de Hollandse Campus STEDENBOUWKUNDIG MASTERPLAN LEIDEN BIO SCIENCE PARK - de Leeuwenhoek

de

e s d n a l l Ho s u p Cam STEDENBOUWKUNDIG MASTERPLAN

LEIDEN BIO SCIENCE PARK - de Leeuwenhoek

de

e s d n a l l Ho s u p Cam STEDENBOUWKUNDIG MASTERPLAN

LEIDEN BIO SCIENCE PARK - de Leeuwenhoek mei 2009

INHOUD

VOORWOORD........................................................................................................ 7

AANLEIDING.................................................................................................... 9

DE CAMPUS......................................................................................................23 BEELDKWALITEIT..........................................................................................39 PROGRAMMA..................................................................................................53 DE PROFIELEN................................................................................................55 DE DEELGEBIEDEN........................................................................................71

V O O RW O O R D

6

Life meets Science in de Hollandse Campus

Gebouwen worden op kwaliteitsvolle wijze ingepast in de zorgvuldig ontworpen stedenbouwkundige structuur, met veel aandacht voor de groene en waterrijke openbare ruimte en de compact georganiseerde bedrijfslocaties en concentraties van instellingen.

Voor u ligt het stedenbouwkundig masterplan voor het Leiden Bio

Met de verdere ontwikkeling van het Leiden Bio Science Park wil

Science Park. Het vormt een krachtig pleidooi om in de Leeuwenhoek

Leiden haar, op dit moment reeds toonaangevende positie als “Life

de aanwezige concentratie van onderwijs- en onderzoeksinstituten,

Science Centrum”- en in het verlengde daarvan haar aantrekkelijkheid

het academisch ziekenhuis en bio- en life sciences bedrijven, sterk

als vestigingsplaats voor bedrijven en instellingen op dit terrein – nader

uit te breiden tot een dynamische kennisstad. Het Leiden Bio Science

profileren. Leiden heeft daarvoor, gezien haar uitstekende centrale

Park heeft de potentie om door te groeien naar een internationale

strategische positie, tussen de grote steden en Schiphol in het hart van

toppositie.

de Randstad, de beste papieren.

Doelstelling is het creëren van een hoogwaardige stedelijke omgeving

Kortom, redenen genoeg om grote ambities te koesteren voor de

waarin onderwijs, onderzoek en bedrijven elkaar maximaal stimuleren

toekomst, met zijn hindernissen en twijfels, maar zeker ook met kansen

en een optimale ontwikkelingskans wordt geboden.

en uitdagingen.

De in de Leeuwenhoek reeds gerealiseerde investeringen van rond de 1 miljard euro in gebouwen, infrastructuur en apparatuur vormen

De Gemeente en Universiteit koesteren de beschreven ambitie en

een gezonde basis en een ideaal vertrekpunt om nieuwe ruimtelijke en

vragen om uw enthousiasme en steun bij de verdere uitbouw hiervan.

structurele voorzieningen te scheppen voor de vereiste schaalvergroting van synergie tussen theoretisch en toegepast onderzoek, bedrijfsleven en onderwijs. Het centrale thema dat de gemeente en Universiteit hebben gekozen voor de Science Park ontwikkeling wordt gekenschetst door het Hollandse

M. Witteman

H.W. te Beest

groen- en waterlandschap; de Hollandse Campus. Groenzones verbinden

Wethouder Economie en Sport,

vice-voorzitter College

bestaande parken bosarealen en landgoederen en vormen recreatieve

van Bestuur

verblijfsgebieden tussen de werken verblijfszones.

Gemeente Leiden

Universiteit Leiden


Voorwoord

7

AANLEIDING

8

Het Bio Science Park in de Leeuwenhoek voert

besteed aan een goede wegeninfrastructuur en

langrijk uitgangspunt daarbij is om een stevig

nationaal de bedrijvigheid aan op het vlak van

inpassing van een hoogwaardige openbaar ver-

raamwerk van openbare ruimte vast te leggen.

de biomedische life sciences. De Universiteit

voerlijn.

Daarom is een landschapsvisie opgesteld, die

Leiden, de gemeente Leiden en de gemeente

Dit stedenbouwkundig masterplan is een pro-

in het stedenbouwkundig masterplan is geïnte-

Oegstgeest willen het gebied de Leeuwenhoek,

duct van de Universiteit Leiden en de gemeen-

greerd.

samen met het aangrenzende gebied Nieuw

te Leiden. Het beperkt zich tot het plangebied

De bebouwingsvelden zijn naar verhouding glo-

Rhijngeest Zuid in de gemeente Oegstgeest,

Leeuwenhoek.

baler uitgewerkt om voldoende flexibiliteit te

laten doorgroeien tot een kenniscluster dat op

In het eerder vastgestelde Programma van Ei-

behouden; per deelgebied zijn de bebouwings-

mondiaal niveau toonaangevend is.

sen “De Leeuwenhoek. Hoofdlijnen voor een

vlakken en –hoogtes gedefinieerd, met de bijbe-

De deelnemende partijen hebben de ambitie

stedelijk kenniscluster”* zijn de beleidsmatige

horende parkeeroplossing.

gesteld het gebied een hoogwaardig stedelijk

uitgangspunten beschreven. Deze hebben een

karakter te geven. Om dit te bereiken is func-

integrale ruimtelijke vertaling gekregen in dit

Het stedenbouwkundig masterplan is de onder-

tiemenging belangrijk. Woningen en stedelijke

stedenbouwkundig masterplan.

legger voor

voorzieningen worden aan de bedrijvigheid

Omdat de ontwikkeling van de Leeuwenhoek

deelgebieden in Leeuwenhoek. Tevens dient het

toegevoegd en de openbare ruimtes krijgen een

een langere periode bestrijkt (naar verwachting

als basis voor de samenwerkingsovereenkomst

hoge verblijfskwaliteit. Daarnaast is bereikbaar-

circa 20 jaar) geeft het stedenbouwkundig mas-

tussen de Universiteit Leiden en de gemeente

heid van groot belang. Er wordt veel aandacht

terplan vooral een invulling op hoofdlijnen. Be-

Leiden.

bestemmingsplannen van diverse

* vastgesteld door de Stuurgroep Leeuwenhoek op 19 mei 2004; de Leidse gemeenteraad heeft op 22 december 2004 met het Programma van Eisen ingestemd.


Aanleiding

9

Huidige kaart van De leeuwenhoek

10

ECONOMISCHE CONTEXT

is een geheel ander park dan het klassieke

verdere groei is gunstig, door de aantrekkende

bedrijvenpark of kantorenpark. Belangrijk bij

wereldeconomie, maar meer nog door de

kennisparken is de aanwezigheid op het park

fase van sterke groei en hoopvolle nieuwe

van een samenhangend en gefocused

cluster

ontwikkelingen in de life sciences. De lange en

van kennisinstellingen, opleidingsinstellingen,

veel investeringen vragende weg van kennis naar

De globalisering heeft er toe geleid dat de

startende

kennisgedreven

product of dienst is al door diverse bedrijven

traditionele

West

ondernemingen en ondersteunende faciliteiten

op Leiden Bio Science Park geheel of bijna

Europa verdwijnen. Alleen productie waarvoor

en ondernemingen. Er komt dan een proces van

afgelegd hetgeen leidt tot een fase van sterke

veel kennis, hoogopgeleid personeel, en kostbare

wederzijdse stimulering op gang. Kennisparken

groei. Nieuwe ontdekkingen leiden alweer tot

faciliteiten nodig zijn biedt in dit gedeelte van de

vragen daarnaast om een hoogwaardige inrichting

nieuwe startende bedrijfjes.

wereld nog kans in de wereldwijde concurrentie.

en bebouwing. Er is behoefte aan voorzieningen

Daarnaast blijkt dat het succes van Leiden Bio

De Lissabonagenda van de Europese Unie, de

en openbare ruimte die de onderlinge contacten

Science Park nieuwe bedrijven en instellingen

inspanningen van de Nederlandse Rijksoverheid

op het kennispark bevorderen. Kennisparken

en extra studenten en kenniswerkers aantrekt.

en van lagere overheden zijn de laatste jaren

vereisen ook een bewaking van het gekozen

Onderzoek toont aan dat een forse groei van de

daarom

een

karakter, het acquireren en toelaten van vooral

life sciences reëel is. Deze groei moet dan wel

kenniseconomie; een economie die drijft op de

instellingen en bedrijven die het cluster verder

gefaciliteerd worden.

ontwikkeling van nieuwe kennis en de snelle

versterken.

De groeiende bedrijven en de vestigers vragen

productie-industrieën

gericht

op

de

transitie

uit

naar

en

groeiende

toepassing daarvan in producten en diensten.

niet alleen om huisvesting, bouwgrond en

De kenniseconomie blijkt wereldwijd tot wasdom

In Leiden is sinds 1984 een kennispark ontstaan;

bereikbaarheid maar ook om een hoogwaardige

te komen in kennisparken. Een kennispark

Leiden Bio Science Park dat inmiddels een

uitstraling en goede kwaliteit van voorzieningen

cluster van instellingen en bedrijven op het

en openbare ruimte. De medewerkers vragen om

terrein van de life sciences huisvest. Het

een hoogwaardig woonmilieu in de nabijheid.

behoort tot de top 5 van de Europese life

Alleen als aan deze eisen voldaan wordt kan

science parken. De werkgelegenheid voor veelal

Leiden de concurrentie met andere life science

hoogopgeleide werknemers bij de bedrijven op

parken aan. De concentratie van het cluster op

het park is een indicator voor het economisch

een compact gebied, de ligging nabij Schiphol,

succes, de werkgelegenheid in de toelevering

de Leidse binnenstad, de grote steden en de

en de investeringen in nieuwe bedrijfsruimte,

grote kennisinstellingen in de Randstad zijn

het stuwende karakter, de hoge toegevoegde

in de concurrentieslag belangrijke troeven, die

waarde maken Leiden Bio Science Park tot een

met een hoogwaardige invulling van het science

economische hotspot. De uitgangspositie voor

park kunnen worden uitgespeeld.


Aanleiding

11

BELEIDSMATIGE UITGANGSPUNTEN

nieuwe bedrijvigheid. De verdeling van het programma over de gebieden speelt optimaal in op de mogelijkheden van de maatvoering voor kaveluitgifte in de diverse bedrijfscategorieën. Ook kan zo goed rekening worden gehouden met

de Leeuwenhoek

HOOFDLIJNEN VOOR EEN STEDELIJK KENNISCLUSTER

De beleidskaders voor de gebiedsontwikkeling

de eigenschappen per locatie binnen het gebied

van de Leeuwenhoek zijn beschreven in het Pro-

en de uitstraling van het gebied als geheel.

gramma van Eisen “De Leeuwenhoek. Hoofdlijnen voor een stedelijk kenniscluster”.

Op de Leeuwenhoek en Rhijngeest-Zuid worden

Hieronder volgt een samenvatting van de be-

uitsluitend hoogwaardige, kleinschalige produc-

langrijkste beleidsmatige en programmatische

tie- en distributiegebouwen gefaciliteerd. Grote

uitgangspunten, die van invloed zijn geweest op

productie- en distributiebedrijven dienen op an-

het stedenbouwkundig plan.

dere locaties huisvesting te krijgen. Een breed scala aan bedrijvigheid kan het kenniscluster ondersteunen, van dienstverleners op het gebied

RUIMTELIJKE AMBITIE

van ICT, marketing en business services tot le-

De Leeuwenhoek krijgt een stedelijke en leven-

veranciers van de life sciences sector.

dige uitstraling door functiemenging, stedelijke

1

vormen van bebouwing, hoogwaardige inrich-

Bij de programmering van de nog uit te geven

ting van de openbare ruimte en verbindingen

gebieden is een onderscheid gemaakt naar ver-

met een grotere stedelijke omgeving. De nieuw-

schillende typen van gebouwen, functie en mi-

bouw aan de randen van het plangebied zorgt

lieuzonering. Voor de berekening van de capaci-

ervoor dat de Leeuwenhoek nadrukkelijker in de

teit per deelgebied is uitgegaan van fsi’s (Floor

stad en aan de omliggende infrastructuur aan-

space index, de verhouding tussen vloerop-

wezig is.

pervlak en grondoppervlak). Er zijn drie typen van bedrijvigheid onderscheiden: bedrijfsmatig (type I), kantoorachtig (type II) en kantoor (type

12

BEDRIJVIGHEID

III). Bij type I gaat het om hoogwaardige distri-

Het huidige Bio Science Park is bijna vol. Het

butie- en productiecentra en laboratoria met een

stedenbouwkundig

aanzienlijke

relatief lage fsi * en een milieuzonering; bij type

uitbreidingsmogelijkheden voor bestaande en

II om laboratoria en kantoren met een middel-

plan

schept

* Fsi = floor space index. Dit betekent de verhouding tussen de brutovloeroppervlakte en de kaveloppervlakte.

hoge fsi en soms een milieuzonering; bij type III

STEDELIJKE VOORZIENINGEN

horeca, een healthclub, winkelvoorzieningen,

om aan het kenniscluster gelieerde kantoren met

Het stedenbouwkundig plan benut de mogelijk-

een stomerij, een schoonheidsalon of een kin-

een hoge fsi en geen milieuzonering. De fsi’s

heden het gebied vergaand te verrijken met een

deropvang. Publieke gebouwen zijn ook moge-

geven inzicht in de capaciteit van het gebied, de

keur aan voorzieningen en functies, die een aan-

lijk, zoals een conferentiecentrum, een hotel en

intensiteit van bebouwing en de benodigde hoe-

vulling zijn voor iedereen die werkt en verblijft

short stay facilities, met name in het deelgebied

veelheid parkeerplaatsen.

in dit gebied, en die bovendien een bijdrage le-

Entree en in het Boerhaavegebied.

veren aan de sociale veiligheid.

Ook de universitaire functies in het Gorleaus-

Bedrijven met een milieuzonering zijn zoveel

Hiermee worden de kenmerken van de huidi-

gebied vergroten de intensiteit en de tijdspanne

mogelijk geconcentreerd. Er is rekening gehou-

ge situatie van de Leeuwenhoek verder uitge-

van het gebruik in de Leeuwenhoek. Door een

den met de mogelijkheid de milieucirkel over de

bouwd. De aanwezigheid van de Universiteit,

grotere mate van openheid en toegankelijk-

infrastructuur te laten vallen. Door deze aanpak

het ziekenhuis LUMC, museum Naturalis en

heid zijn de activiteiten meer aanwezig en zijn

worden op meerdere plaatsen in het plan gevoe-

de Hogeschool onderstrepen de positie die het

uitwisselingen mogelijk. Vooral de zichtbare

lige functies zoals wonen mogelijk. Dit geldt met

gebied inneemt in de stad, hoewel op dit mo-

aanwezigheid van het sportpark en het sport-

name voor de gebieden Gorlaeus en Boerhaave

ment van levendigheid of synergie maar beperkt

centrum dragen bij aan de levendigheid van de

en voor deelgebied Entree, naast de geplande

sprake is.

openbare ruimte.

halte van de RijnGouweLijn. In Boerhaave en

Om het gebied te verlevendigen komen er meer

Werken in het gebied kan een collectievere aan-

mogelijk ook in Gorlaeus worden milieuhinder

stedelijke voorzieningen op strategische plek-

pak krijgen door een vorm van parkmanagement

veroorzakende functies verplaatst om ruimte te

ken.

aangevuld met zaken als extranet, een bood-

maken voor deze gevoelige functies.

Bij stedelijke voorzieningen valt te denken aan

schappenservice of een helpdesk.


Aanleiding

13

WONEN In het Gorlaeusgebied, het Boerhaavegebied en aan de Wassenaarseweg, zijn woningen gepland, met de nadruk op studentenhuisvesting. Ook in het deelgebied “Entree” is woningbouw mogelijk. Hierbij kan worden gedacht aan short stay facilities (tijdelijke huisvesting voor werknemers van de instellingen en bedrijven in het gebied, docenten en studenten).

HUISVESTING UNIVERSITEIT De Universiteit Leiden heeft haar huisvesting in de Leeuwenhoek op dit moment geconcentreerd in twee clusters, het Gorlaeusgebied en het Boerhaavegebied. De faculteit W+N op de milieubeperkingen

Gorlaeuslocatie wordt geclusterd en gemoderniseerd. Laboratoria uit de binnenstad en in het Clusiuslaboratorium in het Boerhaavegebied worden geïntegreerd in het Gorlaeuscomplex. In het Boerhaavegebied zijn de meeste gebouwen vrijgekomen, doordat het medisch onder-

MILIEU

wordt een afstand van ten minste 50 meter in

wijs en onderzoek in 2007 is verhuisd naar het

Op grond van onderzoek door TNO zijn beleids-

acht genomen.

nieuwe gebouw naast het LUMC.

uitgangspunten geformuleerd ten aanzien van de

Om de gewenste functiemenging te realiseren

milieuzonering. Samengevat is de uitkomst dat

moet er een goede balans zijn tussen situe-

voor grote, complexe laboratoria en (life scien-

ring van “gevoelige bestemmingen”, met name

GROEN EN WATER

ce) bedrijven die werken met genetisch gemodi-

woonbebouwing, en de bestaande en toekomsti-

Groen en water vormen belangrijke dragers voor

ficeerde organismen een afstand in acht wordt

ge milieugezoneerde bedrijvigheid.

de Leeuwenhoek. Om tot een goede inpassing te

genomen van tenminste 100 meter ten opzichte

Rekening houdend met alle milieucontouren is

komen is een landschapsvisie gemaakt, die in

van milieugevoelige bestemmingen.

op enkele plaatsen in de Leeuwenhoek de reali-

dit stedenbouwkundig plan is geïntegreerd.

Voor short-stay, hotel en studentenhuisvesting

satie van gevoelige bestemmingen mogelijk.

Twee belangrijke groene elementen zijn de groe-

14

ne dooraderingen tussen de Wassenaarseweg en

verhard oppervlak gereserveerd worden voor

verkeersroutes door beide groene dooraderin-

de Plesmanlaan. Deze vormen een verbinding

open water. Verder is er rekening mee gehouden

gen. Deze worden gekoppeld aan oversteken van

tussen het groen ten noorden en ten zuiden van

dat in de Leeuwenhoek in beperkte mate (circa

de Plesmanlaan.

de Leeuwenhoek. In deze groene dooraderingen

930 m2) extra waterberging gerealiseerd moet

Autoverkeer: De autoverkeerswegen kennen een

staat verblijfskwaliteit voorop.

worden in verband met ontwikkelingen in het

noord-zuid oriëntatie. Het autoverkeer rijdt van-

Een andere bijzondere groene plek is de oude

stationsgebied. Het stationsgebied heeft daar-

af de Plesmanlaan het gebied in naar de gewens-

trambaan ter hoogte van de Zernikedreef. De

voor zelf niet genoeg capaciteit.

te bestemming. Verbindingen in de oost-west

gele tram naar Den Haag reed tot 1961 op dit

richting zijn alleen mogelijk via de Plesmanlaan

traject. De westelijke berm heeft een bijzondere

en eventueel via de Wassenaarseweg.

vegetatie (waaronder de beschermde rietorchis).

VERKEER EN VERVOER

Om de westzijde van de Leeuwenhoek goed te

In het stedenbouwkundig plan is deze biotoop

Openbaar vervoer: Het openbaar vervoertracé

onstluiten is een extra aansluiting op de Ples-

ingepast. De RijnGouweLijn loopt hier over de

vormt, in de vorm van de RijnGouweLijn, de

manlaan noodzakelijk ter hoogte van de Ehren-

oude trambaan.

hoofdas van het gebied. De RijnGouweLijn is

festweg. Verder onderzoek is nodig naar de

In het stedenbouwkundig plan is rekening ge-

de geplande light-railverbinding tussen Gouda,

manier waarop deze aansluiting moet plaatsvin-

houden met het waterschapsbeleid, zoals onder

Leiden en de kust bij Katwijk en Noordwijk. De

den.

meer vastgelegd in de nota “Waterneutraal bou-

RijnGouweLijn wordt de belangrijkste open-

wen”. Volgens dit rapport moet bij planontwik-

baarvervoerlijn in de regio. De lijn rijdt snel en

Parkeren:

kelingen zoals in de Leeuwenhoek een opper-

vaak; 4 tot 8 keer per uur. Er komen zo’n veertig

houden met ruimere parkeermogelijkheden dan

vlak gelijk aan 15% van het nieuw aan te leggen

haltes, waarvan er circa dertig nieuw zijn. Het

in de huidige situatie.

plangebied Leeuwenhoek krijgt twee haltes, ter

In de Leeuwenhoek worden voor life science

hoogte van de Hogeschool en bij de hoofdingang

gerelateerde bedrijvigheid de volgende parkeer-

van de Universiteit. Net ten oosten van het plan-

normen gehanteerd:

gebied komt ook een halte, bij de hoofdingang

- cat. 1 bedrijfsmatig = 1 pp per 100 m2 bvo

van het LUMC.

- cat. 2 kantoorachtig = 1 pp per 80 m2 bvo

Stedenbouwkundig is rekening ge-

- cat. 3 kantoor

= 1 pp per 60 m2 bvo

Langzaam verkeer: Behalve de bestaande route langs de Wassenaarseweg komt een tweede

Voor andere functies zal conform gemeentelijk

hoofdfietsroute door het gebied heen, die voor

beleid de ASVV-CROW normering worden toe-

een groot deel het tracé van de RijnGouweLijn

gepast.

volgt. Langs de Wassenaarseweg zorgen het au-

Ondanks de toename van het aantal plaatsen

toverkeer en de woningen voor sociale veilig-

wordt in het ruimtelijk beeld parkeren minder

heid. In noord–zuidrichting komen er langzaam-

dominant.


Aanleiding

15

Uitgangspunt is het parkeren zoveel mogelijk

ontwikkeld, die insteken op een doorontwikke-

zichzelf van cultuurhistorische waarde zijn. Het

uit het zicht op te lossen. Omdat per type pro-

ling van maaiveldparkeren naar het parkeren in

betreft eigenlijk alleen de Poelwetering en de

gramma de mogelijkheden om te investeren in

gebouwde voorzieningen.

wetering hier haaks op. Wel zijn de meeste grote

gebouwde parkeervoorzieningen verschillen, is

Gevolg van de gekozen aanpak is dat de vijftig

bomen van monumentale en landschappelijk/

naast de bouw van (half) verdiepte garages ook

parkeerplaatsen die nu nog ten behoeve van het

recreatieve waarde, zoals de beuk op het ter-

voorzien in maaiveld parkeren. In dat geval be-

museum in de Naturalistuin aanwezig zijn, in de

rein van Anatomie, de Amerikaanse eik bij het

vindt het parkeren zich achter de gebouwen op

toekomst verdwijnen. Omdat Naturalis behoefte

bruggetje voor Fysiologie en de treurwilg langs

eigen terrein. Deze oplossing is vooral van toe-

heeft aan een nog groter aantal parkeervoorzie-

de dwarsruimte. Deze bomen bepalen voor het

passing op de bedrijven in categorie I en II.

ningen (300 stuks) wordt gezocht naar een defi-

grootste deel de sfeer van de openbare ruimte,

Kenmerkend voor de nieuw te ontwikkelen de-

nitieve en hoogwaardige oplossing.

waardoor behoud wenselijk is. Vier van de vijf

len van de Leeuwenhoek is dat de traditie van

hoofdgebouwen binnen het Boerhaavekwartier

een eigen kavel met een hek eromheen wordt

zijn zowel architectonisch als qua tijdsbeeld in-

verbroken. Hierdoor ontstaan mogelijkheden tot

CULTUURHISTORIE

teressant. Uitzondering is het Clusiusgebouw.

het clusteren van parkeerplaatsen in collectieve

Het Boerhaavegebied omvat een aantal oudere

De andere gebouwen zijn allemaal nog vrij au-

voorzieningen. Dit draagt bij aan de integrale

universiteitsgebouwen en laboratoria, die in een

thentiek.

ruimtelijke kwaliteit van het gebied en biedt mo-

paviljoenachtige setting met veel groen liggen.

De kracht van Boerhaave ligt vooral in de orga-

gelijkheden voor veel efficiëntere indelingen.

Naast het Poortgebouw aan de Rijnsburgerweg

nische samenhang tussen de gebouwen in hun

Bijkomend voordeel is dat grotere parkeer-

(dat buiten het plangebied valt) is het Boer-

parkachtige setting. Individuele elementen zijn

velden op termijn relatief eenvoudig voorzien

haavekwartier het laatste restant van het oor-

wellicht onderling uitwisselbaar, maar de be-

kunnen worden van een extra gebouwde laag,

spronkelijke “cité medicale”, als onderdeel van

langrijkste uitdaging bestaat uit het behouden

waarmee de capaciteit bijna verdubbeld. Ook bij

de Leidse Universiteit, zoals die voor het groot-

van het sfeerbeeld dat de oorspronkelijke cité

de kantoren (bedrijven in categorie III) wordt

ste deel tussen 1912 en 1923 is opgezet.

medicale uitstraalde. De in het vestigia-rapport

clustering nagestreefd. In de strip langs de Ples-

Het bureau Vestigia heeft een cultuurhistorische

beschreven cultuurhistorische waarden zijn uit-

manlaan staan gebouwen op een parkeerdek, dat

effectrapportage opgesteld. Het rapport conclu-

gangspunt bij de ontwikkeling van het gebied.

de gehele bouwkavel beslaat. In Gorlaeus en

deert dat weinig van de individuele landschap-

Het Gortergebouw aan de Wassenaarseweg komt

Boerhaave zijn specifieke parkeeroplossingen

selementen binnen de huidige inrichting op

op de gemeentelijke monumentenlijst.

16

sTATIONSGEBIED EN BOERHAAVE 1924


Aanleiding

17

RUIMTELIJKE CONTEXT

De Leeuwenhoek bevindt zich in een gebied waar de laatste tijd grote veranderingen hebben plaatsgevonden. Lag het in de beginjaren nog aan de rand van Leiden, nu bevindt het zich in een omgeving met volop stedelijke ontwikkelingen. Naast de dynamiek die heeft geleid tot de vorming van de as Leiden-Katwijk, is er ook landschappelijk het één en ander veranderd. Waardevolle elementen, zoals de Kagerplassen, de landgoederenzone en het duingebied zijn op regionaal niveau gekoppeld tot een volwaardig ecologisch-recreatief geheel. Deze

tendenzen

vormen

de

ruimtelijke

inkadering van het stedenbouwkundig plan voor de Leeuwenhoek. De diverse plannen en studies die zijn opgesteld voor gebieden grenzend aan de Leeuwenhoek hebben directe invloed op de planvorming.

AS LEIDEN KATWIJK Het life science cluster bij de Leeuwenhoek en

18

Rhijngeest

wordt

gezien

als

een

van

de speerpunten van de as Leiden-Katwijk.

PLESMANLAAN EN MORSKWARTIER

Uitbreiding van het kenniscluster in westelijke

In het gemeentelijk structuurplan “Boomgaard

richting zou mogelijk moeten zijn. Van belang is

van Kennis” is de Plesmanlaan aangeduid als

een goede bereikbaarheid, waarbij aanleg van de

stedelijke boulevard. Deze weg is een belangrijke

Rijnlandroute een voorwaarde is. In de toekomst

oost-west verbinding die Leiden ontsluit vanaf

is ook een goede aansluting op het woongebied

de A44. Daarnaast verbindt de Plesmanlaan

Valkenburg belangrijk.

Leiden met Valkenburg en Katwijk. De Plesmanlaan heeft daarom niet alleen een verkeersfunctie, maar vormt ook een

STATIONGEBIED ZEEZIJDE

economische as. Zowel in het plangebied

Het plangebied de Leeuwenhoek grenst aan

Leeuwenhoek als aan de zuidkant van de

het “Stationsgebied Zeezijde”. In dit gebied

Plesmanlaan, op de Vijverlocatie, vindt op

vindt een verdichting plaats, waardoor het een

enkele plaatsen verdichting plaats door de bouw

onderdeel wordt van het stedelijk weefsel. De

van nieuwe kantoren.

verstedelijking in de Leeuwenhoek sluit hierop aan. Het

Beeldkwaliteitsplan station Leiden zeezijde

Ook voor het Morskwartier is de weg de programma

voor

het

Stationsgebied

belangrijkste ontsluiting. De buurten in het

Zeezijde bestaat uit woningbouw, medische

Morskwartier keren zich af van de Plesmanlaan,

voorzieningen, onderwijs, kantoorruimte en

net als een deel van de Leeuwenhoek. De

overige voorzieningen.

Plesmanlaan zou meer de vorm van een

De structuur van de openbare ruimtes in

stadsboulevard kunnen krijgen, met bebouwing

het stationsgebied is deels bepaald door de

die op de weg is gericht.

bestaande structuur en deels door gewenste

Verder is de verbinding tussen het Morskwartier

nieuwe routes. In de nieuwe opzet loopt een

en de Leeuwenhoek een belangrijk onderwerp;

belangrijke lange lijn voor langzaam verkeer

de gebieden moeten meer op elkaar worden

van de Rijnsburgerweg onder het Poortgebouw

betrokken,

door, en verder tussen het LUMC en het nieuwe

voorzieningen in de Leeuwenhoek voor de

O&O gebouw, naar Naturalis.

bewoners van het Morskwartier bereikbaar zijn.

zodat

de

OV-haltes


en

Aanleiding

de

19

dit gebied onderdeel van een regionaal netwerk

De aanwezigheid van deze kwaliteiten biedt

van ecologische en recreatieve verbindingen. De

kansen voor de ontwikkeling van hoogwaardige

Wassenaarseweg speelt hierin een belangrijke

woon- en werkmilieus, met de RijnGouweLijn

rol, ook als verbinding tussen de Leidse

en landschappelijke structuren als de Oude Rijn

binnenstad en de kust.

als drager. Aan weerszijden van de Oude Rijn

De twee groene dooraderingen in de Leeuwenhoek

worden in de gemeenten Oegstgeest, Valkenburg

sluiten aan op deze zone van landgoederen,

en Rijnsburg woningen gebouwd. Het reeds

waarin het landgoed Endegeest en het Bos van

aanwezige

Bosman liggen.

sciences cluster wordt uitgebreid, behalve in

internationale

biomedische

life

Leeuwenhoek (Leiden) ook in Rhijngeest-zuid (Oegstgeest). KNOOP LEIDEN WEST

Tussen het gebied de Leeuwenhoek en het

Onder regie van de provincie Zuid-Holland is

gebied Rhijngeest-Zuid worden twee nieuwe

een masterplan opgesteld voor de Knoop Leiden

verbindingen gelegd: er komt een langzaam-

West.

verkeersroute tussen beide gebieden en de

LANDGOEDERENZONE

De Knoop Leiden West is een gebied met

Wassenaarseweg wordt verlengd richting de

ENDEGEEST Het gebied ten noordenKASTEEL van de Wassenaarseweg

twee snelheden. Er gonst de dynamiek van de

Oude Rijn.

heeft een hoge landschappelijke kwaliteit. Het

hoofdinfrastructuur (A44, N206 en straks de

De Wassenaarseweg wordt in de toekomst

gebied rond kasteel Endegeest heeft de status

RijnGouweLijn), de binnenstad van Leiden op

een belangrijke langzaam-verkeersverbinding

van beschermd dorpsgezicht.

korte afstand en het bestaande kenniscluster in

tussen de nieuwe woongebieden in Valkenburg

Door koppelingen met de Kagerplassen aan de

de Leeuwenhoek. Daarnaast heerst er de rust van

(‘t Duijfrak) en Oegstgeest en het centrum van

ene zijde en het nieuw te realiseren landgoed

de Oude Rijnoevers, de dorpen Valkenburg en

Leiden. Woonbebouwing aan de Wassenaarseweg

in Rhijngeest-Zuid aan de andere zijde wordt

Rijnsburg en de nabijgelegen recreatiegebieden.

vergroot de sociale veiligheid van deze route.


< kaart knoop leiden west

Aanleiding

21

DE CAMPUS

NATURALISTUIN

22

Het stedenbouwkundig plan voorziet in een

rietoevers en bomen als wilg, els, es en abeel.

bied sluit goed aan bij de toekomstige eiken op

sterke verstedelijking van de Leeuwenhoek. Het

Vooral de wilg is een sfeermaker en komt in

de Wassenaarseweg en de vegetatie in het Bos

heeft de ambitie om van een onsamenhangend

verschillende verschijningsvormen voor: als

van Bosman.

ingericht gebied een levendige Bio Science

uitgegroeide boom, geknot of als struik.

Om speciale plekken kracht bij te zetten kunnen

campus te maken.

Centraal in de ontwikkeling van de Leeuwenhoek

bijzondere bomen worden toegepast. Een goed

is de aanleg van de RijnGouweLijn. Deze lijn

voorbeeld hiervan is de plataan in het Pesthuis-

De essentie van een campus is dat de gebouwen

wordt ingebed in het midden van het gebied en

hof.

als het ware te gast zijn in het landschap. De

vormt door een landschappelijke inpassing een

De hoogwaardige en karakteristieke openbare

landschappelijke laag in het plan moet daarom

herkenbare en soepele oost-westverbinding.

ruimte vormt de contramal van de toekomstige

zeer uitgesproken zijn. Het groen neemt in

De groene dooraderingen dwars op deze richting

bebouwingsmogelijkheden. Vastomlijnde bouw-

oppervlakte af, maar vormt tegelijkertijd de kit

zijn gebieden met veel water, riet en bomen,

velden bieden de mogelijkheid tot flexibele in-

tussen de bestaande en nieuwe ontwikkelingen.

waartussen paadjes en plankieren routes maken.

vullingen.

De Leeuwenhoek krijgt de uitstraling van een

Hier is het aangenaam vertoeven. De oevers zijn

Zo wordt ruimte geschapen voor een grote di-

Hollandse Campus, direct afgeleid van de

natuurvriendelijk, met brede overgangen tussen

versiteit van functies.

bodemopbouw in het gebied. De bebouwing staat

de verschillende biotopen.

De campus gedachte heeft ook consequenties

in het groen en draagt door zijn kavelopbouw en

Het Boerhaavegebied heeft een zandige onder-

voor het verkeer. De automobilist die vanaf de

enkelvoudige volumes bij aan de openheid en

grond. Daarom wordt hier een uitzondering ge-

Plesmanlaan komt, ervaart zo snel mogelijk dat

landschappelijkheid van de campus.

maakt op het waterrijke karakter. Er wordt een

hij of zij een campus betreedt met alle bij be-

parkachtige omgeving gecreëerd, waar bomen

horende kenmerken; men heeft zijn bestemming

De profielen in de openbare ruimte worden

als de inlandse eik, de linde, en de beuk de sfeer

bereikt, men is te gast, het primaat is aan de

zoveel mogelijk gevormd door sloten, vaarten,

bepalen. De uitstraling van het Boerhaavege-

wandelaar en de fietser.


De campus

23


Voorwoord

25

BOUWVELDEN EN HOOGTE

26

BOUWVELDEN

De overgang tussen de deelgebieden en de openbare ruimte is een heldere lijn door de contour van de bebouwingsgrens (verplichte rooilijn). Ook binnen de deelgebieden zijn in

bepaalde

gevallen

bebouwingsgrenzen

Het totale plangebied van de Leeuwenhoek

bepaald, waardoor collectieve ruimtes ontstaan

omvat 86 hectare. Hiervan is circa 36 hectare

en

ingezet voor de vorming van het beschreven

worden.

collectieve

parkeeroplossingen

mogelijk

raamwerk van de openbare ruimte. De overige circa 50 hectare is uitgeefbaar

Ook in de hoogte worden de mogelijkheden

terrein, waarvan op dit moment ongeveer reeds

van

de helft is uitgeven.

manier ontstaat een bebouwingsenvelop per

de

bebouwing

aangegeven.

Op

deze

deelgebied. Het totaal uitgeefbare gebied in de Leeuwenhoek

De aanpak middels deelgebieden met bijhorende

wordt onderbracht in deelgebieden die ingebed

opzet van de kavels en de bebouwing zorgt er

zijn in het landschap van de campus, verder

enerzijds voor dat de gebouwen een duidelijke

onderverdeeld

deelgebied

grens markeren met het landschap van de

worden de bebouwingsmogelijkheden en het

campus. Anderzijds bieden de deelgebieden en

programma inclusief parkeeroplossingen nader

bebouwingsenveloppen de mogelijkheid flexibel

omschreven.

om te gaan met de programmatische invulling en

in

kavels.

Per

fasering.

50 HECTARE UITGEEFBAAR


De campus

27

J.H. OORTWEG

28

BUITENRUIMTE

aantal

gemeenschappelijke

(dubbele)

bomenrij,

een

kenmerken: flankerende

een sloot

met rietoever en wandelpad, en een minimale hoeveelheid verharding voor het autoverkeer. Om het verblijfsaspekt van de campus zoveel Om de samenhang van het stelsel van openbare

mogelijk tot zijn recht te laten komen zal

ruimtes

kunnen

indien de verkeersveiligheid dit toelaat de

waarborgen is een hoofdstructuur voor bomen

fietser op de weg rijden. De verkeersprofielen

en waterlopen opgenomen. Het grootste deel

zijn op deze uitgangspunten toegesneden. De

van de Leeuwenhoek heeft een kleibodem. Hier

infrastructuur is overzichtelijk, met heldere

bestaat de beplanting uit wilg als hoofdsoort

en compacte kruisingen en daarnaast zoveel

en es, els en abeel als bijsoort. Het deel van

mogelijk een integratie van de verschillende

de Leeuwenhoek waar de ondergrond ook

verkeersstromen.

zandachtig is (Wassenaarseweg, Boerhaave)

Voor de voetganger worden wandelpaden in het

wordt beplant met eik als hoofdsoort en linde en

groen aangelegd, los van de wegen.

kastanje als bijsoort.

Bijkomend

in

de

Leeuwenhoek

te

voordeel

landschapsplan

van

geïntegreerde

deze

in

oplossing

Histo-morfologische kaart

het is

Het water is een belangrijke sfeermaker voor

dat met relatief weinig verharding een grote

de Hollandse Campus. Door het water in het

capaciteit wordt gehaald. Op deze manier wordt

raamwerk van profielen royaal op te nemen

voorkomen dat een teveel aan verharding buiten

ontstaat het gewenste samenhangende beeld.

de spits leidt tot een desolate ervaring van de

De profielen van het netwerk hebben een

openbare ruimte.

36 hectare buitenruimte


De campus

29

Einsteinweg

30

HET HART VAN DE CAMPUS

intensief gebruikte plekken: de Hogeschool en Boerhaave aan de ene kant en het Entreegebied en Gorlaeus aan de andere kant. Door de locatie van de beide haltes is voor een groot gedeelte van de gebruikers de binnenstad

De nieuwe RijnGouweLijn vormt het natuurlijke

De hartlijn rijgt alle deelgebieden aan elkaar en

binnen tien minuten te bereiken.

hart van de campus. Het is een lineaire openbare

vormt het adres voor Boerhaave en Gorlaeus.

De langzaam-verkeersroute die in het kielzog

ruimte die west met oost verbindt. In deze hartlijn

Belangrijke verblijfs- en ontmoetingsplekken

van de RijnGouweLijn wordt aangelegd vertakt

ligt tevens de belangrijkste fiets- en wandelroute

liggen in deze zone of zijn direct bereikbaar. Op

zich aan de uiteinden om aan te sluiten op de

door het gebied. In het profiel is plaats voor de

die manier is het gehele groene areaal van de

structuren die in de aangrenzende gebieden

auto, maar niet voor doorgaand verkeer. In het

Leeuwenhoek onderling verbonden.

(Nieuw Rhijngeest Zuid en stationsgebied) zijn

hart bevinden zich veel voetgangers die op weg

Rond de twee haltes van de RijnGouweLijn liggen

voorzien.

zijn van de tramhalte naar hun werk, fietsers die zich naar de Universiteit begeven, en bezoekende auto’s. De sfeer in het hart is bijzonder door de introductie van het Leeuwenhoekse profiel met een dubbele rij bomen, paden langs de sloot, en gecombineerde asfalt-klinkerwegen. De rails zelf worden in een grasbaan aangelegd. Op de plek van de oude trambaan wordt het profiel breder: hier zijn twee bestaande sloten die de oude trambaan flankeren opgenomen.


De campus

31

32

dooradering langs gorlaeus

Dooradering door boerhaave

GROENE DOORADERINGEN

kop van het oeverlandschap voor Gorlaeus ligt de Schotel van Gorlaeus prominent in de ruimte. Aan de flanken zorgen functies als een hotel en cafés voor een levendige openbare ruimte. Het sportpark van Gorlaeus is een combinatie van

In het raamwerk voor de openbare ruimte lopen

aangeboden kwaliteit.

sportfuncties. De mogelijkheid bestaat deze

twee

aansluiten

De groene ader langs Gorlaeus is compositorisch

ruimte te benutten voor manifestaties. Aan het

op het landgoed Endegeest en het Bos van

meer formeel van aard. De doorzichten zijn

sportpark ligt tevens het nieuwe sportgebouw

Bosman. Door hun maat en ligging zijn het

opener en langer. De bebouwing vormt duidelijke

van de Universiteit. Over het sportpark loopt

belangrijke recreatieve verblijfsgebieden in de

randen naar het groen en op meerdere plekken

een aantal paden, waardoor het gebied voor

Leeuwenhoek.

is extra hoogte gewenst om de open ruimte tot

de fietser en voetganger aantrekkelijk is om te

De groene dooraderingen worden thematisch

aangename binnengebieden te maken. Op de

doorkruisen.

groene

dooraderingen

die

ingevuld als ecologische tuin bij Naturalis, als park in Boerhaave, als oeverlandschap voor Gorlaeus en als sport en recreatiepark naast Gorlaeus. In de groene dooraderingen bevinden zich tevens belangrijke fiets- en wandelroutes die aansluiten op het netwerk van paden op lokale en regionale schaal. De gebouwen die aan deze groene ruimtes grenzen kunnen zich goed manifesteren. Het nieuwe O+O gebouw staat markant aan de Naturalistuin. In de toekomst kan ook het LUMC zich op de open ruimte richten door (secundaire) entrees en de inpassing van een verblijfsfunctie aan deze zijde, die nu nog de achterkant van het complex vormt.

Naturalistuin

Iets noordelijker kunnen in het Boerhaavegebied aan weerszijden bebouwing met hoogte-accenten direct of op de tweede lijnen profiteren van de


De campus

33

BIJZONDERE OPENBARE RUIMTES

de positionering van de entree zorgen voor begrenzing en beslotenheid. Gebruikers van de gebouwen worden gemotiveerd zich in de ruimte te begeven. Ook kunnen in de gebouwen functies worden opgenomen die bijdragen aan

In het raamwerk voor de openbare ruimte lopen twee

groene

dooraderingen

die

aansluiten

op het landgoed Endegeest en het Bos van Bosman. Door hun maat en ligging zijn het belangrijke recreatieve verblijfsgebieden in de Leeuwenhoek. De

groene

aders

en

de

hartlijn

van

de

RijnGouweLijn zorgen voor structuur in de Leeuwenhoek. Daarnaast verlevendigen enkele bijzondere plaatsen de openbare ruimte. Deze roepen allemaal een andere sfeer op. Het gaat om de volgende plekken: 1. Naturalis als museum met een aangename binnentuin en representatieve voorruimte, die overloopt in het Leeuwenhoekpark. Het onderzoeksgebouw van het LUMC staat markant aan dit park. In de toekomst kan ook het LUMC zich op de open ruimte richten door (secundaire) entrees en de inpassing van een verblijfsfunctie aan deze zijde, die nu nog de achterkant van het complex vormt. In het park is ruimte voor de Stal van stier Herman, of een vergelijkbare voorziening die als ontmoetingsplek voor het Bio Science Park kan dienen 2. Ten noorden van de Sandifortdreef loopt

34

het Leeuwenhoekpark over in het park van Boerhaave. Dit park krijgt het karakter van wandelen fietsgebied met grote eiken en lindes, vijvers, een café en terrassen. Aan weerszijden van het park is bebouwing met hoogte-accenten, die het park beschutting geven en een stedelijk karakter 3. In het Entreegebied tussen Gorlaeus en de Plesmanlaan komt een groot plein met publieke functies. Een stelsel van terrassen, plankieren in het water, een halte van de RijnGouweLijn en een verblijfplek tussen de sportvelden worden op een riante manier voor de voetganger met elkaar verbonden. Via en langs het sportpark lopen routes in de richting van de Wassenaarseweg, met landgoed Endegeest als blikvanger. 4. De tuinen van Gorlaeus die het binnengebied toegankelijk en aantrekkelijk maken en waaraan de collectieve functies en entrees van de Universiteit zijn gevestigd. 5. De nieuwe binnenhoven (bijvoorbeeld in de Entreelocatie) waar een informele sfeer oproept tot verblijven. De gebouwen oriënteren zich op deze ruimtes en zijn in hun opzet toegesneden op het gebruik van de plekken. Accenten in de hoogte op

de levendigheid van de Leeuwenhoek in het algemeen. De genoemde plekken zijn gekoppeld aan het hart van de campus en aan de groene dooraderingen. Hierdoor ontstaat een stedelijk weefsel met een fijnmazig stelsel van verbindingen. Op die manier vindt het tevens aansluiting bij het stationsgebied met de toekomstige binnentuin bij het Poortgebouw en het plein voor het Pieter de la Courtgebouw. Aan de A44 wordt een logische verbinding gelegd met Nieuw Rhijngeest Zuid via de bestaande viaducten onder de snelweg.


De campus

35

DE RANDEN

campus ervaren. Deze opening biedt ook ruimte

en de ontwikkelingen rond de Oude Rijn, de

voor een mogelijke extra aansluiting op de

nieuwbouw in Valkenburg en het landelijke

Plesmanlaan.

buitengebied. De bebouwing van de deelgebieden aan de Wassenaarseweg keert zich naar de weg toe.

De

verblijfsvriendelijke

Leeuwenhoek

ligt

Woningbouw langs de weg (in Gorlaeus

ingeklemd tussen de Plesmanlaan, die wordt

en

ingericht als stedelijke boulevard in het zuiden,

aantrekkelijker en draagt bij aan de sociale

en de Wassenaarseweg als oost-westverbinding

veiligheid. Op een vergelijkbare manier kan

in het noorden.

ook het sportcentrum van de Universiteit een

Boerhaave)

maakt

de

Wassenaarseweg

uitstraling hebben richting de weg. Een scherpe grens tussen de bebouwing en de PLESMANLAAN

landgoederenzone benadrukt de landschappelijke

De Plesmanlaan geldt als de toegang tot de

DE WASSENAARSEWEG

waarde van het gebied, terwijl tegelijkertijd de

Leeuwenhoek en tot het gehele westelijke deel

De Wassenaarseweg begeleidt de zone met

bebouwing hiervan profiteert. Op enkele plekken

van de stad. Deze weg moet meer de allure van

landgoederen.

met

richt de Leeuwenhoek zich naar de landgoederen

een stedelijke boulevard krijgen. De verplaatsing

populieren wordt vervangen door eiken. Hierdoor

met hogere bebouwing op de tweede lijn die

van de sportvelden biedt de kans gestalte te

ontstaat een eikenlaan die een belangrijke

boven de bomen uitkomt.

geven aan de noordgevel van de Plesmanlaan.

schakel vormt tussen de binnenstad van Leiden

A44

De

huidige

beplanting

Op het gedeelte tussen de afslag van de A44 en het Rijnlandgebouw komen gebouwen met een gezicht naar de weg. In de meeste gevallen gaat het om kantoren die gebouwd kunnen worden met een hoogte tot 40 meter. Op de tweede lijn kan gebouwd worden tot 70 meter. Ter hoogte van het Gorlaeusgebied raakt de groene dooradering aan de Plesmanlaan. De opening in de bebouwing sluit aan op het groene profiel van de Haagse Schouwweg. Vanaf de Plesmanlaan onstaat een prominent zicht op de schotel en de hoogbouw van de Universiteit en wordt het landschap van de Wassenaarseweg

36

De bebouwing van de Leeuwenhoek grenst niet direct aan de A44 maar wordt gescheiden door een ecologisch ingerichte berm van 40 tot 80 meter. Het betreft hier een opgaande inheemse beplanting van struiken en bomen. De Leeuwenhoek ligt hierdoor niet naakt aan de snelweg maar presenteert zich op afstand. hoogbouwzone

Ongeveer 100 meter achter deze bebouwingsgrens begint een zone waarin hoogbouw mogelijk is.

A44

De Leeuwenhoek krijgt hierdoor een gezicht aan de A44.

VERBINDING MET DE BINNENSTAD Richting de binnenstad heeft de Leeuwenhoek geen duidelijke rand maar gaat veel meer op in het stelsel van openbare ruimtes rondom het station en het LUMC. Door deze ruimtes kwalitatief sterk te verbeteren en duidelijke routes te vormen wordt de Leeuwenhoek op een vanzelfsprekende manier met de binnenstad verbonden. De langzaam groene randen

verkeersroute over het terrein van het LUMC speelt hierin een cruciale rol.


De campus

37

B E E L D K WA L I T E I T Snellius

Gorlaeus Sylvius

Kop van Leeuwenhoek Entreelocatie Bio Science Park

38

Het stedenbouwkundig plan voor de Leeuwenhoek vat het gebied op als een groene en waterrijke campus. Het landschap voert de boventoon. Gebouwen zijn als vrijstaande volumes in dit landschap ingepast en geordend in deelgebieden. Mede door de lange duur van realisatie en de vaak zeer specifieke aard van de bedrijvigheid betekent dat het eindbeeld niet vastligt. Gekozen is voor het benoemen van een aantal uitgangspunten voor de architectuur van de gebouwen.

Voor de realisatie betekent dit in de eerste plaats dat consequent uitvoering moet worden gegeven aan het landschap als beelddrager van het gebied. Een Hollands landschap, groen en waterrijk. In de tweede plaats betekent deze aanpak dat de deelgebieden vastomlijnd in het landschap worden gepositioneerd. Elk met hun eigen proBoerhaave

gramma, inkadering, dichtheid en aard. In de laatste plaats moet de bebouwing nauwgezet in de deelgebieden ingepast worden. In een campus zijn de gebouwen alzijdig. Tussen de gebouwen zijn doorzichten en achter de gebouwen bevinden zich in veel gevallen (semi) openbare terreinen. Toegesneden op de plek in een deelgebied kan de bebouwing een bijzondere uitwerking krijgen. Hierdoor wordt het stedenbouwkundig plan verrijkt en bepaalde plekken verbijzonderd.

LEIDEN LEIDEN BIOBIO SCIENCE SCIENCE PARK PARK - de- de Leeuwenhoek LeeuwenhoekBeeldkwaliteit De campus

39

HET LANDSCHAP

Om de Leewenhoek tot een geheel te maken is

tuur hier anders dan in de rest van de Leeuwenhoek.

voor het landschap een set van vaste elementen on-

Uitgangspunt is om de huidige groene kwaliteiten te

twikkeld: gras met bomen (bijv. wilgen), sloten met

behouden.

zachte oevers en riet. Geen straten met stoepen, maar wegen en paden die zijn opgenomen in het landschap.

Ook in het bestaande Bio Science Park worden de

Ook andere inrichtingselementen zoals verlichting,

landschappelijke elementen gefaseerd doorgevoerd,

verkeersmaatregelen, bankjes en de RijnGouwelijn en

bijvoorbeeld met de herziening van het profiel van de

zijn haltes maken integraal onderdeel uit van dit land-

Zernikedreef door de komst van de RijnGouweLijn.

schap. Het is van belang dat de gekozen landschappelijke elementen consequent worden toegepast. Deze vaste set van ingrediënten voor de openbare ruimte maakt het mogelijk diverse profielen te ontwerpen, toegesneden op het gebruik en op de beschikbare ruimte. Per doorsnede verschillen daarom de afmetingen en de verhoudingen waarin de elementen worden toegepast. De wijze van aanleg moet eenduidig zijn om het gebied daadwerkelijk als een doorlopend landschap te kunnen ervaren. De grotere openbare ruimtes van de groene dooraderingen dragen bij aan het karakter van de Hollandse campus. Beplanting en waterstructuur komen overeen, de paden sluiten aan op de verbindingen in de wegprofielen. Omdat het Boerhaavegebied een zandige bodem heeft, is de beplanting en de padenstruc-

40

BOUWVELDEN

deling specifiek de omgevingskwaliteiten worden be-

Er is geen sprake van kleine tuinen, maar van open

trokken. Aan de Plesmanlaan dient de bebouwing een

ruimtes met een enkele boom, zoals een wilg, een els

duidelijk gezicht hebben die bijdraagt aan de vorming

of een es.

van de entree tot Leiden. Variatie in bouwhoogte en

Op verschillende plekken in de Leeuwenhoek bevin-

maatvoering kan bijdragen aan de aantrekkelijkheid

den zich binnen de bouwvelden bijzondere openbare

Voor de inrichting van de openbare ruimte is een Pro-

en variatie.

ruimtes. Deze plekken kennen een eigen inrichting en

gramma van eisen opgesteld.

Aan de noordrand grenst de Leeuwenhoek aan de land-

gebruik, toegesneden op de functie en plek die ze in-

In het landschap van de campus zijn de bouwvelden

goederenzone. De bebouwing hier dient bij te dragen

nemen in het grotere geheel.

uitgespaard. Binnen de bouwvelden is een nader om-

aan het groene en open karakter van dit gebied.

Verbonden met het landschap van de campus door

schreven programma van bedrijvigheid en andere

Richting de A44 zal in detail gestudeerd moeten wor-

middel van een pad, een poort of een brug vormen de

functies vastgesteld.

den op de herkenbaarheid en de aantrekkelijke uitstra-

plekken een stelsel. Op die manier vergroten de ruim-

ling van de Leeuwenhoek als geheel.

tes de verscheidenheid van de Leeuwenhoek.

geregeld of ruimtelijk gebundeld. Het gaat hierbij om

Buitenruimte

Al deze specifieke openbare ruimtes kunnen een in-

het parkeren, de toegankelijkheid van het binnenter-

De ruimte tussen de gebouwen is het enige individu-

richting krijgen die afwijkt van de Hollandse Campus.

rein en in bepaalde gevallen de omkadering van het

ele deel van de kavel. Hierin kan een tuin of een ter-

De bijzonderheid in beplanting, aankleding en schaal

bouwveld door middel van een sloot. De kavels zijn

ras worden aangelegd of een aantal parkeerplaatsen

is juist de kracht van deze plekken. Een goed voor-

niet meer apart te onderscheiden. Hekken en andere

in eigen beheer worden gerealiseerd. De toegang tot

beeld van deze benadering is de huidige inrichting

erfafscheidingen zijn niet toegestaan. Wel hebben gro-

de gebouwen bevindt zich aan deze ruimte. Door de

van de binnentuin van het Pesthuis met grind en een

tere bedrijven de mogelijkheid om door middel van

vormgeving van deze ruimtes ontstaat een koppeling

monumentale Plataan.

een sloot de kavel in te kaderen. Ook in de bestaande

tussen de voor- en achterzijde van de kavel. Beplan-

In alle gevallen is de toegankelijkheid en de aanslui-

delen van de Leeuwenhoek wordt bezien op welke

ting in deze ruimte en in het gehele deelgebied sluit

ting op andere routes in de Leeuwenhoek onderwerp

wijze het aantal afrasteringen kan worden beperkt.

aan bij de schaal en soortenrijkdom van de campus.

van nadere studie.

In ieder bouwveld wordt een aantal zaken collectief

Randen De bebouwingsgrens wordt gemaakt door middel van een heldere rooilijn, zodat de gebouwen direct aan het landschap staan. Bij bouwvelden waar sprake is van een binnenterrein staan de gebouwen in principe ook aan de achterzijde in een rooilijn. In het geval de rand van een bouwveld samenvalt met de begrenzing van de Leeuwenhoek zal in de beoor-


41

Uitwerkingen

Een aantal bouwvelden worden in dit Beeldkwaliteitplan nader uitgewerkt. Dit zijn de deelgebieden Boerhaave, Gorlaeus en het Universitaire Sportcentrum. Daar waar de overige bouwvelden binnen de voorgestelde uitgangspunten een bepaalde mate van veelkleurigheid kennen, hebben Gorlaeus en Boerhaave een meer eenduidige uitwerking. Deze deelgebieden worden hieronder meer specifiek besproken.

Boerhaave De oorspronkelijke bebouwing in Boerhaave ontleent zijn kwaliteit aan een aantal karakteristieken. De gebouwen staan op een zodanige afstand van elkaar dat ze alle in het groen staan. Daarnaast zijn ze alle in baksteen opgetrokken wat bijdraagt aan de eigenheid van het gebied in zijn geheel. En als laatste zijn opvallend de rijke mate van detaillering en ornamentering. In een Vestigiarapport zijn meer in detail deze eigenschappen beschreven. De nieuwe bebouwing wordt gerealiseerd in de gegeven enveloppen. Binnen deze maat dient de opzet van de gebouwen bij te dragen aan de vorming van een doorlopende groene campus. Dit komt tot uiting

42

in maatvoering en richting van gebouwen.

in het groen.

halve dat de zuid-oostelijke hoek beschouwd wordt

Per gebouw zal nadere studie moeten worden gedaan

Gestimuleerd wordt om het aandeel glas in de archi-

als onderdeel van het stationsgebied waardoor een

naar de rol die het speelt in het totale ensemble. Soms

tectuur op te voeren waarmee de jonge generatie zich

hoogte van 70m wordt toegestaan.

betekent dit dat meer maat gezocht wordt tussen de

manifesteert ten opzichte van de relatief gesloten oud-

In de stedenbouwkundige uitwerking Boerhaave

gebouwen, waardoor het landschap met bomen en pa-

bouw.

(maart 2008) is verdere concretisering gegeven aan de

den voldoende ruim is. In andere gevallen kan juist

Ieder gebouw dient bij te dragen aan het streven Bo-

maximale bouwhoogtes. Dit resulteert in een beperk-

een gebouw in een bepaalde ruimte geplaatst wor-

erhaave, inclusief de Hogeschool en de kavel voor

ing van de hoogte in het Fysiologiecluster en de TNO

den, waardoor nieuwe plekken gevormd worden. Het

studentenhuisvesting, te laten worden tot een samen-

villa tot 17,5 meter. Dit in verband met de hoogte van

groen gaat hier om de hoek en suggereert daarmee dat

hangend en van zijn omgeving onderscheidend en-

de bestaande gebouwen.

het landschap doorloopt.

semble.

Ondanks het, voor het overige, eenduidige plafond van 40 meter wordt in de uitwerking gestreefd naar

Een bijkomend aspect voor de nieuwbouw is dat het

Openbaar-privé

differentiatie en zorgvuldige omgang met de monu-

bij dient te dragen aan het oplossen van de richtings-

De openheid en toegankelijkheid van het park wordt

mentale setting. Ook zijn er uitgelezen kansen om op

verdraaiing in het gebied. Gebouwen staan daardoor

het meest gewaarborgd indien er een duidelijke grens

bepaalde plekken door middel van hoogte accenten te

soms in meerdere denkbeeldige rooilijnen, wat leidt

is tussen openbaar en privé. Gebouwen staan dus

leggen.

tot gebouwen met afgeschuinde footprints. Vanaf de

zonder tuinen, erven of stoepen rechtstreeks in het

bestaande monumentale gebouwen zijn belijningen

groen.

Parkeren

aangegeven op basis waarvan de nieuwbouw geposi-

Voor de functies die toch om dergelijke eigenschap-

In het monumentale deel van Boerhaave wordt het hu-

tioneerd kan worden.

pen vragen zoals de entree, fietsenstalling of parkeren

idige maaiveldparkeren op een nieuwe en meer land-

De gebouwen die afbreuk doen aan de genoemde kwa-

is per gebouw een collectieve buitenruimte benoemd.

schappelijke manier ingepast. In totaal gaat het om

liteiten van een groene doorlopende campus, veelal

Deze kan gerealiseerd worden in de vorm van een

221 parkeerplaatsen (exclusief TNO). Al het overig

kleinere gebouwen of aanbouwen van meer recente

hof, een opgetild dek of een binnentuin. Deze ruimtes

parkeren wordt in gebouwde vorm gerealiseerd.

datum zullen worden gesloopt.

liggen binnen de contour van het gebouwen. De nieu-

Door het maaiveldparkeren in drie groepen aan de

wbouw draagt bij aan de vorming van deze semi-

randen te clusteren is het aantal autobewegingen door

Materialisatie

openbare ruimtes en aan de wijze waarop deze zich

het gebied zeer beperkt.

De bestaande monumentale baksteenarchitectuur

onderscheiden van het openbare gebied en daarmee

Ook zijn de clusters visueel losgekoppeld van de en-

vormt de opstap voor de nieuwe gebouwen in Boer-

tegelijkertijd een natuurlijke overgang maken.

trees tot Boerhaave zodat deze in alle gevallen monu-

haave. Voorgesteld wordt om steenachtige materialen

mentaal en groen zijn. In de verdere landschappelijke

toe te passen. Door deze rondom de gebouwen op een

Hoogte

uitwerking zal vorm worden gegeven aan de parkeer-

zelfde wijze te gebruiken ontstaan duidelijk afleesbare

De bouwhoogte is in de Leeuwenhoek in principe 40

plaatsen door middel van passende materialisering en

en zelfstandige volumes in de traditie van gebouwen

meter. Boerhaave vormt hierop geen uitzondering, be-

beplanting.


43

44

Gorlaeus

zal dit vooral gebeuren door de relaties met de omge-

endigheid en uitwisseling gestimuleerd worden.

De wens tot een verlevendiging en verdichting van

ving in de massa opbouw een belangrijke rol te laten

In de hoofdopzet van dit masterplan zijn deze ideeën

het Gorlaeuscomplex vraagt om een rigoreuze aanpak

spelen. Hierin spelen alle zijden van het complex een

terug te vinden. Bovendien is invulling gegeven aan

van de huidige introverte en amorfe opzet.

eigen rol. Aan de zuidzijde gaat het met name om de

de wens van de gemeente tot een grotere mate van

Ten eerste wordt hiervoor een brede sloot rond het

aansluiting met het Entreegebied en de halte van de

openbaarheid en toegangkelijkheid. De groene velden

complex gegraven die op een karakteristieke manier

RijnGouweLijn, aan de westzijde aan het veiligstel-

zijn ondergebracht in de groene dooradering. Deze

een onderscheid tussen binnen en buiten maakt en het

len van de openbaarheid van de Niels Bohrweg, aan

ruimte wordt aan de randen beplant met wilgen. De

gebied allure geeft. Via bruggen kan de bezoeker op

de noordzijde om de uitstraling naar de landgoede-

twee voetbalvelden zijn iets uit elkaar gelegd waar-

meerdere plaatsen het universitaire gebied betreden.

renzone in Oegstgeest. Aan de westkant tenslotte kan

door een plek voor verpozen ontstaat, gekoppeld aan

In plaats van de huidige situatie met één voorzijde

de bebouwing van Gorlaeus een belangrijke bijdrage

de langzaam verkeerroute die hier binnenkomt.

en drie achterkanten kan het kader van water ervoor

leveren aan een aantrekkelijke en openbare invulling

De tennisvelden maken onderdeel uit van de groene

zorgen dat alle zijden representatief worden ingericht.

van de groene dooradering.

dooradering. Speciale aandacht zal uitgaan naar de

Verder wordt het gebied aantrekkelijk gemaakt voor

wijze waarop de openheid en het groene karakter van

voetgangers. Een betere bereikbaarheid van buitenaf

In het Masterplan voor de Leeuwenhoek is daarom

en aantrekkelijke looplijnen verrijken het gebied en

vastgelegd dat minimaal 30% van de bouwenvelop

stellen Gorlaeus meer open voor bezoek van buiten.

die voor Gorlaeus is gedefinieerd open dient te blij-

Om dit te bereiken kan het autoverkeer slechts langs

ven. Open ruimte en (voor)hoven zijn bij uitstek de

de buitenkanten, via inprikkers, het gebied bereiken.

middelen om de overgangen naar de omgeving te ver-

Dit ontsluitingsprincipe geldt voor zowel bezoekers

aangenamen. Rondom de hoven is een verdere ver-

die met de auto komen als voor bevoorradingsverkeer.

dichting mogelijk en zelfs wenselijk.

dit gebied wordt gewaarborgd.

De huidige Max Planckweg wordt om die reden opgeheven.

Universitair Sportcentrum

Voorgesteld wordt de paden met herkenbare beplan-

Voor het Universitaire Sportcomplex is een programma

ting kracht bij de zetten. In geval van calamiteiten geven de routes ook toegang voor hulpdiensten naar

van eisen opgesteld. Belangrijkste ruimtelijke componenten zijn een sportcentrum (ongeveer 7000m2 bvo)

de gebouwen.

en buitensport faciliteiten, inclusief sportvelden voor hockey, voetbal en rugby, en tennisbanen.

Bebouwing

Uitgangspunt is dat het sportcomplex een herkenbare

Voor de bebouwing geldt dat deze in zijn opzet bij-

en zelfstandige plek kan innemen binnen het grotere

draagt aan het gewenste open en toegankelijke karak-

geheel van Gorlaeus. Daarnaast is belangrijk dat de

ter. Gezien de schaal van de universitaire bebouwing

samenhang tussen de verschillende onderdelen en lev-


45

ENKELVOUDIG VOLUME VOLUME VOLUME VOLUME eenduidige hoofdvorm

eenduidige hoofdvorm eenduidige hoofdvorm eenduidige hoofdvorm gebouw staat op de grond gebouw staat op de gebouw staat op grond de grond gebouw staat op de grond markante entree markante entree markante entree markante entree

46

VRIJHEID MATERIALISATIE MATERIALISATIE MATERIALISATIE vrijheid in materiaalkeuze

vrijheid inmaterialen materiaalkeuze vrijheid in materiaalkeuze vrijheid in materiaalkeuze duurzame duurzame materialen duurzame materialen duurzame materialen gelijke materialisatie rondom gelijke materialisatie rondom gelijke materialisatie rondom gelijke materialisatie rondom

ARCHITECTONISCHE EXPRESSIE ARCHITECTONISCHE EXPRESSIE ARCHITECTONISCHE EXPRESSIE ARCHITECTONISCHE EXPRESSIE duidelijke horizontale of vertikale geleding duidelijke horizontale of vertikale geleding duidelijke horizontale of vertikale geleding duidelijke horizontale of vertikale geleding dakrand binnen volume dakrand binnen volume dakrand binnen volume dakrand binnen volume hoogwaardinge detaillering

hoogwaardige detaillering hoogwaardige detaillering hoogwaardige detaillering

DE GEBOUWEN

gebouwen aan bij de grote verscheidenheid in het

bouw (tot ca 12 meter) wordt afgewisseld met middel-

bestaande Bio Science Park. Ieder gebouw is indivi-

hoogbouw (tot 25 meter) en hoogbouw tot 40 meter.

dueel herkenbaar.

De westkant van de Leeuwenhoek valt binnen een van

De variatie in het bestaande Bio Science Park wordt

de hoogbouwclusters van Leiden. Hier zijn hoogtes

opgenomen in het grotere geheel. Bovendien zorgt

tot 70 meter mogelijk. Een ander hoogbouwcluster ligt

Consequentie van de landschappelijke en ruimtel-

deze aanpak ervoor dat de gebieden Boerhaave en

rond het Centraal Station en bestrijkt de oostpunt van

ijke aanpak is dat de gebouwen met vier zichtzijdes

Gorlaeus met hun karakteristieke signatuur een uit-

het plangebied. Het hoogbouwgebied in het westelijk

in de open ruimte komen te liggen. Het zijn letterlijk

zonderingspositie kunnen innemen.

deel van de Leeuwenhoek beslaat het grootste deel

vrijstaande gebouwen. De gebouwen hebben een en-

van Gorleaus en de direct daaraan grenzende strook

kelvoudig volume. Dit houdt in dat er geen aan- of

Expressie - Een gebouw krijgt expressie door bij-

in het Entreegebied. In de praktijk komt het er op neer

bijgebouwen en opbouwen aanwezig zijn.

zonder materiaalgebruik en details. Het benadrukken

dat 3 à 4 torens gerealiseerd kunnen worden die zowel

De alzijdigheid van de volumes die dit tot gevolg

van een bepaald aspect van het gebouw in de gevel,

vanaf de Wassenaarseweg, de A44 en de Plesmanlaan

heeft komt daarnaast tot uiting in een consequente

zoals een hoge entree, een groot venster of een balkon,

in de tweede lijn liggen.

materiaaltoepassing rondom het gebouw, waarmee de

zorgt ook voor expressie.

massa van het gebouw wordt gemaakt. Op een sub-

Op een vergelijkbare manier wordt uitdrukking ge-

Door de meer dan dubbele hoogte in het cluster ten

tiele manier kan onderscheid gemaakt worden in de

geven aan de positionering van een gebouw in zijn

opzichte van de omringende bebouwing zullen hoog-

verschillende functies die de gevel vervult, zoals en-

context. Ligging in een zichtlijn of aan een bijzondere

teaccenten zich verzelfstandigen en herkenningspunt-

tree, representatie en bevoorrading.

ruimte of toegang geeft aanleiding tot een bepaalde

en vormen in de verkaveling.

massaopbouw of expressie van het gebouw.

De hoogte van 70 meter is een maat die uitstijgt boven

Restruimtes en dode hoeken rond de gebouwen komen

de kruinen van de bomen. Hierdoor is de Leeuwen-

niet voor door aanhangsels als uitbouwen, portalen,

Het is in principe mogelijk namen aan te brengen op

hoek ook op grotere afstand te zien en aanwezig in de

luifels, erkers en hoogteverschillen te vermijden.

de gebouwen. De naamsaanduiding zal in maat en

stad en vanaf de A44.

Ook half ondergrondse parkeergarages, inclusief hun

schaal en in de wijze waarop het wordt aangebracht

In het Boerhaavegebied is een hoogbouwaccent ge-

toegang, dienen om die reden in de architectonische

in de architectuur van het gebouw moeten worden

dacht in het verlengde van de Albinusdreef. Door dit

compositie van het gebouw zelf opgenomen te zijn.

geïntegreerd.

gebouw wordt het Boerhaavegebied gekoppeld aan

Indien een gebouw door zijn aard grote hoogtever-

het stationsgebied.

schillen kent (bijvoorbeeld een laboratoriumfunctie in combinatie met kantoor) moeten ontwerpmiddelen

BOUWHOOGTES

Bouwplannen voor gebouwen hoger dan 40 meter

ingezet worden om dit tot een architectonische een-

De bebouwingsmogelijkheden van de Leeuwenhoek

worden onderworpen aan een hoogbouwtoets, waarbij

heid te maken.

sluiten aan bij het recent ontwikkelde hoogbouwbe-

speciale aandacht wordt besteed aan de stedenbouw-

leid van de gemeente Leiden.

kundige en architectonische inpassing.

Vrijheid - De keuze van het materiaal en de archi-

De Leeuwenhoek wordt in het hoogbouwbeleid, ge-

tectuurstijl is vrij. Op die manier sluiten de nieuwe

typeerd als gemengd gebied, dat wil zeggen dat laag-


47

PARKEREN

Parkeren in een gebouwde voorziening Een gebouwde parkeervoorziening met een aantal lagen is de meest intensieve vorm van parkeren. In bepaalde gevallen is het daarom de meest gewenste vorm.

Uitgangspunt voor het parkeren is dat het alleen op eigen terrein gebeurt en zo min mogelijk zicht-

De opzet van de parkeergebouwen zal niet sterk

baar aanwezig is in de Leeuwenhoek. Door de

afwijken van de overige bebouwing in de Leeu-

parkeerbehoefte van een aantal bedrijven te kop-

wenhoek.

pelen ontstaan meer mogelijkheden efficiënt en

Het parkeergebouw is een enkelvoudig volume

hoogwaardig met de vraag om te gaan.

waarbij de logistiek van het parkeren (slagbomen,

In de praktijk zijn er drie parkeervormen: maai-

hellingbanen, inritten, e.d.) binnen dit volume

veld parkeren, gestapeld parkeren in een gebouw-

wordt opgelost. De gevel loopt rondom door.

de voorziening en parkeren onder een gebouw. Deze verschillende manieren krijgen elk voor

Parkeren onder een gebouw

zich een inpassing die recht doet aan de land-

Als het parkeren (half-verdiept) onder een ge-

schappelijke opzet van de Leeuwenhoek.

bouw plaatsvindt, is de inpassing nagenoeg onzichtbaar.

Maaiveldparkeren

Architectonisch komt het er op neer dat het par-

Dit is de meest zichtbare vorm van parkeren. Er

keren zich in het gebouw bevindt; de gevel en het

moet een landschappelijke aanpak gekozen wor-

volume van de parkeerlaag maakt compositorisch

den die de effecten van de zichtbaarheid, de grote

deel uit van het gebouw en net als bij een zelf-

schaal en het contrast tussen leeg en vol vermin-

standig parkeergebouw wordt de logistiek van het

dert. Te denken valt aan de omwalling van een

parkeren binnen het volume opgelost. Het bete-

parkeerterrein, het omzomen door middel van een

kent overigens niet dat de footprint van het ge-

haag of het enigszins ingraven van het terrein.

bouw in alle gevallen precies samenvalt met die

Daarnaast is het beplanten van het parkeerterrein

van de parkeerverdieping.

met eerste orde bomen en het vormgeven van uitgekiende looproutes door het terrein een must.

Indien de laag met parkeren aan een zijde buiten

In de meeste gevallen komt deze vorm van par-

het gebouw uitsteekt vanwege de maatvoering

keren voor achter de gebouwen, grotendeels uit

van de parkeerplaatsen, wordt dit deel architec-

het zicht vanaf de straat. Uitzondering hierop zijn

tonisch of functioneel bij de rest van het gebouw

Gorlaeus en Boerhaave.

betrokken.

48

PROCES

stedenbouwkundige aspecten, zoals positionering en

en de architect(en) van de individuele bouwplan-

oriëntatie van de gebouwen, relatie met de omgeving

nen in de vergadering van de ARK (Adviescom-

en massaopbouw. Maar ook de architectonische en

missie Ruimtelijke Kwaliteit) brengen.

ruimtelijke kwaliteit hebben zijn aandacht. In het belang van dit proces is het noodzakelijk dat in de initiaIn het proces van ontwerp en bouwvergunning gelden

tieffase afstemming plaatsvindt tussen de supervisor

Taak ARK

de uitgangspunten zoals verwoord in dit hoofdstuk

en de achitect/opdrachtgever.

De ARK blijft verantwoordelijk voor de integrale

beeldkwaliteit. Daarnaast gelden voor dit gebied Be-

welstandtoetsing. Het door de supervisor ingebrachte

stemmingsplannen die al naar gelang het verloop van

Om regie te kunnen voeren in het planproces houdt

advies wordt in principe gevolgd. In voorkomende

het proces worden herzien.

de supervisor nauw contact met de projectleiding, ar-

gevallen wordt gemotiveerd hiervan afgeweken. Met

chitecten en ontwikkelaars in het gebied. Doordat de

respect voor elkaars deskundigheid is de open re-

Voor het stroomlijnen van dit proces als kwaliteits-

supervisor al in een vroeg stadium betrokken wordt,

sultaatgerichte samenwerking gefocust op een kwal-

bewaker voor de stedenbouw en architectuur is voor

heeft hij de mogelijkheid om de plannen bij te sturen.

iteitsniveau wat recht doet aan wensbeeld voor de

het totale Leeuwenhoekgebied een supervisor aan-

Leeuwenhoek.

gesteld.

De supervisor raadpleegt vooraf de gemeente en Uni-

Deze supervisor is aangesteld als zelfstandig adviseur

versiteit indien hij wil afwijken van het stedenbou-

door het college van B&W en het CvB van de Uni-

wkundig plan. Hij informeert de opdrachtgevers over

versiteit Leiden. Hij neemt als adviseur deel aan de

de binnengekomen (schets)plannen en zijn advisering

Stuurgroep Leeuwenhoek. Het betreft een toetsende

hierop. Opdrachtgevers zijn de gemeente en Univer-

en strategische functie (bruggenbouwer).

siteit in persoon van de verantwoordelijk projectleider. Aan dit overleg zal de stedenbouwkundige van de

Taak supervisor

gemeente als adviseur deelnemen.

De supervisor wordt aangesteld om de ontwikkelende partijen in het plangebied te begeleiden en zonodig

Samengevat zijn de taken van de supervisor als

te sturen op ruimtelijke kwaliteit. Kader voor de su-

volgt:

pervisor vormen het stedenbouwkundig master-

1.

De supervisor bewaakt de kwaliteit, samenhang

plan voor het Leiden Bio Science Park en meer

en identiteit van de stedenbouwkundige en archi-

specifiek het daarin opgenomen beeldkwaliteitsplan,

tectonische uitwerking van het Leeuwenhoekge-

het (ontwerp-)bestemmingsplan Leeuwenhoek en de

bied

exploitatie-overeenkomst.

2.

De supervisor toetst en adviseert over bouwen inrichtingsplannen

De supervisor richt zich in zijn taak primair op

3.

De supervisor zal samen met de opdrachtgever(s)


49

PLANkaart SCHAAL 1:5000

50


Beeldkwaliteit

51

P R O G R A MM A

52

Verdeling Programma

indicatieve capaciteit


Programma

53

DE PROFIELEN

54


De profielen

55

DE PROFIELEN

krijgen minimale dimensies. De basisbreedte

voorgestelde oplossingen nog niet geregeld. Het

voor de rijloper is 6 meter en een dubbelzijdig

gaat daarbij concreet om:

fietspad is 3 meter. De exacte breedtes worden

- het rechtrekken en herprofileren van de

bepaald vanuit verkeerskundig perspectief.

Einsteinweg, met daarnaast een nieuwe wa-

Onder de voetpaden wordt de grootste hoeveel-

tergang; het realiseren van een watergang

Om de Leeuwenhoek maximaal als Hollandse

heid kabels en leidingen getrokken. Indien niet

daarnaast

Campus te ervaren zijn voor de openbare ruimte

anders oplosbaar kunnen bomen boven de riole-

- het omvormen van de rotonde Zernike-

vier bouwstenen gedefinieerd. De ruimtelijke

ring geplant worden.

bouwstenen vormen samen het Leeuwenhoeks

dreef/Darwinweg naar een T-splitising De ambitie is om deze aanpassingen in de toe-

profiel. De bouwstenen zijn:

komst toch te realiseren en hiervoor nog aanvulHUIDIGE SITUATIE VERSUS AMBITIE

lende middelen te vinden. Voorlopig zal echter

1. Gebouw met een rietzone aan een sloot/

In de grondexploitatie behorende bij dit steden-

bij de realisatie moeten worden uitgegaan van

vaart.

bouwkundig plan is de financiering van enkele

het behoud van de huidige situatie.

2. Voetpad langs de sloot/vaart met zachte berm en af en toe een boom. Hier kan ook een fietspad aan worden gekoppeld. 3. Rijloper van klinkers tussen een dubbele rij bomen in het gras. 4. Trambaan in het gras langs de sloot/ vaart. Voor ieder ingrediënt zijn minimale maten omschreven. Zo is een sloot minimaal 3 meter breed, een vaart minimaal 8 meter breed, een rietoever minimaal 3 meter breed, een grasberm met een boom minimaal 3 meter breed, en een voetpad minimaal 2 meter breed. De verhardingsbreedtes voor de rijlopers en fietspaden

56

PROFIELENKAART

1 - ENTREEPLEIN

2 - EINSTEINWEG

1

2


De profielen

57

5.0

2.0

6.0

3.0

2.4

4.6

7.0 57.5

1.1

1.3

3 - SYLVIUSWEG

TNO

6.0

4 - ZERNIKEDREEF

58

7.0

6.5 33.0

1.3

3.4

1.3

3.0

2.0

2.5

4.7

1.8

6.0

4.0

2.0

6.5

5 - ZERNIKEDREEF

6 - SANDIFORTDREEF

3

4

6 5


De profielen

59

7 - ALBINUSDREEF

Gorlaeus

8 - EINSTEINWEG

60

9 - NIELS BOHRWEG

7

10 - J.H. OORTWEG

10

9 8


De profielen

61

TNO

5.0

2.0

3.0

6.0

2.5

3.2

3.5

2.5

2.3

3.5

35.3

11 - SYLVIUSWEG

toekomstige rooilijn van Steenislocatie

2.4

10.1

11.0

6.0

4.0 27.0

12 - EINSTEINWEG

62

4.0

3.0

13 - DARWINWEG

11

14 - PLESMANLAAN 14

12


13

De profielen

63

15 - WASSENAARSEWEG

15

64

BOMEN Om de samenhang van het stelsel van openbare ruimtes in de Leeuwenhoek te kunnen waarborgen is een hoofdstructuur voor bomen opgenomen. Het grootste deel van de Leeuwenhoek heeft een kleibodem en wordt beplant met Iep als hoofdsoort en es, els, berk en wilg als bijsoort. Het deel van de Leeuwenhoek waar de ondergrond vooral zandachtig is (Wassenaarse weg, Boerhaave) wordt beplant met eik als hoofdsoort en linde en kastanje als bijsoort. Op bijzondere plekken in het gebied worden ook bijzondere soorten toegepast. Een goed voorbeeld is de plataan in de binnentuin van Naturalis. Bij de realisering van het plan wordt in fases gewerkt. Op de plaatsen waar geen bouwactiviteiten plaatsvinden worden bestaande bomen zo lang mogelijk behouden. Daarnaast wordt getracht bestaande waardevolle bomen met een lange levensloop op te nemen in het plan.

GROENPLAN


De profielen

65

WATER Water is een belangrijke sfeermaker voor de Hollandse Campus. Door het water zowel in het raamwerk van profielen als in de groene dooraderingen royaal op te nemen ontstaat het gewenste samenhangende beeld. Het water is ook noodzakelijk voor de bergingscapaciteit van de Leeuwenhoek en het aanpalende stationsgebied. Bij de uitwerking van het plan is voorzien in hoofdwatergangen die aansluiten op het regionale netwerk. Daarnaast is beeldbepalend water

BESTAAND

in de vorm van plassen en sloten opgenomen. De totale behoefte aan waterberging in de Leeuwenhoek is vanwege een toename aan verharding in het ontwerp gestegen van 6,5ha naar 8,5ha open water. Het ontwerp voorziet in 6,0ha hoofdwatergangen en 3,5ha beeldbepalend water (totaal 9,5ha).

Hoofdwatergangen Beeldbepalend water, sloot Beeldbepalend water, plas Verbindingen met het buitengebied

66

NIEUW

VERKEER Hollandse Campus de Leeuwenhoek heeft een grote verblijfskwaliteit voor voetgangers en fietsers en een goede toegankelijkheid voor de bezoekende auto. Om het verblijfsaspect van de campus zoveel mogelijk tot zijn recht te laten komen moet het verkeer rustig rijden. Het gevoel te gast te zijn in de Leeuwenhoek wordt ondersteund door een afgemeten dimensionering van de profielen, een bijzondere bestratingsvorm en indien mogelijk een combinatie van auto- en fietsverkeer op een rijbaan. Uitgangspunt is om in het gehele gebied als 50 km zone aan te wijzen. Op zes plaatsen vraagt de inpassing van de RijnVERKEERKAART

GouweLijn om een precieze afstemming in het verkeerskundige ontwerp. De nadere uitwerking van deze zogenaamde koppelstukken bepaalt voor een groot gedeelte het rustige verkeersbeeld in de Leeuwenhoek.


De profielen

67

voetgangers Voetgangers krijgen veel aparte paden langs het water tot hun beschikking, wat aantrekkelijke routes oplevert. Speciale aandacht gaat uit naar de voetgangersroute vanaf het station over het terrein van het LUMC richting Naturalis. De automobilist is zoveel mogelijk te gast in de Leeuwenhoek. Hierbij is het belangrijk dat bij binnenkomst de automobilist zo snel mogelijk terechtkomt op het Leeuwenhoekse profiel. De entreeweg wordt daadwerkelijk een entree, en geen doorgangsstraat. Op een rustige en eenvoudige manier vindt men vervolgens de plaats van bestemming. Bijzondere aandacht wordt besteed aan de route voor ambulances richting het LUMC, en de hogere intensiteit aan vrachtverkeer op de Einsteinweg.

68

voetgangers en RijnGouweLijn.

Fietsers Voor het fietsverkeer wordt ingezet op een netwerk van paden die korte verbindingen maken. Met name in de groene dooraderingen worden extra fietsroutes aangelegd. Daarnaast komen op de drukke entreewegen, waar de intensiteit van het (vracht)autoverkeer groot is, aparte fietspaden. Dit is van toepassing op de Einsteinweg, de Darwinweg en de Albinusdreef. De combinatie van alle ingrepen voor de fiets levert een fijnmazig netwerk van paden en routes op. fietsers gecombineerd met autoverkeer vrijliggende fietspaden

fietsroutes


De profielen

69

DE DEELGEBIEDE

70

EN 1

6 2

3

7

4

5

DEELGEBIEDEN De deelgebieden onderscheiden zich binnen het geheel van Deelgebiedenkaart 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

BOERHAAVE SYLVIUS LOCATIE GORLAEUS ENTREE LOCATIE BIO-SCIENCE PARK (bestaand) SNELLIUS KOP VAN LEEUWENHOEK

de Leeuwenhoek. Ieder gebied heeft een missie voor de wijze waarop het zich onderscheidt en voor de bijdrage die het kan leveren aan de vorming van de Hollandse Campus. De deelgebieden Gorlaeus en Boerhaave zijn zeer eenduidig in de uitwerking, de overige gebieden kenmerken zich door veelkleurigheid De deelgebieden worden hier meer gedetailleerd beschreven. LEIDEN BIO SCIENCE PARK - de Leeuwenhoek

De deelgebieden

71

72

In de praktijk betekent dit dat vanuit een dui-

deelgebied 1

delijk beeld de buitenruimte wordt ingericht.

BOERHAAVE

Dit gebeurt door samenhangende en open beplanting, waarin goed vormgegeven doorgaande fiets- en wandelpaden zijn opgenomen. Zo is er

Uitgangspunten voor bestemmingsplan

hoogte basis hoogte = tot 40 m hoogte accenten = 70 m. bebouwingspercentage enveloppen 100% floor space index N.v.t. parkeren parkeerplaatsen in de groene dooradering verdwijnen. Overige parkeerplaatsen worden verbeterd ingepast. Alle nieuwe gebouwen voorzien van half verdiepte parkeergarages. parkeernorm alle gebouwen beoordelen op basis van CROWnormen (behoudens opmerking hierboven).

Het Boerhaavegebied met zijn karakteristieke

een doorgaande fietsroute langs Poelwetering en

campusbebouwing wordt in oppervlak verdub-

komt er een route vanaf de Naturalistuin naar de

beld. De nieuwe Boerhaavecampus omvat het

Wassenaarseweg.

gebied dat loopt vanaf het Gortergebouw (TNO)

De parkeerplaatsen in de openbare ruimte wor-

en het Fysiologiegebouw tot en met het complex

den grotendeels opgeheven en komen alleen in

van de Hogeschool Leiden.

een verbeterde vorm terug rond de gebouwen

De groene dooradering wordt in dit gebied op-

van Fysiologie, Pathologie en Clusius terug.

genomen en er ontstaan mogelijkheden voor de

De openbare ruimte krijgt een logische en naad-

bouw van nieuwe campusgebouwen.

loze aansluiting op de groene dooradering.

Programmatisch wordt in dit gebied gestuurd

De bereikbaarheid van de gebouwen vindt van

richting gemengde functies, woningen en onder-

verschillende zijden plaats via inprikkers. Dit

wijs.

vermijdt autobewegingen door het gebied. De

Door deze uitbreiding en door een integrale

groene dooradering is zelfs in zijn geheel auto-

ruimtelijke aanpak wordt het nu nog kleine deel

vrij.

met echte campuskwaliteit uitgebouwd tot een omgeving waar het prettig is om te wandelen en te verblijven.

DE BEBOUWING

Om de ruimtelijke campuskwaliteit over een

In het Boerhaavegebied kenmerkt de huidige be-

dergelijk groot gebied waar te maken moet op

bouwing zich door monumentale bakstenen ge-

meerdere niveaus tegelijk zorgvuldig de geko-

bouwen. Bijzonder is dat (bijna) alle gebouwen

zen benadering worden toegepast.

alzijdig zijn in hun oriëntatie en dus bij uitstek passen in het traditionele beeld van een campus.

milieuzonering Geen

BUITENRUIMTE

Om de doelstellingen van openheid en allure te

Het landschap van de campus draagt bij aan de

overig nadere uitwerking op basis van masterplan. Algemene vrijstelling 10%. Studie naar bestaande kwaliteiten sloop van overbodige aanwezige bijgebouwen.

bereiken worden de latere uitbreidingen aan de

herkenbaarheid van dit gebied, aan de toegan-

monumenten, die het karakter van de gebouwen

kelijkheid en openbaarheid van routes en aan de

en het gebied aantasten, daar waar mogelijk ge-

aantrekkelijkheid van het verblijfsklimaat.

sloopt.


De deelgebieden

73

10. 9. 4. 1.

2. 5.

7.

6. 3.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

74

Hogeschool Leiden DUWO Studentenhuisvesting Hogeschool Leiden Clusius Anatomie Pathologie Fysiologie Nieuwbouw Fysiologie TNO/Gorter Gorter villa’s

8.

De opzet van de nieuwe gebouwen moet het

gebouwen worden gebouwd uit steenach-

Vanuit de hoogbouw kan men genieten van de

openbare karakter van de buitenruimte verster-

tige materialen. Aanvullend hierop wordt

landschappelijke kwaliteiten rondom en het uit-

ken. Nieuwbouw wordt zo geplaatst dat wense-

gebruik van glas in de gevels gestimuleerd

zicht.

lijke routes door het gebied tot stand komen.

om de transparantie van gebouwen te ver-

Voor het Boerhaavegebied geldt net als de Gor-

Alle nieuwe gebouwen dienen alzijdig van op-

groten.

laeuslocatie dat nieuwbouw de bestaande kwa-

gebouwen krijgen een alzijdige kwaliteit

liteiten onderstreept en uitbouwt. Van belang is

en herkenbare entrees.

dat beide gebieden zelfstandig herkenbaar zijn

zet te zijn zodat achterkanten worden vermeden. Entrees moeten aansluiten bij routes door het

•

•

gebied of waar plekken in het gebied worden gevormd door de gebouwen.

in de Leeuwenhoek. De Hogeschool wordt op eenzelfde manier in de campus opgenomen. Vanaf de halte van de

Voor de nieuwe bebouwing wordt ingezet op

RijnGouweLijn voor de Hogeschool lopen lang-

PARKEREN

dezelfde kenmerken die de bestaande gebouwen

zaam-verkeersroutes de campus in.

Het parkeren in het Boerhaavegebied wordt

karakteriseren. Op die manier wordt het gebied

Hogere gebouwen zorgen als beëindiging van

landschappelijk ingepast. Alle nieuwbouw wordt

als eenheid binnen het grotere geheel van de

zichtlijnen voor accenten aan de randen van de

gerealiseerd met geïntegreerde parkeeroplossin-

Leeuwenhoek afleesbaar. Dat betekent als uit-

campus. Een hoogbouwaccent in de campus be-

gen. Voor de bestaande monumentale gebouwen

gangspunt:

nadrukt de diepte in het gebied en begeleidt één

geldt dat het huidige maaiveld parkeren wordt

•

gebouwen staan stevig op de grond en heb-

van de voornaamste langzaam-verkeerroutes in

geclusterd en zo min mogelijk het lommerrijke

ben een herkenbare dakbeëindiging.

de Leeuwenhoek.

verblijfsklimaat aantast. Fietsenstallingen worden op dezelfde wijze ingepast, namelijk met een gebouwde of landschappelijke oplossing Gezien de specifieke vragen die er liggen voor het Boerhaavegebied heeft de Universiteit samen met de Gemeente hiervoor de ‘Stedenbouwkundige uitwerking Boerhaave (maart 2008)’ opgesteld, dat onder andere ingaat op de herge-

programma verdeling

bruiksmogelijkheden van de bestaande gebouwen, de inrichting van de openbare ruimte en de oplossingen voor de parkeerproblematiek.


De deelgebieden

75

deelgebied 2

SYLVIUS

1. Een rand rond het deelgebied door alle gebouwen 5 meter naar achteren te plaatsen. 2. Een semi-openbaar middengebied. Door ook een achterrooilijn te definiëren wordt


Sylvius biedt in de nieuwe Leeuwenhoek bij uit-

gestuurd in de positie van de bouwing. Op

stek plaats aan de beeldbepalende bedrijvigheid

deze manier is binnen het gebied ruimte

voor life science. Het gaat hierbij om bedrijven

gespaard waar het parkeren op een col-

uit de categorie I.

lectieve manier en uit het zicht vanaf de openbare weg is opgelost. Ook de expe-

Het huidige Sylviuslaboratorium, met handha-

ditie van bedrijven vindt hier plaats. De

hoogte basishoogte = 40 m

ving van het aantal huidige parkeerplaatsen, is

landschappelijke inrichting met bomen is

ingepast in een bouwveld dat rondom ontsloten

voor dit middengebied beeldbepalend.

grenzen rooilijnen rondom. tevens achterzijde rooilijnen.

wordt door infrastructuur. Vanuit deze infra-

3. De ruimte tussen de gebouwen. Tussen

bebouwingspercentage 100% op de kavel breedte - 14m.

structuur worden kavels uitgegeven en ontslo-

de gebouwen is een afstand van 14 meter

ten.

vastgelegd. Door een asymetrische positionering van de bebouwing op de kavel

floor space index categorie I minimaal 1,0

De grond in dit deelgebied wordt volledig uit-

behoort de ruimte tot één bedrijf dat hier

parkeren categorie I parkeren op maaiveld

gegeven. Door het vastleggen van rooilijnen en

zijn toegang heeft. Deze ruimte kan door

contouren van bebouwing ontstaan mogelijkhe-

ieder bedrijf op een andere manier wor-

den om de onbebouwde delen van de kavels sa-

den ingericht; als tuin, als ruimte voor

parkeernorm categorie I 1:100 Mogelijkheid voor uitbreiding (extra parkeerdek) meenemen en waar mogelijk gezamenlijke parkeerplaatsen realiseren. milieuzonering categorie I max 100 m (op basis van gentechnologie, opslag gevaarlijke stoffen < 10.000 kg) overig specifieke maar globale uitwerking in bestemmingsplan. algemene vrijstelling 10%.

76

men te voegen en op een samenhangende wijze vorm te geven aan het parkeren en de buiten-

bezoekers- of directieparkeren, etc. 4. Door het gebied loopt een doorgaande

ruimte.

langzaam-verkeersroute die de Zernike-

In eerste instantie blijft het bestaande incuba-

dreef verbindt met het Gorleausgebied.

torgebouw gehandhaafd. Op langere termijn kan

De breedte van deze route is minimaal 5

dit gebouw verdwijnen om plaats te maken voor

meter.

nieuwe bedrijven. DE BEBOUWING BUITENRUIMTE

Gebouwen staan zowel aan de voor- als de

De buitenruimte van dit deelgebied wordt be-

achterzijde in de rooilijn en zijn gericht op de

paald door vier elementen:

straat. Bij grote gebouwen is flexibiliteit in de

achterrooilijn mogelijk. De representatie van de bedrijven bevindt zich hoofdzakelijk aan de zijkant van het gebouw. Door een assymmetrische plaatsing van het gebouw op de kavel ontstaat aan één zijde de natuurlijke ruimte om de entree van het gebouw te ontwerpen, die zowel vanaf de weg als vanaf het collectieve binnengebied goed te bereiken is. De bebouwing aan de zuidpunt (entree via Einsteinweg) krijgt een bijzondere architectonische uitwerking. Voor veel bezoekers aan de Leeuwenhoek is het door zijn bijzondere ligging de eerste kennismaking met de campus.

PARKEREN Parkeren wordt uit het zicht opgelost, dat wil zeggen op het maaiveld achter de gebouwen (op het binnenterrein), dan wel in gebouwde vorm onder de gebouwen of in een apart parkeergebouw op het binnenterrein. De hellingbanen van parkeergebouwen worden inpandig opgelost. De rooilijn van de bebouwing ligt op 5 meter uit het openbaar gebied.


De deelgebieden

77

parkeren

programma verdeling

78

profiel 1

profiel 2

illustratieve invulling SYLVIUS LOCATIE


De deelgebieden

79

programma verdeling

80

gebied krijgt een duidelijke en openbare voor-

deelgebied 3

kant, gericht op de halte van de RijnGouwe-

GORLEAUS

Lijn. Een deel van het Gorleausgebied ligt in de groene dooradering. Het huidige sportcomplex

Het Gorlaeusgebied is het hart van het westelijk

inclusief de velden (voetbal, hockey en een oe-

deel van de Leeuwenhoek. De bestaande univer-

fenveld) wordt naar dit deel van het Gorlaeusge-

sitaire functies worden uitgebreid en geïntensi-

bied verplaatst.

veerd. De introverte en amorfe bouwstructuur


hoogte basishoogte = 40 m in hoognouwzone = tot 70 m grenzen één grote envelop met daarbinnen hoven bebouwingspercentage 70% floor space index N.v.t. parkeren op het maaiveld (bestaand handhaven) huidige gebouwen. Alle nieuwe gebouwen voorzien van half verdiepte of gebouwde parkeergarages. parkeernorm PM milieuzonering overig nadere uitwerking op basis van masterplan. algemene vrijstelling 10%.

wordt aangepakt en het gebied wordt opener en

In dit stedenbouwkundig plan is de uitwerking

tegelijk beter afgebakend, zodat Gorlaeus daad-

van Gorlaeus zeer globaal. De gehele huidige

werkelijk zijn centrale rol kan vervullen.

bouwkundige structuur, de ingewikkelde inhuizingsproblematiek en de gewenste verschuiving

Het huidige Gorlaeusgebied krijgt een duidelij-

van milieucontouren binnen het complex maken

kere plaats door een omlijsting met water. Dit

een nadere studie van het gebied noodzakelijk.

kader maakt het mogelijk om een keur aan uni-

De Universiteit zal een Masterplan opstellen en

versitaire functies samen te brengen en in sa-

dit voorleggen aan de gemeente.

menhang te ontwikkelen. Op termijn is het ook denkbaar dat de functies die nu in het Snellius-, Sylvius- en Van Steenisgebouw zijn onderge-

BUITENRUIMTE

bracht een plek krijgen in Gorlaeus.

Gorlaeus is een soort omgekeerde campus. De

Uitwisseling van functies en het vergroten van

bebouwing is relatief compact, binnen de be-

de levendigheid in het gebied kunnen verder uit-

bouwing zijn (groene) ruimtes als binnentuinen

gebouwd worden met het toevoegen van wonin-

uitgesneden.

gen en publieke functies.

Door de buitenruimte zorgvuldig in te passen,

Het gebouwde programma (op dit moment on-

door de voordeuren van gebouwen aan nieuwe

geveer 90.000m2) kan op deze manier verdub-

binnentuinen te leggen en door het integreren

belen.

van routes door het gebied wordt het complex

Een belangrijk deel van de ruimtelijke opgave

opgewaardeerd. Tegelijk wordt het gebied ook

van Gorlaeus is het beter adresseren en de bui-

aantrekkelijker voor gebruikers die niet direct

tenruimte opnieuw benoemen en benutten. Het

aan de Universiteit verbonden zijn.


De deelgebieden

81

Plaats, maat en aantal van de binnentuinen is

kunnen op bepaalde plaatsen uitzonderingen

kasteel Endegeest, past in de landschappelijke

niet vastgelegd. De tuinen kennen een besloten

worden gemaakt op een van deze uitgangspun-

sfeer en verhoogt de sociale veiligheid.

karakter, zijn in principe rechthoekig van opzet

ten (optillen, rechthoekig, glas en aluminium).

Het sportpark is voor voetgangers en fietsers

en zijn door middel van doorgangen onderling

Deze aanpak is vergelijkbaar met de uitzonde-

vanaf vier zijden toegankelijk. Uiteraard vanaf

verbonden. Het karakter van de ruimtes kan

ringspositie die de schotel nu inneemt in het

het Gorlaeuscomplex, maar ook via een brug

onderling zeer verschillen. Dit hangt af van de

complex: zijn afwijkende vorm en positie dra-

vanaf de nieuwe ontsluitingsweg aan de westzij-

plek en de functie. Een deel van de tuinen grenst

gen bij aan de algehele compositie.

de van de Sylvius. Tussen het Gorlaeuscomplex

direct aan de rand van de bebouwingscontour.

en het sportpark wordt in noord-zuidrichting

Op die manier dragen ze bij aan de toegankelijk-

Een andere bijzonderheid van Gorlaeus is dat

een fietspad van de Einsteinweg naar de Wasse-

heid van het Gorlaeusgebied.

het tot een van de hoogbouwclusters van Leiden

naarseweg aangelegd. Voetpaden maken het een

behoort. Hierdoor kan de intensivering ook in

aantrekkelijk gebied om doorheen te wandelen.

de hoogte gezocht worden. DE BEBOUWING

Hoogteaccenten kunnen bijdragen aan de her-

Het totale sportpark is overdag openbaar toe-

Voor de Gorlaeuslocatie geldt net als voor het

kenbaarheid van het gebied als geheel, aan de

gankelijk. Er worden in het gebied géén afras-

Boerhaavegebied dat nieuwbouw de bestaande

zichtbaarheid vanaf de toegangswegen en als

teringen in de vorm van hekken, reclameborden

kwaliteiten onderstreept en uitbouwt. Van be-

baken aan een van de binnentuinen.

en dergelijke geplaatst (uitgezonderd ballenvan-

lang is dat beide gebieden zelfstandig herken-

gers achter de doelen). Hagen daarentegen zijn

baar zijn in de Leeuwenhoek.

een wenselijk middel tot afscheiding.

SPORTPARK

De huidige gebouwen in de Gorlaeuslocatie

Het nieuwe sportpark aan de oostkant van het

veld, een voetbalveld en een oefenveld. In de

staan grotendeels op een ondergronds gangen-

Gorlaeuscomplex

ligt in de groene doorade-

zone tussen het meest zuidelijk gelegen veld en

stelsel en liggen daarom met hun begane grond-

ring. Het is geen anoniem en in zichzelf gekeerd

de daarboven gelegen velden wordt een plek ge-

vloer ongeveer 1 meter boven het omringende

gebied, maar het draagt juist in sterke mate bij

creeerd waar werknemers en studenten kunnen

maaiveld. De volumes zijn zelfstandig en alzij-

aan de beleving van de Hollandse Campus. Het

wandelen, lunchen en verblijven. Op deze plek

dig en op de schotel na rechthoekig van opzet.

sportpark krijgt nadrukkelijk het karakter van

wordt een podium of terras aangelegd.

De gekozen materialen voor nieuwbouw zijn

een semi-openbaar verblijfsgebied.

in principe glas en aluminium. Ook de overige

De inrichting van het sportcomplex is zo duur-

karakteristieken van de huidige lokatie (optil-

zaam mogelijk, met sloten, riet en “polderbo-

len begane grondvloer, zelfstandige en alzijdige

men”, zoals de wilg. De beplantingsdichtheid

volumes) worden als vertrekpunt overgenomen.

varieert. Het creëren van een aantal lange zicht-

Om accenten te leggen of plekken te markeren

lijnen, naar bijvoorbeeld het Gorlaeusgebied en

82

Er is plek voor drie sportvelden: een hockey-

PARKEREN De autotoegankelijkheid vindt logischerwijs plaats vanaf de randen. De bedoeling is ook hier het parkeren te concentreren. Nu bevindt al het parkeren zich nog op maaiveld, maar nieuwe ontwikkelingen geven de mogelijkheid tot (half) verdiepte parkeergelegenheden onder de gebouwen. Ook de fietsenstallingen worden grotendeels in gebouwde vorm gerealiseerd.


De deelgebieden

83

huidige sportcomplex beschikbaar.

deelgebied 4

Op termijn komen wellicht ook de kavels van

ENTREE

het Motorhuis en de Van Steenislocatie in aanmerking voor doorontwikkeling.

Het deelgebied Entree ligt pal naast de halte van

de

RijnGouweLijn,

waar

de

groene

dooradering aan de Plesmanlaan raakt. Dit is het meest intensieve en stedelijke deel van het plangebied en markeert de nieuwe toegang tot de Leeuwenhoek Uitgangspunten voor bestemmingsplan

hoogte basishoogte = tot 40 m hoogte accent = 70 m grenzen rooilijnen straatzijde en zijde Plesmanlaan.

Dit

deelgebied

voor

hoogwaardige

leent

zich

functies

en

uitstekend stedelijke

voorzieningen: het is goed bereikbaar met het tussen de Plesmanlaan en het Gorlaeusgebied is gunstig. Omdat hier slechts gedeeltelijk sprake is van ligging in een milieucontour zijn hier

floor space index categorie II minimaal 1,7 categorie III minimaal 3,0

facilities mogelijk.

parkeernorm categorie II 1:80 overig 1:80

milieuzonering categorie II categorie III geen zonering.

functies zoals wonen, een hotel en short stay

rond een stelsel van onderling verbonden hoven ontstaat. De genoemde binnenhoven zijn in principe alleen toegankelijk voor voetgangers. Voor bevoorrading en drop off kunnen uitzonderingen gemaakt worden

DE BEBOUWING Dit deelgebied is zeer compact van opzet en grenst direct aan de openbare ruimte van de campus. Zowel de buitenzijde als de binnenruimte krijgen een stedelijk karakter. Het maximum bebouwingspercentage

BUITENRUIMTE De typologische opzet van de bebouwing heeft de vorm van hoven. Hierdoor ontstaan binnengebieden met verbindingen aan de groene dooradering, die relatief in de luwte liggen van de infrastructuur. Aan deze hoven kunnen de entrees liggen en voorzieningen zoals congresfaciliteiten en horeca. In eerste instantie is alleen de locatie van het

84

met het Entreegebied, waardoor bebouwing

openbaar vervoer en de auto, en de positie

bebouwingspercentage 100%

parkeren Alle gebouwen voorzien van half verdiepte of gebouwde parkeergarages.

In dat geval zal er aansluiting gezocht worden

op

de

parkeerlaag

bedraagt 70%.Toegangen van gebouwen liggen in bepaalde gevallen direct aan het binnenhof. Publieke functies in de plinten van de bebouwing zijn belangrijk voor de verblijfskwaliteit van de groene dooradering en de levendigheid rond de halte van de RijnGouweLijn. Hoogteaccenten met bijvoorbeeld een oriëntatie op het sportpark benadrukken de strategische positie die dit deelgebied in de Leeuwenhoek inneemt.

programma verdeling

PARKEREN Door

de

relatief

hoge

dichtheid

van

de

bebouwing vindt het parkeren in gebouwde vorm onder het complex plaats en/of in een gebouw dat onderdeel uitmaakt van het complex. Een groot aantal parkeerplaatsen in combinatie met de nabijheid van de RijnGouweLijnhalte

parkeren

maakt deze locatie uitermate geschikt voor een park&ride voorziening. Hiervoor is een directe aantakking op de Plesmanlaan nodig. LEIDEN BIO SCIENCE PARK - de Leeuwenhoek

De deelgebieden

85

86

profiel 1

profiel 2

illustratieve invulling ENTREE LOCATIE


De deelgebieden

87

bereikbaarheid van een aantal bedrijven in het

deelgebied 5

HUIDIG BIO SCIENCE PARK Deelgebied 5 komt ongeveer overeen met het huidige Bio Science Park. De gronden in dit gebied zijn grotendeels uitgegeven. Hier en daar Uitgangspunten voor bestemmingsplan

hoogte basishoogte = tot 40 m hoogte-accenten H=60. grenzen rooilijnen straatzijde en zijde Plesmanlaan. bebouwingspercentage 100% floor space index categorie I minimaal 1,0 categorie II minimaal 1,7 categorie III minimaal 2,4

is nog een kavel beschikbaar.

Het stedenbouwkundig plan maakt voor dit gebied een aantal veranderingen mogelijk.

RijnGouweLijn een nieuw profiel. De nieuwe indeling is groener en legt de nadruk op het langzaam verkeer en de inpassing van de lightrail. Daarmee verdwijnt het doorgaande karakter van de weg. Ten behoeve van de herprofilering

parkeren categorie I parkeren op maaiveld. categorie II parkeren op maaiveld. categorie III parkeren half verdiept in aansluitende parkeergarage (normatief qua maatvoering). mogelijkheid parkeergebouw

krijgen enkele bedrijven langs de Zernikedreef

parkeernorm categorie I 1:100 categorie II 1:80 categorie III 1:60 (gezamenlijke parkeergarage).

de

milieuzonering categorie I max 100m (op basis van gentechnologie, opslag gevaarlijke stoffen < 10.000 kg) categorie II max 100m categorie III geen zonering.

88

van de Leeuwenhoek mogelijkheden om het bestaande park verder te intensiveren. Het stedenbouwkundig plan voorziet in grotere bouwvelden en een grotere maximale hoogte dan het huidige bestemmingsplan.

te maken met een aanpassing van de kavel en een gewijzigde toegang. Daarnaast brengt de doorontwikkeling van herziening

van

Het Bio Science Park valt in drie ‘eilanden’ uiteen, gescheiden door water of infrastructuur. Op dit moment worden alledrie op een eigen

De Zernikedreef krijgt door de komst van de

een

In de laatste plaats biedt de doorontwikkeling

MOGELIJKHEDEN

VERANDERINGEN

Leeuwenhoek

huidige park.

de

infrastructuur en een duidelijke visie op het landschap in de Leeuwenhoek met zich mee. Deze ingrepen zijn direct van invloed op de verschijning van dit deelgebied. In bepaalde gevallen verandert ook de oriëntatie en de

manier ontsloten en zijn daardoor relatief introvert. De mogelijkheden voor doorontwikkeling van dit deelgebied zitten in een verdere uitwerking van de openbare ruimte en de randen van de kavels. Dit kan door ruimtes tussen gebouwen een groene invulling te geven en de bestaande landschappelijke oevers uit te breiden. Op deze manier vindt het gebied aansluiting bij de rest van de campus. Daarnaast is een verdere intensivering van de bebouwing mogelijk. De twee zuidelijke gebieden kunnen een verdere ontwikkeling en intensivering krijgen die aansluit bij het huidige karakter. Het gaat hier om individuele kavels met eigen parkeervoorzieningen die ieder voor zich ontsloten worden.

Een doorgaande route door de gebieden is hier op termijn wenselijk. Eventuele nieuwbouw langs de Plesmanlaan dient zich sterker op deze stedelijke boulevard te oriënteren. Op het noordelijke eiland is de kavel waarop het

complex

van

TNO

ligt.

Vooralsnog

beperken de veranderingen zich hier tot een nieuwe ontsluitingssituatie als gevolg van de herprofilering van de Zernikedreef. Vanaf de nieuwe autoverkeersontsluiting langs de Oude Trambaan moet een toerit komen naar het terrein. Tevens komt er ten behoeve van TNO een oversteek over het tracé van de RijnGouweLijn op de Zernikedreef, namelijk in het verlengde van de Archimedesweg. Op langere termijn kan deze kavel verder uitgevuld en geïntensiveerd worden, met een oriëntatie op de RijnGouweLijn en een betere aansluiting op het Boerhaavegebied.

PARKEREN Voor parkeren gelden hier dezelfde regels als elders in de Leeuwenhoek. Voor het Bio Science Park zal actief worden gekeken naar de

mogelijkheden

voor

dubbelgebruik

en

gecombineerde parkeerterreinen om een bijdrage te leveren aan het oplossen van bestaande parkeerproblemen.


De deelgebieden

89

programma verdeling

90

deelgebied 6

SNELLIUS LOCATIE De lokatie waar het Snelliusgebouw nu staat is een strategische plek in de ontwikkeling van de Leeuwenhoek. Liggend aan de landgoederenzone, aan de A44 en bij de doorgangen naar Nieuw Rhijngeest Zuid kan het een prominente en Uitgangspunten voor bestemmingsplan

beeldbepalende rol vervullen. Doorontwikkeling van de locatie is op dit moment

echter

niet

mogelijk

omdat

het

hoogte basishoogte = 40 m

Snelliusgebouw midden op het terrein staat.

grenzen Rooilijnen rondom.

alle bijbehorende (ondergrondse) infrastructuur,

bebouwingspercentage 100%

Gorlaeuscomplex.

Dit informaticagebouw van de Universiteit met verhuist wellicht op termijn naar het naastgelegen

floor space index categorie I minimaal 1,0 parkeren categorie I parkeren op maaiveld parkeernorm categorie I 1:100. Mogelijkheid voor uitbreiding (extra parkeerdek) meenemen en waar mogelijk gezamenlijke parkeerplaatsen realiseren. milieuzonering categorie I max 100 m (op basis van gentechnologie, opslag gevaarlijke stoffen < 10.000 kg). overig specifieke maar globale uitwerking in bestemmingsplan. Algemene vrijstelling 10%.


De deelgebieden

91

deelgebied 7

KOP VAN LEEUWENHOEK

zoveel mogelijk gekoppeld aan de Plesmanlaan, zodat hij pas bij het Entreegebied echt de Leeuwenhoek inkomt of verlaat. De RGL zal langs de Plesmanlaan op een grasbaan liggen en van de Leeuwenhoek gescheiden worden door wa-


hoogte basishoogte = tot 40 hoogte accent = 70 m grenzen rooilijnen straatzijde en zijde Plesmanlaan. bebouwingspercentage 100% floor space index categorie II minimaal 1,7 categorie III minimaal 3,5

De Kop van Leeuwenhoek ligt grotendeels op

ter. De exacte ligging wordt in overleg nader

het terrein van de huidige universitaire sport-

bepaald.

velden. Verplaatsing van deze velden naar het Gorlaeuscomplex maakt de weg vrij voor een beslissende stap in de doorontwikkeling van de

DE BEBOUWING

Leeuwenhoek.

De intensiteit van de (kantoor)bebouwing aan de

In dit deelgebied komen hoofdzakelijk kanto-

zijde van de Plesmanlaan is stedelijk. De gebou-

ren, langs de Plesmanlaan. Ook is er ruimte voor

wen komen op een plint te staan met daaronder

laboratoria en kantoorachtige functies en zijn er

parkeergelegenheid en krijgen een voorkant aan

uitbreidingsmogelijkheden voor Centocor.

zowel de Plesmanlaan als de esplanade. De kavel die het dichtst bij de afslag van de A44

BUITENRUIMTE

ligt is bij uitstek geschikt voor een groot bedrijf

Een nieuwe esplanade in oost-westrichting

parkeren categorie II parkeren op maaiveld categorie III parkeren half verdiept in aansluitende parkeergarage.

met een aparte kantoorfunctie.

ontsluit het grootste deel van dit gebied. Deze

Op deze kavel is net als op de hele strook langs

openbare weg kent een breed profiel en dient

de Plesmanlaan hoogbouw tot 40 meter moge-

zowel voor de (auto)bereikbaarheid als de be-

lijk. Bij de uitwerking van de kantorenstrook is

parkeernorm categorie II 1:80 categorie III 1:60. (gezamenlijke parkeergarage.)

voorrading. Bovendien heeft de straat een be-

het belangrijk stil te staan bij de ontwikkeling

langrijke functie voor voetgangers richting de

van de massa en hoogte-opbouw van de verschil-

groene dooradering en de halte van de RijnGou-

lende gebouwen. Hierbij spelen zichtbaarheid

weLijn.

vanaf de A44 en de Plesmanlaan, de afwisseling

Aan het eind van de esplanade bevindt zich een

tussen de gebouwen en de schaduwwerking op

keerlus voor verkeer, met een groene inrich-

de esplanade een rol.

ting.

De bedrijvenbebouwing is veel minder intensief

Tussen de Plesmanlaan en de kantoorbebouwing

en is qua dichtheid en opzet vergelijkbaar met

wordt de RijnGouweLijn ingepast. Deze wordt

de bebouwing in deelgebied 3 (Sylvius).

milieuzonering categorie II max. 100 m (op basis van gentechnologie, opslag gevaarlijke stoffen < 10.000 kg) categorie III geen zonering.

92

PARKEREN Voor parkeren bestaan in dit deelgebied verschillende oplossingen. Voor de kantoren ligt de oplossing in gebouwde vorm in de plint. Voor de overige bedrijven kan het parkeren uit het zicht in een collectieve vorm op het binnenterrein worden gerealiseerd, of in een apart parkeergebouw. Het streven is om parkeren zoveel mogelijk op eigen terrein op te lossen, bij voorkeur in (halfverdiepte) garages. Waar dit redelijkerwijs niet mogelijk is, wordt langs de Esplanade parkeren op maaiveld opgelost.


De deelgebieden

93

94

profiel 1

profiel 2

illustratieve invulling kop van leeuwenhoek


De deelgebieden

95

Dit Stedenbouwkundigplan voor de Leeuwenhoek is opgesteld door Studio Hartzema i.s.m. Juurlink + Geluk (landschap).

Leiden, mei 2009

Westblaak 49 NL-3012 KD Rotterdam tel +31 (0)10 281 07 51 fax +31 (0)10 281 08 31 [email protected]

Noordsingel 185 NL-3035 ER Rotterdam tel +31(0)10 478 37 11 fax +31(0)10 478 33 07 [email protected]

de Hollandse Campus STEDENBOUWKUNDIG MASTERPLAN LEIDEN BIO SCIENCE PARK - de Leeuwenhoek

Recommend Documents