 somt de rechtbank de vÍagen op aan de imiddels benoemde deskundigen, een emeritE hooglererhuisart*ngenees kmde cn ed oncolois.h chirurg. Maar welke vEgen dienen in dit geval gesteld te worden? Vànuit juridisch percpectief is de kwestie wie in welke matê bepaalt en zou moetm bepalen welk ondezoek naar welke feitm wordt gedaan.r Maàr deze formul€ring is ryen juridis.h als abstnct. Hoe conoetiseÍen we dat nu bij deze Gsus? Als we de ondei pmt 2 sanengevatte ziektege{hiedois berhouwen, is de volgorde van gÈ beurtenissen (met kdis vm de afloop!):patiëntkomt metbl@dende ah{ijking op de ru& die wordt niet als melanoom heíkend, verolgem chirurgisch verwijderd, waama het stukjehuid wordt weggegooid.Daarna blijkt uit het ziektebeloop de warê aaÍd van de aíwijking. De rechtbank fomuleert als vraag aan de huisartsdeskundige: kd een huisaÉsaan êenhuidaÍwijking zien of her eengoed-of kwaadaardigeàfwijking is? Preciezei is de vraag hoe goed een melan{rm klinisch herkenbaaÍ is, wánt de verdenking daarop bepaaltde volgendestap mmelijk het dom van weers€londe.zoek door de klinischpatholoogom de diagnosê aan te tonen of uit te sldtm-24 Dêa. komt de epidemiologis.he kmt vàn de zàak naàr vors. tn de eerste plaars blijkt de klini{he herkenbaarheid van melanomenbepaaldniet prcbleemloos:tot 1/3 daaNànwordt m* visueel onderzoek dooÍ huisártsen niet als zodanig hêrkend en zelfs hierin g6p€cialis€€rde d€matologm h€rkemm niet alle melanomen.s ln Nederland worden circa 2400nieuwe melanoomgevalm per jaa. ontdêkt {dat betekot dat en hui$rts mai
22 Rb. 'srl.avenluge 2 jmi 200i1,tu 02/ 23 C. êe Crcot, Hrt dèskurdjgmntÈ ifl de .ititb ptatcdwt F.n Rechtdt Píoktijk, tr 165),Dcvcntu: Kluwd 2m3. 24 De diagtuN. dnt het gààt on M kwaad ààrdig gtrwel is alê€n doo. ni.ros.c pish ond€!rcek van weefseldmr d€ Pá25 K.T. TEn er al , 'Biopsy or the pignmt d l6ion whs and how', Io,tar d/r, Amdi.nn
[email protected] Dtndtolot! 2sJf,
éénsin de 3 4 jàar een nieuw te diagnosticêÍen gevál vàn een metanoom ziet.26Maar onder deze(m diagnce gaan uiteeÍlopende verschijningsvor mm schuil.De kansdat eenpatiist zich pE*nteert mêt een melànoom als em bloedendeafwijking op de rugisin iede. gevàl nog veel Llger Het is, gezien de Bebruikte term 'wrat', bijdeze patiênt zeei waarschijnlijkdàt dezeeenzogmoemde nodulair mêlanoomhad, die zich vaak door hêt ontbreken vàn bruin pigmênt niêt als melánoom làat heÍkennen.27De dlaring die em huis arts met juist due specÍieke aÍwii king op de tug heft, b dus zeer ge .ing eÍ de tans op em diagnostische m'ssero aanee grooi Er diênt zich vervolgens de (temistheoretische) vÍaag aán wáarom de a frliikingm dàn niet herksd worleiden den en of dergelijke iricht{ tot het fomuleren vm cdteria waarn]êe een enigszins betrouwbare schifting pluis/niet pluis mogelijkis. De consequenhevm lEt niet herkemm is dat eí geen chirurgis.he a.tie woldt ondenoÍen ên dè diagnose en behándellng dus veÉraagd worBij deze.aden ('doctoÍ'sde1ay').'z3 sus wed ondànls het ontbreko vm verdenking op en melmoom de afwijking wel directnet het mes ver wijdêÍd. Máai was dat ook een afdoendebehandeling? Hêt tweedê punt beh€Ír het wel of niet opsturenvMhet ve ijd€rde huidstukje voor pathologieond€r?oek.Moet dàt altijd?H€t Nederlands Huisatsen Genootschap heeft daarover (nog) geen pÍáktijkri.hdijn gefomuleeÍd; er is dus geen Sevaliderde toetsingsmaatstáf. Aángezim de meste veNijderde n]o€dervlek ken gedaardig zijn en bovendien nogal em om ccmêtische íedenen ves'ijderd worden, is het wegSooien
26 RWM. Ciad mH.A.M. N.mm,'Diagnostiekvan gepiSmcntërde huid.Jwijlingen: lÍÈ M mligft mldoom te onlerkemm', N.drlafl ds?rls,rri4 !@/ C.r8tudd 2004,vol. 1i13,tu. 46, 27 zi. A.A. Marghmb et al , 'The most olmon .hÀllog€ in mdanoma diagnosismd how to avoid ficm', Árs'' /a sitn kutnal oJDemntDtDS!200], vd. 54, !. I 15. 23 Zie bijvmrleld Rb.Áritum 29 dc.mbe! 2004,I-IN As56l3.
NTBR 2OO9l7
daaNan niet uitzonderlijk.Eenrecote proefpeilingonder huisartsm [et zien dat de frate waarin huisartsm huidexcisies insturen of we&gooien nogàl sterkwisselt.'?e Een van de huisaÍt*n in die studie vercouwde bijna eenkwart van demoede.vlek ken aan de wilnisbak t@. wmeer het handelen van de gedáagde hujsarts in het lichtvan gem€ldeempirischestudieswoidt bezieÍ! is het klinjsch mis*n van de diagnose melanoom en het weggooien ed huidstukjes niet vreemd- Met wijsheid achterafis het nahrullijk wel ongelukkig te nomen. 8. Schade en causaal verband:
nogmaalsde epidemiologie Bij vaststelling vm het causaleverbmd in de zin van €en condicio-sinequa-non dienen we de situatie te vergelijken zoals dle nu is m zoals die zou zijn geweestlndim het huidsrukje wel was opgestuurd en daarop de juiste diagnose zou zijn 8este1d. De {ige con*quênhe van het wel stelld van de diagnosê zou een am \ullende lokalè.hirurgis.hebehandeling zijn gewe€sLhet zekerheidshalve w€gsnijdenvm em extra rmdje huid rcnd het gebied waar het melanoom zich bevond. Die ingreep blijkt niet bepalend te zijn voor de g€nezingskansen van de patiënl.]o Uit onderzoek is zelfs geblekd dal als lokaalgezienniet Àl het tmomeel Él weg blijkt te zijn gehaald, dat toch geen invloêd heeft op de prognos€.31 Bovmdi€n is een bij andere kraadaaldige g€zwellen (bij\,.borsrka*et nuttig gebleken êanvullende behmdeling mel kmkergrodÍ€mmmde genesmiddelen bij dit type tumor tot nu te niet zinÍol gebleker De conclusie vm dit all6 is dat dêze patiènt ged verlies van kam oP hestel hefl
29 PA J. Buis @ PI. !d Dnsl 'íÍitirhe bli( na het ldeine snjdf,', À,Ít6./r co/ l!.r 2001n.1, p. 14s-1.17. 30 zie À.M. Egg.mont en M. Crre, 'R:nlomized adjuvant thL'raFytríà15in mela nma: snrgi.í mrt systenic" s.nitu's iÍ olro/og200Z vol.34(6),! 509515. 31 zie B.G.Molenkamp et al., alon-radi.àl diagnctic biopsiesdo not n€gàtiv.\ lníuênce melanona panentsun ival , X" elr o/s!Bi.,l O,cor4? 2002 vol. 1,r(41, P. l'1241J30.
253
geledèn: er is dus, ondanks het onc breken vàn de diagnce, geen s.háde. De vràagnaa! het causaleverbmd is daaÍdoor niet relevmt. Dit punt is wel sumier aan d€ orde gekomer! de oncologisch chirurg heefthet o tbrekm van kansverlies kdbaar gem.iakt, màr de rechtbank heeftdit signaalniet goedopgem€Íkt 4 gaatdoor m€t hêt stellm Ím v.agen aan de deskmdig4. Uit proces economislE oveiweglngd was het betcr g€weestde viààg naar eventu ele schadêeerder te stelld (zie boven
9. De pmktische oÍganisatie: het nul van een qriclc scaÍ Ten slofte nog €d praktisch àsp{t vàn de afhmdeling van de càsus door de rechtbank- Pàtiênt bezocht zijn hujsarts in sêptembd 1998en dit vomis weÍd tuim tien jaar later uit gesProko, maár het is nog niet de eindbestissing.Medici moetm de hen amSeboden Problemen vlug en effi .ihr aftandelen, juridisóe motens malen echteí tÍaag. De jurjst Tjittes gebruikte vór in dergelijk tergend langzaamvdloop vm en rechts gang ooit de metaÍ@. van em slak, voortkruipend in €n plas stÍooP. On te ziên of ee adspraak oP s.hà devergoeding karorijk is en waar bij de àÍhandeling van een casusvm medisch€ asprakelijkhêid de knelpmten zouden kumen lig8o, js en {íLk s.nn op zijn plaars. Er km globaal beoord€eld worden oÍ er aan de drie vootraarden van onrechtmatiSheid, so\ade o causaal verbmd voldam kd worden en wààr mogelijke knelpmten opdoemên. De wet sctuijft v@r aan welke eisener voldam dimt te wotdm voor het recht op schade€rgoedinS, màai niet in welke volgo.de deze pmten moeten worden behandeld. Bij en d€rgelijke 4!i.k s.ax is de hulp van de deskmdige(n) onontbeerlijk. Bij deze casus zijn het v@ral dê viàgm rond n\ade en de causaliteitwaar het om draait. luist het onderzoek vàn deze twe
32 D.À. Scium, 'Studi6 of tne $im@ of clid.nce in legal education , ,4-4 2009(1). F. 68 71 en R.WM. Ciard d H.LC.J. g.lijl<: rvaarcn Med<elbach, alietzrhN wisheid achtÊraf d$ilrij! is', ÀïB 2009,
254
punten brengt ons bij de anderc twee njet juridische zijden vm de dJiehoelt de epiderniologische en de ePi stênologische en daamee belmden ve bjj het deskmdigenonderzoek.
10. Conclusíes Uitgmgspunt voor deze beschouwíng e'as dê triàs vm vragen (1) hoe zouden we bimen en juridische Pro.edure tot onze opvattin[ien moeten komo?, (2) hoe komen wê reitelijk tol oMe opvattingo? en (3) vàum (1) m (2) samm of niet? Als we die vragen loslaten op deze con rete casus positiezimwe datwens m wcrke' lijkheid niet samenvallm. Voor beantwoording van de viàag he we wel tot oMe opvattingd zouclen moeten komen is een concePtueel hàmwerk gêPÍêsenkerd o voor deze casusuitgewerkt. Deze analyse heft duidelijk gemàkl dat de epidemiologische benaderin8 laàt zien dathet heleroal niet zo vremd is dat de àÍwijking oP de rug niet door dê huisàrtsals melanoom woÍdt herkend.Ook wordt langsdie w€g duidelijk dat er geen scnàdetoe g€schrev€nkàn wordm aan het weggooienvan de huidaiwijkin& er is gen veÍliesvm kms daardoor De disussie bimen de juÍisteiii over de (on)wetosóappelijkheid vm het rccht heeft in iedeÍ geval duidelijk getuàkt dat er mêer aàndaót dient te komen vooÍ de methodologische aspecrenvan de rechtspraktijk, cl'l dd.c-hasedt?tddfl.c.3':Voor het getun deerdlwerfl vanbewijs dient de materiêle s formele wettelijke nor' mering aangevuld te wordm met €€n wetschappelijk onderbouwde ne thodolo8ische nomering: er is feite De lijk dus een dubbelemaatstaf.s3 diiehoekbenadering heeft duidelijk
om te zien of dit de vordeing in De implementatie erm heeft PÍàktiin em s.he gevolg€n. Het is w4*lijk prille fase van het Pro.es vm en comparitie van Partijen net de dee kmdige(n) te orgànjseren om viagen te Íorduleren en evmtuele knelpmten voor het ráststellen van de am' sprakelijkheid eerder te heik(mm. Èí moet ook meer juridisch€ dskundigheid ván aÍPn worden gevraagd om goêd in re kmen sPelenoP de lanuit de rechtbank gefomulerde De juidi{he nom is e4 open nom en de gezondheidsrechtelijke rechts regels jMake de overenkomst van medischebehandelingvoegt claarààn niets es*nti€els toe. Daarom kan HaÍlief tgaeden zijn: m€t hÊt 'oudetretse' verbint€nissenÍe.ht krlmo we hid nog steedsPrim uit de voeten. Met betere kennis vd syv temahek van het onderzoek van .alamiteiten, êen betere regie van het proces en meei juidische dêskudigheid bij artsen realiseren we de situati€ hc medis.he aampÉkelijlheid
D r.dLR w .M.Gi nd Jurist, Rotterdam Institute of Privatê Law, Erasmus Univerciteit 4 Patho' loog en kfini*fi epidemioloog, Maás stàd Zeken}luis Rotterdam
Na 32
Derogerendewerking redeliikheid en billiikheid. Devaluatie begrip ber,rusteroekeloosheid? HogeRaad5 september2008, NJ 2008,480 (TelÍoríScaranea) De procedure
1. de gedragingenvd de gedaagde àrts worden systemàtish€r €n daarmee objetieve! b@ordeeld; 2. de procesgang kd efficiënter ver lopen door vroeg loelp mlen op te sporcn m voorrang te verlenen
33 Zie uitgcbreid daarcva l ljudtu! Thth, otut, nndcrinir.L k1u.Afl 4s{rt Ln lqgdlqrslflolog!/, Canbndge Unircrsity Prcss2C{6alsm.ds T. Andeson, D ll@id,, Schm en W Twinin& , ".iysb .a C.nbridge UnirêBity lre$ 2005m
NIBR 2OO9/7
In het kade. van het ontwikkeld van jnlemetactiviteiten roePt Scaràmea d€ hulp in van Teffort, die zich jegs Soramea verbindt iot het leveren van s000 poortm, noodzakeliik met
w' Twining R.Íri,À1[S dtLr.., Cam_ briri8e Unir€Dity hcss 2006 34 D. opleidingd k* g.ldhlelÍk deskmrlige en de shrt nct eendsksdiS.rc gÈter dààr zekeraan toc krmm ^I&
Let s el& S c hade2 0 1 0n r. 2
A
nt "+il.,,--.,1 t t ^t t I
'Ánalysis of ldD s/rduid be lí.Lked viÍh ||lnt ve halre b9Íl ledmini abaut h ltanr behariaut dntl choice C R' Sunsteinr
t6 5 l
Na de calamiteit:perceptieen primairepsychologische reactiesen hun betekenisvoor het aansprakelijkheidsrecht RaimondGiardz
oet@kt)andeiÍillisc/Éb.\lisse'lsomeenht?nolhdnv'nryele{problet\nopleloss€njl]eeerstestapisherdeÊni'Jr€n uonlr uderaege,.Ír' rs err rcpraentcren Dan de kuestie. De ?anier waarop die bij aonrdng van tut Sescàilóor eise.s pqchnlogis'hP rcacttes pnÍnirc bepaiend,aot de Diize wlatup het De.LletLndt aanaePakten ap]el]st Maa' Letop: de alllletzoek àjn uaak bepdLen(l;)aarde jindlsche inkadenn{ en dÊ wijze udrrop ín de prcedurc l.3t t;n d" Eeloeàeerde DordtUerricht'Dad|]n?KdnnetpracesDulua|trhei(lsvirulin€onseaildbe||nDtaeduol.dentgl|nneblalldeEedangne om panij. Uít lret Íàir ttiol beginseLt)loeiÍ rroaft .lat we em objectíeueca1sLrlevetkldn'rg t,oor de SebeDÍendsen zoeken billíiktekuntlenooftletmmnd|oakamerll)?rkeLiikL'a:ntekunnenleft'lLhetprerc.].tievefu|LtiP|uíchtindeverÍe o t keÍt.1epsyctlololisch.emeLhanxnLenen de LlLlarop Sebd:eerddddnpasstrgen udn d€ u€rk en oofdeelsprocers€n '1le subjectíe1)estunni rc uemijden af te carctgeftn, zijn eert uoauaaÍde v@r een rccht'ddrdrae beslisstnx
Ideiding Een arts ol .e rechtcr hebbenbij de aánvangvàn een jd€e consultol bijde stat van een zaaknog maaf weinig pas zich onrvouwt dat wat de ujtkomst zal wordÊnj verzameld, wordt informatie gaandew€8.Stapvoof stap getoelst, geinteQreteerden uitehdelijk resulte'n dil werkpfoc.sjnh€tziieen dir€rosc nlet eenbehàndelllan oI eenbeslissingwaaJaaneventuceleer iuridischesanctie ls verLronden.Maaf wairJuit blijkt ru of de irts ot mágiskaaldan.bli tot de juiste conclusiezijn 8ekÓÍnenl Klinische inÍorrnatie .tie nadeíhand woÍdt v€rkregen, kan dui.t€lijknaken dat de ee.d€rg€sieldediagrosetoch onjuist was of dàl er voor de verkeerde behandeling werd Sekozer. Het vonnis van de Íralfechl.. - zle de Schiedamnef parkÍroord kan op soofiSelijkêwijze doof latcr gebleken feitcn lvofden ieruggeflor" De besllssersbleken dan te hebbengedlvaàld En hoe is ílat bij de civielc rechter,bijvoofbeeldbij uilsprakeninzake voor lelsel het wel olnietbestaan var aansprakeiijkhei.l schade?Wordt c1àijbijnooil onjuist geoordeeldl[n wanneer cn waa.doo. bliikl die vefSÈsingdanl Besláatcr
zoietsals een onalhankelijkegoudenstandaartlwaaraan beslissingenretíospeciiefgetoetstkuinen worden? In cjvielÍechierlijkeking vin.ten sommigenhet ongepast om hel woo.d divaljDg tc Sebruikcnr.te rechter]n €er_ sre aanle8was lot een ander l.zicht gekomen.Hehben we welenig ideehoe vaak het in hel aansprakelijkheids rechtÈ fout gegaan? Het is beslist ni€l vefkeerd om het aansprakelijkheids recir eens te bezien vanuit hÊt perspcctjeivan kwalj reitstoctsingen bcvoÍdering:ho€ voorkom je dit er nl dens de procedurefouten worden gemaakten hoe conlroLeel je het verkrcgen resultaat op deugdelijkheidl Kwallteitis ninllrl€I vanzelfspfekcndmaar lraágt voon durend oDderzoeken bewakingvan zow€l de g€hanteel de werkprocessen(pfocestoe6inglats van de urtkom sten {uitkomslloetsing).Het zo coírectlrogeliik toepas sen van het positicverecht en de doctiine is nituurlljk cssentjeelmáàr dat voímt op zichnoggéér Saranlievoot cen JuislebeslissingDaar is d us nieervoor no'ltg maêI
rcR.Su nstêin , lnt t o, iuc lion. ln: c $s R. s uNt ent . d ) , B e h a r u r J l L a w & E l r n o F r c s ''r Í b n L g e L n w s Í \ P r e s t c d r b r i d c e 2 0 0 0
:
e
r"i r""':'ll1 i""i runo.n Ránnond ciard,sàrsuni,a,p.r'or,u,B ':i,:",:::::::::,'f:ï"":1"*:'',1: "'L'""'r""'"" "p,i"., "n
e
Letsel{, Schade2010 nr.2
expLiciererandacll voor Dal i d€ l€tselscbadcpraklirk d. iNichtnrg v.rn de w.fkprocÊssenen toctsingvan dc resrltaren gewerst b, komt voort uÍ d€ doclsLellingen colnpensad.en prelen van hct Àansprikeliikheidsrccht: tie. llic twee zijn als eeD Siameset leelnrSmÊt elka.r leflronden.Er dienl pfinairbillijk ie w ordengcoordeelil. uit Eenriiktc fouten vervolgersl€dng r€kken is alleen vcr mogcliik aLser een d.ugdelLjkeen nr-.thodologisch . r . u' r J r ..r' " l r rB' o rl p E b -r" ri "I ' wordl gevo der. wannecr cr cchlerlnei s'ijshtid àchler af wordr geooÍleeld,lejdl dat vark tot hei trckken taD de lerk..rde concl(sjesovcr hoe het kon g.beurer en \lordi nen op het lerkeefde been Eezelhoe hcrhnling vrn het voorval is le voorkonen.l
,:.?
Ile calastfofeis voor de gcla.dee.deIet vanzellspreken d€ stêr1|unt vooí diens schadc!ÊrgoedirgsadieDeze rtoof de gevolgschidebepaaldeconte\t heeii xiterí in loelba.r eÍiectÊnop d€ reaclicsv.m de eiser:dle be panll diensperc.ptc en de iNe|prelaiie !àn de gebcuíÊ nisscn, veígfoolv..lal de enotionele.cacrieseDook de venvijlcn richtrng d€ lermeendÊ àànslichtertt van drt hiÊrdoof onh€il. hr hoc!eÍe r ordenjr ridischêbesLisse|s primairc beinvloedl lnzicht in di€ lsychologischr Í€àc tjcs op de ranrlzalige gebe|L|le ssen en het moEclijke Íurerde eilectdaa.vanop i€itenotdcrzoek,interp.etÀde en oord.elslorning is noodzakeljjk.awe lQnner door de xinverltiDgvan die reacricsal nr de beginfaseop een verkeerdspoorgezetworden In dit ànikel zil ik me be zighoudennr.t dc lraig nnaf onb.doeldeaffecti.vestlr ring van ond€rzock,i.I€rpíelntje en oorde€l en laten zicn .Lalde gangbarciuriciischeiotnaLism€r en rationa' lteir darí€g€n geengararltiebieden.Ik g€brujkdadtoê tlvee voorbeeldeDiecn hislorlschst.aatongevalen letscf . , L d. ó, B Fv o I\o n i /è r)" F rd e I J .(,ê rrr;-cnr. cesclretstwordt hoe mel dcze cog tjel psychologische kwesriesop eer julste rïijze oln rc gaan.
iJ 1-
AansprakeliikhcidsÍecht: altitd dader éD situaticl
Ik begin m.t een eenloudi8 voorbeeld,een hisr.rsch sÍaalongevêl drr rcgêLÍIàtjgopduikt in de Angclsàksl sche iuíidiscbe Iiteratuu over onderzoekmaf ..r'isiir verband.Alle elementaireingredièrienvan het a.nsprak€lijkhcidsÍechtkomcn in dit korte relias voorer ook de
z r e K r r . n r t Í i tscn &H
die bij hct slacltL' reactiemechanislner bisal€ ps-vchischc
en staaterombekend Cdsur1: Jim is trambesluLrfder dÀt hij meestaltc hard fiidl. op een dag is hel nood weer en hjdens ecn u'nrdïlaa8 wordt een boon ont woÍeld die boven op eer trarr vdlt Íaa.van Jin1de bestuude. is. Eí vallen 8.lukkig geendodo naar e. zljn $'el enk.lc gewonden.Een vnn die tehavende pnssàgierceisl schadÊle.go.dingnet nls feilelijkc srondsllg dat ils Jin nier te hard ltàd geredeD,de boom niet op de iran zou ziln bcland en hijdtrs geen lcnvon.Lingenzou hcbbenopgelopcn.5 De vordedDgu'crd in deze zaak iigewezen met als beLangrijksteargunrcnr de afwezighei.l varl een causêal ve.band6llrsser de gcdràgingenlan de ramb€Íuurder cn dc val vàn de boom: die gebeuricnisis imners puul uit rocvallig.TMàar dal is natuuflijk geenbevrediÊende wànt die is ovcrtui8ddnt zijrl sp.a.k voor de gelaedeerdc verhaalover hoe dil voofvàl kon plaatsvindcnwcl moet kloplenL Er zijn dric j ídisch rclevanleelerne.renrn net v€rkla.enderelaasvan het slachtoiicr: L dc gerrfflenlsj het bcgrnt ermeedal dÊ gelaedeerde overomlel.l wordl dooi een oraangcnameen lJesLtst H -rfreew " d dP nr 'r - dE o.tn\Fr L ' .rrl Jr ' .r wereldbeeldlerstoofd, want bomen horen niel op Lrilns te vallen rva.lrdoofer gewonder vallen. hr die Soede\dereld houden trnmbestuurderszich arn de regcls.M.1àrdaarmeewoídt het leit was dez€SebeL'l renisde v€rwezenliikingvan een zcer klein maar be slist beshánd flsi.o is, geirÊ8eerd. 2. de a.'lbane zoietsvindl toch nlel volkomen loevàl ljgplaats, dat moet iemandloch op zijn gewetenhebb€n? l)al is door loedocn vrn Jilll nituurlijkl Maar llgt het wel aucmaalaan de Setuagingenvan dcze L dc.uuJdllleia de trambestuu.derreêli te hard, Í'as dus ultileÍekerd Dei op de plaats des onheils warl door dc onlworteldelooIII op Iet koctswerkkon val ]en. Het zou niêt zijn gebeuÍdirlsJim zich wéLáà]l d€ snelheidhrd gehollden ls hiÊr wel een caxsaalveÍ bnnd tussenhdgedràg van de best!rr.derendc scha_ de of zijn ef andc.e - betefe vc.klaringenl .. r . . ne tr,-.,.s" r,. rrr. o' -.rbo\pr \..\r..êr de schadegeheel dai doorde geliede€rdedc ooízaaklan
( a p h n ..r Jn n jsig h lb iis.o u rconrel .oow l erl g.àndtrdaptrl 'el enrnnrg,Qul -l dl H rxtdcdr2003:l 2i rtl 0l l l l :l i a6
ZreN S.ln'àrz, En.rion. c!8niri.d, Jtrd de.i$!t maki4. ri)Anrid dnd Emorri,n 2000, v.l l1(1).!.lll4'10 B € Í v ! B . l . u B no ISu siÍNo | .]lL r s9 9 ) 4 3 ^ r l2 l| ( Pa ]' Dc.JsusposÍi ekoml ool v.oÍj nhetboei rl anH I-A 'l l i n& 1]H ...1Ê .Li ruJd h.r n rr ldu,,Claren{lln P,êssOar:old1935 rr 170 HiÈr LrÈzondigldr chcndê parliizich .ar Êd ónnm.rt,t lalldi:tr er worldj rw'ê zak€n mel elkáàr in letua!(l lobn'hr iv nuss€n 3!'én diÈ de s€rreurrenb.vcimin s,àrschiinlijker mal<er z . ook À. TveFky en Ir l{Jhnemin, E\rÈnr.nàllPnts rnhririvc relatiê belà.].i 90(4) p.293l l 5 F a s o n i n g : L l' ...n ju n .tio n l.n la ctn ,r ) .o b a b ilir ytr d gdrênf,l svr/Ín,ni .dl l i .tnr1933v.l z i e o o k n B . n sh á h a | .cJu sa tio !a n d id sê e Jb ifty' ' lJl l ncl 'cl opedj à.l Làw Jl dE conomi .s..di l l dLrl 'B 'B o|.IaÈ Ital dc'deceesl ,vo|' 2 (Cirrl l.áLr and Ecomm.sl 6,1463 Chêltènhitr, tJK: ElgàrhhlishiDg,2000.
Let s el&S c hade2 0 1 0n í 2
op de gedragingenvan Jim werd betÍokken' niet op de ut leiden situatie. Bij het aansPíakelijkheidsrechl 'le dê man op aL snel dus dat er ioe komsten er kenneliik wordt scspeeld,ain d€ omstandigh'denwa'ronder net voorvai piaatsvdd lvoldl geen aandachtbesi'êd De rcchteí heeÍt hier Seoordeelddat Jim geen blaam troi de ma_ voor de veNlon{lingen:hel gezondverstandva' geen desook was dan er gjslraat was hlef voldoende adusèÍen tc rechiÊr de om kundisenonderzoek!odi8 Maar iLkt het bij ingewikkeld€ren bovendienemorione lere zaket, bijvoorbeeldbii nedische àansprakeliikheid' onl zowel situatiea1shel Sedragvan de persoonelk vol cloendediepgaandre onderzoekenlEen volSendecasus om dit punt op een anderewjjze te laten zlen'
Een diagnostischedwaling
2.
De vol8en.lecasuspositieke t een dramàtischerafloo!
Casar 2i omdat hun ardêrhalf jaar oude dochlenje hoee kooÍs heelt (40,70 cl be en de ongeruí€ ouáetsde huisarts De huisartsschnldeziekteniet als elnstigin maaruileindelijkbrengende ouders omoàr ze hier njel tevredenmee zijn, hun kjnd naar her zte ê lenhui 1 d r $ o Íd r r' r' .8 ' \re l dd rr te r n ei ' eêl 'r (septiheeit enNtigevorm van herscnviiesontsteking schenleninsococcenneningitislHet luK ternauwef nood met nntibioticaeo intensievebeha|delrnShaal leven ie reddenzij hondi levensla!8ernsngeÍeslver schijnselenaan dezeziekteperiodeover'q kunnen we een soodgelijke Bij deze zieklegeschiedenis opsommingvan reactlesmaken als bij de eerstccasus: ook hier zijn de oud€rsoverrompelddooÍ de onaansename en beslisl ongewensteuitkomst ook hier wÓrdt h n vrediS. wereldbe€ldverstoordwanlkiDdeÍ€nmogenwel ziek worcl€nnaar niet bijna eraandoodgaarlom dáarna met lran.licapsdoo. het leven te moetenSaan Ook hieÍ is dlLidelijkwre er schuld heeÍt er ook hier is een alleÍ natiel scÊnariod€nkbaar;als dc huisarts ztlr dtagnos tisch werk beler had gedaan,zolr de meningococcen ziekle wel ogenblikkelijkzijn herkend zodat hel kird dired was behandeld- mei veel bete'e genezmgsKao sen. Daarmeeis hel verldarendverhnalvoor 'le ouoers zevast weeÍhebbenwF lema_ Íond en daar.ranhoudeD gekÊn lllei de twcÊdeling:de omstandjghedenvan het van de situatie - en hêt Sedrag lal de diaSnostische
s e ! I
"
I
meest huisafis.WeLkvandie lwee elemenlerwaslu hei bepalendvoor de onÍortLrinliikeaitoop? De juddischebeslisse.moet het hem oí haar voorgele8de daarbii Drobleemollossen en de logischeeersle'stapp€n en ziin hel Drobleelnin juddische ternen te deliniëren bliikt bepalend die rep.esentatie concreetle beschrijven'q; juíidisch redene hel pÍoceduíe en ván de de opzei voor rcn. De manier wanlop door eiseF dit rclaasin hun con clusie van eis oí verzoekchiít wordt Ecformuleeldbe h_"keker Daàh hel meniaLekader waarblnnende Íeiten zullen gaanworden Dat staatb€kendals het lrdmÍnAci rlsar à getLriSt fe./.r0De formdenng van de rechtsvrna8 de des casuswo'dt àa' !a wanr bij de bovengenoemde kundieede vrair€vooÍgelegdom h€t Sedragvan de huispr : .rnsreo" oord" rar.D , Jídrrrri ' cho,01i rr i l ' ' €' r' air bij het slachrollermaafsec ndairook bij de pe|so €n di€ hierbij emolioneeloí beroepshalvebetjokken raken renctre. verschiile e vormenvan psvchoLogrsche
3.
c
PÍimaire psychologische reacti€s na een calamiteit
ln de aigelopendecenniènjs eÍ vanuit de psvchologl€ van $ê'htoffeís ondÊrzoekgedaannaar reactiepatronen van calamiteiten.Hoe ervaren ze wal er mer fen rs En wat doen ze danr dan verdeÍmeel SlachtoÍ_ sebeLrril? L.* t"ug"t"n veelal op gebeurtenissenmet impLiciete automatischepalronen elr die zijn dan \\reer b€pareno voo. de manierwaaroPh€i gedÍa8wordtbeoordeeldvan de vermeendeaanstichleÍsvan hel onheiL" Dat levert de volgendeveel voorkonerde en onderlingveÍwante onen op: reactrepatf sociaafpsychologische sulpnse]j veÍàssing liundanental iuDdàIÍI€DtelÊ de een schendingvan de volmaake wereld (just world h)?othesis); de ftrndàmenteleattributieiout(fundan€ntalattribu -
de tegenfeiteiijkedenkiout (countedacluallalLacvl
kwamenw' Bij de besprckingvàn de beidecasusposities het aansprak€liikheidsÍechr ln al tegen reactjes deze gÊvaar gaathet om dc verwezenliikng van een bepaald en woíden de slachtofÍersv jwel altiid op onaaqerane wiize door de sebeuÍenissenoverompeld en die leiden Jl .r ool , n.8 l ol o de$.n' l e í' êr el l " l rdc LráL's Kêl m. rfen.Ler be.h e\èt é " nP l u4dan)' 1' " 1-' ' 1'à "- :
I P\[VCi" p,. o J i , t " . 8" b , . , o "p ! D4 oJ / . l o ' p.or"* J.rj prctz,A.J.Nàpt€s,RJ ,,"..0",g, n"."g.r,,"g, o";"'.i "t,r,+"**"g r o or ó\ Àd "* ": : : ï : , : 1 . : , , . ; : .,-r.-', ... ,," '." \ TvcÀlva n lJ nnêr u' L Thc lÈm r r Èor r e( Éi o n s J.S Ul. rn . s Adils àr ibày , c M . c onz àlÈz , 51 " . - *i . r " , . - *, r , i p " , L n L l {e " o n s
n: E 0J\ rl\on & RJ srÈrnb€'n(redl ïft" / q\o,2 t r n l m r r i 'Í
4!a i!3 Á n a M rÀ @ 'e uo l Pr vreof 'í '
:l.ílï"11i.1ili.:l;:,ij,ï,";ï:**""."nrasuinsih€porêmi,brdhasre..!a,idrri,i,'E,*,@nna&s1r,.nsdfe,v,ee.vor.2e{,r'
0
Letsel .\.Schade2010 nr. 2
Êen logischevrmg is dan: wàdrolll werden de slachloí ferc door de gebeuÍenissenoveNallenl Kender ze het Sevaàrnietl Wàs dit werkelijk iets Lritzonderlijksl Tegetiik is die venrclcndegebeLdeniseen inbrÊuk op hun tot dan toc v.edigeen wÊlhaasrvolruakte wererd. Dit is bekcnd.ls dejusl rrdrid àIporfteslsof d c /rrt urdrld àeàelr3 Volgers deze 6eo.ic hebbennensen er srerke b€ho€lteaan tegelovenin ern ordelijke,voorspeLbare en IechlvaaÍdi8ewereld waà.in nrensenkjjger lvat ze verdi€nen.Dit ki{ade lot hebbeDze echrniet verdiendl Een g.\,olg hicrvan kan zijr dar nu ze zoieis ellcndigs toebedceldlebben gekegen wat ze hci njet ve.di.nd helrben, onderzochlgaat worden wie hieNoof beslist veràmwooÍdelijk S.hoxden k.n wordell. IIet ligt niet áan toevalligeomstandigbeden, hier heeÍt êen actof de hand in gehad.n het is beslistzijn oíhaar schulden dat , . | 41da- , . t ;e .t !,tb u t..ro r?i H . . . -" I ac 8lolgcn, des te meerverantwoordelijkheide. a,rnie ler meendedader woÍdt toebedachl.rs 4. " \ , 1. lgF o o d e r" h " l Ê F rê rrd n Ëe o | - c rog eens wordl t-ê.uggekeken, dan !:rlt daarin tocb c.n be slissendmomem re bepalenwaaropde actor ande$ l.rd kunnen eD noeten handelen. Daardoor zou de afloop v- r . ló 8F LêL L n .;J {v e e lB r . g { ,. I g€weesl.Hierbij Í'ordt natuxrlijk wel veronderstelddat het menselijk hàndelen sleeds volledig be$'ust en uit vriie wilgeschiedt.Dat vlrtllele herschriilcn of nutcren van het scerario,nu met eeDgunstigcruitkomst, Nordt Í1eca iterfa.tudl ltlllaqt Benoemd.toDankzij dii a lrema Iieve draaiboekwordt ook een oorzakelijkverbard ge legd tussenhet onrechimariEhandelenvan de veroorza ker en d€ daaruit vooÍvloeiende schade voor het
r3
Dat slacltoliercop dezen.rnier kunnenreageren,is heel irvoelbaar naar hun inteípretaiic vàn d€ feiten blijki njei altijd juist llet ldl. rnal bcginsel van .fi. 6 lid l EVRMinpliceeí dát weloor hetrealiserenvan een juist ooÍdeelgoedmoetcnnag.an war hun nogelijke invlo€d ls op de reclrtspraktijk.
4.
Dc juridische alpecler van deze gedrassne
Wat ziin de prakdscheimpljcaliesvan d.ze psycho'ru logischeobservatiÊs en $elke relatiebeslaatcr met juridÈche leerstukkenlVoor dc litcindelijke juridischebe slissjlu is van belarS dêt de hierboven beschrcv.. reacticpatronenkunnen leider lot een venekrnd beeLd í bi " s l r- r drór' r-J. , .d | .e 8ó dàagdepaÍij. Wnl linden ire hieNan tcmg in de rechtsIàktijk? lerí het punt van de íundam€ntele!eÍà$ sing. De wereld wo t draaiendegcnoudcndoor nlÊnsên en hun i z€t voo. en tocwijding aên huniaakb€laahof zaken goed zulle! verlopen.Aan dit /tlit urorrl beiiefis êên v.Nachting eigen wàruil wÊer de aannamevar cen zorgplicht die op lense! .usi voo.tvloeit oDr eÊn de.g€lijk€idenle we.eld tc realis.rcn cn te bewàken.r7 Dar creèertsituaiiespccili.keverw.chlingenen djÊklcuren het oordeÊ].13 Zoryrlichtenzijn op verschillendewjj zer ge.odiiicecrdmêar steedsals open Dorlnen,biivoor .rr.rr 74qJ D \^.\o,Íd- r,r,8e. eÍ bóeJ .o^j dó in afi. 7:658 EW, voor de opdráchtDÊmer ir ad. 7:401 llw. Dat zijr íeeds regelso! de lvijze vi.: Ire ladndu. dns
[email protected] maet bíj .ijn vetkaaftàeLlen de zors lJan een Soed lítLnctianele Mnduidnsl llt a.hÍ ne tren Màar wat bctaall en lvat beperktnu de inhoud va. die zoryplichtl En welke eigen verantlvoordeljjkheid heeft .en rechtssubjeclin een bep.laldesituati.? EDhoe | di ' r...hr.drr rr so d: . J" r rcr 8q\.o-óó) ÊêromarlseeÍi droombccld?Hct gevaarbesraêtda( als dc vlekkeloos verlopendcÍrereld ons uitgangspuntis, al snel de gedachtemact opkornendat iemanddienszorg plichi niet goed nakwam. Bij casLrsI bedeDk€rwe dar ílnt niel allecn op de van rrimbestLrLLrder Ji'l maar ook op de eigenaa.van de ongevallenboom zoLr zorgllicht ruÍ. Een aan dil ondeflleÍp verwot juridisch astecl is de jnfofmatieplicht.Wêkunnen ooklrobe.en ie voorko 1nendat nl.ênsenonaangenaam vcrasi worden door hen attent le naken op mogclijkc nsico's van voorgeDomer acties of inierventics, b€i leerstuk \.3n de waàíschuwingsllichi in het buitenconrfictuele aansprakelijk heids.ccht.reDe vrrag js boever het rechl op de4 weë nagn.cgaa'lmer de slaclÍoiierszonderdal.laÀrmccde waarlreidgeweld Bordt nàngedaán.
rJ Mi LcírcÍ& Dt Mrller'Justrvorldresearh ànd rlrêarÍibutionpr...$ l{,ókingb.ck.nd.head, ?srh.lo8.dl ,rlLlin 1977rol 3i, 1030nliir o.k N{J rt'Fei Tndbelklin ajusr uDtd alDndancnttldclLtn t N.N Y!dr:Plenun t930. ' F. Heidef Tà.pJl.tutd€l óItÍ.,.p.ruondl rcldrions.NewYork, 1953:Wiley. r5 tV lurgert Morirario.álbià$.sjn th€ attnbutionoi Fsponsibililyfor aDJc.idenr á Ècrá i..ly$5.1rh. {lelenslerthbnrron hypothc sF . lsy.frologi.dl Aull.rh J93r tu/. 9D,p .196512 r nP Í".|"t".. r . : o o , . c o o p). , . r.c .J .. / /:. tl\ Za.Epi ' " " M x No.nnrwnr A D.^. SlÀlel, Judgirgtlrê unêxpÈcrÈd'dirorinÈarnnoÍsiruntronspeciicexp€.randes,!rD!.dn Jdumal.f.tJ.rdl lsy.à.,oAr1009DOi: I0.1002/ejsp.S9l. " ZiÊdaar.rc. r Gics.n.Ildnll€ urth .aÈr D. uadrLnudn€r]]li.àrià à.r i)uÍarrrrrd.nrele a.nrprdkdtrlkhedsdài,D€nH e: tso. Iun dhchêungelds,2005
Letsêl& Schade2010 nr' 2
De altributiefoulheeÍt rls gevolgdit we naar al te snel geneigdzijn dc oofzaakvan een cJamiieit aan een hnn deLendepersoontoe te schrijven de persoonsatirjbutre' en veronnchizaren .lrlrdoor veelàl de íol lan de olil standighed€n,de siiuationeleallribulie''zoDat levert het gevaarop dit we bij sx posl analvsÊvan een rampspoed ons onderzoekle zeer b€perkenlot 8ed'ÀSingenvan de bÊtrokkenpersoonof peÍsonen FientfeiÍcnd vo'rheeld v die reíricde tot pe$oonsattributie\inden we in hel voLgerdevooíbeelddat Nieuwenhuisors in ziir boeien de stljl Lrijde behanrtelingvan h€t onderwcrpcansilÍert ln êer liÍt staan reedsdde marne mel voorschotelt.'zr .cn totnalSewichtvan 210 kg Wêarschu\tnrgsbordjes naaside lilt gevenaan:100 k8, Inax 3 perc' Het vcÍhàal veNolsl et het scheGenvàn lerschillend€ scênano's waarbij wisselendzware lrersonenin rvissel€nde'omb! natiesiníappen, steedsmei h€t gevolSdal de 8Pwl'hts_ wordt en de liÍt naar beted'n slon grerN overschre.Len waafdoor l€tselschadeblj de passa$ersworol veroor zaákt. Het is weliswaareen te boek gêsteldgedachteex rede lerimenl om de pÍoblemnti€kvan hel oorzakelijk vraag ne.en op dldactjschêwijze te beslreten, maar de is ioch €€rst.n vooral wiens schuld het nu is, een attri_
Zijr juristen nooir jn êen overvollelilt gestapl?Hêbben ze het bordjewel Sezienen gelezenlHebbenze dan mel gernefk!dat er bij overbelêstingeen wàrrschlrwrngsíg nàal klhkr, er soms een lilnpje gaatbrànden en de lilt niel meerin beweSingkomt?Ondat mensenveiligheidswenkenniet opnerkÊn oí negercn tsere€ svsleènrvan bescherningtegenoverbelastingin pe'sonenliitenlngcbouwd: de siluatieis aargcpastaan hel sons onredelii ke, soms onbewost onveilig€ Sedràgvan menscn ALs rB r d d r J Í i .l di r .L,n Ê enl: Í t dd I lo ,I n J " b p n e c rr v . l . naàr zoÊken rlet beveiligingssysteem van dal e€n defe.t Ls (lette.Liikl dooNlag dc 8at' peísoon wiens de Sewicht van onderToek bii lret ligt de niet opporluun: !Íioriteit het systeemen van dÊ siluade Bij h€t verruijen van drÍ voorval zijn versclrillc de scenarios denkbaaren dnar uit zal eên keuze mocte worden gemaaktwànrbij de bestecausirle!e.klá riDgvoor degebeurte sscndêdoor in slag8eeft.DÊvraagis of h€I recht niet te sDelmeegaat sitlLatjeattibuiic de daardoor en dezepenoonsattribulie \ er . Lgr Dd rL r4 rb o r' b i h " r /u l Se rd Fp Jr' tlet laatsleon.lerweryin dezereeksis d€ counrefa'ludl aJgcloldlld.y, de tegenieitelijkedenklout De negaiiÊI g€dachten in lret slachtofier door per gebeu.teriswordl
er dje maakt daar zo zijn oi hiir veÍ SereconstÍueerd haal vrn. Daafbij lvordt, meeíal al vroeg in die íeelc van feiten, een monrenl viÍSesteld dat bepalendwordt passag'er s€achtvoor hel veÍdercverloop De gervonde àls zo'n de tfrmbestuurder treschouwthel rijgedrÀgvnn ziekte door de van de ircloÍ en de ouilersde miskenning Áls dochtetje van hun àfis tijdens diens onderzoek dál bcpa op indefdaad dezeaansticht€rsvan het onh€jl Lendenoment aDdershaddeng€handelddan zou de on gewenstêêfloop naar het oordeelvar eiseís ziilr atge_ wend Die mader van fedcneren heeft een duid€lijk doel: dc oorzaakvan de calamil€itduldelijk m'rken Dil vaslstellenvan de causaliteilvormt lret middeLpuntvan hct aanspralelijkheidrrechtmaaí is ieve|s een lan dc lastigsteonderdeLcndaawàr' Dc .,un'er,tuludl fl]ídrl' kan ons bij hetondcrzoeknaarcausaalverbandin de zln van een condi.roslne qm non op twee mani€renpan'n spelen.Ten eeÍste wo.dt voor hel vastsrcllenva een ca saàl v€rband gebruik g€maak van een ge'lácmeex perilnenrzoals dÊ b{l| lbr test oi de NEs-slcsl naaÍ d!Ê fa'ror bete komen op helzelf.leneer:à]s de weggcLaten l el r o.I , r Ê ' er,\' r$e/, -l r l ' nt \rr nc o r8' r rÉr ' i t atie plaatsvhdt, is daarmeed€ oorzàkelijkebctekenis De legenleileliikemani€r var denervên vastgesteld.2'z ken doct echlerpÍecieshetzelÍde-want .lnarbijbedenken we immerswat er zou zijr Sebeuídals er een alternatre ve handelwijzezott zijn toegepasten lvelk resr raat ílnt dan zou hebbeDgehad.En daDnog een saillantpunl de bewijsLastrust op i1€ejsend€pa[ij €I art 150 Rv Eiser en juridlschebeslisserhnDterendezelÍdeaanp;rkB€staat .Í een obiedieve melhode voor dat gedachteexped mentl ls dit wel dejuiste Inanierom hct causarèveroano tc bewijzenaWani er is nog een anderproblccÍl Het tw€edebezwanr is dar w€ voor een Soedoofdeelde qi l ' d r i'oá ' besc.\l i rg sr.l " I hpLbenu\" e- | Jr dzr Áan de hand var dat send realistischorgevàlsno.let sysleemkunnenwe de gehelesitlràtie ogens'nous'o€ mcn nlet all€ iacloren die daarbii een Íol sPelencn hun inrcractiesen dal is v€el meerdan allÊe de gedragrngeD van de g€daagdeDe situale ond€rzoekenimllrcecn ge d€iaille€rdweet hebbenmet welke proc€ssenwe re ma ken hcbben cn op welke wiize zich dit allesonlvoulvt ils e-"n we zijn van nature geneigdom de geschiedenis opeen nit opgebolrwd tc' IeconstNercn, lindir froces me'slàl is weíkelijkheid De stappen volgendedÈcfere complexer,want dinger l(o en voofi uii dÊ hteradie svstemenEii de trimcasushcbbenlYe vmr veÍschilLende tênminstete mak€n het tra spoÍsysteem,de iníchtin8
.Àtribtrlje, in: wH. van Bdome..' {..d l c.dl4q en,nuodldàl' ]urid]sch.causa[iênen Fl.vêntiev.NeÍldng,, ziÈ daaÍÓ'el]. ci.sên, Boon JlridFchdlitsev€s 2003 p Lsl 203 Hi!g: Den re'rsrukkrn pn'ML'dnrike b4 ltuE"elledcn à". ", 4 r P 1 p r i 'r " / '0 "*t^r-.".r*," 1, 1 ' r ""J s ddf t D' \ q r r i-* ",i G \ r" êen!Ê'inr rrs vàn ràctoÈn$-r ot u sutri"i".t s"0 .r".t t"r"r'"n 'LÀreenrÈbeuíen' hPrËevors ;;;;sïi:;;;;;r".';", cdr ze r] D A t'ischer'lNuffid€nt ara"':n'op atns'"nLo v:n êr tênmlnstêeerl ê noodakelijkbhlkt orl(lrt acnrctuê8e 'en 2006,!o1 94{2J,p 277r19 Causcd,K.rru.Àyld r loum.t 2OO5 Frrnhátn l{] (l ' Ásl€ate Puirlhhing Lrd 2003 p' 92 10'1 I R.rson. TlÈ àund .onhl,fuldn ltNald trlJ, a..rds!s da1 lid'i' ^rdten's'
10
a
Letsel& Schade2010 nI. 2
vÀn íle stad, de bouw !àr de woonsij( fet weer, de consLr ctic vàn de tranr, het SÊdràgvrn nens.n in dc t.am, hel gcdragvan dc beslLmrdeÍen 8a zo mair door' ó rr u rÈr /o - o - . jr , . , q \ê l ó ' i r" i r' die bij de totslardkoning vàn dn ongevaleenfol k'nien
Helzelfdeg.ldt voor de nedjsche can's Ziekledràgnos_ tiek is een ingÊlt'jkkeldlroces'zaÀchterafstantwÊl lasl wat de wefkcliike diaSnosewas, manr dat weet de ans op hct monrentvnn her onderzoeknog rjel. A alvsevnn de kiinische vcrscliirselen var hct áektcproces het zeerzeldzaruevóórkonen van dezeziekreen de prolrLeol.ken matischediagnosiiekvàn hcrsenvljesontsteking rrilzÓn was: e€n siiu.lue hoc de diagnoslische dnidclijk de ijke en lastig herkenbarêziekic. Dat situation€lton derzoekwerpt ecn nnderlichl op de casLrs weíeld, d. atÍibulieloxl en De bewoken 8eídealGee.de bij lot eenve.tekenrng dragen de legenleilelijkedenkfout o tst.at wtjshPr'ri'n en liaàrdo.r \'.rn de werkclijkheid nauN mcl elkaar sà hmgen leíaii deze verschijnseleD verkladng van de procedure causale dc nen.'zsAls in de dat door rn_ is het nodig gebelLrtenis zo cenlrà:lstaat, 'le worden invloedef richlin8 v.rnde $,erkwijzÊsubjeciieve
5.
De prál(tischeaarpak
De.echler moer, overecnkomsfiganikel 13 van de wel AlgemeneBefalingen,uitspraakdoen Dat is de slslu' |ing van een procedluedic uit veNchillendestàpf'n be s1nat. Door procespàrtijcnworden leg€novergeíeroe standpurtenna.r vorengeb.achtnadat de eisendepaíij Iet geschilonder lvoordenhecfl gebracht Wi. konÍ er mel her meestovefixisendeverhnàl?lraarvoor worden argucnten gclraagd en is trelvijsleveringen rv:ár'je rnrgDodig.Deju.idischebeslissingzaL idealiter geba seêrdzijn op dic uideg dic dÊ reclrt€rnls best mogeujke vcrkhrnrg besclrouwt.Maar lervolgens u be8'Íjpl hêt .1, dieDtde vraàgzich atrn:op grond waaÍvan wordt ecn len geloohraàr''8c rjtleg nu als beÍe geaccepteerdlro verkla.ing geeft ons hel 8evoel dat zo allcs goed bij el kàar !asl, de fcite , de bewijslevc.ing.Tiide s hct ver loop lan de pfo.eduremoet cr d|ts sprakezijn vrn cohe
.cnte gene.crende mechrnisnen2T we b€scirikken daanneeuil.indeliik, naar het Liikl, over eeo ràrioneeL \,e.hàalmaar diÊ onderlingesamenhrnglQn bedrie3lijk zijn: we zien sons verbànde| waar die -". toch niel 7jjn, cohcrcn[e blas.28De gewo de in de irirn kwan lnet een h zijn ogên colrc..nt lefhaal, r'aarir hij ecn vefh"d legdemct hêl djgedragvên JÍD. In het tt6senvonnisbii hel neisje n.t h€rsenlliesorlstckrg velt de r€chler ccn oo..lcel over dc genislc dingnosee het gcdràgv.n dc betrokkenhuisaÍsÊn,w.arbiiin dc a.gu'neniatiÊeen s. ' r" n \ o dr a' - l r ' . J r .r J- i i gno' rrr ' BF ' .._8 bíekkig. corNunicau€ en vJlr organisatosche Íi'io rcn.2eMarr.lat is illenual cohet€ntiedie lvordt bereikt dooÍ zowel de rviizewaaíop hct píoblccln vanai dc aan' !rn8 is mgekad..d àls dc i teQrctatievan de geheuric nissenmelkennis achteraÍ ook bij dezenreningLlÉcasus is de situatie veel complexcr,zoqlel medjschinhoude lijk, orgarisatorisch.n communlcaticf wrarb'j boven_ dien de allochloneoud.N van hetnleisicde NederlandsÊ tial niel goed nnchtiS rvaren cn rvirtschij ijk endcre cultxreelb€p.dlde opvatiinger ovcr de aanpakvàn zrek leproblemer door e€n aÍs hebben Niei de coh€.entie rnaaÍ een loeNbarecausiLelcrkiàring is beíissend Vanaf.le staÍ van het geschilioi.n ltlet het ooÍdeelkxn nen we drs op veÍschillendenranterenop een dwaar spoorgcbrachtlvordenen de praklischevraagrs hoe dat te voo.kome , gelei ook o! de in chiing van hFt 'iviele procesrraarin de lechteí reaSeertop wat pafirlen aan d.igc . De Iicrbo\,en besprokenscept'scneàrgrr.renren $oeren oDswakkêÍ schudden.Noch de lrambestuufdcr' noch de hujsirts, noch de rechter\leten op hel monlent dat zii aar hun tàa-kbeginnenhoe dê àiloo! zal $rorden Hun enige mogelijkheidis de tank nanf behorcnrê vef kii vullen. VooÍwat b.t.eit het aànsprakeLiikheidsrecht gcn i le bij de lroceduÍe betrokkeneneen kenn'srnèore rische verantlvoordelijkheidtocbedeeldbetr€lfendcde proccssÊnvan feitenond€rzoek inteqrrctalle en oor_ deelsvonnhg; niet het fositieve recht maar de gehan_ belaq t€erdemeihodenzijn hier lan doorslaggevend tsijde feconímctie van de ÍIare loed.achthebbenlve te makÊnmei drle onderlingverbondenclemeniendic elk bun aándachrvrirgen:dc persoonnlel di.ns gedrirgin dê D.irnaast slceit alleszich il bi'rncn gegelcn sitLralie.r0 bir en cÊnbeparlde ee omschrevenhÀIldelnrgsconlext
srj 6l R.\ÀrM.Cia , niedÈch.erpertisebijdirS.oíhche nrisês. Frftrtse a n{àr2003l' ir i",n ""'".c-'. i' "* r , ' - u$làt t I ibullods , andlhêhn n i s i B l r t b i n s : á . o n c e p 1 u a l i j Í e g r a t l.At 1996!.132, 197 :17. rel' 69 ! llz213 r; Ih!l, s.ieÍifif exol.nalionándrhe ${se oi lndeNt.nding, llLilt$Il} ofsItnL?2002' n r k n s . . / . ! m d l o f F r r . fn r .n l d l o srn .o, L B. r hèni,Q A Le. Kr Holv oik , ' Lhe c d l ê I s e n c c o i c o l e " i c e o v e r r t r e c o u n e o Í d e c È L o p 12501260 zT(51, 20ol,vol and orladidtr tedrnr€,I4ero,ry tsy./,d.a)r arnr.,r.Lly 20rs .ru*tti"o,ioo,.,t Jrd episteÍ,i.resF.nsibiliryld l€3rl la.!findrng. iiPk..me:Á rDtmdl.fsn.Idi ,1. anr"*, ",ence, ZiÈroq 2.21[2iêhel.Í.Í als lemcld oDderndors]. n cru no er:r r naL. ls an' s or Lr t on. lt hep€r nn] J l i t y l r i à d p e r 5 . n s . s i t u ! 1 i i ] n s 'J D d b c h a v i o F , . . l l l 1 m n l o | . s . d . . | l i Í ] .Iso n d l f2 0 0 6 ,
1T
Lersel& schade 2010 nr. 2
periodeer ontvouwende zaken zich in de loop van de tijd. Dàarneewordr cen svnemadekvoorhet onderzo€lr te airnSer.ikten zal door een wàaier van Sezichtsprrnten vanuil lvijzer verschillende probleem op hei haDteren U eellopê|. oeD /í p r' ' a ê r s o rJ e n o rd F /o l jn In legenstellillgtot hel íÍaf.echt js eÍ hel civielerccDt maaÍ weinig bijzondereaandachlvoor de persoÓnvan .te darler.Aárgenonen lvordt dat bijvoorbeeldi"mbesluu.rlers,artsen,advocal€nenrechlerspasindewereld hun werkza hede mogen gaan vemchteD als zij deugdeljjk zijn orgelej.t en zich voldoende voor hun im ftlnctiehebbengekwaliiiceefdDê gevalsbeoordeling wordt p€rsoonskenmerken naar pliceert dat nauweljjkr gedaagdemoerenwe 8èvraa8d:wat zoudenwe van de wel voldoendek ndigl doktel deze tenl Bijvoorbeeld:is t€kon scxret diagnosfiek ke€r bii op k een nlis die keer rder de lrambestu Slaat de lnensh€idl geenSevaarvoor Misschren rijgedraS? roekeloze ziin wellichi bekendoÍ1 is dergelijkoordelenover e€n persooneerderpsvcholo siÍrpel Dà| gischd ju.idisch. H€i js ook alLesbehalve peisoon die van náar liever het 8Êdfag draait hei oÍl hel sturen (door In de rechtswelenschap (via rechtspraaklvin men' beoordêlen weigevind ofhet is situarioreeL handelNijze iedêre sclijk gedrag. Maar pd Ê o p k re e d ' s e e ' t ' ep! " ' d.Hier b o v e r ' r' c \o romi " var aansprakelijk vaststeLlen het soon - situatie €n bii is het nodig te beginnenmet de heid voo. {leiscl)schade
jL ,, rr
12
beoordeljngvan dc situatievanaf het initièlemome t lor en nlet het ogenlrlik rvaaropde schadew€rd verwez€n lijkt. waàrmee werddeverantwoo elijke percoonrn dre geconfronteeÍ'ter1noe rer specifiek€omstirndighedeD ook begrii seerdehljhieropl was dat vaDuitziin losltie in de na DeLijklEên dergeliikeondeÍzo€kmoet dan ook tuurlljke richting van de tiid ullgevo€rd worden' niet ret.ograad.3rZo proberen we gedragin eett situatje le kwam vooral tot ontqrk_ cluiden.Calamil.itênonderzoek kÊlingom ong€lukkennet vliegtuiEenop d' juistc wllze te kunnen ve.klaren en zo eventueelhÊrhalingewan te Daarbij bleêk een \rnrchlbaleliaison tus voorkom€n.3'z se psychologi€en technologischonderzoel(:wal ge beufdeeÍmct de machineen watdeed de m€nsen waaf on cieed{]1edal?I Menseliik leilen €n íalen is sleeds orlosmakelijk verbonde met kken en middelen De nogelijkheden om langs êmpirisch€weg de werkelijkwordenmede bepaalddoor onze coD hejd te ontsLlLilen cn hoe het probLeemaan ons wordt kaders ceDtuele kumen de gesch€tst, ik hierbovenheb Zoals vooreeLegd. reactiesons op ongerlenslewrl prinaire psychologisch€ ze stufen. We noScn sympatlie koeslcren voor het vanwcgewat h€ln ofhaafoveflNàm, weInosLachloffer positi€ van het íachtoffer ieSenovereen macnlt gen de proberen te lerÍerken, maarw€ wlllen een ger institulie en we willel weten hoe herha b€slissiog Íeltelijk iLrisle Ain het pfoces van waarhêidsvin lin8 te voorkomen. methodologjschpriiskaartle' een steeds ding hangt dus jurist ve'onderslerr' nenig dan Dje lrijs is hoger
Juir wair.n \{iFhoft acheralo$iuilk is À'€de'ldIelJ zrehiêrcvd uitgebÍdidR.wM.ciárd &H J.LG. M€rkelttrch, N!.rzsch.sselijh: r.nbldd2009,762,P 1014r02L Ashsàtê2006' ir"i. o"r.r."i,rn" f,aa guidPto ,rd4ídndlna /umda "D1: ^ldeshot: Elsevrer2007 Amsi.rdan: md b{ft,uoontraier}r snanrc,sumaniaao* .r.
