De in deze pdf vermelde gegevens zijn ter informatie en onder voorbehoud van type- en schrijffouten. Afgelopen week daalde de euro flink als gevolg van het opkopen van staatsobligaties door Draghi. Gelukkig heeft Oekraïne weer geld over gemaakt. Hierdoor daalde gas flink donderdag.
ja
1
De in deze pdf vermelde gegevens zijn ter informatie en onder voorbehoud van type- en schrijffouten. Afgelopen week daalde de euro flink als gevolg van het opkopen van staatsobligaties door Draghi. Gelukkig heeft Oekraïne weer geld over gemaakt. Hierdoor daalde gas flink donderdag.
Marktvisie Nu
Macroeconomisch
Vorige keer
Verwachting komende week
Hoogste
Laagste
Rustige week op de beurzen
AEX
469.5
466.2
507.8
376.3
USD per EUR
1.056
1.063
1.393
1.053
Olie Brent ($) Front month Elektra (EUR/MWh)
Alle ogen van de markt gericht op de OPEC-vergadering 44.94
44.83
115,5
44.90
Laagste punt elektriciteitsprijzen ligt achter ons
Cal 16, base, NL
33.92
33.63
44.40
33.60
Cal 16, peak, NL
42.32
41.30
54.95
41.30
Gas (EUR/MWh)
Tijdelijke spanning rondom gasleveringen Oekraïne
Cal 16
18.10
17.37
26.34
16.80
Day Ahead
17.98
17.29
27.20
14.95
2
De in deze pdf vermelde gegevens zijn ter informatie en onder voorbehoud van type- en schrijffouten. Afgelopen week daalde de euro flink als gevolg van het opkopen van staatsobligaties door Draghi. Gelukkig heeft Oekraïne weer geld over gemaakt. Hierdoor daalde gas flink donderdag.
Macro-economie Afgelopen week Door ‘Thanksgiving’ in de Verenigde Staten was het een rustige week op de beurzen. Cijfers uit China zorgden ondertussen voor wat onrust, de winsten van de industrie daalden met 4,6% ten opzichte van oktober vorig jaar. Dit is op zichzelf geen bijzonder feit, maar omdat dit al de vijfde maand op rij was waarin de economie van China afremde, is het geen positief nieuws. Het negatieve effect van het neerhalen van een Russisch gevechtsvliegtuig was maar kortstondig op de beurzen. Vooruitblik De hele markt kijkt uit naar de ECB-meeting van donderdag 3 december. Er wordt verwacht dat de centrale bank nieuwe verruimingsmaatregelen aankondigt waarmee de concurrentiepositie van Europa verbetert en de deflatie wordt tegengegaan. De FED heeft later in december een vergadering en daar wordt nu al verwacht dat de rente wordt verhoogd.
3
De in deze pdf vermelde gegevens zijn ter informatie en onder voorbehoud van type- en schrijffouten. Afgelopen week daalde de euro flink als gevolg van het opkopen van staatsobligaties door Draghi. Gelukkig heeft Oekraïne weer geld over gemaakt. Hierdoor daalde gas flink donderdag.
Wisselkoers (dollar per euro) De euro zakt naar een nieuw record ten opzichte van de dollar. Met een actuele waarde van ongeveer 1,05 dollar is er de laatste week weer een stuk van de waarde afgesnoept. Zoals al bij de vooruitblik van de macro-economie is beschreven, komt dit door de verwachte maatregelen van de ECB en FED. De ECB vergroot naar verwachting de monetaire maatregelen om deflatie tegen te gaan en de FED doet mogelijk het tegenovergestelde en verhoogt de rente. Voor de FED is het bijna 10 jaar geleden dat de rente voor het laatst gestegen is.
Wisselkoers
USD per EUR 1,20
GBP per EUR 0,75
1,18
0,74
1,16
0,73
1,14
0,72
1,12
0,71
1,10
0,70
1,08 1,06
0,69
EURUSD
0,68
EURGBP
1,04
0,67
1,02
0,66
1,00 2-nov
0,65 9-nov
16-nov
23-nov
30-nov
4
De in deze pdf vermelde gegevens zijn ter informatie en onder voorbehoud van type- en schrijffouten. Afgelopen week daalde de euro flink als gevolg van het opkopen van staatsobligaties door Draghi. Gelukkig heeft Oekraïne weer geld over gemaakt. Hierdoor daalde gas flink donderdag.
Olie, kolen Afgelopen week De olie beleefde een volatiele week, maar uiteindelijk is er week op week niets veranderd aan de prijs en blijft het niveau van net onder de 45 dollar/vat gehandhaafd. De sterke bewegingen van de markt laten duidelijk zien dat er spanning is in de markt. De oplopende prijzen aan het begin van vorige week werden namelijk veroorzaakt door uitspraken van het kabinet van Saoedi-Arabië. Zij verklaarden dat ze bereid waren samen te werken met OPEClanden en zelfs niet OPEC-landen om de oliemarkt meer stabiliteit te brengen. De daling aan het einde van de week werd dan weer veroorzaakt door de realiteit die doordrong tot de markt; namelijk een vertragende Chinese economie en toenemende olievoorraden in de Verenigde Staten. Kolen Bij de start van de klimaattop in Parijs is het al duidelijk dat kolen niet als brandstof voor de toekomst gezien worden. Verschillende grote Europese financiële instituten hebben dan ook aangekondigd dat ze de investeringen in de kolensector zullen reduceren om daarmee een transitie naar schone energie mogelijk te maken. Tegelijkertijd is dit voor sommige landen zoals India een onmogelijk doel. Het land heeft al moeite om aan alle elektriciteitsvraag te voldoen en kolen blijven de goedkoopste manier om energie te produceren. Hoe de klimaattop invloed zal hebben op de wereldwijde vraag naar kolen, is daarom moeilijk in te schatten. Duidelijk is wel dat de ontwikkelde landen streven naar een reductie van de kolengerelateerde CO2-uitstoot.
USD/BBL 60
Brent oil, front month
46
55
44
50
42 40
45
38
40
36 Brent Crude USD/BBL
35 30 2-nov
EUR/BBL 48
Brent Crude EUR/BBL
9-nov
16-nov
23-nov
34 32 30 30-nov 5
De in deze pdf vermelde gegevens zijn ter informatie en onder voorbehoud van type- en schrijffouten. Afgelopen week daalde de euro flink als gevolg van het opkopen van staatsobligaties door Draghi. Gelukkig heeft Oekraïne weer geld over gemaakt. Hierdoor daalde gas flink donderdag.
Vooruitblik Alle ogen zijn gericht op vrijdag 4 december. Op deze dag wordt een OPEC-meeting gehouden die in potentie het huidige olieprijsniveau volledig kan veranderen. Sinds vorig jaar zijn de OPEC-landen begonnen met een prijsoorlog die ervoor gezorgd heeft dat de olieprijs van boven de 100 dollar/vat naar 45 dollar/vat gedaald is. Door deze beslissing zijn veel milieubeslissingen op de lange baan geschoven omdat alternatieven voor olie veel duurder zijn en nieuwe olieprojecten in concurrerende landen zijn geannuleerd of uitgesteld. De kans dat de OPEC het huidige beleid verandert, is niet groot. Maar als het gebeurt, zullen de gevolgen groot zijn. Tot de meeting van vrijdag zal de oliemarkt nerveus reageren en nervositeit betekent vaak hogere prijzen.
6
De in deze pdf vermelde gegevens zijn ter informatie en onder voorbehoud van type- en schrijffouten. Afgelopen week daalde de euro flink als gevolg van het opkopen van staatsobligaties door Draghi. Gelukkig heeft Oekraïne weer geld over gemaakt. Hierdoor daalde gas flink donderdag.
Gas Korte termijn Aan het begin van de week was onrust door het neerhalen van een Russisch gevechtsvliegtuig de reden dat de gasprijzen kortstondig opliepen. Er bestond namelijk een kans dat Rusland sancties zou aankondigen voor de levering van gas aan Turkije of zelfs aan Europa. Gelukkig leek het incident aan het einde van de week met een sisser af te lopen en zijn er geen sancties afgekondigd die betrekking hebben op de energie-aanvoer. Vanaf dat moment nam het realisme in de markt weer de overhand en daalden de prijzen op de korte termijn. Dat kwam voornamelijk door het warme weer en zelfs een outage in Noorwegen kon deze daling niet tegenhouden. Lange termijn Woensdag kwam er plotseling nieuws naar buiten dat Rusland de gasleveringen aan Oekraïne stopzette doordat er niet voor meer gas betaald was. Dit nieuws maakte de markt aan het schrikken, maar dit kalmeerde al snel toen het bericht gepubliceerd werd dat Oekraïne meer dan genoeg gas in voorraad heeft en niet perse meer wil afnemen. Door het nieuws bleef er wel een onzekerheidspremie achter in de markt die pas verdwijnt als het weer rustig is in Oekraïne en de stroom weer hersteld is naar de Krim. De gasprijs eindigde daardoor deze week weer net wat hoger. Daarnaast was er behoorlijk wat nieuws aan het LNG-front de afgelopen week. Het belangrijkste was de beweging van de LNG-prijzen. Deze zijn de afgelopen tijd behoorlijk gezakt onder druk van de tegenvallende vraag uit Azië. Zowel Zuid-Korea als Japan nemen steeds minder gas af, Japan zelfs 13% minder dan in dezelfde periode vorig jaar. Dit komt voornamelijk door het opstarten van kerncentrales die nu weer een groot gedeelte van de elektriciteitsvraag voorzien en door energiebesparingsmaatregelen. Ander bijzonder nieuws kwam uit de koker van Gazprom. Dit bedrijf besloot om alle export van een nieuwe LNG-installatie-in Kameroen te kopen vanaf de start levering in 2017. Hiermee spreidt Gazprom zijn risico's door de activiteiten in LNG uit te breiden.
7
De in deze pdf vermelde gegevens zijn ter informatie en onder voorbehoud van type- en schrijffouten. Afgelopen week daalde de euro flink als gevolg van het opkopen van staatsobligaties door Draghi. Gelukkig heeft Oekraïne weer geld over gemaakt. Hierdoor daalde gas flink donderdag.
EUR per MWh 18,5
TTF en Zeebrugge gas
18,0
17,5
17,0
16,5
Zeebrugge Cal16 Cal-16 TTF
16,0 2-nov
TTF day-ahead
9-nov
16-nov
23-nov
30-nov
Vooruitblik De weersvooruitzichten voor de eerste twee weken van december zijn op dit moment 3-5 graden warmer dan normaal. Met hoge temperaturen en solide aanvoer van gas staan de prijzen naar verwachting onder druk. Zoals elke winter zijn het vooral de temperaturen die de prijs zullen sturen. Met de rustige start van de winter dit jaar zijn de storages vol genoeg om normale koude af te wenden. De lange termijn gasprijzen kennen wat meer onzekerheid door de Oekraïne, maar dat is dan ook het enige wat er aan de hand is. De aanvoer van gas in Europa is zeer goed en de vraag is laag. Zonder de onzekerheid is er reden voor een lagere gasprijs, nu heerst door een beetje onzekerheid een neutrale vooruitblik.
8
De in deze pdf vermelde gegevens zijn ter informatie en onder voorbehoud van type- en schrijffouten. Afgelopen week daalde de euro flink als gevolg van het opkopen van staatsobligaties door Draghi. Gelukkig heeft Oekraïne weer geld over gemaakt. Hierdoor daalde gas flink donderdag.
Elektriciteit Korte termijn (elektra voor morgen en volgende maand) De december-prijzen gingen de afgelopen week sterk omhoog toen er even een koudefront over het land trok. Actueel weer had daarmee zelfs invloed op maandprijzen. De prijzen van de eerste maanden in 2016 waren niet onder de indruk van deze beweging en bewogen bijna niet. Op de spotmarkt zijn de prijzen laag voor de tijd van het jaar doordat er veel wind staat. Deze trend is wel opwaarts, terwijl verwacht was dat het warme weer meer drukkende invloed zou hebben op de prijs. Lange termijn Het is bijna 2016 en het lijkt wel of de handelaren dat ook weten. De prijzen voor levering in 2016 blijven grotendeels gelijk terwijl andere jaren sterker bewegen. Deze verdere jaren 2017 en 2018 stijgen door de stijgende gas- en kolenprijs. Beide commodities zorgen voor voldoende opwaartse druk om de elektriciteitsprijzen verder van het laagste punt weg te krijgen. Deze verdere jaren zijn gemiddeld 1,10 eur/MWh boven het laagste punt van de afgelopen 12 jaar uitgekomen. Dat geeft niet alleen aan hoe laag dit record was, maar vooral ook dat het huidige prijsniveau veel lager is dan veel analisten verwacht hadden. Maandag werd bekend dat de kerncentrales Doel 1 en Doel 2 nog 10 jaar open blijven. Hiermee is op het nippertje voorkomen dat de centrales per 1 december uitgeschakeld zouden moeten worden.
Elektriciteit
EUR/MWh 44 42 40 38 36 34
Cal16 NL Piek Cal16 NL Basis
32 30 2-nov
Cal16 BE Base
9-nov
16-nov
23-nov
30-nov
9
De in deze pdf vermelde gegevens zijn ter informatie en onder voorbehoud van type- en schrijffouten. Afgelopen week daalde de euro flink als gevolg van het opkopen van staatsobligaties door Draghi. Gelukkig heeft Oekraïne weer geld over gemaakt. Hierdoor daalde gas flink donderdag.
Vooruitblik Met warmer weer in het verschiet kunnen de powerprijzen wat dalen. Bijzonder genoeg heeft dit de afgelopen dagen juist niet geleid tot lagere prijzen. De lange termijnprijzen trekken zich niets aan van dit korte termijn weerseffect en zoeken hun eigen weg. Door de neutrale gasprijs zal de beweging van de powerprijzen ook niet bijzonder zijn.
10
De in deze pdf vermelde gegevens zijn ter informatie en onder voorbehoud van type- en schrijffouten. Afgelopen week daalde de euro flink als gevolg van het opkopen van staatsobligaties door Draghi. Gelukkig heeft Oekraïne weer geld over gemaakt. Hierdoor daalde gas flink donderdag.
Darkspread en sparkspread De dark en spark spreads voor 2016 blijven constant doordat de componenten van deze spreads ook zijwaarts bewegen. Voor de verdere jaren is het een ander beeld omdat de elektriciteitsprijzen net wat harder omhoog bewegen dan de gas- en kolenprijzen. Door de correctie van de afgelopen weken is deze opwaartse beweging lang niet voldoende om dit te compenseren.
EUR/MWh
Dark spread, Spark spread
EUR/MWh
16,0
6,0
15,0 5,0
14,0 13,0
4,0
12,0 11,0
3,0
10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 2-nov
2,0 Darkspread Base Cal16
1,0
Sparkspread Peak Cal16 (rechtse as)
0,0 9-nov
16-nov
23-nov
30-nov
11
De in deze pdf vermelde gegevens zijn ter informatie en onder voorbehoud van type- en schrijffouten. Afgelopen week daalde de euro flink als gevolg van het opkopen van staatsobligaties door Draghi. Gelukkig heeft Oekraïne weer geld over gemaakt. Hierdoor daalde gas flink donderdag.
Emissies De afgelopen week heeft de CO2-prijs nauwelijks bewogen en daarmee blijft het niveau van 8,50 eur/ton gehandhaafd. Aan het einde van de week is de klimaattop gestart, maar voor de CO2-rechten worden hier geen beslissingen genomen. Naar verwachting is de komende week daarom een spiegeling van de afgelopen dagen met een gelijke prijsbeweging.
EUR per ton CO2 10,5
Emissierechten
10,0 9,5 9,0 8,5 8,0 7,5
CO2 Cal15
7,0 6,5 2-nov
9-nov
16-nov
23-nov
30-nov
12
De in deze pdf vermelde gegevens zijn ter informatie en onder voorbehoud van type- en schrijffouten. Afgelopen week daalde de euro flink als gevolg van het opkopen van staatsobligaties door Draghi. Gelukkig heeft Oekraïne weer geld over gemaakt. Hierdoor daalde gas flink donderdag.
Weer
13
De in deze pdf vermelde gegevens zijn ter informatie en onder voorbehoud van type- en schrijffouten. Afgelopen week daalde de euro flink als gevolg van het opkopen van staatsobligaties door Draghi. Gelukkig heeft Oekraïne weer geld over gemaakt. Hierdoor daalde gas flink donderdag.
Legal Disclaimer De informatie in de Essent Marktinformatie is bedoeld als informatie in algemene zin ten behoeve van professionele partijen en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De Essent Marktinformatie geeft een verwachting van de marktontwikkelingen en dient niet beschouwd of gebruikt te worden als een (beleggings)advies of een voorstel of aanbod tot het kopen en/of verhandelen van financiële instrumenten in de zin van de Wet op het financieel toezicht (Wft). Beslissingen op basis van informatie uit de Essent Marktinformatie zijn uw eigen verantwoordelijkheid en komen voor uw rekening en risico. Essent heeft de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het samenstellen van de Essent Marktinformatie en de daarin vermelde informatie. Niettemin kan Essent niet garanderen dat alle informatie in de Essent Marktinformatie altijd actueel, juist en/of volledig is. Aan de informatie in de Essent Marktinformatie kunnen geen rechten worden ontleend. De informatie in de Essent Marktinformatie kan onderhevig zijn aan wijzigingen. Essent is niet verplicht om u hierover te informeren. Essent is niet verplicht om de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. Essent sluit iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele schade (direct danwel indirect) die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie in de Essent Marktinformatie of het gebruik daarvan. Verwijzingen De Essent Marktinformatie kan verwijzen naar door derden verstrekte informatie, al dan niet door middel van hyperlinks. Essent heeft dergelijke informatie niet beoordeeld en geverifieerd op redelijkheid, juistheid, volledigheid of actualiteit. Essent staat niet in voor de inhoud en het functioneren van websites van derden. Essent sluit iedere aansprakelijkheid voor schade ten gevolge van deze verwijzing (-en) uit. Intellectuele eigendomsrechten Essent is exclusief rechthebbende op alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de in de Essent Marktinformatie gepresenteerde inhoud, inclusief maar niet beperkt tot alle auteursrechten en merkrechten op alle teksten, logo's, illustraties en foto's, of is gerechtigd tot gebruik door derde rechthebbenden. Niets van de Essent Marktinformatie mag zonder schriftelijke en voorafgaande toestemming van Essent worden gereproduceerd of gebruikt, anders dan het downloaden en het bekijken daarvan op een enkele computer en/of het printen van de benodigde hardcopies ten behoeve van bedrijfsmatig gebruik binnen uw eigen onderneming. Online communicatie Essent garandeert niet dat naar haar gestuurde e-mails of andere elektronische berichten tijdig worden ontvangen en verwerkt. Essent sluit iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele schade ten gevolge van het niet of te laat ontvangen ervan. Toepasselijk recht Op deze disclaimer is Nederlands recht van toepassing. De rechtbank te ‘s-Hertogenbosch is bij uitsluiting bevoegd te oordelen over eventuele geschillen die in verband met deze disclaimer kunnen ontstaan.
14
