Stress en hart- en vaatziekten Jos van Erp, psycholoog/beleidsadviseur Hartstichting/De Hart&Vaatgroep
Wat is ons standpunt m.b.t. de relatie tussen stress en HVZ?
Probleem: Is er een relatie tussen stress en HVZ? Oorzaak onduidelijkheid:- Stress is een containerbegrip - Stress is een onderwerp op het grensgebied tussen somatiek en psychologie Opdracht adviescommissie: • Wat is stress? (Geef een begrippenkader dat verbanden tussen fysiologie en psychologie schetst) • Wat is de relatie tussen stress en HVZ?
Wat i
Containerbegrip
Begrippenkader
Wat is stress? Wat i
Het stressmechanisme is een fundamenteel biologisch mechanisme
Fysiologische stressrespons
•Hartslag gaat omhoog •Extra bloed naar de spieren •Snellere ademhaling •Extra zuurstof naar de hersenen •Vernauwing bloedvaten in de huid •Bloed stolt eerder •Er komt extra glucose vrij •Er komen endorfines vrij
De fysiologische stressrespons mobiliseert het lichaam voor het ondernemen van actie
Fysiologische stressrespons
Stressor
Acute stressreactie
Gedragsmatige stressrespons
Spanning
Normaal spanningsniveau
Acute stressreactie: Fysiologische reacties nemen af na het verdwijnen van de bedreiging
Einde stressreactie
Bedreiging stressreactie Einde stressreactie
Dieren kennen geen langdurige psychologische stress, na de stressreactie verdwijnt de spanning.
Cognitieve perseveratie Piekeren Rampenscenario,s
Examen Relatie Werk HVZ Fysiologische stressrespons
Een belangrijke oorzaak van een langdurige fysiologische stressrespons bij mensen is psychologische stress
Weerstandsfase
Spanning
Normaal spanningsniveau
Langdurige stress is schadelijk voor de gezondheid
Lichamelijke en geestelijke uitputting
Ontstaan van langdurige stress: een combinatie van gebeurtenissen en de gedachten daarover Gebeurtenissen
Gedachten
Gevoel
Gedrag
• Overlijden naaste
• • • • •
• Boosheid
• Vermijdingsgedrag
• Angst
• Conflicten
• Onzekerheid
• Klagen / verwijten
• Somberheid
• Niet luisteren
• Machteloosheid
• Ongezonde leefstijl
• Ziekte • Scheiding • Financiële probl. •Werkstress
Piekeren Zelfbeeld Wereldbeeld Verwachtingen Overtuigingen
•Geirriteerd
• Relatieprobl. • Chronisch ziek
Gezondheid • Spanningsklachten • Slaapproblemen
Wat is de relatie tussen stress en hart- en vaatziekten?
Stress als oorzaak voor HVZ
Acute stress
Chronische Stress
• Aardbevingen • Oorlogssituaties • Feestdagen
• Financiele problemen • Veeleisende familieomstandigheden • Werkstress • Relatiestress • Angst / Depressie
Er is epidemiologisch bewijs voor een relatie tussen psychologische stress en een verhoogd risico op HVZ
Gebeurtenis
Beleving
Stressmechanisme Fysiologie
Hartincident
Myocardischemie Ritmestoornissen
Tako-Tsubo
Samentrekking hartspier Hartslagfrequentie Bloeddruk
Acute psychologische stress verhoogt het risico op acute hartincidenten zoals myocardischaemie, ritmestoornissen en Tako-tsubo bij mensen met een aditionele gevoeligheid
Beleving
Stressmechanisme
Fysiologie
HVZ
Werk Bloeddruk Lipiden Plaques Vaatwandontsteking
Ongezonde leefstijl
Chronische psychologische stress draagt bij aan het graduele ontstaan en voortschrijden van HVZ
Chronische psychologische stress in de vorm van angst en depressie verhoogt het risico op de ontwikkeling en progressie van HVZ
Wat is de relatie tussen stress en hart- en vaatziekten?
HVZ als oorzaak voor stress
• Post traumatische stress door confrontatie met HVZ • Psychologische reacties op gevolgen HVZ: • Kortademigheid • Pijn op de borst • Verminderde inspanningstolerantie • Werksituatie • Seksueel functioneren • Kwaliteit van leven: Psychologische reacties op HVZ hebben een aanzienlijk grotere impact op de kwaliteit van leven dan de objectieve ernst van de onderliggende hartkwaal
HVZ kunnen de aanleiding vormen voor stress
1. Angst voor een nieuw incident 2. Activatie fysiologisch stressmechanisme (toename frequentie hartslag, bloeddruk, samentrekkingskracht hart, bloed uit haarvaten, snellere ademhaling, toename alertheid) 3. Fysiologische verschijnselen die lijken op de verschijnselen van een hartincident 4. Toename angst 5. Vicieuze cirkel
Acute stress bij HVZ
• • • • • • • • • • • • •
hartkloppingen transpireren trillen of beven kortademigheid of het gevoel te stikken naar adem snakken pijn of een onaangenaam gevoel op de borst misselijkheid of buikklachten duizeligheid of gevoel van onvastheid of flauwvallen gevoel van vervreemding of onwerkelijkheid angst om controle te verliezen of gek te worden angst om dood te gaan tintelingen of een doof gevoel het plotseling warm of koud krijgen
Symptomen paniekaanval
Chronische stress bij HVZ
maatschappelijk relationeel
psychisch
lichamelijk
Werk Vrienden Partner Kinderen Overtuigingen Persoonlijke doelen Verwachtingen Zingeving Emotie Achtergrond Biomedische aspecten Lichamelijke beperkingen Risicomanagement
Hanteerbaar maken van belastende omstandigheden
Stressmanagement
Verminderen van de spanning binnen het individu: • Training spanningsregulatie • Medicatie • Bewegingsprogramma • Gespreksgroepen
Conclusies Wat i
1. We beschikken over een begrippenkader waarmee we stress en de relatie tussen stress en HVZ systematisch kunnen beschrijven en analyseren
Stressor Beleving Stressmechanisme Fysiologie HVZ
Omgeving
Beleving
Stressmechanisme
Fysiologie
Predispositie
Hoge hartslagfrequentie Hoge pompkracht Hoge bloeddruk Verhoogde bloedstolling
Artherosclerose Erfelijke aandoeningen
Coronaire syndromen
Acute stress Aardbeving Raketaanval WK voetbal
Boosheid Opwinding Schrik
Versterkte activatie Vertraagd herstel
Chronische stress Relatiestress Werkstress HVZ
Sympathische activatie Adrenaline Cortisol Verminderde parasympathische activatie
Angst Depressie Cognitieve perseveratie Verminderde kwaliteit van leven
Langdurige: Sympathische activatie Adrenaline Cortisol Verminderde parasympathische activatie
Veranderingen in: Cardiovasculair systeem (Hoge bloeddruk) Immuunsysteem (Vaatontstekingen/plaques) Metabolisme (Lipiden)
Verminderd gezondheidsgedrag
Overzichtschema: Relatie stress en HVZ
Infarct Stress cardiomyopathie Ritmestoornissen
2. Er is een relatie tussen stress en HVZ • Stress als oorzaak voor de graduele ontwikkeling, en als trigger, voor HVZ • HVZ als oorzaak voor stress; • Toenemend risicio op HVZ bij HVZ-patienten met stress • Verminderde kwaliteit van leven bij HVZ-patienten met stress
Vervolgstappen
Op basis van het geschetste kader kan: • Voorlichting en communicatie m.b.t. het onderwerp ontwikkeld of aangepast worden • Onderzoek ontwikkeld worden • Preventie en welbevinden bij hvz patienten verbeterd worden • Stressmanagement ingezet worden als onderdeel van leefstijlinterventies bij primaire preventie • Het onderwerp geagendeerd worden bij zorgprofessionals en beleidsmakers
Project “Vaardig door ontspanning” (2013-2015) 1. Stressmanagementtraining en opleiden ervaringsdeskundigen 2. Agenderen van het onderwerp binnen de zorg 3. Overdragen kennis naar andere patientenorganisaties
Training
Op basis van mindfulness 1. Ontwikkelen stabiele basis 2. Leren omgaan met verandering 3. Vergroten van draagkracht
Herstel het contact met het Hier&Nu via het lichaamsgevoel en zintuigen Bewustzijn Aandacht
Omgeving
Lichaamsgevoel Zintuigen
Denken
Denken / Piekeren
Omgeving/ Gebeurtenissen
Omgeving/ Gebeurtenissen
http://www.hartenvaatgroep.nl/dagelijks-leven/stress-enhart-en-vaatziekten.html
