47e Jaargang
Nummer 32
5 Augustus 1932
DE I N G E N I E U R W E E K B L A D GEWIJD A A N D E TECHNIEK E N DE ECONOMIE V A N O P E N B A R E W E R K E N E N NIJVERHEID
Orgaan van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs en van de Vereeniging van Delftsche Ingenieurs
H e t Kon. Inst. v. Ingenieurs en de V e r . v. Delftsche Ing. stellen zich niet verantwoordelijk voor de denkbeelden in de onderscheiden bijdragen ontwikkeld en toegelicht. C o m m i s s i e v a n T o e z i c h t : dr. ir. G . W . V A N H E U K E L O M , hoofding., chef van den dienst van Weg en Werken bij de N e d . Spoorw. te Utrecht, voorzitter; jhr. ir. C . E . W . V A N P A N H U Y S , directeur van het Rijksbureau voor de ontwatering te 's-Gravenhage ; prof. C . F E L D M A N N , hoogleeraar in de Electrotechniek aan de Technische Hoogeschool te Delft.
Redactie: Verantwoordelijk hoofdredacteur : ir. W O U T E R C O O L ; Plaatsvervangend hoofdredacteur: ir. H . S A N G S T E R . — Vaste medewerker in N e d . I n d i ê : prof. ir. C . G . J . V R E E D E N B U R G H te Bandoeng. R e d a c t i e . A d r e s : Prinsessegracht 23, 'S - G R A V E N H A G E , Tel. 1 17692
Prijs per jaarg. franco per post: V o o r Nederland en W e s t - I n d i ë ƒ 20.—, voor N e d . O o s t - I n d i ë en het Buitenl. / 22.50. M e n abonneert zich voor een jaarg. (1 Jan.—31 D e c ) . Afzonderlijke nummers: Binnenland ƒ 0.50, Buitenland / 0.55. — A d v e r t e n t i ë n per regel f 0.50, boven 500 regels reductie volgens speciaal tarief. V o o r a d m i n i s t r a t i e , abonnementen en advertentiên : N V . A , O O S T H O E K ' S Uitgevers Maatij, Domstraat 1—3, U T R E C H T . Telefoon 10860, Giro N o . 35973.
A. A L G E M E E N G E D E E L T E 32. I N H O U D : Prof. J . A . V A N D E R K L O E S , door ir. W O U T E R COOL. — Een Ingenieur-Burgemeester, door C. — Dies natalis der Technische Hoogeschool te Bandoeng, door V . — Wateronderzoek in Nederlandsch-Indië, door V . — Berichten van allerlei aard: Internationaal Instituut voor Documentatie. Fabriek en kantoren van Stork-Hijsch en Werf Conrad. X X V I I c K o n . Ned. Jaarbeurs. — Boekennieuws: Bespreking: Technische Mededeelingen der Vlaamsche Ingenieursvcreeniging. — Officieele berichten: Nederland; Ned. Oost-Indië. — Personalia. — K o n . Instituut van Ingenieurs: Verslag tevens notulen der vergadering op 29 J u l i 1932. — Ned. technisch-wetcnschappeltjke literatuur, Mei—Juni 1932. — Open betrekkingen. — Gezochte betrekkingen.
Prof. Jacobus Alida van der Kloes.
Een Ingenieur-Burgemeester. De bij K o n . Besluit v a n 26 J u l i tot Burgemeester v a n Enschede benoemde J . J . G . E . R Ü C K E R T , is op het terrein v a n gemeentczorg een geschoolde kracht, wiens arbeidsveld tot dusverre op J a v a gelegen was, behoudens een begin als luitenant der Genie, enz. hier te lande. De heer R Ü C K E R T was jaren verbonden i n technische functies aan de gemeente Semarang, en deed zich daarbij o.m. kennen als een groot voorstander v a n de vooral i n den beginne vaak aangevochten bestuurs-decentralisatie. Van de desbetreffende Vereeniging was hij jaren voorzitter, v a n het betrokken gouvernementeele bureau maakte hij tijden deel uit, evenals v a n den V o l k s r a a d ; o m ten slotte zijn Indische loopbaan bekroond te zien door het waarnemend burgemeesterschap v a n M r . Cornelis. Deze gemeente, i n de schaduw v a n de grootere, met annexatie dreigende zusterinstelling B a t a v i a , was o.m. bekend door het gemis aan eendracht i n eigen k r i n g . De heer R Ü C K E R T toonde echter een beleid, dat geschraagd door zijn aangeduiden staat v a n dienst, ongetwijfeld der Regeering aanleiding gaf tot de burgemeesterlijkc benoeming te E n schede, i n welke functie hem succes en satisfactie deelachtig mogen worden. C.
Diës natalis der Technische Hoogeschool te Bandoeng. Wie eenmaal les en college had v a n prof. J . A . V A N D E R K L O E S , vergeet, om verschillende redenen, die uren nimmer en hoe meer practiseh werk hij later verrichten moest op het terrein v a n het toepassen van bouwmaterialen, des te sterker trachtte hij zich het gedoceerde te herinneren of i n tijdschrift en boekwerk de inzichten v a n den i n het vak doorkneeden en strijdlustigen eigen-weg baner te bcstudeeren. Het is dan ook met bijzondere voldoening, dat hier vastgelegd k a n worden dat het Maandag 1 Augustus 1932 een halve eeuw geleden was, dat V A N D E R K I . O E S zijn zoo velen tot nut strekkende loopbaan aan de toenmalige Polytechnische School te Delft a a n v i n g ) en sindsdien met benijdenswaardige gezondheid en nimmer rustende geestkracht voortdurend gearbeid heeft en nog werkt. Den bijna negentigjarige een hartelijke gelukwensen en betuiging v a n erkentelijkheid. Ir. W O U T E R C O O L . 1
i)
Vergelijk De Ingenieur 1925 n°. 22 en n°. 24.
(Van
Redactiewcge sterk verkort.)
Den 2den J u l i 1932 had, onder zeergrootebelangstelling, de viering plaats v a n den twaalfden verjaardag der Technische Hoogeschool. De plechtigheid droeg d i t m a a l een bijzonder k a r a k t e r ) . Immers behalve de gebruikelijke toespraak v a n den voorzitter der faculteit, prof. dr. W . B O O M S T R A , en de diesrede, te houden door prof. i r . J . H . G . S C H E P E R S , zou thans ook de bekroning worden medegedeeld v a n een der antwoorden op de tweede prijsvraag, uitgeschreven door het „Prijsvragenfonds der Technische Hoogeschool", terwijl bovendien voor de eerste m a a l de Bosscha-medaille zou worden uitgereikt aan dr. M . J . C. M . K E R B O S C I I . Begunstigd door schitterend weer, heerschte er reeds vroeg een ongewone drukte i n de omgeving der Hoogeschool, 1
) Men vergelijke met het verslag der overeenkomstige viering bij de T. H . te Delft (De Ingenieur 1932, n°, 3, blz. A 42). x
A. 260
Algemeen gedeelte 3 2 .
welke door de uitgestoken vlaggen een feestelijk aanzien had verkregen. Precies o m 1 0 uur t r a d op de gebruikelijke wijze onder de tonen v a n het „ G a u d e a m u s " , door de aanwezigen staande aangehoord, het College v a n Curatoren binnen, gevolgd door de vertegenwoordigers der Faculteiten der Rechtsgeleerdheid en Geneeskunde te B a t a v i a en de leden der Faculteit v a n Technische Wetenschap te B a n doeng. N a d a t ieder weder had plaats genomen, betrad prof. dr. W . B O O M S T R A het p o d i u m voor het uitspreken eener rede, welke helaas hier niet i n haar vollen omvang plaats kan vinden, doch waaraan enkele meer saillante onderdeden ontleend mogen worden. Zoo werd i n de eerste plaats betreffend de studieresultaten ter kennis gebracht dat „bij het begin van den afgeloopen cursus het aantal voor de eerste maal ingeschrevenen 4 9 bedroeg. De verlengde examens, die in Juli van het vorige jaar werden gehouden, hadden het volgende resultaat: in het eerste jaar 8 geslaagd, 5 afgewezen, in het tweede jaar 5 geslaagd, 0, afgewezen. Het totale aantal ingeschrevenen in het eerste jaar bedroeg aanvankelijk 7 2 . Reeds spoedig bleek, dat de waarschuwing der Faculteit, de ingenieursstudie niet te beginnen met een te geringe mate van aanleg en onderlegdheid in de exacte vakken, door velen niet voldoende ter harte was genomen. Gedachtig aan het spreekwoord: ,,beter ten halve gekeerd dan ten heele gedwaald" meende de Faculteit tegen de Kerstvacantie aan 1 5 studenten van het eerste jaar den welgemeenden raad te moeten geven, een voor hen niet geschikte studie maar liever af te breken. Deze raad werd door sommigen inderdaad opgevolgd, anderen gaven er de voorkeur aan nog een poging te wagen, die evenwel voor geen enkele dezer candidaten met gunstigen uitslag werd bekroond. Behalve de 1 5 studenten in het eerste jaar, die met Kerstmis het consilium abeundi kregen, ontvingen er 1 9 op dat tijdstip de mededeeling, dat hun studieresultaten zeer onbevredigend waren en dat alleen bij uiterste krachtsinspanning eenige kans van slagen kon worden voorspeld. Deze mededeeling heeft bij 3 dezer candidaten succes opgeleverd, terwijl nog 2 anderen eerstdaags door een verlengd examen in de gelegenheid zullen worden gesteld, hun geschiktheid voor de verdere studie te bewijzen. Het totale resultaat van de studie in het eerste jaar wordt daardoor het volgende: ingeschreven 7 2 , studie gestaakt in den loop van den cursus 1 3 , voor of gedurende het examen teruggetrokken 1 1 , geslaagd 2 3 , verlengd examen 5, afgewezen 2 0 . Aannemende, dat de verlengde examens gunstig uitvallen, zouden dus 2 8 van 7 2 candidaten, zijnde 3 9 % , de studie in het tweede jaar kunnen voortzetten. Evenwel komen onder de afgewezenen een aantal jongelieden voor, van wie verwacht mag worden, dat zij zich bij een eventueele herhaling van de studie in het eerste jaar nog wel zullen ontwikkelen tot voldoende geschiktheid voor de ingenieursstudie. Daarentegen is aan degenen, die twee maal in het eerste jaar werden afgewezen, geen toestemming verleend om voor de derde maal de eerstejaarsstudie te volgen. Tot nu toe had de Faculteit geen gebruik gemaakt van haar bevoegdheid tot dezen maatregel". „In het tweede studiejaar waren de resultaten: ingeschreven 29, geschorst wegens ongewenscht optreden 1, teruggetrokken gedurende het examen 1, geslaagd 1 5 , verlengd examen 2 , afgewezen 1 0 , vermoedelijk resultaat 5 9 % geslaagd". „ H e t derde studiejaar leverde de volgende resultaten op: ingeschreven 1 5 , teruggetrokken gedurende het examen 1, geslaagd 1 3 , verlengd examen 1, vermoedelijk resultaat 9 3 % geslaagd". „In het vierde studiejaar waren 12 ingeschrevenen, waarvan er 1 0 slaagden voor het ingenieursexamen, terwijl 2 werden afgewezen. Het resultaat is derhalve 8 3 % geslaagd". „ H e t totale aantal Bandoengsche ingenieurs wordt door dit examen gebracht op 9 7 . V a n deze slaagden er 5 3 in den normalen tijd van 4 jaar, 2 1 in 5 jaar, 1 5 in 6 jaar, 3 in 7 jaar, 4 in 8 jaar en 1 in 1 0 jaar. Hieruit laat zich een gemiddelde studieduur van 4,8 jaar berekenen". „Van de 5 candidaten, die de ijkstudie volgden, behaalden er 4 het diploma voor Ijker." „Evenals voor zoovele andere jonge mannen is het voor de afgestudeerde ingenieurs een teleurstellende ervaring, dat tengevolge van de tijdsomstandigheden op de arbeidsmarkt naar hen geen vraag is. D i t is in nog sterkere mate het geval voor de jongelieden, die het vorige jaar door het gouvernement in opleiding werden genomen voor ijker, omdat voor hen
No. 3 2 — 1 9 3 2
niet zooals voor de ingenieurs de weg tot particuliere werkzaamheid open staat". „Aan het tweede gedeelte van de opleiding voor de middelbare akte wiskunde K I werd deelgenomen door 2 2 candidaten. Examenresultaten kunnen nog niet worden medegedeeld, behalve dat 1 deelnemer vóór den tijd examen deed en slaagde. Van de opleiding 1 9 2 8 — ' 3 0 slaagde nog 1 candidaat". „De aan het Bosscha-laboratorium verbonden opleidingsschool voor instrumentmakers en glasblazers leverde dit jaar 6 instrumentmakers en 3 glasblazers af. Ook voor deze soort werkkrachten begint de verhouding tusschen vraag en aanbod ongunstiger te worden". Ten aanzien v a n het assaineering-slaboratorium k o n de redenaar berichten, dat: „de door de Nederlandsch-Indische Hygiënische Vereeniging in overleg met de Faculteit ontworpen plannen om de Technische Hoogeschool in het bezit te stellen van een assaineeringslaboratorium, thans in een vergevorderd stadium verkeeren. Het Bandoengsche Technische Hoogeschoolfonds verblijdde voor de tweede maal met een gift van 5 0 0 0 gld. voor dit doel. Toen het bleek, dat vele particulieren bereid waren, tot de stichting bij te dragen, hetzij met geld, hetzij door leveringen in natura, werden de aanvankelijk zeer bescheiden opgezette plannen omgewerkt tot een grooter project, waarvan de uitvoering niet lang meer op zich zal laten wachten, aangezien een paar weken geleden het verheugende bericht kwam, dat Z. E . de Gouverneur-Generaal het plan der N . I. Hygiënische Vereeniging bijzonder op prijs stelt." Vervolgens stelde prof. B O O M S T R A i n het licht de reeds uitvoerig i n de dagbladen behandelde m i n of meer beruchte publicatie van het Centraal Kantoor voor de Statistiek. „Van minder aangenamen aard voor de hoogeschool was de belangstelling, die haar ten deel viel tengevolge van deze publicatie over het hooger onderwijs, welk geschrift tot veel onverdiende kritiek aanleiding heeft gegeven. Bij nader onderzoek van de op de Technische Hoogeschool betrekking hebbende cijfers, bicken deze gedeeltelijk onjuist te zijn, gedeeltelijk verkeerd bewerkt tengevolge van onbekendheid met de taak van de verschillende categorieën van personen, aan de hoogeschool verbonden. Bovendien was de opstelling der cijfers een zoodanige, dat de oningewijde lezer bijna werd uitgenoodigd tot de conclusie: geldverspelling en luxe, een conclusie, die volkomen onverdiend is. Het heeft de Faculteit weinig moeite gekost, dit alles recht te zetten en aan het Centraal Kantoor de noodige gegevens tc verschaffen voor een verbeterde editie, doch de hoogeschool zal voorloopig hebben te berusten in het feit, dat een eenmaal gewekte ongunstige indruk moeilijk weer wordt uitgewischt." Als laatste punt werd gesproken over de prijsvragen. „Er worden door de Faculteit twee soorten prijsvragen uitgeschreven, nl. prijsvragen voor studenten en prijsvragen, waarbij de mededinging voor iedereen vrij is." „Een in October van het vorige jaar voor de studenten uitgeschreven prijsvraag luidt: „Gevraagd een beschouwing over het begrip veiligheidscoëfficiënt in de techniek." De gelegenheid tot het inzenden van antwoorden staat tot 3 1 December 1 9 3 2 open." „De algemeene prijsvraag, die in 1928 werd uitgeschreven, luidde: „Verlangd wordt een antwoord op de vraag: op welke wijze „de bezwaren van hooge temperaturen en groote vochtigheid „in de tropen voor woon- en werkruimten zouden kunnen „worden verminderd. De oplossing, die daarvoor gegeven „wordt, moet aan eischen van hygiëne voldoen, practisch uitv o e r b a a r en economisch aannemelijk zijn. De mechanische en „bouwkundige uitvoering moet worden beschreven en met „teekeningen toegelicht." Als prijs werd beschikbaar gesteld een bedrag aan geld van 1 0 0 0 gld. öf een gouden medaille, geslagen op den stempel der Technische Hoogeschool. Ter voorkoming van verkeerde gevolgtrekkingen moge hier dadelijk aan worden toegevoegd, dat de kosten worden bestreden uit een Prijsvragenfonds, dat i n 1 9 2 0 door particulieren werd bijeengebracht, nadat de toenmalige Directeur van Landbouw, de heer J . S I B I N G A M U L D E R , met een gift van 1 0 0 0 gld. was voorgegaan." „Drie antwoorden kwamen binnen, respectievelijk onder de kenspreuken „Luctor et Emergo", „ H y d r a t e x " en „Dulce ex asperis". „ H e t antwoord „Luctor et Emergo" werd èn wegens den fantastischen opzet èn omdat het slechts zijdelings het te
No. 32 — 1932
Algemeen gedeelte 32.
behandelen onderwerp raakte, niet voor bekroning in aanmerking gebracht." ,,De schrijver van het antwoord „ H y d r a t e x " heeft blijken gegeven van ernstige studie van het vraagstuk; nochtans bestaan tegen zijn oplossing ernstige bezwaren wat de practische uitvoerbaarheid betreft, terwijl deze oplossing door verwaarloozing van belangrijke mogelijkheden aan eenzijdigheid lijdt. Een en ander vormde een beletsel, dit overigens niet onverdienstelijke antwoord voor een bekroning voor te dragen." „ H e t antwoord „Dulcc ex asperis" is verreweg het beste der ingekomen antwoorden. Het kloeke werk van 153 blz. folio, met 8 figuren en 10 teekeningen draagt den stempel van nauwkeurige, veelzijdige en objectieve behandeling van het ongetwijfeld moeilijke vraagstuk." „De invloed van afgekoelde en ontvoehte lucht op het menschelijk lichaam is uitvoerig toegelicht." „ H e t drogen der lucht door koeling en daarop volgende verwarming, door hygroscopische stoffen en door absorbeerende stoffen wordt kritisch behandeld. Schrijver is geen voorstander van hygroscopische stoffen, omdat de toepassing i n het groot te omslachtig en te kostbaar zou zijn." „Alhoewel de Faculteit o.m. ook door bestudeering van het antwoord „ H y d r a t e x " zich geheel met dit oordeel kan vereenigen, moet toch worden opgemerkt, dat de schrijver verzuimd heeft zijn uitspraak nader te motiveeren." „Achtereenvolgens worden behandeld het koelen van de lucht i n de tropen met behulp van koelmachines dan wel met kunstijs, terwijl ook op de mogelijkheid wordt gewezen grondwater voor koeling te benutten. Gewezen wordt op de voorzichtigheid die te betrachten is bij de bevordering van den waterovergang en het toelaten der gekoelde lucht in de woonvertrekken waarbij vooral tochtverschijnselen dienen te worden voorkomen." „Veel aandacht is besteed aan het verkrijgen van een zooveel mogelijk bevredigende bouwkundige oplossing." „ U i t een werktuigbouwkundig oogpunt zijn geen opmerkingen van beteckenis te maken. Steeds werd van normale constructie-élementen gebruik gemaakt. Een gelukkig denkbeeld van den inzender is, om het geponeerde systeem in alle opzichten regelbaar te maken, zoodat de installatie al naar omstandigheden i n overeenstemming met ev. bijzondere eischen kan worden ingesteld." „Verder is de noodige aandacht besteed aan de veiligheid en de luchtverversching." „Tenslotte heeft de inzender uitvoerige en veilige kostenberekeningen opgesteld voor de afkoeling van woon- en werkruimten, zoowel voor het geval ijskoeling als machinekocling wordt toegepast. Dc schrijver is hierbij niet over een nacht ijs gegaan doordat- hij zich te voren op de hoogte heeft gesteld van de electriciteitstarieven hier te lande benevens den prijs van diverse materialen en grondstoffen. Verder van de verschillende typen woonhuizen. Ook het gebruik van Silicagel wordt i n beschouwing genomen." „Uiteraard kan de schrijver zich niet al te positief uitspreken over de economie der verschillende systemen, daar deze i n groote mate afhangen van omstandigheden en niet i n het minst ook van het inzicht van den bouwheer, evenals een al of niet kwistige architectuur afhangt van het subjectief verlangen, niet altijd verband houdt met economische overwegingen." „Doch wel hebben kostenberekeningen van den schrijver geleerd, dat in het algemeen de toepassing van een koelmachine goedkooper zal zijn dan ijskoeling, terwijl de toepassing van een koelsysteem voor kantoorgebouwen om economische overwegingen eerder kans van slagen zal hebben dan voor woonhuizen." „ N a a s t de genoemde goede hoedanigheden van de inzending kan de Faculteit echter niet verhelen, dat zij het betreurt dat de schrijver verzuimd heeft een overzicht te geven van de reeds bestaande inrichtingen om de lucht i n woon- en werkruimten af te koelen, zoodat geen denkbeeld kan worden gevormd van de economie van het geponeerde systeem tegenover de reeds bestaande." „Toch heeft de overigens loffelijke wijze, waarop de inzender de prijsvraag heeft beantwoord, daarbij rekening houdende met den daarvoor beschikbaren tijd, de Faculteit doen besluiten, het antwoord voor een bekroning voaardig te keuren." „Bij opening van het naambriefje bleek de schrijver van het bekroonde antwoord te zijn ir. G . FEKGTJSON Hoofdingenieur bij de N . V . Grasso's Machinefabriek te Vught (N.Br.)."
A. 261
welke voordracht i n dc Bibliotheek v a n het Instituut zal worden opgenomen. H i e r o p was de beurt aan d r . K . W . D A M M E R M A N , voorzitter v a n den Natuurwetenschappelijken R a a d v a n N e d . - I n d i ë , ten einde d r . K E R B O S C H , aan wien de Bosschamcdaille voor zijn verdiensten op het gebied v a n den landbouw werd toegekend, te huldigen. Spreker memoreerde i n de eerste plaats wijlen K . A . R . B O S S C H A , den maecenas v a n N e d . - I n d i ë . N a diens dood werd een c o m i t é gevormd, o m geld bijeen te zamelen voor een fonds ter eering v a n zijn nagedachtenis. E r k w a m ongeveer ƒ 4000.— bijeen, welk bedrag door den Natuurwetenschappelijken R a a d v a n N e d . - I n d i ë wordt beheerd. O m de 2 jaar z a l aan een i n N e d . - I n d i ë gevestigd persoon, die zich resp. op het gebied v a n den landbouw en dat der techniek het meest heeft onderscheiden, een gouden medaille worden uitgereikt, hetgeen volgens de statuten zal moeten geschieden bij gelegenheid eener diës-plechtigheid der Technische Hoogeschool. T e n einde vast te stellen aan wien de medaille voor de eerste maal (landbouw) moest worden toegekend, werd een Commissie benoemd v a n vijf leden, onder voorzitterschap v a n d r . C u . J . B E R N A R D , directeur v a n het Departement van L a n d b o u w , Nijverheid en H a n d e l . Conform het advies v a n deze Commissie, welke een e n q u ê t e instelde onder alle belangrijke lichamen en instituten, die werkzaam zijn op het gebied v a n den landbouw, d a n w e l daarmede i n nauw contact staan i n Nederland en i n I n d i ë , besloot de R a a d met algemeene stemmen het eeremetaal u i t te reiken aan d r . K E R B O S C H , i n het bijzonder voor zijn verdiensten op het gebied der kinacultuur. D r . D A M M E R M A N en na h e m d r . B E R N A R D voegden een
persoonlijk woord, getuigend v a n vriendschappelijke gevoelens, a a n de eenigszins officieuze redevoering toe. N a afloop der plechtigheid hielden de Faculteit v a n Technische Wetenschap en de heer en mevr. K E R B O S C H een druk bezochte receptie. Des avonds h a d i n het G r a n d Hotel-Preanger het gebruikelijke Curatoren en Faculteitsdiner plaats, waarbij, behalve de heer K E R B O S C H , nog als gasten aanzaten de vertegenwoordigers der Bataviasche Zusterfaculteiten, de vertegenwoordiger v a n het Departement v a n Onderwijs en de Voorzitter v a n den Natuurwetenschappelijken R a a d . V.
Wateronderzoek in Nederlandsch-Indië. A a n het Jaarverslag 1 9 3 1 v a n het gouvernementsproefstation te Manggarai, waarvan prof. d r . i r . C. P . M O M de leider is, ontleenen wij het volgende: Onderzocht werd het kiemvrij maken v a n water met behulp v a n Seitz-filters. Gevonden werd, dat het Seitzfilter gebruikt k a n worden: 1. voor het geheel kiemvrij maken v a n water met een laag kiemgetal. Gedurende de eerste 24 u u r zijn de resultaten goed, daarna moet de filterschijf worden vervangen door een andere. H e t apparaat moet, voor het opnieuw i n gebruik wordt genomen, gesteriliseerd worden; 2. o m het kiemgetal v a n oorspronkelijk helder maar b a c t e r i ë n - r i j k water te verlagen t o t minder d a n 20 kiemen per c m . Ook hier is de werkingsduur niet langer d a n 24 u u r te nemen. 3
V o o r het zuiveren v a n putwater, dat gesuspendeerde deeltjes bevat, is het filter niet practisch bruikbaar, terwijl het voor de zuivering v a n verontreinigd troebel oppervlaktewater ongeschikt is. Verder werden onderzoekingen verricht aangaande langzame zandfiltratie. Geconcludeerd werd, dat de langzame zandfiltratie met een snelheid v a n 1 5 c m per u u r bij een o-esloten filter, v a n gecoaguleerd en voorgefiltreerd k a l i water zeer bevredigende resultaten levert, waarbij wij zien, Vervolgens werd het spreekgestoelte ingenomen door dat de overdekking v a n het filter belangrijk bijdraagt t o t prof. i r . J . H . G . S C H E P E R S , die zijn hoorders boeide met de uiteenzetting over: „Problemen der hoogere geodesie", verlenging v a n den looptijd.
A . 262
Algemeen gedeelte 32.
Chloreering v a n het water n a het filter blijft echter aan te bevelen, vooral bij die bedrijven, welke niet over zeer deskundig personeel kunnen beschikken, of waar geregelde bacteriologische controle niet mogelijk is. Voorts werden verschillende monsters absorptie-kool onderzocht. Opvallend is het hooge vochtgehalte v a n verschillende koolsoorten. B i j den aankoop v a n kool is er daarom op te letten, dat besteld wordt een bepaald volume kool, dan wel dat i n de leveringsvoorwaarden een clausule wordt opgenomen omtrent het vochtgehalte en eventueele prijsvermindering, indien mocht blijken, dat het vochtgehalte boven het overeengekomen percentage stijgt. Het onderzoek naar het ontchlorend vermogen v a n de kool (Halbwertslange) en v a n het absorptievermogen is nog i n gang. Tenslotte worden de resultaten medegedeeld v a n onderzoekingen, verricht ten behoeve v a n een 30-tal centrale drinkwatervoorzieningen en een 5-tal ondernemingen. Het jaarverslag, dat een duidelijk beeld geeft v a n het belangrijk en veelomvattend werk, dat door het Proefstat i o n voor waterzuivering i n N e d . I n d i ë wordt verricht, raden wij een ieder, die belangstelt i n publieke h y g i ë n e , ter lezing a a n . V.
BERICHTEN V A N ALLERLEI AARD. De elfde samenkomst v a n het Internationaal Instituut voor Documentatie z a l v a n 30 Augustus tot 3 September 1932 te Frankfurt am M a i n , onder patronaat van de Deutsche N o r m e n Ausschuss, gehouden worden. Uiteraard staan t a l van voordrachten, deskundige bezoeken en uitstappen op het belangwekkende programma. H e t K o n i n k l i j k Instituut heeft het voorrecht dat het l i d i r . F . D O N K E R D U Y V I S als zijn vertegenwoordiger te genoemder plaats aanwezig zal zijn, en zich bovendien bereid verklaard heeft dengenen, die ter zake meerdere inlichtingen mochten wenschen, deze te verstrekken. Aanmeldingen (Conferentiebijdrage 12 R . M . ) bij D r . WALTHER
SCHTJERMEYER,
(Bibliothek
für
Kunst
und
Technik, Neue Mainzcrstrasse 47, F r a n k f u r t a m Main), die tevens inlichtingen verstrekt. Met ingang v a n 1 Augustus 1.1. zijn de fabriek en de kantoren v a n Stork-Hijsch en v a n de Werf Conrad op hetzelfde perceel te H a a r l e m aan het Noorder-BuitenSpaarne gevestigd. A a n de X X V I I e Koninklijke Nederlandsche Jaarbeurs, welke v a n 6 tot en met 15 September 1932 te U t r e c h t zal worden gehouden, zal wederom een Italiaansche sectie verbonden zijn, grooter en belangrijker dan die, welke als eerste proefneming deelnam aan de vorige najaarsbeurs.
BOEKENNIEUWS. Bespreking. V . I . V . Ie Jaargang, n ° . 1. Viermaandelijksch B l a d , J u l i 1932. Technische Mededeelingen der Vlaamsche Ingenieursvereeniging. „ H i e r is het eerste nummer van het nieuwe tijdschrift: Technische Mededeelingen van de Vlaamsche Ingenieursvereeniging. Pas is deze vereeniging aan dc kinderschoenen ontgroeid — dat blijkt wel uit haar stijgend ledental (straks zal dit 300 overschrijden), haar drukke werkzaamheden en de groeiende sympathie en belangstelling in den lande — of daar rees de nood aan een eigen tijdschrift." Zoo l u i d t het blijde begin v a n het „ A a n de lezers!" in het pas geboren zusterorgaan, welks verschijning wij met vreugde en sympathie begroeten, hetgeen niemand verwonderen z a l die zich ons artikel over het tweede Vlaamsche Technische Congres (De Ingenieur n ° . 16, jaarg.
No. 32 — 1932
1932, blz. A 153) herinnert en i n het eerste n u m m e r d e drie opstellen leest, geheeten: Praetische H a n d l e i d i n g bij de berekening v a n verlichtingen door middel v a n lampen met lijnvormige gloeidraden of met behulp v a n lichtbuizen door i r . E . L . J . M A T T H E W S ; Beschouwingen over sensimetrie door i r . J . E . D E L A N G H E en ten slotte H e t L a b o r a t o r i u m voor H y d r a u l i c a en Waterbouwkunde te Delft door i r . K . J . T I S O N . Onzen Zuid-Nederlandschen collega's hulde voor den durf i n deze tijden zoo'n publicatie aan te vatten en kracht gewenscht o m haar voort te zetten. C.
OFFICIEELE BERICHTEN. Nederland. Bij K o n . besluit v a n 26 J u l i 1932 zijn, met ingang v a n 1 Augustus 1932, benoemd tot tweede-luitenant (bij het wapen der genie, bij het regiment genietroepen, H . C O O L , J. H . HOGENDOORN, J. KROES, W. VAN DIJK, J. H . ACKERS T A E E , H . J . V A N D E R H A G E en A . N O T E B O O M , allen cadet-
sergeant v a n het derde studiejaar v a n de K o n . Militaire Academie) Bij K o n . besluit v a n 26 J u l i 1932 is aan den reserveeerste-luitenant ir. J . E . V . D I N G E M A N S , v a n het regiment genietroepen, op verzoek, eervol ontslag als zoodanig verleend u i t den militairen dienst. Ned. O o s t - I n d i ë . Waterstaat en 's Bands B.O.W. Benoemd: tot ingenieur l e k l . , i r . R a d e n Mas N O T O " D I I I N I N G R A T , ingenieur 2e k l . bij genoemden dienst. Verleend: wegens zesjarigen dienst, acht maanden verlof naar E u r o p a , aan den ter beschikking v a n de provincie Oost-Java gestelden ingenieur 2e k l . , i r . H . B O K H O R S T , met bepaling, dat hij zijn betrekking op een nader te bepalen dag i n de maand Augustus 1932 z a l nederlegegn. Ontslagen: met ingang v a n ultimo Augustus 1932, op verzoek, wegens volbrachten diensttijd, eervol, i r . J . R . G A A T J E , hoofdambtenaar op non-activiteit, laatstelijk hoofdingenieur, inspecteur voor de Buitengewesten, onder dankbetuiging voor de langdurige diensten door hem aan den Lande bewezen. Dienst der Staatsspoor- en Tramwegen. Benoemd: tot hoofdingenieur afdeelingschef bij de Staatsspoor- en tramwegen, i r . G . F . B U I I G , tijdelijk w aarnemend hoofdingenieur afdeelingschef bij den genoemden dienst; tot ingenieur l e k l . , i r . J . E . L O K E , thans tijdelijk belast met de f u n c t i ë n dier betrekking bij genoemden dienst. Ontslagen: met ingang v a n 28 J u n i 1932, op verzoek, wegens volbrachten diensttijd, eervol, i r . K . P . T H . B E R K H O U T , chef der 3e Afdeeling v a n de Westerlijnen. Tijdelijk belast: met de waarneming der betrekking v a n chef v a n de 3e afdeeling bij den E x p l o i t a t i e k r i n g Westerlijnen op J a v a , i r . D . J A N S E N , thans hoofdingenieurafdeelingschef bij genoemden dienst; met de waarneming der betrekking v a n hoofdingenieur-afdeelingschef i r . H . P . H Y M A N S V A N A N R O O Y , thans ingenieur l e k l . b i j genoemden dienst. Dept. van Gouvernementsbedrijven. Benoemd: tot hoofd v a n het Technisch-economisch A d viesbureau ir. F . T . M E S D A G , hoofdingenieur bij dat bureau; tot hoofdingenieur bij het Technisch-economisch Adviesbureau dr. ir. L . J . D É V E N , ingenieur l e k l . bij dat bureau. r
Techn. Hoogeschool te Bandoeng. Belast: voor den verderen duur v a n het aan den buitengewonen lector i n de werktuigbouwkunde bij de Technische Hoogeschool te Bandoeng, i r . P . F . A . V O N W O L Z O G E N K Ü H R , verleend verlof naar E u r o p a , met het geven v a n onderwijs i n genoemd v a k bij gemelde Hoogeschool, de b u i t e n g e w o n ë hoogleeraar i n de electrotechniek bij die onderwijsinrichting, prof. i r . J . N . V A N D E R L E Y .
A. 263
Algemeen gedeelte 32.
No. 32 — 1932
Ontheven: met ingang van 30 J u n i 1932, wegens vertrek, eervol v a n de tijdelijke waarneming van de betrekking v a n buitengewoon lector i n spoorwegen, emplacementen en beveiliging bij de Technische Hoogeschool te Bandoeng, i r . C. L . D E V O O G T .
Benoemd: met ingang v a n 30 J u n i 1932, tot buitengewoon lector i n spoorwegaanleg-, opname, -onderhoud, -emplacementen cn beveiligingen bij de Technische Hoogeschool te Bandoeng, R . M . W E I T Z E N B Ö C K , hoofdingenieur bij de Staatsspoor- en tramwegen aldaar. Onderwijs. Geplaatst: te B a t a v i a ir. A . V A N O S E N B R U G G E N , leeraar in de W i s - en N a t u u r k u n d e aan de K o n i n g W i l l e m I I I school.
PERSONALIA. * De Directeur v a n Gouvernementsbedrijven ir. D . D E I O N G I I W z n . uit Bandoeng, onlangste 's-Gravenhage afstapt, is voornemens aan het eind dezer maand wederom per vliegtuig, naar zijn standplaats terug te keeren. * Ir. J . B . S N E T I I E A G E , raadgevend ingenieur te NewY o r k , is, na een negenjarig verblijf aldaar, per S.S. „ S t a t e n d a m " met kort verlof hier te lande aangekomen. * P e r „ I n d r a p o e r a " (27 J u l i 1932 v a n Rotterdam) is naar N e d . I n d i ë vertrokken: i r . C. S. V A N H A E F T E N , ingenieur bij den Dienst v a n den Mijnbouw i n N e d . Indië. KONINKLIJK INSTITUUT V A N INGENIEURS 's-Gravenhage - Prinsessegracht 23 - Tel. 117692 - Giro 9995 V e r s l a g , tevens N o t u l e n der vergadering v a n het K o n i n k l i j k Instituut v a n Ingenieurs, gehouden te 's-Gravenhage op V r i j d a g 29 J u l i 1932 i n het Instituutsgebouw Prinsessegracht 23 te 10.30 voorm. (Zie Programma i n De Ingenieur 1932, n ° . 30, blz. A . 256). H e t is een opvallend en heugelijk feit, dat de samenkomsten van het Instituut of v a n de Afdeelingen, wanneer zij i n de eigen woning plaats vinden, i n het algemeen een allerprettigst karakter van intimiteit en opgewektheid dragen, een broederlijke sfeer zou men het kunnen noemen, welke den bezoeker, aan het eind, tevreden en erkentelijk voor het genotene, de vergaderzaal doet verlaten. Zoo ook ten aanzien v a n de i n hoofde vermelde gebeurtenis. Wegens uitstedigheid v a n den Voorzitter en van zijn directen plaatsvervanger, was dc moker van het gezag i n de hand gelegd van het oudste R a a d s l i d , jhr. ir. C. E . W . V A N P A N H T J Y S , die helaas moest aanvangen met het herdenken van een tweetal leden, sinds de vorige samenkomst op 28 J u n i 1.1., aan het Instituut ontvallen. H u n namen luiden: Prof. i r . W . A . K N O T , oud-lid van den R a a d v a n Bestuur, oud-Hoogleeraar aan de Technische Hoogeschool te Delft, die 29 J u n i 1932 overleed en omtrent wien een levensbericht voorkomt i n De Ingenieur 1932, n°. 29. Ir. P . W I T K A M P , technisch adviseur der N . V . Vereenigde Klattensehe Cultuur-Maatschappijen, wiens levensdraad 12 J u l i 1932 werd afgesneden en aangaande wiens werkzame ingenieursloopbaan op J a v a nog gegevens ter nadere publicatie worden verzameld. H e t tweede punt der agenda leverde het ongewone voorval, dat een l i d over de Notulen een opmerking wenschte te maken, d i t niet deed i n den v o r m v a n een rectificatie
omtrent een minder juist weergegeven of vergeten deel van het vroeger verhandelde, doch het woord vroeg, om hidde te betuigen voor de huidige wijze der samenstelling van het verslag, welke de lectuur daarvan aangenaam deed wezen. De Vergadering betuigde haar instemming met de woorden v a n den spreker, het immer zoo belangstellende l i d L . C.
STEFFELAAR.
De ballotage v a n nieuwe leden, twee gewone en vier buitengewone, leverde geen moeilijkheden, nadat dc sternopname toevertrouwd was geworden aan het R a a d s l i d ir. .1. O . D E K A T en
het
lid ir. W .
A.
SLINKERS.
H e t moge zijn nut hebben de vraag te stellen, waarom niet meer leden hun desbetreffende taak, welke toch zeer eenvoudig wordt gehouden, vervullen. Ook nu weer bleek nog geen twee-derde deel der aanwezigen, i n totaal 60 a 70 personen, den stemplicht te hebben v e r v u l d , gelukkig allen in toelatenden z i n . H e t was aardig, dat de zoon v a n een der sprekers op de vergadering, juist dezen dag, het voorbeeld v a n zijn vader volgend, zich ook tot Instituuts-lid zag bevorderd; wellicht dat hierin een verder gaande belofte voor de toekomst schuilt. Ook de Mededeelingen, enz. waren, i n verband met de omstandigheid, dat de vorige Instituutssamenkomst nauw een maand geleden werd gehouden, v a n korten omvangen beperkten zich tot het bekendstellen v a n de feiten: a. dat de President en Algemeen Secretaris het Instituut vertegenwoordigd hadden op het 4—12 J u l i te Parijs gehouden, zeer geslaagde Internationaal Eleetriciteitscongres, (zie De Ingenieur n ° . 29); b. dat de inleiding tot het bezoek aan het stikstofbedrijf der Staatsmijnen i n L i m b u r g , door prof. dr. ir. F . K . TTT. V A N I T E R S O N en de aansluitende excursie, gehouden zullen worden resp. 26 en 29/30 September 1932. c. dat het 8 5 - j a r i g b e s t a a n v a n het I n s t i t u u t , waarvan de datum op 31 Augustus a. s. valt, niet op bijzondere wijze zal worden herdacht. Voorts wenschte de President zijn buurman, den Algemeen Secretaris, geluk met de hem persoonlijk en het Instituut vereerende aanwijzing als l i d der internationale commissie van deskundigen, benoemd door den Volkenbond, ten aanzien v a n het geschil tusschen den Vrijstaat Danzig en de Republiek Polen, over het gebruik v a n de haven der genoemde stad. (Vide De Ingenieur v a n 1 J u l i 1932). De
voordracht v a n
het
l i d ir. M A R C E L D E J O N G H ,
uit
R o m e , met als onderwerp „Dc drooglegging der Pontijnsche Moerassen" was hierop aan de orde. I n woord en beeld verhaalde onze ex-landgenoot, die in jonger jaren zijn sporen op technisch gebied i n Nederland verwierf, op onderhoudende wijze v a n hetgeen te aangeduider plaatse, onder den kraehtigen invloed v a n de huidige Italiaansche Regeering tot stand was en wordt gebracht. Zulks zal ook aangenaam geklonken hebben i n de ooren v a n de heeren B E R R I , consul v a n I t a l i ë te R o t t e r d a m en N O T A R A N G E L I , h a n d e l s a t t a c h é bij de Italiaansche legatie te 's-Gravenhage, die g e t w e ë e n , den persoonlijk verhinderd zijnden Gezant v a n hun R i j k , vertegenwoordigden. De voordracht zal i n het Weekblad afzonderlijk worden opgenomen, met toevoeging van de daarop gevolgde beraadslaging. E r was een moment van stille ontroering voor de betrokkenen, toen een der nestoren i n de vergadering', het l i d ir. H . A . V A N I J S S E L S T E Y N , namens hemzelve en de opgekomen Rotterdamsche jonge garde v a n weleer, alvorens een vraag aan den inleider te stellen, naar voren bracht, hoe hier, na een kwart-eeuw afwezigheid v a n den vaderlandschen bodem, als begaafd spreker was opgetreden, de zoon v a n een man, eenmaal een der technische voorgangers i n Nederland, i n wien velen h u n onvergetelijken leermeester en ouderen vriend erkenden.
A . 264
Algemeen gedeelte 32.
N a de pauze, welke de aanwezigen had doen verspreiden, wijl het noenmaal dit keer niet gezamenlijk werd genoten, keerden verschillenden v a n de ochtendbezoekers op de Prinsessegracht 23 terug, versterkt door de rijen v a n nieuwkomers w.o. door den President speciaal het w e l k o m werd toegeroepen aan den sinds enkele dagen, per vliegtuig u i t Bandoeng gereisden Directeur v a n Gouvernementsbedrijven, het l i d i r . D . D E I O N G I I W z n , die, na een „ v l u c h t i g "
bezoek v a n enkele weken aan Nederland, op gelijksoortige wijze naar J a v a zal terugkeeren. Toen vertolkte i r . A . P E A T E op heldere wijze zijn i n zichten over: „Het ontwerp-havenschap van de Rijn- en Maasmonden'" waartoe een korte inleiding reeds verstrekt was i n De Ingenieur n ° . 30, blz. A 254 en waaromtrent het uitvoerig verslag met de daarop gevolgde opgewekte discussie i n een der volgende nummers v a n ons orgaan zal worden geplaatst. De Hoofdredacteur hoopt, dat daarmede niet besloten zal wezen de rij v a n artikelen en beschouwingen, aan d i t zoo belangrijke onderwerp te wijden. Ondanks de geboden restrictie i n den omvang v a n het weekblad, moet voortgegaan worden met de gedachtenwisseling over en het t o t klaarheid brengen v a n d i t voor ons land zoo uiterst gewichtige en veelomvattende onderwerp, een actie, waaraan de met het Instituut zeer bevriende Maatschappij voor Nijverheid en H a n d e l , i n ruime mate deel z a l nemen. (Tijdschrift Maatschappij-Belangen, J u l i 1932, b l z . 154). Tegen vijven k o n het R a a d s l i d i r . R . J . V A N L I E F . , die zijn collega j h r . i r . C. E . W . V A N P A N H U Y S had opgevolgd als tijdelijk President, met een geestige herinnering aan de i n I n d i ë bij zoovele ambtenaren v a n het Binnenlandsch Bestuur gcheerscht hebbende „ O c e a n i t i s " de welgeslaagde vergadering sluiten. 's-Gravenhage, 1 Augustus 1932. . De Ir. Ir.
Nederlandsche
Commissie v a n de N o t u l e n : M.
H.
WOUTER
DAMME, COOL,
President. Secretaris.
technisch-wetenschappelijke literatuur. ) 1
Mei 1 9 3 2 . 551.5(043) — M e t e r e o l o g i e .
W i n d en regen.
VER-
P L A N K E . Polyt. Weekbl. p. 2 4 5 — 2 4 9 ( 1 9 3 2 ) .
6 2 1 . 3 1 5 . 1 : 5 3 8 . 5 6 — L o o p g o l v e n . Het ontstaan van loopgolven ten gevolge van atmospherische ontladingen, alle leidingsconstanten i n aanmerking genomen. V A N D E R V E E N . Polyt. Weekbl. p. 2 2 7 — 2 8 0 ( 1 9 3 2 ) . 0 2 1 . 6 4 3 . 2 3 — B u i s 1 e i d i n g.
Het
leggen van
een
5 0 0 mm wijde gelaste stalen buisleiding. S C H N E I D E E . Water p. 1 0 5 — 1 0 7 ( 1 9 3 2 ) .
621.838.00415 — K o p p e l i n g .
Het nuttig effect van
de Vulkan koppeling. A N D R I E S S E N . Schip p. 1 2 5 — 1 2 7 ( 1 9 3 2 ) .
6 2 5 . 8 5 — W e g e n b o u w . E e n nieuwe methode voor een stroef wegoppervlak. H E L L M U T H . Wegen p. 2 5 7 — 2 6 1 (1932). 625.878 — R u b b e r b e s t r a t i n g . p. 2 2 9 — 2 3 1 ( 1 9 3 2 ) .
D E K K E R . Wegen
626.8 — B e v l o e i i n g . Het instituut van den Oeloeoeloe pembagian i n de irrigatieafdeeling „ P e m a l i - T j o m a l " G R A A D T V A N R O G G E N . Waterstaatsing. p .
627.833 — O v e r l a a t .
122—130
(1932).
De onvolkomen overlaat. V L U G -
T E R . Water staatsing. p. 1 0 7 — 1 2 2 ( 1 9 3 2 ) .
628.971:712.2
—
Buitenverlichting.
Parkver-
lichting. T R O O S T E R . Electrotechn. p. 1 2 2 — 1 2 4 ( 1 9 3 2 ) .
6 2 9 . 1 2 . 0 1 4 . 6 — R o e r . Simplex-Balansroer van het Tankschip „ B a t u m s k i Soviet" en „ B e n t e Maersk". D E J O N G . Schip p . 1 2 3 — 1 2 4 ( 1 9 3 2 ) .
6 2 9 . 1 2 . 0 0 6 2 ( 4 9 2 ) — P r o e f s t a t i o n . Het Nederlandsen Scheepsbouwkundig proefstation. TROOST. Schip p. 1 1 0 — 1 1 7 (1932).
) In deze opgave zijn niet opgenomen de artikelen uit De Ingenieur. Voor de origineelen wende men zich tot de Nijverheidsconsulenten of het Ned. Inst. voor Documentatie en Registratuur (ook voor opgaven van buitenlandsche literatuur) of tot de bibliotheek van het K o n . Inst. v . Ing.
No. 32 — 1932
658.8.08:612.3(73)— V e r k o o p . De verkoop van verbruikstocstellen door Amerikaansche electriciteitsbedrijven. B A K K E R . Electrotechn. p. 109—112 (1932). 662.013.1:536.421 — A s c h. Vergelijkende verweeking en smeltpuntbepalingen van steenkolenasch. P I E T E R S en S M E E T S .
Gas p. 171—172 (1932). 662.93 — V u u r h a a r d . Vuurhaarden met waterkoeling. R O O S A . Polyt. Weekbl. p. 280—281 (1932). 665.7.074.371 — G a s z u i v e r i n g . Het vraagstuk van de zwavelwaterstofzuivering van gas met ijzeraarde. S T E I N K A M P . Gas p. 182—188 (1932). 665.7.074.388 — G a s r e i n i g i n g . Naphtaline-uitwassching uit gas met behulp van vloeistoffen. P I E T E R S . Gas p. 202—203 (1932). 666.1(09):738 — G l a s . C O P I J N . Polyt. Weekbl. p. 293— 297 & 309—313 (1932). 667.6.0014 — V e r f s t o f f e n . Het onderzoek van verfstoffen, verfpasta's en verven. M A T T H I J S E N . Polyt. Weekbl. p. 325—330 & 343—346 (1932). 69.032.22 — W o l k e n k r a b b e r . De wolkenkrabber aan het Daniël Willinkplein. T J A D E N . Bouwbedrijf p. 133—137 (1932). 097.39 — G a s v e r w a r m i n g . Ervaringen, opgedaan met de gasverwarming met centrale mechanische afzuiging van de verbrandingsprodukten i n de Groote of Martinikerk te Bolsward. T H E U N I S S E N . Gas p. 191—200 (1932). 725.23 — K a n t o r e n b o u w . Handelsgebouw Candida. Arch. F . A . Warners. W A T T J E S . Bouwbedrijf p. 145—148 (1932). J u n i 1932. 530.12:537.568 — R e l a t i v i t e i t s t h e o r i e . Théorie relativiste de l'intcraction de deux particules chargées. F O K K E R , Physica p. 145—152 (1932). 536.33:536.46:537.523 — S t r a l i n g . Temperatuurstraling bij vlammen en bij ontladingen i n gassen. D R U Y V E S T E Y N en D E GROOT, Physica p. 153—166 (1932). 535.61-3 — U l t r a v i o l e t t e s t r a l i n g . Rapport over ultra-violetverlichting opgesteld door het Nederlandsch Nationaal Verlichtingscomité. — Physica p. 83—110 (1932). 537.521.6 — D o o r s l a g s p a n n i n g . Nieuwe metingen over de doorslagspanningen van edelgassen. P E N N I N G , Physica p. 65—82 (1932). 538.23 — H y s t e r e s i s . Over het verband tusschen de hysteresis kromme en de maagdelijke kromme bij ferromagnetisehe stoffen. E L L E N B A A S , Physica p. 125—132 (1932). 548.53 — R e k r i s t a l l i s a t i e . Rekristallisatieverschijnselen. V A N A R K E L , Polyt. Weekbl. p. 397—400, 405— 409 en 421—424 (1932). 553.7 — B r o n. De mineraalwaterbron te Maastricht. J O N G M A N S en D R I E S S E N , Water p. 137—144 (1932). 613.63 — B e r o e p s h y g i ë n e . Gezondheidsbenadeeling door zandstraalblazen. V A N B E M M E L , Polyt. Weekbl. p. 363— 306 (1932). 621.383 — C e l . De photo-electrische cel van Patin. N O A C K , Radionieuws p. 94—95 (1932). 621.396.615.1:621.385.032.25 — Z e n d l a m p . Over de werking van schcrmroosterzendlanipen. D E L U S S A N E T D E L A S A B L O N I E R E , Radionieuws p. 65—74 (1932). 621.396.621 — R o o s t c r-a n o d e-c a p a c i t e i t. De invloed van de rooster-anode-capaciteit van de detectorlamp in toestellen zonder terugkoppeling. V A N S L U I T E R S , Radionieuws p. 61—62 (1932). 621.396.621.52 — T e r u g k o p p e l i n g . Over de met terugkoppeling bereikbare versterking. V A N S L O O T E N , Radionieuws p. 33—37 (1932). 621.396.662.3:621.396.722 — F i l t e r . E e n radio-ontvanger
met
brugfilter.
BURCH
en
SMALLPEICE,
Radionieuws
p. 87—94 (1932). 621.882.5 — M o e r b o r g i n g. Welke moer moet boven zijn bij een moerborging met 2 moeren? B Ü S T R A A N , Polyt. Weekbl. p. 379—380 (1932).
OPEN BETREKKINGEN. Mededirecteur bij instelling (zie a d v . i n no. 31) A l g . secretaris bij commerc, vereeniging (zie adv.)
x
GEZOCHTE
BETREKKINGEN.
Civiel ingenieur zoekt w e r k k r i n g (zie adv.)
