de jeugd van tegenwoordig

MAGAZINE OVER WERKEN EN LEREN IN DE METAALBEWERKING | WWW.OOM.NL | VOORJAAR 2012

de jeugd van tegenwoordig Goud voor de branche dus pak je kans

Zoek de woorden, win die Kärcher! Geef je loopbaan een boost met de regiodesk

metaaljournaal voorjaar 2012 <<

1

2

>> metaaljournaal voorjaar 2012

even bellen met… Het wordt een hete sportzomer. Het eK voetbal, de olympische spelen en natuurlijk de tour de France. Kees sengers (63), algemeen directeur van oom-bedrijf sengers metaal in luyksgestel, is een wielerfanaat met een eigen dameswielerploeg en supporter van toprenner thomas dekker. Goedemorgen. druk in wielerhotel sengers? ‘Thomas ligt boven te slapen. Hij kwam gisteravond laat terug van een trainingsstage in de Ardennen. Het is hier inderdaad een komen en gaan van bekende wielrenners. Jelle Vanendert, Dirk Bellemakers, Kevin Hulsmans, Johan Vansummeren… Maar alleen Thomas heeft de huissleutel en een eigen slaapkamer, de anderen komen alleen voor een bakkie koffie of een tosti.’

in dit nummer: 6

de jeugd van tegenwoordig Jongeren zijn hard nodig voor de branche. Maar wat willen ze?

16

superverspaners Bij Icamat staan machines om van te dromen. Een ideaal leerwerkbedrijf.

20

waterwonder

26

branche in beeld

De Puurwaterfabriek in Drenthe maakt rioolwater schoner dan drinkwater.

thomas dekker is kind aan huis? ‘Dat kun je wel zeggen. Hij staat hier regelmatig tussen mijn kleinkinderen te springen op de trampoline. Mijn vrouw en ik zorgen voor de ‘warme kant’ van zijn begeleiding; lekker eten, lekker slapen en een luisterend oor. We vergezellen hem bij al zijn wedstrijden in WestEuropa. Dat doen we al sinds we in 2004 zijn ouders ontmoetten aan de finish van de Ronde van Belgisch Limburg. Ze vertelden dat ze altijd flinke afstanden moesten rijden van hun woonplaats Dirkshorn naar wedstrijden hier in de buurt. Stop daarmee, zei ik. Voortaan overnachten jullie voor de koers bij ons.’

een eigen dameswielerploeg, welke man wil dat niet? ‘Met een mooie vrouw is niks mis. Maar de reden dat we twee jaar geleden zijn begonnen met Sengers Ladies Cycling Team, is dat we nauwelijks opdrachten uit België kregen, terwijl ons bedrijf praktisch op de Belgische grens staat. Het hoofdsponsorschap van een dameswielerploeg is dé manier om onze naamsbekendheid bij de zuiderburen te vergroten.’

vanwaar die passie voor de wielersport? ‘Wielrennen is gewoon de mooiste sport die er is. Vroeger fietste ik als fanatiek recreant, tot het te druk werd met mijn werk. Als bestuurslid van de Stichting Wielerevenementen Luyksgestel, die jaarlijks de plaatselijke wielerronde organiseert, ben ik betrokken gebleven bij het wielrennen. Nu ik in mijn bedrijf een stapje terug heb gedaan, zit ik af en toe weer op de fiets. Maar mijn bourgondische levensstijl speelt me parten. Bergaf gaat buitengewoon goed, maar bergop is mijn gewicht toch in mijn nadeel.’

Formaten van speldenknop tot schoenendoos. Bij Goorsenberg draait het om micrometers.

28

school aan huis Bodycote begon een mbo-opleiding aan huis. Nooit meer klagen over het onderwijs.

en verder... 4 11 12 13 22 24 31 35

Vooraf De Dialoog De Maker Onderwijs Regiodesk De Cursist Service Puzzel, colofon

In dit magazine kom je QR-codes tegen. Deze ‘blokjescodes’ kun je lezen met je smartphone. Je komt direct op relevante websites en vindt aanvullende informatie. Zo wordt het nog makkelijker om met de OOM-regelingen aan de slag te gaan en Metaaljournaal lezen wordt nog leuker. Uiteraard wel even een QR-scanner-app downloaden.

vooraf

foto Hans van den heuvel

Erik Yperlaan: ‘Niet alleen een leerling, ook een bedrijf leert van een stage.’

4


‘12.000 leerlingen, dat smaakt naar meer’

Meer informatie over onze regelingen met betrekking tot leerlingen en stagiairs is te vinden op www.oom.nl.

Gaan jongeren onze sector toekomstproof maken? Als het aan Erik Yperlaan ligt wel. Vijf vragen aan de algemeen directeur van OOM. tekst annemiek de gier foto hans van den heuvel

Waarom richt OOM zich dit jaar extra op jonge leerlingen en stagiairs? ‘Simpel: jongeren zijn de toekomst van onze sector. De instroom komt voor een belangrijk deel uit het onderwijs en daarom willen we leerlingen laten weten dat de metaal een mooie branche is met goede perspectieven. Aan bedrijven willen we vertellen dat het bieden van een leerplek veel voordelen heeft. Het is niet ingewikkeld, kost weinig, stimuleert de bedrijfs trots en levert over een paar jaar hoogstwaarschijnlijk ook nog een enthousiaste jonge medewerker op.’

Zijn er dan te weinig leerlingen in de branche? ‘We kunnen er in elk geval meer gebruiken. Sinds 2008 hebben twaalfduizend leerlingen een vorm van stage gelopen in de metaal. Gebleken is dat maar liefst zeven tig procent van hen uiteindelijk terugkomt in een vaste baan. Op zich zijn dat mooie cijfers, maar wat mij betreft smaken ze naar meer. Zeker als je weet dat al die twaalfduizend leerlingen bij slechts tien procent van de OOM-bedrijven werkten. Het streven is dus niet alleen meer stagiairs, maar ook meer stageplekken. Vooral voor vmbo-leerlingen, omdat zij nog helemaal aan het begin van hun leerweg staan en er dus nog alle kansen liggen om hen te interesseren voor de metaal.’

Wat houdt bedrijven tegen om een stage- of leerplek aan te bieden? ‘Bij kleine bedrijven is het vaak koudwatervrees: wat kan iemand hier nou leren? Ook ontbreekt het soms aan tijd om een leerling te begeleiden. We hopen dat we werkgevers kunnen overtuigen het toch eens te proberen. Niet alleen een leerling, ook een bedrijf leert van een stage. Een jongere die binnenkomt, heeft een frisse blik. Onlangs is de website Stagewijs.nl de lucht ingegaan, waarop uitgebreid staat wat er allemaal komt kijken bij het aannemen van een vmbo-stagiair. Het is

ook mogelijk om aantrekkelijke stageopdrachten gratis aan te vragen. Bovendien verstrekt OOM een vergoeding aan bedrijven die een stageplaats bieden.’

‘Juist in de kleinere bedrijven kunnen leerlingen een prachtige stage lopen’ Hoe is het eigenlijk gesteld met de relatie tussen scholen en het bedrijfsleven? ‘Scholen en bedrijven zijn in onze sector een beetje uit elkaar gegroeid. Scholen onderhouden vaak alleen contacten met grotere bedrijven die veel leerplekken hebben. En dat terwijl leerlingen juist ook in de kleinere bedrijven een prachtige stage kunnen lopen. De oplossing: meer met elkaar praten en elkaar laten zien wat je doet. OOM ondersteunt dit onder andere met TechNet Kringen, samenwerkingsverbanden waar bij scholen en regionale bedrijven zijn aangesloten. Er worden bijvoorbeeld gastlessen georganiseerd, maar ook bedrijfsbezoeken en docentenstages. Ook zetten we scholingspools op, waarbij leerlingen kunnen rouleren langs een aantal deelnemende bedrijven.’

Heeft u zelf ooit stage gelopen? ‘Nee, vanaf mijn zeventiende combineer ik werken en leren. Maar via mijn kinderen kom ik er nu mee in aan raking. Mijn dochter zit op de havo en heeft laatst een maatschappelijke stage gelopen bij een zorginstelling. Ik vond het verrassend dat de school haar stimuleerde zelf te zoeken naar een geschikte stageplek. Zo leren jonge mensen al vroeg om verantwoordelijkheid te nemen voor hun loopbaan.’ ❚ metaaljournaal voorjaar 2012 <<

5

O jee, een jongere!

Meer lezen over de belevingswereld van jongeren? Tips en handvatten om jongeren te werven en te behouden voor het bedrijfsleven vind je in het boekje Techknow. Gratis te bestellen via www.techknow.nl.

Jongeren zijn de toekomst van onze branche. Maar wie zijn ze en wat willen ze? En hoe haal je ze binnen? tekst annemiek de gier foto’s corné van der stelt

‘Later? Dan wil ik dingen maken. Werken met mijn hoofd en mijn handen. Ontwerper, kunstenaar… zoiets. Daarvoor is het handig om ook iets van techniek af te weten.’

I

n de techniek is een grote behoef te aan nieuwe, frisse arbeids krachten. Binnen een paar jaar stromen de babyboomers massaal uit en de eerste resultaten daarvan worden al op korte termijn zicht baar: als er niet snel iets gebeurt, zullen in 2014 zo’n 36.000 banen in de techniek onvervuld zijn, aldus TechniekTalent.nu. Het is dus van levensbelang dat we jongeren enthousiast maken voor de sector, vooral nu ze steeds minder vaak kie zen voor een technische opleiding.

ambities

Wie zijn de jongeren van nu? Ze groeien op in een kennissamen leving, waarin het, dankzij techno logie, gemakkelijk is om met ieder een in verbinding te staan. Ze zijn, gemiddeld genomen, gewend aan luxe en hebben vaak grote ambities. Een eigen bedrijf, werken in het buitenland; alles is mogelijk. De huidige generatie jongeren is zelfverzekerd, optimistisch, gewend aan onderhandelen en neemt geen blad voor de mond. De keerzijde van een leven met veel keuzevrijheid is wel dat veel jongeren stress ervaren, omdat ze niet goed weten wat ze willen. 6


vrijheid en structuur

Het lijkt misschien ingewikkeld om jongeren enthousiast te maken voor een technisch beroep. Gelukkig zijn er talloze manieren om het werken voor een jonge werknemer aantrek kelijk te maken. Een belangrijke tip is: geef jongeren inspraak. Ze hebben er behoefte aan om zich gelijkwaardig te voelen en om mee te denken. Bied tegelijkertijd genoeg structuur, door het werk duidelijk te organiseren en ervoor te zorgen dat een jonge werknemer weet wat hij kan en mag doen. Wie ervaring wil opdoen met het begeleiden van jonge werknemers, kan overwegen een stageplaats aan te bieden. Vaak gaat het om afzien bare periodes en kan worden gewerkt aan de hand van helder omschreven opdrachten. Kijk voor informatie eens op de website www.stagewijs.nl, hier leest u wat er komt kijken bij het aannemen van een vmbo-stagiair.

Djuwa Mroivili (13) gymnasium

davey Everling leeftijd: 15 woonplaats: schoonhoven School: Schoonhovens college opleiding: Metaal en elektro, vierde jaar Hobby’s: afspreken met vrienden, Xbox’en

‘Mijn droom is om eerste monteur te worden’

Davey ‘Als klein kind vond ik het al leuk om dingen in elkaar te zetten. De hele dag stilzitten met mijn neus in de boeken, is niets voor mij. Ik wil met mijn handen werken. Mijn favoriete vakken op school zijn metaal en elektro. Ik heb wel getwijfeld wat ik na deze school moet doen. Ik ben naar een open dag geweest van metaalbedrijven en dat was best wel interessant. Maar

ik ben ook helemaal gek van auto’s, dus uiteindelijk ga ik toch voor motorvoertuigentechniek op het ID-college in Gouda. Dan ga je één dag per week naar school en werk je vier dagen in de praktijk. Vorig jaar heb ik stage gelopen bij een garage, daar mocht ik de monteurs helpen en allerlei klusjes doen. Heel leuk. Mijn droom is om eerste monteur te worden, door steeds verder op te klimmen binnen een bedrijf. Het zou ook best kunnen dat ik ooit nog eens een hbo-opleiding ga doen.’


7

Carmen Ris leeftijd: 14 woonplaats: Langerak School: Schoonhovens college opleiding: Metaal en elektro, derde jaar Hobby’s: afspreken met vrienden, wedstrijdzwemmen

Carmen ‘Ik heb voor deze opleiding gekozen omdat ik dan scheikunde in mijn pakket heb. En dat vak heb ik nodig, omdat ik later laborant wil worden. Eigenlijk ben ik verder niet heel technisch, maar ik vind de technische vakken op school wel leuk, hoor. Ik ben dan het enige meisje in de klas. Of ik dat vervelend vind? Helemaal niet, wel gezellig juist. De meeste jongens hebben wel humor. Over een paar weken begint mijn stage bij een laboratorium in Utrecht. Ik heb gemaild of ze mij als

8


‘Ik ben bij de technische vakken het enige meisje in de klas’

stagiair wilden, en dat leek hen erg leuk. Ze hebben zelfs een heel schema gemaakt, met wat ik allemaal kan doen. Na deze school wil ik naar het ROC, waar ze een speciale laboratoriumopleiding hebben. In het derde jaar mag je dan een specialisme kiezen en ik wil graag de pathologische kant op. Het lijkt me leuk om later te kunnen meewerken aan forensisch onderzoek. Misschien doordat ik veel misdaadseries kijk op tv. Ik ben best wel ambitieus. Het mbo wil ik straks graag op niveau 4 afronden en wie weet ga ik daarna ook nog een hbo-opleiding doen. Waar ik van droom is een goede baan met een lekker salaris. En van een gelukkig leven natuurlijk.’

Mitchell de Kreij leeftijd: 16 woonplaats: lopik School: Schoonhovens college opleiding: Metaal en elektro, derde jaar Hobby’s: computeren en gamen

‘Het is wel fijn dat ik metaal én elektro kan, mocht ik later nog eens van werk willen veranderen’

Mitchell ‘Ik hou van knutselen en klussen. Vaak ben ik met een vriend bezig in zijn schuur, dan maken we bijvoorbeeld fietskarren van hout of we prutsen wat met elektro. Mijn vader is elektricien. Hij heeft me al heel veel geleerd, later wil ik ook elektricien worden. Daarom heb ik ook voor deze opleiding gekozen. Binnenkort ga ik stage lopen bij ESS, een installatiebedrijf in Schoonhoven. Ik ben er al een keer geweest om

kennis te maken en dat was erg leuk. Wat ik precies ga doen, weet ik nog niet. Ik denk dat ik met iemand zal mee lopen. Na het vmbo wil ik een opleiding doen in Nieuwegein, speciaal voor elektro. Dan ga ik een dag in de week naar school en vier dagen werken. Waarom ik nu nog niet voor de metaal kies? Tja, lassen vind ik ook leuk, maar ik zou het niet elke dag willen doen. Elektro is toch afwisselender. Het is wel fijn dat ik het allebei kan, mocht ik later ooit nog eens van werk willen veranderen.’


9

Erik Vogelaar leeftijd: 16 woonplaats: Ammerstol School: Schoonhovens college opleiding: Metaal en elektro, derde jaar Hobby’s: varen met speedboot, aan brommer sleutelen, uitgaan

‘Van een beetje typen achter een bureau word ik niet blij’

Erik ‘Ik heb stage gelopen bij een metaalbedrijf en bij een elektrobedrijf. En binnenkort, als ik klaar ben met deze opleiding, ga ik aan de slag bij Reehorst Elektrotechniek. Zij doen woninginstallaties, maar bijvoorbeeld ook data netwerken. Aan het einde van mijn stage daar heb ik gevraagd of ik bij hen werkend kon leren en dat vonden

10


ze een heel goed idee. Ik ben vrij goed in dingen met mijn handen doen. Van een beetje typen achter een bureau word ik niet blij. Toen ik klein was, speelde ik heel veel met Lego. Nu doe ik dat natuurlijk niet meer, nu sleutel ik aan mijn brommer samen met vrienden. Het is wel leuk dat zij ook technisch zijn. In de toekomst hoop ik eerste monteur elektro te worden. Eerst bij een bedrijf, maar misschien daarna voor mezelf. Mijn vader en broer zijn huisschilder, zij hebben ook een eigen bedrijf en dat is toch wel mooi.’

de dialoog

Praktijkbegeleider Herman van Beurden en leerling Kevin Linnenbank vertellen waarom het zo belangrijk is dat ze bijna alles tegen elkaar kunnen zeggen. ‘Als je met vragen blijft rondlopen, gaat het fout.’ tekst annemarie vestering foto’s hans van den heuvel

herman & kevin Herman van Beurden (48)

kevin linnenbank (20)

Praktijkopleider en technisch directeur bij van beurden hardchroom, Zaltbommel

leerling machinebankwerker

‘Als hij plezier heeft in zijn werk heb ik er ook iets aan’

‘Een goed gesprek was net wat ik nodig had’

‘Een vakantiemedewerker vroeg in 2003 of hij niet via een leerwerktraject kon instromen. Ons bedrijf was nog geen erkend leerbedrijf. Ik heb toen een half jaar één avond per week een cursus gevolgd voor praktijkopleider machinebankwerker en monteur. Leuk hoor, daar heb ik echt wat van opgestoken. Bijvoorbeeld: Ieder mens is anders. Kijk daarom bij elke leerling welke manier van uitleggen het beste werkt.’ ‘Nu hebben wij drie leerlingen in dienst. Twee van hen komen uit de opleidingspool Middelbare Vakopleiding Metaal, die we met bedrijven uit de regio hebben opgezet omdat het zo lastig was om aan vakmensen te komen. Een van de leerlingen is Kevin. Toen hij bij ons begon, dacht ik: wat is dit, heeft die jongen wel het goede vak gekozen? Hij was dromerig en uit zijn lichaamshouding maakte ik op dat hij er niet veel zin in had. Toen heb ik een goed gesprek met hem gehad en met één van zijn leraren. Wat gaan we doen? Wil je door? Hoe ga je dat aanpakken? Toen viel het kwartje. Nu gaat hij met sprongen vooruit. Hij is zelfstandig, gemotiveerd en collegiaal. Het geeft me voldoening om zo’n jongen op het goede spoor te kunnen zetten. En bovendien: als hij plezier heeft in zijn werk, heb ik er ook iets aan.’

‘Voordat ik bij Van Beurden begon, had ik nooit iets met metaal gedaan. Ik wist nog niet hoe ik een moer moest vastdraaien. Daardoor voelde ik me behoorlijk onzeker. Ik moest nadenken of het wel iets voor me was, het vak van metaalbewerker, en vroeg me doorlopend af of ik het wel goed deed.’ ‘Het gesprek met Herman en mijn leraar was eigenlijk precies wat ik nodig had. Het gaf me het gevoel dat ik ervoor moest gaan, omdat anders mijn kans verkeken was. Nu gaat het goed. Ik heb het hier naar mijn zin. Het liefst blijf ik in dit bedrijf werken, hopelijk ooit als allround metaalbewerker.’ ‘Het werk is interessant. Elk product heeft, om het te kunnen verchromen, een aparte behandeling nodig. Als het goed uit de baden komt, voel ik me blij en trots. Het leren gaat me gemakkelijker af in de praktijk dan in de schoolbanken. Als ik iets niet begrijp, vraag ik het Herman. Hij legt goed uit. Maar het gebeurt ook wel dat hij me even observeert en zegt: dat kun je beter zus of zo doen. Hij is altijd respectvol en duidelijk. Ik kan goed met hem opschieten. Fijn, want een goede band met je praktijkopleider is belangrijk. Anders blijf je met je vragen rondlopen en gaat het fout.’


11

DE MAKER

roel steenbeek (50) orgelpijpenmaker bij jacques stinkens orgelpijpenmakers in Zeist ‘Dit zijn de twaalf pijpen van het groot-octaaf van een 16-voet-register. Deze orgelpijpen maken we voor een groot orgel in een klassieke kathedraal in spanje. Wat je hier ziet, is alleen nog maar een deel van het front, het zichtbare gedeelte. uiteindelijk zal het orgel uit ongeveer 2500 pijpen bestaan. De lengte van de pijp – deze zijn ongeveer 6,5 meter lang – is bepalend voor de toon. De pijpen worden daarom altijd iets te lang gemaakt, zodat we ze precies op de juiste toon kunnen inkorten. het productieproces is ambachtelijk: van de samenstelling van de tin-loodlegering tot het handmatige polijstwerk; in onze werkplaats zijn nauwelijks machines te vinden. We zijn de enigen in nederland die dit doen, en daarmee zijn we wereldberoemd.’ meer informatie op www.stinkens.nl.

foto rob overmeer

12


onderwijs

Leerlingen voor later

aan het werk maar niet in dienst In sommige regio’s zijn te weinig leerwerkplekken, in andere staan ze open. Om te zorgen dat er zo veel mogelijk vakmensen worden opgeleid voor de toekomst, begon OOM vorig jaar ‘Leerlingen voor later’. tekst annemarie vestering foto’s rob overmeer

et het project Leerlingen voor later biedt OOM leerlingen M een nieuwe mogelijkheid om hun BBL-opleiding (Beroeps Begeleiden de Leerweg) te volgen. Leerlingen voor later treden niet – zoals gebruikelijk – in dienst bij een leerbedrijf, maar bij een OOMscholingspool. Dat is een verband van werkgevers in de metaal die samen de opleiding van leerlingen op zich nemen. Tijdens hun op leiding werken de leerlingen bij de verschillende metaalbedrijven uit de pool. OOM draagt bij aan de salaris- en opleidingskosten. Bozèna van Trigt is beleidsadviseur onderwijs bij OOM: ‘Vanaf 2008 zagen we een sterke daling in het aantal leerwerkbijdragen. OOMbedrijven bleken niet langer in staat te zijn om leerlingen in dienst te nemen en op te leiden, terwijl leerlingen wel een opleiding in de metaalbewerking wilden volgen.

Bovendien was er sprake van een mismatch: in sommige regio’s waren er te weinig leerwerkplekken voor het aantal leerlingen, in andere regio’s waren er juist te weinig leerlingen.’ rouleren 

Om leerlingen toch een opleiding te bieden in de sector, begon OOM op initiatief van de sociale partners in 2011 met Leerlingen voor later. Met maatwerk wordt geprobeerd om de financiële en arbeidsrechte lijke drempels voor bedrijven weg te nemen. En door leerlingen te laten rouleren bij bedrijven in regio’s met een tekort aan leer lingen worden zo veel mogelijk plekken benut. Ook wordt geprobeerd leerlingen uit een regio met te weinig werkplekken te interesseren voor een werkplek in een andere regio. Op dit moment doen er zeven

scholingspools mee, met in totaal 25 leerlingen. Van Trigt: ‘Ik ver wacht dat het aantal Leerlingen voor later de komende tijd groeit. Nu het economisch niet zo goed gaat, zien we dat bedrijven aarzelen om een leerling in dienst te nemen. Niet nodig, via een scholingspool kunnen ze zo instappen in het project Leerlingen voor later.’

‘Bedrijven hoeven niet te aarzelen een leerling in dienst te nemen’


13

Ralf Gross-Hardt (19) Leerling voor later aan Bedrijfstakschool Anton Tijdink ‘Toen de directeur van het Anton Tijdink me aan het begin van mijn opleiding monteur mechatronica vroeg of ik belangstelling had voor de scholingspool, was ik direct enthousiast. Ik woon in Duitsland. Daar heb je als leerling altijd een leerbedrijf nodig, anders kun je geen beroepsopleiding volgen. De Beroeps Opleidende Leerweg (BOL) bestaat bij ons niet. Maar er is een tekort aan leerwerkplekken. Leerlingen voor later was voor mij dus echt een uitkomst. Ik heb de hele opleiding elke week één dag theorieles en vier dagen praktijk. De praktijkdagen zijn afwisselend tien weken in de werkplaats van school en tien weken bij een van de bedrijven uit de scholingspool, waar ik ook werk tijdens de schoolvakanties. Prima, want stilzitten is niks voor mij. Inmiddels spreek ik een aardig woordje over de grens. Voordat ik hier kwam, volgde ik twee schakeljaren. Eén bij het Berufskolleg Bocholt-West, waar ik werd voorbereid op het Nederlandse onderwijssysteem en de Nederlandse taal leerde. Daarna één in de vorm van een niveau 1-opleiding op het Anton Tijdink. Bovendien heb ik nog wekelijks Nederlandse les. Leerlingen voor later stelt me in staat mijn eigen geld te verdienen en het is leuk om bij meerdere bedrijven te werken. Ik doe veel verschillende soorten werk en kom met veel mensen in contact. Zo doe ik een brede ervaring op, breid mijn netwerk uit en krijg ik de Nederlandse taal onder de knie. Leerlingen voor later vergroot dus mijn loopbaankansen. Ik weet nog niet waar ik wil werken later, maar het mooie is: ik kan alle kanten op.’

‘Ik verdien m’n eigen geld in meerdere bedrijven’

14


Mike Broekhuizen (43) Directeur Bedrijfstakschool Anton Tijdink ‘Bedrijfstakschool Anton Tijdink in Terborg, OostGelderland, ontstond vanuit het bedrijfsleven. Een aantal ondernemers sloeg twintig jaar geleden de handen ineen en ging zelf opleiden. Inmiddels zijn er zo’n honderd bedrijven uit de regio bij ons aangesloten, waarvan het overgrote deel uit de kleinmetaal. Onze dagopleidingen metaalbewerker, verspaner, monteur mechatronica en assistent operator techniek kennen een BBL- en een BOL-variant. Leerlingen zijn in dienst bij een van de lidbedrijven of lopen er stage. Daarnaast bieden we bedrijfsopleidingen, die bestaan uit losse modules, zoals lassen, CNC-draaien en -frezen en heftruckrijden. We hebben honderd leerlingen in het dagonderwijs en zo’n honderdvijftig in de bedrijfsopleidingen. In 2011 zijn we met de lidbedrijven een scholingspool gestart. Bozena van Trigt van OOM vroeg ons toen of wij geïnteresseerd waren in Leerlingen voor later. Het wijkt natuurlijk af van de reguliere afspraken die we hebben met onze bedrijven. Maar we vonden het een leuk initiatief en heel bijzonder dat een scholingsfonds zo zijn nek uitsteekt, dus we zijn er ingestapt. Terborg ligt dicht bij de Duitse grens; we hebben regel matig Duitse leerlingen. Die benaderden we met de vraag of zij belangstelling hadden voor het project. Het was een mooi afgebakende groep leerlingen, daarom kozen we voor hen. Na de zomervakantie beginnen we met een wat grotere groep. Want het staat nu wel buiten kijf: Leerlingen voor later leidt tot extra leerwerkplekken en extra mogelijkheden voor leerlingen en bedrijven.’ Kijk op www.oom.nl voor meer informatie over de Leerwerkbijdrage en de OOM-scholingspools.

‘We hebben regelmatig Duitse leerlingen’


15

reportage

Icamat Technology heeft verspaningsmachines staan waar je op school alleen maar van kunt dromen. Als je de verantwoordelijkheid aankunt, ben je er als leerling al snel een volwaardig medewerker. ‘Het mooie is dat ik iets van begin tot eind mag maken.’

Snoepwinkel voor verspaners tekst johan van der tol foto’s mark van der zouw

16


elkachtig wit koelwater slaat tegen de ruit, zoals in een gro M te wasmachine. Kevin Hendriks (22) wijst op het bedieningspaneel van de volautomatische draaimachine. Hij leest de oplichtende codes van letters en cijfers op en vertelt wat ze betekenen. ‘Hij maakt nu op deze plaats een gat van vijftig millimeter en dit hier betekent dat er een hoek van 35 graden moet worden ge maakt.’ Eerder heeft Kevin de code aan de hand van een werktekening ingevoerd. Kevin staat nu achter ‘de 34’ en ‘de 35’, twee van de ruim twintig ver spaningsmachines waarover Icamat

Schone handen Icamat Technology is een hightech verspaningsbedrijf dat op bestelling speciale onderdelen maakt, onder meer voor de olie-industrie en de luchtvaart. Ook maakt het bedrijf sondeerstaven en behuizingen voor meetapparatuur voor bodemonderzoek. De klanten zijn dus vaak zelf ook geavanceerde technische bedrijven. Bij de bestellingen gaat het om enkele tot honderden stuks, die snel geleverd kunnen worden. Icamat werkt in twee ploegen en op zaterdagochtend. Verscheidene machines kunnen in de nacht volautomatisch doordraaien. Wie zich bij metaaldraaien en -frezen rokende metaalkrullen en vette metaalproducten voorstelt, komt bij Icamat voor een verrassing te staan. Er hangt geen olielucht, de vloer is schoon en de producten komen zonder een spoortje vet uit de machines. Doordat de apparaten helemaal zijn afgesloten, komt er geen krul op de vloer terecht.

Geen rokende metaalkrullen, geen vette producten Dajo Jeremias (links) met een collega bij een verspaningsmachine: ‘Hier komen veel dingen voorbij die nog helemaal nieuw zijn.’

beschikt. Maar voor hetzelfde geld werkt hij met de splinternieuwe Victor V-46, die stukken van ruim een halve meter doorsnede kan bewerken. ‘Daar zit niet zoveel ver schil tussen,’ aldus Kevin. Verderop in de hal ligt een grote metalen bal, die is met deze machine gemaakt. De bal heeft openingen aan de zij kanten en bovenkant. Hij dient als afsluitkogel voor een afsluiter in de olie-industrie. Kevin, die oorspronkelijk is opgeleid als automonteur, heeft het CNCverspanen grotendeels bij Icamat geleerd. Als BBL’er (iemand die de Beroeps Begeleidende Leerweg

volgt) gaat hij één dag in de week naar school en doet hij zijn kennis verder in de praktijk op bij het Moordrechtse bedrijf. Op zaterdagen maakte hij zijn werkstukken voor school bij Icamat. Van verschillende metalen, elk stuk iets moeilijker om te maken dan het vorige. Het eind werkstuk zou je zo op je schoorsteen mantel willen zetten: een koppel stuk van glanzend aluminium met prachtige conische vormen. Kevin blijkt talent te hebben voor het CNC-verspanen. Met name het programmeren gaat hem goed af. En dat is toch een precies karwei, een typefoutje is snel gemaakt. Zijn

‘verspanen niveau 2’ heeft hij in één jaar gedaan, terwijl er twee jaar voor staat. excentrisch boren

Icamat heeft zo’n dertig mensen in dienst en altijd lopen er in het bedrijf wel BBL’ers en stagiairs van het mbo mee. En zo’n drie keer per jaar komt er een vmbo’er voor een korte snuffel stage. Voor Icamat zijn de stage- en leerplekken belangrijk om nieuwe vak krachten aan te trekken. ‘We hebben graag studenten van het vierde jaar van de beroepsopleidende leerweg (BOL) van het ROC,’ zegt engineer en praktijkopleider René Kalmeijer. ➔ metaaljournaal voorjaar 2012 <<

17

Gezocht: zelfstandige computerfreaks Icamat is altijd op zoek naar draaiers en frezers, zegt Gines Scheper, een van de twee directeuren van het bedrijf. ‘Die moeten ook een machine kunnen instellen en programmeren. Daarnaast willen we dat ze iets aan werkvoorbereiding doen en eventueel met het technisch tekenprogramma CAD/CAM kunnen werken.’ ‘Omdat wij de mensen veel verantwoordelijkheid geven, moeten ze ook veel kunnen,’ zegt Scheper. ‘We werken met voormannen, maar die zijn er ook weleens niet. Dan moeten de mensen aan de hand van het flexibele planningssysteem zelf bepalen wat ze gaan doen. Ze moeten het werk zelf voorbereiden en de machines instellen. Er zijn niet zoveel sollicitanten die dat kunnen.’ Icamat merkt ook dat er steeds minder belangstelling is voor een baan in de metaal. ‘Onbegrijpelijk,’ zegt Scheper. ‘Deze sector is echt hightech. Jongens houden ervan om met computers te spelen. Daar kunnen ze hier mee doorgaan. Hier komt alles samen. Het is mooi om in een compact bedrijf iets te maken met een hoge toegevoegde waarde.’

‘Deze sector is echt hightech’

18


‘Die kunnen dan na de opleiding blijven als ze willen.’ Dajo Jeremias (20) is zo’n BOL4-student. Hij heeft nu twee van de zes maanden stage bij Icamat erop zitten. ‘Hier komen veel dingen voorbij die helemaal nieuw zijn. Op mijn school, het Zadkine in Rotter dam, heb je ook CNC-machines, maar die zijn al wat ouder. Daar kun je niet zoveel mee. Hier heb je ook draaimachines die excentrisch (buiten het midden) kunnen boren. Dat had ik nog niet meegemaakt.’ Dajo hoeft in tegenstelling tot Kevin geen werkstukken te maken, maar moet op zijn school wel vier verslagen inleveren. Over de technische kanten van het werk bij Icamat en bijvoorbeeld de manier waarop ze de planning aanpakken. Maar verder wordt hij op dezelfde manier als een beginnende BBL’er ingewijd, legt Kalmeijer uit. ‘De eerste dag mag hij wat snuffelen in het kwaliteitshandboek van Icamat om te zien hoe we hier werken. Daarna lopen ze enkele dagen met mensen van verschillende afdelingen mee: materiaalbeheer, het draaien en frezen. Dan hoeven ze nog niets te doen. Daarna kennen ze de mensen een beetje, zijn ze vertrouwd, en kunnen ze productie gaan draaien. Op een gegeven moment ben je gewoon een vol waardig medewerker.’ digitale schuifmaat

Kevin roept er even een oudere medewerker bij. Of hij een koppel stuk wil nalopen dat Kevin net heeft gemaakt. Met een digitale schuifmaat en nog twee andere

meetinstrumenten wordt het product gecontroleerd en goed be vonden. ‘Bij sommige opdrachten weet je niet alles,’ zegt Kevin. ‘Dan zeg ik tegen René of iemand anders in het bedrijf: ‘Zo ga ik het maken, werkt dat of niet?’ Dan kijken we samen, aan de hand van de tekening, of er iets aan het pro

‘De CNC-machines op school zijn al wat ouder. Daar kun je niet zoveel mee’ gramma moet worden veranderd.’ En als het uiteindelijk lukt, geeft dat veel voldoening, zegt Kevin. ‘Dat is het mooie van dit bedrijf en van CNC. Dat je iets van begin tot eind kunt maken. Dan denk ik: ik heb het toch maar weer voor elkaar.’ Kevin moet nog een theorietoets af leggen, maar dan heeft Icamat een gediplomeerd CNC-draaier niveau 2 in dienst, zegt René Kalmeijer. Als mentor zegt hij tegen Kevin: ‘En wat ga je nu verder doen? Je kunt niveau 3 doen, misschien wel 4 ook, en misschien ook wel leren frezen.’ Alles is mogelijk, zegt Kevin. En Dajo, blijft hij bij Icamat als hij straks zijn stage en laatste studiejaar werktuigbouw bij het Zadkine-college erop heeft zitten? Waarschijnlijk wel, zegt hij. Maar hij houdt toch een slag om de arm. ‘Misschien ga ik naar het hbo, maar dan niet naar de gewone dagopleiding. Dat trekt me niet. Een combinatie van werken en leren bevalt goed.’ ❚

Praktijkopleider Plus Engineer René Kalmeijer is binnen het bedrijf de begeleider van de leerlingen en stagiairs en hij is aanspreekpunt voor de scholen. Kalmeijer was enkele jaren geleden een van de eersten die het diploma praktijkopleider haalden van Kenteq, kennis centrum voor techniek. Daardoor is Icamat een erkend leerbedrijf dat jongeren tot niveau 4 in het CNC-verspanen mag opleiden. Zelf bij de machines instructies geven, doet Kalmeijer niet zo veel. Hij is vooral coördinator en begeleider. Met de docent van school maakt hij afspraken over de taken van een leerling. Als een opdracht is uitgevoerd, zet hij zijn handtekening. Ook regelt hij de administratieve kant en vraagt hij de subsidies aan bij OOM. ‘Gisteren heb ik toevallig nog even gebeld over de PTT: de persoonlijke trainings toelage voor bedrijven.’ Icamat doet veel moeite om nieuwe mensen binnen te halen. Kalmeijer bezoekt regelmatig scholen in de omgeving. Maar nog steeds meldt zich minder jong talent dan ze bij Icamat nodig hebben. Binnen het Techniek Gilde Gouda, een regionale organisatie voor promotie van de sector, zet Kalmeijer zich in voor gezamenlijke acties van de 75 aangesloten techniekbedrijven. Zo zijn er plannen voor vaste open dagen bij bedrijven en ‘techniekstraatjes’: bij elkaar gelegen bedrijven die op een zaterdagochtend hun deuren openen voor jongeren.

Praktijkopleider René Kalmeijer (l) geeft uitleg aan Kevin en Dajo (r)

OOM is met Kenteq een programma begonnen om praktijkopleiders verder te scholen tot ‘assessor’: een officiële beoordelaar van leerlingen. Meer informatie over het bijscholen van praktijk opleiders? Kijk op www.oom.nl of neem contact op met uw regiomanager.


19

innovatie

20


Schoner dan spa Water waar niets, maar dan ook niets meer in zit. De Puurwaterfabriek maakt het in Drenthe. tekst en foto frank hylkema

n de Puurwaterfabriek in Emmen wordt dagelijks tienduizend kubieke meter rioolwater gezuiverd tot Ischoon water voor de olie-industrie. Het afvalwater wordt

Pieter van Staveren: ‘In de Puurwaterfabriek werken we rioolwater op tot puur H2O’

met een combinatie van technieken – ultrafiltratie, biologisch actieve koolfilters, omgekeerde osmose en elektro-de-ionisatie (een techniek voor het verwijderen van ongewenste stoffen) – zo schoon gewassen dat er zelfs geen mineralen en zouten meer in zitten. Een groot deel van de installatie is gebouwd door OOMbedrijf Logisticon Waterbehandeling uit Groot-Ammers. Pieter van Staveren, manager business development: ‘Wij ontwerpen en bouwen complete waterzuiverings installaties, bijvoorbeeld voor de bereiding van drinkwater, maar ook voor de zuivering van industrieel afvalwater. Wat de Puurwaterfabriek bijzonder maakt, is de grote schaal waarop de techniek van omgekeerde osmose en elektro-de-ionisatie wordt gebruikt. In deze fabriek maken we ongeveer 550 kuub extreem zuiver water per uur.’ Vanwege het specialistische werk doet Logisticon veel aan opleidingen en ontwikkeling. Van Staveren: ‘Als een van de weinige bedrijven in onze branche maken we alles zelf. We werken met staal en rvs, maar ook met kunststoffen. Om de laatste ontwikkelingen in de techniek te volgen, moeten we het opleidingsniveau van onze medewerkers wel up-to-date houden. Er lopen ook allerlei leerlingen en stagiairs rond, op alle niveaus, van mbo tot universiteit. Zo zetten we kennis en techniek in om rioolwater op te werken tot puur H2O.’ ❚ Zie ook: www.nieuwater.com en www.logisticon.nl

Herontdekking Het Drentse Schoonebeek-veld is het grootste olieveld op het vasteland van Noordwest-Europa. In 1996 werd de productie gestaakt, omdat de stroperige olie steeds moeilijker te winnen was. Maar met de huidige hoge olieprijs is het, door nieuwe technieken zoals horizontale putten, hoogrendementspompen en stoominjectie, weer rendabel om hier olie te winnen. De olie wordt diep onder de grond verhit met stoom van 270 graden, waardoor het vloeibaarder wordt en dus gemakkelijker op te pompen. Hiervoor is veel water nodig dat extreem schoon moet zijn, want gewoon kraanwater zou kalkaanslag op de kostbare turbines achterlaten en de olie vervuilen met allerlei mineralen en zouten.


21

regiodesk

Regiodesk helpt met ontwikkelplan

Praten, zoeken, boeken CNC-frezer Erik van Berkom (37) begon ooit als fietsenmaker. Nu wordt hij technisch tekenaar, dankzij een goed gesprek met zijn baas en een bezoek aan de Regiodesk.

tekst annemarie vestering foto mark van der zouw

ijn baas reageerde heel positief, toen ik hem tijdens ‘M mijn ontwikkelgesprek in januari vertelde dat ik graag technisch tekenaar wilde worden. Hij was helemaal niet verrast; hij weet dat ik meer in mijn mars heb en mijn pensioen niet wil halen als CNCfrezer. Eigenlijk was hij vooral opgelucht, omdat ik me binnen het bedrijf wil ontwikkelen en niet kies voor een andere werkgever. Ik ben al twaalf jaar bij het bedrijf en weet inmiddels hoe de hazen lopen.’ Van den Broek Techniek in Oss is gespecialiseerd in fijnmechanische bewerking en de productie van complexe onderdelen. Tijdens het gesprek met zijn werkgever en de chef-werkplaats spraken ze af dat 22


Erik een cursus mocht volgen om zijn doel te bereiken. Maar geen van drieën wist welke. Daarom werd contact gezocht met OOM. Regiomanager Marcellino Kat stond al snel op de stoep bij Van den Broek om met Erik en de chef-werkplaats de websites van verschillende cursusinstituten uit te pluizen. Het was lastig om een keuze te maken uit het enorme aanbod. Maar de regiomanager had voor Erik een waardevolle tip: staar je niet blind op het niveau-advies. Als je denkt dat je het kunt en als je het leuk vindt: doen! zwitserse cursus

De keuze viel op praktische materiaalkunde. In april zou hij met de cursus beginnen. Maar er

kwam iets tussen. Eriks werkgever kocht onlangs op een techniekshow een watersnijmachine. En Erik had hem ooit beloofd dat hij zich wel in deze hypermoderne machine wilde verdiepen. Hij gaat nu eerst met twee collega’s een week een opleiding volgen bij de fabrikant in Zwitserland, om zich in het gebruik van de machine te bekwamen. De geplande cursus praktische materiaalkunde schuift op naar dit najaar. Daarna volgt een cursus werk tuigbouwkunde. En dat zal de laatste nog niet zijn. ‘Je kunt kiezen voor één intensieve cursus, maar dat is vanwege mijn werk, mijn gezin en de kosten voor mij niet haalbaar. In plaats daarvan doe ik af en toe een korte cursus. Dan kan ik tussendoor bekijken wat ik eraan heb gehad en wat ik nog

OOM-regiomanager Marcellino Kat pluist met Erik van Berkom en zijn baas Ad van der Leest het aanbod van verschillende cursusinstituten uit.

nodig heb. Stap voor stap, dat past beter bij me.’ Maar linksom of rechtsom: in 2013 is Erik tech nisch tekenaar. kennisavond

Om te weten welke cursus hij moest kiezen, volgde Erik ook de kennis avond en workshop van de Regio desk. ‘Daardoor bleef ik over mijn ontwikkeling nadenken en heb ik actie ondernomen. Dat proces kost tijd: eerst bedenk je dat je iets anders wilt, dan wát je zou willen, en dan moet je erachter komen

welke cursussen je daarvoor moet volgen.’ Die periode duurde bij Erik ruim een jaar. Maar nu heeft hij de boel op de rails. ‘Fijn, want ik wil met plezier in mijn werk oud worden. Als je je niet ontwikkelt, word je een ouderwetse ambachtsman. Dan komen er van die broekies in dienst die zeggen: ‘Weet je dat niet eens, ouwe?’ Bovendien lijkt het hem verstandig om bij te blijven. ‘Hoe veelzijdiger je bent, hoe meer kansen je hebt, mocht je onverwachts op straat ko men te staan.’ ❚

De Regiodesk De Regiodesk organiseert regelmatig kennisavonden en workshops in de regio om daarmee het vakmanschap in de metaal te bevorderen. De Regiodesk is een samenwerkingsverband van OOM, de Koninklijke Metaalunie, FNV Bond genoten, CNV Vakmensen, De Unie en het Opleidingsbedrijf Metaal. Ook naar een kennisavond of workshop van de Regiodesk? Kijk op www.regiodesk.nl om te zien welke activiteiten in jouw regio worden georganiseerd.

‘Als je je niet ontwikkelt, komen er broekies die zeggen: Weet je dat niet eens, ouwe?’ metaaljournaal voorjaar 2012 <<

23

de cursist

coriene van der weide leeftijd: 38 bedrijf: Knijnenburg Parts and technology (KPT) functie: cnc-draaier opleiding: CNC-draaien (fanuc-besturing)

24


stralend aan de draaibank

Coriene van der Weide (38) werkte in de confectie voordat ze bij metaalbewerkingsbedrijf KPT begon als schoonmaker. Nu staat ze er achter de draaibank. ‘Ik verdien meer en word meer gewaardeerd.’ tekst annemarie vestering foto mark van der zouw

p mijn zestiende werd ik modinette,’ vertelt Coriene ‘O van der Weide. ‘Dat betekent dat je van onderdelen stof met de naaimachine kleding maakt. Ik maakte badpakken en bikini’s. Tot ik kinderen kreeg en minder wilde werken. Een parttimebaan kon ik in de confectie niet vinden. Dus toen ik hoorde dat ze bij KPT een schoon maker zochten voor twaalf uur per week, heb ik in 2003 gesolliciteerd.’ Ze vond het geweldig bij het metaal bewerkingsbedrijf in Coevorden. ‘Er werkten voornamelijk mannen. Die zorgden voor een goede sfeer: geen geklep of geroddel.’ Regelmatig kwam ze op de werkvloer om de wc’s schoon te maken en koffie te brengen. Haar belangstelling voor het productieproces groeide. Vooral de klussen van de CNC-draaiers vond ze machtig interessant. Dat kan ik ook ‘Op een gegeven moment dacht ik: dat kan ik ook. Metaal in de draai bank, knopjes indrukken, klaar!’ Dat zei ze ook tegen haar directeur. Toen het drukker werd, mocht ze het proberen. Collega’s stelden de draai bank in, zij deed de rest. ‘Ik bleek er gevoel voor te hebben en stond te stralen aan de machine.’ Dat viel ook

haar collega’s op. Zij waren het, die haar werkgever aanspoorden Coriene een cursus te laten doen. Met een JobStart-regeling van OOM begon Coriene in oktober 2011 aan een cursus CNC-draaien bij het STODT in Hengelo, waar ze bedrijfsopleidingen geven. Dat was ingewikkelder dan gedacht. ‘Ik had de huishoudschool gedaan. Heel andere koek. En die programmeer codes moet je echt uit je hoofd leren.’ Maar ze pikte het snel op; na vier maanden had ze haar certificaat op zak. Nu is het een kwestie van eindeloos oefenen. Zo wil ze net zo goed worden als haar collega’s. Dat zijn niet de minsten. Emiel van der Veen, de kampioen CNC-draaien van de VakkanjerWedstrijden 2012, geeft Coriene les op de werkvloer. KPT heeft inmiddels iemand anders aangenomen voor de schoonmaak en de koffie, zodat Coriene voortaan alleen nog achter de draaibank staat. Daar is ze helemaal op haar plek. Ze is blij dat ze de stap heeft genomen om de cursus te volgen. ‘Door de kennis die ik heb opgedaan, heb ik meer zelfvertrouwen gekregen. Bovendien verdien ik meer en heb ik het gevoel dat ik meer gewaardeerd word. Ik ben best trots op mezelf.’

JobStart 2.0

De OOM-regeling JobStart is vernieuwd. Lees op pagina 33 wat er is veranderd. Of surf naar www.oom.nl/regelingen.


25

branche in beeld

oog voor detail Branchevereniging Dutch Precision Technology (DPT) tekst en foto’s frank hylkema

Bij Fijnmechanische Industrie Goorsenberg telt elke micrometer. De metaalbewerkers van dit fijnmechanische bedrijf zijn stuk voor stuk pietjes-precies. 26


Meettechnicus Alwin controleert een heel klein product.

Precisieverspaners treden samen op CNC-draaier John

‘Als je het goed aanvoelt, kun je alles maken’

De Koninklijke Metaalunie telt meer dan vijftig branchegroepen. Dutch Precision Technology, of DPT, behoort tot de cluster toeleveranciers. Frans van der Brugh – branchemanager vanuit de Metaalunie – over de voordelen van samenwerking: ‘Door als collectief op te treden, hebben we een veel betere toegang tot de markt. DPT bundelt kennis, capaciteiten en vaardigheden. En we maken gebruik van elkaars netwerk. Op die manier gaan de deuren naar fabrikanten van eindproducten sneller open.’ De branchevereniging zorgt ook voor de gezamenlijke promotie van Nederlandse bedrijven in het buitenland. Van der Brugh: ‘We staan op beurzen en zorgen voor promotiemateriaal en we onderhouden de website.’ imago

CNC-draaier Marco

et zijn broer Raymond (36) zwaait Eric Goorsenberg (40) M de scepter over Fijnmechanische Industrie Goorsenberg in Nijmegen. Hier draait het om precisieverspa ning. In de fabriek worden onderde len voor gereedschappen, machines en fijnmechanische instrumenten gemaakt die tot op de micrometer nauwkeurig moeten zijn. En dat vraagt om een speciaal slag mensen. Eric: ‘Bij ons werken allemaal mensen met oog voor detail. Het formaat van onze producten varieert van een speldenknop tot een schoenendoos en we produceren beperkte oplages. Soms zelfs maar enkele stuks. Wat we maken, moet vaak aan extreem nauwkeurige eisen voldoen. En dat vraagt om vakmanschap.’ In vitrinekasten liggen de vele pro ducten van Goorsenberg uitgestald: schroefjes, tandwielen, scharnieren en heel veel kleine, veelvormige en ingewikkelde onderdeeltjes. ‘Wij leveren onderdelen voor chirurgische instrumenten of voor hoogwaardige toepassingen in de semi-conductorindustrie. Het kleinste dat we ooit gemaakt

hebben, waren minuscule schroef jes voor een elektronenmicroscoop.’ toleranties

‘Een medewerker bij ons is bij elke order verantwoordelijk voor het hele productieproces. Vanaf het programmeren van de freesmachine tot de handmatige nabewerking. En dat is het uitdagende van dit fijne werk: de toleranties (hoeveel maatverschil is toegestaan) zijn zo klein dat daar veel denkwerk bij komt kijken. Het materiaal kan bij voorbeeld vervormen op plekken waar je dat niet wilt, of gaan trillen als het niet goed wordt opgespannen in de freesmachine. De volgorde van de bewerkingen en de keuze van je gereedschap kunnen dan alle verschil maken.’ Goorsenberg werkt met rvs, aluminium, kunststoffen en allerlei metaallegeringen. ‘Het materiaal leeft en is eigenzinnig. En elk materiaal heeft een eigen karakter. Soms werkt dat in je voordeel en soms niet. Maar als je dat goed aanvoelt, kun je alles maken.’ ❚

‘Hoewel bedrijven soms concurreren met elkaar, zijn we vooral collega’s. Bovendien is de markt voor precisieverspaning groot genoeg voor alle instrumentmakers, daarover maken we ons geen zorgen. De vergrijzing en de achterblijvende instroom hebben wel onze aandacht. De komende jaren gaan veel vakmensen met pensioen, terwijl er minder jong talent binnenkomt. Wij zijn constant in gesprek met de overheid en organisaties als Kenteq en OOM om te kijken hoe we het imago van technische beroepen kunnen verbeteren om zo de instroom van jonge vaklieden te bevorderen.’ ‘Aan verspaners worden steeds hogere eisen gesteld. Ze moeten zich aanpassen aan de komst van CNC-freesmachines en de computergestuurde CAD/CAM-machines. We moeten dus zorgen dat het opleidings niveau van de medewerkers meegroeit met de techniek. Dat doen we door samen te werken met het onderwijs.’ Meer informatie: www.dptech.nl

‘DPT bundelt kennis, capaciteiten en vaardigheden. En we maken gebruik van elkaars netwerk’

Meer informatie: www.goorsenberg.nl metaaljournaal voorjaar 2012 <<

27

reportage

Huis academie Het werven van goed opgeleid personeel werd voor Bodycote, gespecialiseerd in warmtebehandelingen, steeds moeilijker. Ze begonnen daarom zelf een mbo-opleiding voor werknemers. ‘We hebben geleerd hoe je een Duitse vrachtbrief moet lezen.’ tekst annemarie vestering illustratie pepijn barnard

e drukte die de Floriade in Venlo met zich meebrengt, D gaat voorbij aan het industrieter rein ten oosten van de Maas. Daar, dicht bij de Duitse grens, in een on opvallend wit-blauw bedrijfspand, is Bodycote Hardingscentrum Venlo gevestigd, en is het business as usual. In de twee hallen achter het kantoor gebouw zijn medewerkers op veilig heidsschoenen, in rode broeken en rode jasjes met het logo van Body cote, al vanaf zes uur ’s ochtends bezig met het nauwkeurig op stapelen van stalen onderdelen in metalen manden. Heftrucks rijden af en aan om de gevulde manden 28


naar de ovens te brengen voor het harden en ontlaten – een vorm van verhitting waarmee het staal ‘taaier’ wordt gemaakt. specialisten

Van assistent-operator tot produc tieleider: alle medewerkers op de werkvloer hebben specialistische kennis van materialen en warmte behandeling nodig. Het op peil houden van die kennis werd, merkten ze bij Bodycote, steeds lastiger. Omdat veel oudere werk nemers met pensioen gaan, gaat ook veel kennis verloren. Bovendien is goed opgeleid nieuw personeel

‘Vroeger kwamen onze werknemers van de opleidingen materiaalkunde. Maar die zijn opgeheven’ moeilijk te vinden, doordat er in het onderwijs steeds minder aandacht is voor materiaalkunde. Monique Fleer, HR-manager, heeft het zien gebeuren. Ze werkt al 22 jaar voor Bodycote en is ver antwoordelijk voor het personeels beleid van alle vestigingen in Nederland. ‘Vroeger kwamen onze werknemers van de opleidingen materiaalkunde, CM1 en CM2. Maar die werden begin jaren

De ijzer vreters van Bodycote Bodycote Venlo is gespecialiseerd in warmtebehandelingen van staal. Onderdelen uit bijvoorbeeld de automobielindustrie en de machine- en gereedschapsbouw worden in de talloze ovens in de bedrijfshallen onderworpen aan een proces van opwarmen, op temperatuur houden en afkoelen. Zo worden structuur, treksterkte, hardheid en de inwendige spanning van het staal veranderd. De eigenschappen worden aangepast om het materiaal harder, sterker of slijtvaster te maken. Maar het kan ook zijn dat een warmtebehandeling wordt toegepast om het staal zachter te maken, zodat het verder bewerkt kan worden of om eerdere ‘foutjes’ te corrigeren. Bodycote Venlo, dat zo’n veertig medewerkers in dienst heeft, maakt deel uit van een wereldwijd concern. Het beursgenoteerde moederbedrijf heeft 170 vestigingen in 27 landen en wordt bestuurd vanuit een hoofdkantoor in het Engelse Macclesfield. Behalve het bedrijf in Venlo heeft Bodycote nog vestigingen in Diemen, Tilburg, Hengelo en Apeldoorn.

negentig opgeheven, doordat er te weinig belangstelling voor was. Tegelijkertijd zagen we dat de mts’ers werktuigbouwkunde, die wij ook wel aannamen, steeds minder happig waren op een baan in de productie.’ Een opleiding in eigen huis, dat leek Fleer dé oplossing. Al langer liep ze met dat idee rond. In 2009, toen Bodycote door de crisis deel tijd-ww had aangevraagd, moesten de medewerkers in hun vrijgekomen tijd aan scholing doen (aan de hand van het Persoonlijk Opleidingsplan, POP). Daardoor had Fleer al ervaring met het opleiden van eigen werk

nemers en dat was haar niet mee gevallen. Het inroosteren van de scholingsuren was lastig en boven dien wilde ze liever structureel opleiden, in plaats van steeds maar brandjes blussen. Vorig jaar was de tijd rijp. Fleer stapte het kantoor van haar direc teur binnen en stelde hem voor om in huis een driejarige mbo-opleiding tot operator te beginnen. Een op leiding voor leerling-werknemers van alle Nederlandse vestigingen van Bodycote, met een algemeen erkend diploma, zodat de deel nemers er echt iets aan zouden hebben. Na een haalbaarheids

‘Ze stelde voor in huis een driejarige mbo-opleiding tot operator te beginnen’ onderzoek kon ze aan de slag: met SBK Training uit Helmond en stagiaire P&O Marieke van Ertrijk mocht ze de opleiding opzetten. lesstof

Hans-Robert Hoebée was als oplei dingsadviseur en accountmanager van SBK Training betrokken bij het traject. ‘Meer techniekbedrijven zeggen de laatste twee jaar dat ze de aansluiting met het reguliere onderwijs zijn verloren. De lesstof metaaljournaal voorjaar 2012 <<

29

reportage

staat vaak te ver af van wat er in bedrijven gebeurt. Met Bodycote hebben we de inhoud zo veel mogelijk laten aansluiten bij het be drijf, en de lesstof zo veel mogelijk door medewerkers laten maken en uitvoeren. Zo blijft het bedrijf ook eigenaar van de kennis die ze daar hebben vergaard. Het is uniek dat een bedrijf zo betrokken is bij het ontwikkelen van een opleiding.’ De uitgangspunten waren duidelijk: Bodycote moest een door Kenteq erkend leerbedrijf worden, wat onder andere betekende dat er praktijkopleiders moesten worden opgeleid. En de opleiding moest inhoudelijk vergelijkbaar zijn met de bestaande mbo-opleiding tot operator. Het algemene deel van de lesstof – met vakken als Neder lands, Duits en communicatie en gedrag – zou SBK aanleveren en het vakspecifieke deel moest van Bodycote komen. Emile van Loon, ‘technology trans fer engineer’, werd bij Bodycote vrijgesteld van andere werkzaam heden om de theorie te schrijven. Bij SBK volgde hij een opleiding voor het ontwikkelen van de lesstof, en voor coaching om de lessen te kunnen geven. ‘De theorie moet goed aansluiten bij wat je in het bedrijf op de werkvloer tegenkomt. Mijn lessen gaan dus vooral over materiaalkunde en warmte

30


behandeling. Ik baseer me op bestaande theorie, zorg dat die past bij de situatie van nu en maak telkens de vertaalslag naar Bodycote. Onze operators moeten precies weten wat er met materiaal gebeurt tijdens een warmtebehan deling. Zij moeten goed begrijpen wat ze doen en wat ze vooral niet moeten doen.’ Nu staat de opleiding stevig in de steigers. Jaar 1 leidt op tot assistentoperator, jaar 2 tot operator, jaar 3 tot ervaren operator. Iedereen die wordt aangenomen als operator, volgt in elk geval het eerste jaar. Deelnemers krijgen een leerwerk overeenkomst voor 38 uur per week en worden op de werkvloer begeleid door een praktijkopleider. Elke drie weken volgen zij één dag theorie op een van de vestigingen van Bodycote. Zo kunnen zij ook kennismaken met de warmte behandelingen die op andere vestigingen worden aangeboden en worden ze allemaal allround. De theorie wordt gepubliceerd op intranet, de interne website, zodat alle medewerkers die kunnen bekijken. Het eindexamen bestaat uit een proeve van bekwaamheid en een eindtoets rekenen en taal. sollicitatie

Tien medewerkers, geworven bij de Nederlandse harderijen van

Bodycote, zijn inmiddels aan de opleiding begonnen. Het zijn alle maal mannen, tussen de 20 en de 45 jaar. René Geurts is één van hen. In januari werd hij aangenomen als assistent-operator bij Bodycote Venlo. Bij zijn sollicitatie werd gepolst of hij belangstelling had om de interne opleiding te volgen. René Geurts: ‘Natuurlijk wilde ik dat. Het is leuk om te doen, je wordt er niet dommer van en het kost me niets. Ik vond het echt een kans die ik moest grijpen.’

‘Doordat we nu structureel opleiden, verwacht ik dat we straks meer kennis delen op de werkvloer’ Op 14 maart had hij zijn eerste les dag, in de vergaderzaal van de vesti ging in Tilburg. ‘Bij het vak ethiek kregen we les over Bodycote. Hoe en waar is het bedrijf ontstaan, wat is het doel van de organisatie? Met de leraar communicatie oefenden we hoe je op een duidelijke manier iets vraagt. We hadden ook technisch Duits, waarbij we vrachtbrieven lazen en met elkaar bespraken wat daar nou precies in stond. Allemaal kennis die je direct weer kunt gebruiken op de werkvloer. Ik vond het hartstikke tof en kijk al uit naar de volgende lesdag.’ Monique Fleer: ‘Over de opbouw en het niveau van de opleiding ben ik heel tevreden. Nog even en we hebben drie opleidingsjaren naast elkaar lopen. Doordat we nu struc tureel opleiden, verwacht ik dat er straks meer kennis is op de werk vloer, en dat medewerkers die kennis vaker zullen delen. Ik zie de opleiding echt als een investering in onze toekomst.’ ❚

OOMinfo

Alles over OOM op de volgende pagina’s wie wij zijn | wat wij doen | contactgegevens | onze regelingen | onze service | mijnoom.nl

HENK LAFEBER (49) IS DIRECTEUR VAN LACO GEREEDSCHAPPEN BV, WAAR ALTIJD LEERLINGEN EN STAGIAiRS RONDLOPEN

‘Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst. Daarom is een evenwichtige leeftijdsopbouw van het personeel goed voor je bedrijf. Als werkgever ben ik altijd blij als jongeren na hun opleiding blijven hangen, er werken hier heel wat oud-leerlingen. Maar ik vind het ook bij onze maatschappelijke taak horen om jongeren de mogelijkheid te bieden een opleiding te volgen. In de praktijk leren we van elkaar, en dat zorgt voor een goede werksfeer.’ foto dick duyves


31

OOM, AANGENAAM! Wie is OOM? De toekomst van een bedrijf valt of staat met goed opgeleide mensen. OOM, het Opleidingsen Ontwikkelingsfonds voor de Metaalbewerking, zet zich in om vakmanschap in de branche te behouden en te vergroten. Bij OOM zijn een kleine 15.000 bedrijven en circa 145.000 werknemers aangesloten. Daarmee is OOM een van de grootste opleidingsfondsen van Nederland.

Wat doet OOM? Onze missie is het professionaliseren van de Metaalbranche. Dit doen wij door financiële steun te bieden aan werknemers en werkgevers die door het volgen van een opleiding of cursus beter willen worden in hun werk. Daarnaast adviseert OOM bedrijven bij de opleiding en ontwikkeling van hun personeel. Ook zet OOM zich in om de instroom in de branche te vergroten. Met de vergrijzing voor de deur zijn de komende jaren veel geschoolde arbeidskrachten nodig.

Wie bestuurt OOM? Het bestuur van OOM bestaat uit vertegenwoordigers van werkgevers- en werknemersorganisaties. De vertegenwoordigers van de werkgevers zijn afkomstig uit de Koninklijke Metaalunie. De werknemersvertegenwoordigers komen uit FNV Bondgenoten, CNV Vakmensen en De Unie.

Een opleiding? OOM helpt met raad en daad Via OOM kunnen werknemers en werkgevers in de metaalbewerking gebruikmaken van subsidies en financiële bijdragen voor scholing en ontwikkeling. Persoonlijke TrainingsToelage voor werknemers (PTT2012) Deze OOM-regeling vergoedt 50% van de kosten voor een opleiding, training of cursus, tot een maximum van €750. Bedrijven kunnen voorafgaand aan de cursus een bijdrage aanvragen via www.mijnoom.nl. Maar ook werknemers kunnen deze aanvraag doen. De regeling kan worden aangevraagd voor maximaal 15 medewerkers of 30% van het personeelsbestand.

Ontwikkelbudget Investeren in uw personeelsbeleid? Vraag dan een Ontwikkelbudget aan. Hiermee beschikt u voor een periode van twee jaar over een budget van €1.800 om het personeelsbeleid van uw bedrijf naar een hoger plan te tillen. Er is een Ontwikkelbudget beschikbaar voor maximaal 600 bedrijven.

Leerwerkbijdrage Aan de slag met een leerling in uw bedrijf? Maak dan gebruik van onze Leerwerkbijdrage als tegemoetkoming in de opleidingskosten van een leerling.

Stagebijdrage Biedt u een stageplaats aan een leerling van vmbo, mbo (BOL) of hoger onderwijs aan? Dan komt u in aanmerking voor de stagebijdrage. De bijdrage is gebaseerd op een vijfdaagse werkweek en is bij minder dagen per week evenredig lager. De bijdrage kan bij technische stages oplopen tot € 300 per maand en bij niet-technische stages tot € 125 per maand. Voor vmbo’ers is de maximale bijdrage € 200 per maand.

Ervaringscertificaat Een ervaringscertificaat (EVC) maakt het vakmanschap van uw werknemers inzichtelijk en kan zelfs diploma’s opleveren. OOM heeft een vergoeding voor EVC-procedures die kan oplopen tot maximaal €750 per kandidaat.

Contact met oom

JobStart

Heeft u een vraag of wilt u hulp van een van onze medewerkers? Er zijn verschillende manieren waarop u ons kunt bereiken.

Meer over de regeling op de pagina hiernaast.

JobStart is een vergoeding voor het scholen en begeleiden van werkloze werkzoekenden (langer dan zes maanden) en arbeidsgehandicapten, die hierdoor geschikt worden gemaakt voor een functie binnen uw bedrijf.

Via de regiomanagers en bedrijfstakvoorlichters OOM vindt het belangrijk om aanwezig te zijn in het land. Daarom zijn er tien regiomanagers en veertig bedrijfstakvoorlichters. Zij zijn het aanspreekpunt voor werkgevers en werknemers.

Op het hoofdkantoor Post: Postbus 15, 2390 AA Hazerswoude-Dorp Bezoek: Frankrijklaan 10, 2391 PX Hazerswoude-Dorp Tel: 0172 - 52 15 00 | Fax: 0172 - 52 15 77 E-mail: [email protected] Onze medewerkers zijn bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur.

Op internet www.oom.nl, www.mijnoom.nl

32


Op www.oom.nl staat deze meter die aangeeft hoeveel euro er nog beschikbaar is voor de Persoonlijke TrainingsToelage (PTT2012).

Kijk voor meer informatie en de voorwaarden van onze regelingen en bijdragen op www. oom.nl/regelingen.

Jobstart 2.0 Nieuwe afspraken JobStart is een vergoeding voor het scholen en begeleiden van arbeidsgehandicapten en werklozen, om ze geschikt te maken voor een functie binnen een OOM-bedrijf. Per 1 april is de regeling veranderd. Jolanda Janssen is beleidsadviseur arbeidsmarkt bij OOM: ‘Het werven van goed opgeleid personeel is voor veel metaalbedrijven een probleem. De JobStart-regeling maakt het eenvoudiger om ook langdurig werklozen en mensen met een arbeidshandicap aan te nemen. Kandidaten kunnen een scholingstraject volgen, waarmee de afstand tot een vacature bij een OOM-bedrijf kan worden overbrugd. JobStart werd in het leven geroepen als een van de vele activiteiten van OOM om de instroom van vakkrachten in de metaal te bevorderen. We hebben de regeling onlangs aangepast, om ervoor te zorgen dat dit steuntje in de rug ook echt terechtkomt bij mensen die het nodig hebben.’

‘Dit steuntje in de rug is voor mensen die het echt nodig hebben’

De nieuwe JobStart in 6 punten: 1. Een bedrijf dat een arbeidsgehandicapte of een werkloze werkzoekende aanneemt voor ten minste een half jaar, krijgt standaard een bedrag van € 1.000 voor begeleiding op de werkvloer en interne scholing. 2. OOM draagt bij in de kosten voor externe scholing, EVC (Erkenning Verworven Competenties) of assessment tot een maximum van € 2.000 voor werkloze werkzoekenden en € 3.500 voor arbeidsgehandicapten. 3. Het bedrijf ontvangt een bonus van € 500 als het scholingstraject een duurzame arbeidsrelatie tot gevolg heeft of als de kandidaat een beroepsopleiding gaat volgen. 4. JobStart moet vooraf worden aangevraagd. 5. Alle afspraken tussen werkgever en werknemer worden vastgelegd in een JobStart-overeenkomst, in overleg met een regiomanager van OOM die de voortgang van het scholingstraject zal volgen. 6. Ook voor deze regeling van OOM geldt: OP=OP. Kandidaat op het oog voor JobStart? Kijk op www.oom.nl/jobstart.


33

Workshop voor werkgevers

Aan de slag met sociale media LinkedIn, Facebook, YouTube, Twitter. Ziet u door de bomen het bos nog? Ontdek hoe u sociale media voor uw bedrijf kunt laten werken. Kom naar een van de gratis workshops van de Regiodesk Scholing en Opleiding Metaal.

oom in de regio Onze regiomanagers vertegenwoordigen OOM in de regio. Bij hem of haar kun je terecht voor al je vragen over opleiden en ontwikkeling. Rijnstreek en Haaglanden Pieter Langeveld Telefoon: 06 304 112 11 E-mail: [email protected]

Er is een beperkt aantal plaatsen beschikbaar, wees er dus snel bij!

Overijssel en de Noordoostpolder Jan Abbing Telefoon: 06 519 908 28 E-mail: [email protected] Utrecht, het Gooi, Flevoland, Veluwe Evert Polhoud Telefoon: 06 519 916 59 E-mail: [email protected] Limburg Patricia Storms Telefoon: 06 209 568 03 E-mail: [email protected]

Ze zijn de hype voorbij: miljoenen enthousiaste gebruikers zijn inmiddels overtuigd van de mogelijkheden van sociale media. Ook ondernemers kunnen in deze tijd nauwelijks nog zonder. Voor zaken als netwerken, klanten informeren en personeel werven zijn sociale media bijna onmisbaar. Toch weten nog niet alle ondernemers hoe ze zoiets als Twitter of Facebook kunnen inzetten voor hun bedrijf. De Regiodesk helpt u graag op weg met een gratis workshop. Met mogelijkheden, tips, valkuilen en advies over hoe u online kunt opvallen.

Ook aan de slag met sociale media? Schrijf u via www.regiodesk.nl snel in voor een van de gratis workshops na de zomer. Er is een beperkt aantal plaatsen beschikbaar, wees er dus snel bij!

Link met OOM! Meldt u aan bij onze LinkedIngroep. Zo bent u altijd als eerste op de hoogte van nieuwtjes op het gebied van opleiding en ontwikkeling in de metaal, heeft u eenvoudig toegang tot interessante artikelen en video’s en wordt u regelmatig attent gemaakt op nieuwe of voordelig geprijsde trainingen. Onze LinkedIngroep biedt u de bovendien de mogelijkheid om in contact te komen met andere werkgevers. Hoe zorgen zij ervoor dat ze het beste uit hun personeel halen? Wat doet u om bij te blijven en ervoor te zorgen dat uw personeel op de hoogte is van de laatste ontwikkelingen in de metaal? Bespreek het met andere werkgevers uit de branche in de OOM-LinkedIngroep!

34


Friesland, Groningen en Drenthe Michiel Jansen Telefoon: 06 537 624 17 E-mail: [email protected] Midden- en Oost-Brabant Marcellino Kat Telefoon: 06 519 908 35 E-mail: [email protected] Zeeland en West-Brabant Jet Ruiter Telefoon: 06 519 908 33 E-mail: [email protected] Noord-Holland m.u.v. het Gooi Anton Verlaan Telefoon: 06 519 908 30 E-mail: [email protected] Rijnmond Houria Belkhadda Telefoon: 06 304 129 83 E-mail: [email protected] Gelderland Johan-Peter Leeuwenburg Telefoon: 06 533 661 48 E-mail: [email protected]

WOORD ZOEKER Metaaljournaal is een uitgave van het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de Metaalbewerking (OOM). OOM adviseert over scholing en ontwikkeling van vakmanschap in de metaalbewerking. OOM is de uitvoeringsorganisatie van sociale partners. In het fonds zijn de volgende organisaties vertegenwoordigd: Vanuit werkgevers: ❚ Koninklijke Metaalunie, Nederlandse Organisatie van ondernemers in het MKB in de metaal Vanuit werknemers: ❚ FNV Bondgenoten ❚ CNV Vakmensen ❚ De Unie

Speel de puzzel online en maak kans op deze hogedrukspuit van Kärcher. Ga naar www.metaaljournaal.nl om de woordzoeker in te vullen. Als je de hoofdprijs niet wint, maak je altijd nog kans op deze andere prijzen.

Hoofdprijs

Maak de puzzel op www.metaaljournaal.nl en speel mee voor de prijzen

5x tweede prijs

Hogedrukreiniger van Kärcher, 20-130 bar, wateropbrengst 440 liter per uur

Sterke verstraler, bereik 500 meter

10x derde prijs

Na schriftelijke toestemming van OOM is het mogelijk delen uit deze publicatie over te nemen.

Handige multitool

Colofon ❚ Redactie: Frank Hylkema Michel Revet (eindredactie) ❚ Medewerkers OOM: May Enning Henk Kaijim Linda Roessen Barbara Verhulst ❚ Redactionele bijdragen: Annemiek de Gier Frank Hylkema Johan van der Tol Annemarie Vestering ❚ Fotografie: Dick Duyves Hans van den Heuvel Frank Hylkema Rob Overmeer Corné van der Stelt Mark van der Zouw ❚ Illustratie: Pepijn Barnard ❚ Ontwerp en productie: Team Hilgersom, Amsterdam

Metaaljournaal wordt gedrukt op papier van verantwoorde herkomst. ❚ ISSN: 1568-0959

De woorden uit de lijst staan kriskras verborgen in het veld met letters. Als je alle woorden uit de lijst in het letterveld hebt doorgestreept, vormen de overgebleven letters (in de leesrichting) de oplossing van de puzzel.

p

r

v

e

r

s

p

a

n

e

n

c

u

e

k

m

e

t

a

a

l

l

g

u

u

o

l

n

g

c

e

m o

a

n

r

r

m

e

o

i

i

n

b

o

s

i

s

w

r

e

s

o

z

i

e

p

g

l

u

a

i

r

m m

d

h

e

b

n

o

s

t

a

l

i

a

s

c

l

a

i

h

e

e

i

i

d

n

l

a

d

a

r

c

e

r

g

n

v

a

k

m

a

n

a

s

r

t

a

g

a

g m

a

c

g

v

j

f

p

t

t

k

e

o

b

o

o

r

i

e

w

s

i

j

r

o

e

s

t

e

b

s

boek leerling ict vakman smid loopbaan roest ervaring cad bijscholing oom metaal cursus machine lood staal moer zink ptt stagiair aambeeld frees puurwater las regiomanager boor verspanen

Dit zijn de winnaars van de winterpuzzel Haakse slijper: Sander Kuipers uit Ens Soldeerset: Rikie van den Gevel uit Sint Oedenrode, P. de boer uit Oldemarkt, André Lahaye uit Maastricht, Luutzen Tamminga uit Franeker Borenset: Herman de Wilde uit Epe, J. Hokke uit Middelburg, Th. te Pas uit Ulft, A. Van Beusekom uit Beesd, A. Meijer uit Franeker, G.W. Lenselink uit Vorden, E.M. Teussink uit Oldenzaal, Patrick Stevens uit Alphen, L. Hendriks uit Heel, G. Bruikman uit Stadskanaal metaaljournaal voorjaar 2012 <<

35

Aan de slag met een stagiair?

Een goede stage is een goede ervaring in de metaal. Daarom vindt u op stagewijs.nl alle praktische informatie over vmbo-stages die u nodig heeft om aan de slag te gaan met een stagiair in uw bedrijf.

www.stagewijs.nl retouradres Postbus 15 2390 AA Hazerswoude-dorp

de jeugd van tegenwoordig

Recommend Documents