Overijssel
Lees verder... Groene Menukaart nieuw bij IK Lekker fit!? Er is aandacht voor gezondheid, voeding en beweging. IK Lekker fit!? is een mooi compleet verhaal voor basisschoolleerlingen. Maar, er kan nog iets worden toegevoegd, namelijk de link naar alles wat groeit en bloeit oftewel de buitenwereld. Met dank aan landbouw-, natuur- en milieuorganisaties is dit opgepakt en het heeft geleid tot de introductie van de zogenaamde ‘Groene Menukaart’. (Lees verder op pagina 3)
De grootste sportclinic! ‘Met veel partners slagen we er in dat een gezonde keuze ook een gemakkelijke keuze wordt.’ Ingrid Bakker van ‘Zwolle Gezonde Stad’ sloeg tijdens de kick off van IK Lekker fit!? in Zwolle de spijker op zijn kop. Door samen op te trekken, krijg je eerder en beter zaken voor elkaar. En dat resulteert bijvoorbeeld in de kick off in Zwolle oftewel de grootste sportclinic van Overijssel! De grootste sportclinic van Overijssel. Het lijkt wat overdreven, maar wie begin juni aanwezig was in het stadion van voetbalclub FC Zwolle kon zien dat de titel recht deed aan de realiteit. Zo’n 400 kinderen, afkomstig van 11 IK Lekker fit!?-scholen, namen op het hoofdveld deel aan een sport- en spelcircuit. De kinderen maakten op een speelse manier kennis met tien verschillende sporten. ‘Een hele leuke dag’, vond Carmen, leerling van katholieke basisschool De Wilgenburg. Mede-leerlingen Jim, Youri en Mats vallen haar bij: ‘De computer is leuk, maar buiten spelen is eigenlijk veel leuker…….’ Nu ook de provinciale hoofdstad haar kick off heeft gehad, kan niet anders worden geconcludeerd dan dat IK Lekker fit!? in Overijssel na ruim twee jaar de kinderschoenen is ontgroeid. Landelijke en provinciale partners op het gebied van bewegen, gezonde voeding
en het maken van gezonde keuzes hebben elkaar gevonden. ‘Door alle activiteiten in één traject te bundelen, wordt voorkomen dat scholen te pas en te onpas worden benaderd door tal van organisaties met goedbedoelde projecten. Het lokale aanbod, ondersteund door professionele communicatie- en PR-middelen, maakt dat het project een geweldig initiatief is om de jeugd te stimuleren tot een gezonde, actieve leefstijl’, aldus Tineke Jansen van Sportservice Overijssel. Haar woorden worden onderstreept door Mick die tijdens de kick off in Zwolle optreedt als begeleider voor basisschool Het Carillon. Maar hij voegt er zelfs nog iets aan toe. ‘Het is niet alleen de gezonde, actieve leefstijl, maar ook de sociale kant van IK Lekker fit!? die mij aanspreekt. Alle kinderen worden betrokken.’
Gezond koken als beloning Cool 2B Fit is een programma dat kinderen helpt om van hun overgewicht af te komen. In eerste instantie is het opgezet in Oldenzaal, maar het krijgt inmiddels navolging in meerdere plaatsen in Twente. Het succes is te danken aan diverse factoren, zoals de deskundige begeleiding en het groepsproces. Maar, een leuke beloning stimuleert natuurlijk ook enorm. Zoals een beloning in de vorm van het gezamenlijk bereiden van een gezonde maaltijd. (lees verder op pagina 5)
1
Het succes van IK Lekker fit!? in Steenwijkerland Het begon met twee scholen in Steenwijk-West en in het afgelopen schooljaar kwamen daar drie scholen uit Vollenhove bij. Maar de grote sprong voorwaarts wordt in het schooljaar 2011-2012 gemaakt, want er hebben zich maar liefst 17 (!) scholen uit de gemeente Steenwijkerland aangemeld voor IK Lekker fit!?. ‘Overweldigend’, aldus Janny Dekker van het Beweegteam Steenwijkerland. Volgens haar komt het succes mede door de goede afstemming tussen betrokken partijen, zoals gemeente, onderwijs en politiek. In nauw overleg met schooldirecteuren is een programma opgesteld, waarmee maatwerk wordt geleverd. Er wordt vooral aandacht besteed aan gezond gewicht en sportstimulering. ‘Deze afspraken hebben we ook vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst. Het zijn mooie afgebakende projecten.’ IK Lekker fit!? kan ook op veel enthousiaste reacties van ouders en verzorgers rekenen. In de gemeente Steenwijkerland is dat mede te danken aan de sociale media. ‘We maken veel gebruik van Facebook en Hyves. Daar worden direct na een activiteit filmpjes en foto’s geplaatst en dat leidt tot veel belangstelling. We hebben het meegemaakt dat de pagina’s op de avond na de activiteit wel door 175 personen zijn bezocht.’
Nieuwe sporten Het was begin april een gezellige boel in sporthal De Burght in Vollenhove. Daar vierden zo’n 500
kinderen de start van Brede School Vollenhove en de kick off van het project IK Lekker fit!? Ex-basketbalprof Henk Pieterse was bereid gevonden om samen met het Beweegteam Steenwijkerland een wervelende basketbalclinic te verzorgen. Het bracht niet alleen de kinderen, maar ook de ouders in beweging. Het succes van de kick off inspireerde het Beweegteam Steenwijkerland tot een IK Lekker fit!? Trendsportdag. ‘Kinderen kregen de kans om kennis te maken met allerlei nieuwe sporten en vormen van bewegen. Dan moet je denken aan skaten, streetdance, kaatsen, wipe-out in het zwembad en streetsurfing. Het leverde hen heel veel plezier op en we kregen na afloop dan ook allerlei verzoeken om het nog een keer te organiseren. Het is ons duidelijk geworden dat kinderen enthousiast zijn voor de thema’s van IK Lekker fit!? Een goede stimulans om er in het komende schooljaar weer flink tegenaan te gaan’, besluit Janny Dekker van het Beweegteam Steenwijkerland.
Wereldrecordpoging Hoelahoep in Steenwijk Het was op 27 juni de gezamenlijke sportdag van de basisschooljeugd (groep 7 en 8) in Steenwijk. Een dag waar de kinderen altijd naar uitkijken, maar de editie van 2011 gaat de boeken in als een hele speciale sportdag. Dat had alles te maken met de bijzondere opening. Op initiatief van de stichting Goal4Kids deden de 480 kinderen namelijk een poging om het wereldrecord Hoelahoep te vestigen. ‘Twee minuten lang moesten ze de hoepels rond hun lichaam laten draaien en ze werden daarbij gevolgd door een notaris, omdat we willen proberen om een vermelding te krijgen in het Guiness Book of Records. Of dat lukt, is afwachten, maar we hebben er in ieder geval al wel het Jeugdjournaal mee gehaald’, aldus Janny Dekker van het Beweegteam Steenwijkerland. De ludieke opening van de sportdag maakte de jeugdige deelnemers tevens bewust dat er jongeren zijn die het minder hebben getroffen. Met de recordpoging werd namelijk geld ingezameld voor de aanschaf van een elektrische rolstoelfiets voor Villa Parkzicht, een woonvoorziening voor jongeren(14-23 jaar) met een verstandelijke beperking.
IK Lekker fit!?: al het goede komt samen in één project De één heeft vooral expertise op het gebied van gezonde voeding, terwijl de ander juist een expert is op het gebied van bewegen. Weer een andere partij weet alles te bundelen in een mooi lespakket. En zo kunnen we nog wel even doorgaan. Duidelijk is dat de diverse losse schakels samen een hele mooie ketting vormen die door het leven gaat onder de naam IK Lekker fit!? Het was de huidige projectleider Maaike Heethaar die ruim twee jaar geleden het initiatief nam om ten overstaan van de GGD’s, thuiszorgorganisaties en Sportservice Overijssel haar ambitieuze plan ‘IK Lekker fit!?’ uit de doeken te doen. In Raalte was ze al met veel succes actief met Maaike4Kids en samen met Zilveren Kruis Achmea was ze op zoek naar een goede, structurele aanpak. Alles moest er op gericht zijn om een gezonde, actieve 2
leefstijl op een zo jong mogelijke leeftijd op de agenda te zetten. Het was de geboorte van een project, waarin diverse partijen de handen ineen hebben geslagen. Zilveren Kruis Achmea is de initiatiefnemer en grote initiator, maar ze werkt hierin nauw samen met Sportservice Overijssel, de beide GGD’s in Twente en IJsselland, thuiszorgorganisaties, de Nederlandse Hartstichting en Noordhoff Uitgevers. Ruim twee jaar later mogen we IK Lekker fit!? toch
wel omschrijven als een successtory. Tineke Jansen van Sportservice Overijssel was er vanaf het eerste uur bij en zegt er het volgende over. ‘Landelijke en provinciale partners op het gebied van bewegen, gezonde voeding en het maken van gezonde keuzes hebben elkaar gevonden in IK Lekker fit!?: De kracht van de samenwerking en integrale aanpak werpt zijn vruchten af. Gezamenlijk wordt één uniforme, positieve boodschap gebezigd: fit zijn is fijn!’ Gemeenten en scholen in Overijssel adopteren IK Lekker fit!? voor een aantal jaren, maar de partners zijn nu al zo ver dat ze op zoek zijn naar mogelijkheden om het succesvolle format voor de lange termijn te verankeren.
‘Groene Menukaart’: voor de noodzakelijke link naar buiten
‘De boerderij is een goede leeromgeving’
In het kader van IK Lekker fit!? leren de basisschoolleerlingen alles over gezonde voeding, maar de verbinding met de buitenwereld waar het allemaal groeit en bloeit was eigenlijk niet aanwezig. Daarom zochten de samenwerkingspartners contact met landbouw-, natuur- en milieuorganisaties.
Directeur Arné van den Boom van Zilveren Kruis Achmea:
‘We willen de Nederlander gezonder maken!’ Bij IK Lekker fit!? werken vele partijen samen, maar het project kon pas echt van de grond komen dankzij de financiële steun van Zilveren Kruis Achmea. De rol van de verzekeraar gaat echter veel verder dan die van geldschieter. Ze is aanjager en animator tegelijk en weet diverse partijen bij elkaar te brengen. ‘We willen de Nederlander gezonder maken’, laat directeur Arné van den Boom duidelijk blijken bezig te zijn met een missie.
Wageningen Universiteit Research schoof als eerste aan en eind vorig jaar volgden LTO Noord en Natuur en Milieu Overijssel. Het overleg is uitgemond in het ontstaan van de zogenaamde ‘Groene Menukaart’, die nu is geïntegreerd in het IK Lekker fit!?-project. ‘We hebben eigenlijk een soort tabblad toegevoegd. Het project is uitgebreid met de link naar buiten, daar waar het voedsel wordt geproduceerd’, aldus Heidi Uenk van Projecten LTO Noord die samen met collega Hanneke Meester, Anne-Floor Zuurbier van Natuur en Milieu Overijssel en de medewerkers van Wageningen Universiteit Research de belangrijkste aanjager van de ‘Groene Menukaart’ is. Voorheen kregen de kinderen bijvoorbeeld les over gezonde voeding en een rondleiding door de supermarkt, maar nu is het bijvoorbeeld ook mogelijk om een bezoek te brengen aan een agrarisch bedrijf. Volgens Uenk is de boerderij namelijk bijzonder geschikt als leeromgeving. In de provincie Overijssel zijn zelfs al diverse boerderijen geschikt gemaakt om als educatieboerderij te fungeren en daar worden diverse lesprogramma’s aangeboden.
Natuur en Milieu Overijssel heeft onder andere de activiteit ‘de vierkante meter tuin’ gelanceerd. Leerlingen kunnen dan op school diverse gewassen inzaaien en vervolgens het groeiproces volgen en de gewassen oogsten. Gemeenten, scholen en andere partners hebben enthousiast gereageerd op de ‘Groene Menukaart’. Overijssel wordt gezien als een pilotproject, maar als het een succes is, wordt zeker overwogen om het ook in de andere provincies, waar IK Lekker fit!? actief is, uit te rollen. ‘Het biedt onze leden een enorme kans en het helpt Natuur en Milieu Overijssel ook om haar doelgroepen te verbreden. We hebben goede hoop dat er een soort vliegwiel ontstaat. Als LTO Noord en Natuur en Milieu Overijssel hebben we in ieder geval een langdurige samenwerking voor ogen.’
Een missie, die niet alleen voor Overijssel geldt, want inmiddels is het project uitgebreid naar andere regio’s. Naast Overijssel hebben namelijk ook gemeenten in de provincies Drenthe, Noord-Holland, Zuid-Holland en Flevoland het project geadopteerd. ‘Uit een studie van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu blijkt dat er in de leeftijdscategorie 10 tot 14 jaar meer sprake is van overgewicht dan pakweg 20 jaar geleden. Als zorgbedrijf voelen we een verantwoordelijkheid om die tendens te stoppen. Dat betekent dat we al in de basisschoolleeftijd bezig moeten zijn met preventie. IK Lekker fit!? is daarvoor een heel goed instrument. Het stimuleert aandacht voor voeding en beweging en het heeft een positief effect op de sociaalemotionele ontwikkeling van kinderen.’
De ‘Groene Menukaart’ is aan het begin van het nieuwe schooljaar verspreid onder de deelnemende IK Lekker fit!?-gemeenten. Scholen kunnen contact opnemen met hun IK Lekker fit!?-coördinator om te informeren welke mogelijkheden er voor hen zijn. 3
Erben Wennemars ziet meerwaarde van IK Lekker fit!?
‘Sport en gezondheid is voor mij a way of life’ Soms zie je oud-topsporters na enkele jaren terug op televisie en dan ken je ze bijna niet terug. Een buikje, onderkin; allemaal lichamelijke onvolkomenheden die verraden dat ze na het afscheid van hun sportcarrière moeite hebben (gehad) met de balans in het leven. Het zal Erben Wennemars niet overkomen. ‘Niet meer bewegen? Ondenkbaar! Sport en gezondheid is voor mij a way of life’, aldus de Dalfsenaar.
Tips voor een gezonde traktatie
Zakje gezonde patat
Vouw verschillende kleuren papier tot een patatzakje en plak ze vast. De verschillende kleuren zorgen voor een vrolijk en feestelijk geheel. Snijd dan komkommer, wortel en kaas tot reepjes en doe van alles wat in een zakje. Zo krijg je een lekker en gezond zakje patat.
Komkommer krokodil Benodigdheden: komkommer kaaskorstjes of knutselpapier prikkertjes bijv. kaas, knakworstjes
Beschrijving: Wennemars is één van de prominenten die medewerking verleent aan de kick off van IK Lekker fit!? in Zwolle in het stadion van voetbalclub FC Zwolle. Veel tijd heeft hij niet, want als ambassadeur van FC Zwolle United (de goede doelentak van de club uit de Jupiler League) wordt er deze ochtend nog wel het een en ander van hem verwacht. ‘Kijk’, zegt hij, terwijl de oud-topschaatser naar zijn buik wijst. ‘Ik ben op precies hetzelfde gewicht als toen ik stopte met topsport. Ook nu probeer ik 3 à 4 keer in de week te sporten. Natuurlijk drink ik ook wel eens een biertje, maar met mate.’ Wennemars is blij met IK Lekker fit!? Het is in ieder geval een kleine compensatie voor het afschaffen van de gymlessen op school. Hij hoopt en verwacht dat ook de ouders zich door IK Lekker fit!? meer bewust zijn van hun taken en verantwoordelijkheden. ‘Het is een kwestie van keuzes maken. Dat mag je van kinderen 4
niet altijd verwachten. Juist in de kleine dingen is al veel winst te behalen, zoals een gezonde traktatie op school in plaats van chips of snoep.’
Goede remedie Tijdens de kick off in Zwolle constateert hij met eigen ogen dat een flink aantal kinderen zwaarder is dan wat passend is bij hun leeftijd. Overgewicht is een gevoelig thema, weet ook Wennemars. Dus is zijn credo: helpen zonder te veroordelen. ‘Het is een onderwerp dat me raakt, want ik heb zelf ook kleine kinderen. Het doet pijn om te zien dat sommige kinderen niet goed meekomen. Sporten is dan wel een hele goede remedie. Ik zie het resultaat met eigen ogen bij de schaatstraining die ik in Dalfsen verzorg. Je ziet dat de kinderen fitter worden en meer energie krijgen. Daardoor zijn ze vrolijker en hebben ze meer plezier in alles wat ze doen.’
Maak van de komkommer een krokodil door een stuk uit de voorkant te snijden als bek. Snij over de lengte van de rug van de krokodil een V-vorm. Draai die V om en maak er inkepingen in. Leg deze met de inkepingen naar boven weer terug op zijn rug. Van de kaaskorstjes hebben we 4 voetjes gesneden en naast de komkommer op de schaal gelegd. Daarna van de kaaskorst de tanden voor de bek en 2 ogen. (In plaats van kaaskorstjes kun je ook papier gebruiken.) Prikkertjes gemaakt met stukjes kaas en cocktail-knakworstjes en deze op de krokodil geprikt.
Cool 2B Fit: wie wil dat nu niet? Kinderen zijn enthousiast over Cool 2B Fit. Een andere leefstijl, beter presenteren en weer meekomen met de rest. Misschien was de beloning al wel symbolisch voor de ontwikkeling die de deelnemende kinderen hebben gemaakt. Nadat ze al een keer hadden gekozen voor discozwemmen lanceerde deelnemer Job nu het idee om gezond te koken onder begeleiding van een professionele kok. Falkman werkte belangeloos mee en de locatie (terrein Green Creation) was in een handomdraai geregeld. Cool 2B Fit is een programma dat in eerste instantie vanuit de GGD in Oldenzaal is opgezet en nu in meerdere plaatsen in Twente succesvol is. Het is opgezet om overgewicht bij kinderen in de leeftijd van 8 tot 13 jaar tegen te gaan. Ze krijgt daarbij ondersteuning van een diëtist, psycholoog, kinderfysiotherapeut en sportinstructeur. Aangezien het gaat om een verandering van levensstijl draait het niet alleen om de kinderen, maar worden ook nadrukkelijk de ouders/verzorgers betrokken. ‘Zij moeten leren om nee te zeggen en goede, gezonde keuzes maken. Een kind kan dat niet alleen’, stelt Sinette Giesselink, projectleider van Cool 2B Fit. Uiteraard hebben ze wel hun moeilijke momenten, maar de kinderen zijn enthousiast over hun deelname. Dat komt mede omdat ze zichtbaar beter presteren. Marjolein, die 8 kilo afviel, gaf bijvoorbeeld aan dat ze haar voetbalwedstrijden langer kon volhouden. En Elize kreeg bij het hockey ineens veel meer
ballen toegespeeld. En ‘chef-kok’ Job liep bij het hardlopen tijdens de voetbaltraining niet langer standaard achteraan, maar in het midden of zelfs vooraan! Giesselink en Maaike Heethaar van IK Lekker fit!? zijn dan ook van mening dat Cool 2B Fit en IK Lekker fit!? nauw verwant zijn. ‘IK Lekker fit!? is gericht op preventie, op het voorkomen van overgewicht, terwijl Cool 2B Fit juist overgewicht te lijf gaat’, aldus de beide
Kidsroutes mooie aanvulling Sallandse Wandelvierdaagse Het is een mooi gezicht. Die blije kindergezichtjes als ze na vier dagen wandelen de finishpoort in het centrum van Raalte passeren en worden opgevangen door ouders en familieleden. Blij dat ze het hebben gehaald: 4 x 8 kilometer wandelen tijdens de Sallandse Wandelvierdaagse (SW4D).
De vermoeidheid is sommigen duidelijk aan te zien, maar dat is al gauw weer vergeten als ze op de finishlocatie worden ingehaald door een grote groep mensen onder aanvoering van burgemeester Piet Zoon en wethouder Roger de Groot. Vol trots laten ze hun medaille zien en dan is er even tijd om te genieten van een welverdiend glaasje ranja of fris. 2011 Is al weer het derde jaar dat de IK Lekker fit!? Kidsroutes op het programma staan van de SW4D. De kinderen lopen van dinsdag 18 tot en met vrijdag 21 oktober onder begeleiding van een volwassene over verkeersluwe en dus veilige routes. Iedere dag heeft een andere
projectleiders die het succes van Cool 2B Fit mede verklaren doordat er in kleine groepen van 8 tot 10 kinderen aan hetzelfde doel wordt gewerkt. ‘Mede dankzij het groepsgebeuren worden goede resultaten gehaald. Kinderen zien dat ze geen uitzondering zijn.’
Meer informatie over Cool 2B Fit is te vinden op www.cool2bfit.nl
naam meegekregen: wandelpadenroute (dinsdag), zwanenroute (woensdag), vogelroute (donderdag) en vijverroute (vrijdag). De Kidsroutes hangen er zeker niet bij aan in het totale programma, want de jeugdige deelnemers worden op allerlei manieren in de watten gelegd. Zo start iedere dag met een speciale warming-up verzorgd door sportschool Vital Centre in Raalte. Vooraf en tijdens de wandeltocht krijgen ze voldoende eten en drinken aangeboden, zoals het speciale IK Lekker fit!? broodje van de lokale Echte Bakker Jorink en een tas met gezonde lekkernijen van de C1000. Verder is er een SW4D-rugtas met allerlei verrassingen en na afloop is er een speciale verloting voor de jeugdige vierdaagselopers. De deelnemers maken dan kans op mooie prijzen, zoals een stoere fiets en onderwatercamera’s. Wie nog energie over heeft, kan zich na afloop ook nog uitleven in/op allerlei activiteiten van Scouting Raalte.
Meer informatie over de IK Lekker fit!? Kidsroutes is te vinden op de website www.sw4d.nl. 5
Kick-off IK Lekker fit!? in Zwolle
6
Kidsrun FBK-Games krijgt provinciale dekking dankzij IK Lekker fit!? Het is al enkele jaren een succesvol onderdeel in het programma van de Fanny Blankers Koen-Games in Hengelo. Je kunt dus zeggen dat de Kidsrun haar plaats heeft veroverd, maar vanaf 2012 zal de uitstraling alleen nog maar groter worden. De naam verandert namelijk van Local Heroes Kids Run in IK Lekker fit!? Kids Run.
‘De samenwerking met Local Heroes blijft, maar dankzij de samenwerking met Zilveren Kruis Achmea en het project IK Lekker fit!? richten we ons niet alleen meer op Twente, maar op de hele provincie Overijssel’, aldus directeur Jan Arie Bijl van Neerlands belangrijkste internationale atletiekevenement. Jarenlang was het gebruikelijk dat de Twentse atletiekverenigingen een aantal pupillen selecteerden om mee te doen aan de Local Heroes Kidsrun van de FBK-Games. Nu komt er dus een provinciale dekking via een tiental voorrondes. ‘Dat heeft voor ons als belangrijk voordeel dat we een lange aanloop naar het evenement hebben en dus meer aandacht.’ De directeur vindt de Kidsrun een goed middel om de breedtesport op jonge leeftijd te stimuleren. ‘We waren hierover al in gesprek met Sportservice Overijssel en met IK Lekker fit!? hebben we ook een voet tussen de deur bij de scholen. Hardlopen biedt veel perspectief voor kinderen, vooral omdat het lekker laagdrempelig is. En wie wil er straks nu niet tijdens ons evenement in een bomvol stadium optreden. Dat is natuurlijk wel een mooie prikkel.’ Bijl vindt de Kidsrun een belangrijk instrument voor de FBK-Games om haar maatschappelijke betrokkenheid te tonen en het is goed voor het bestaansrecht van het evenement. ‘We
organiseren het al een fors aantal jaren in samenwerking met de stichting Local Heroes en nu dus ook met IK Lekker fit!? Dankzij ILF kunnen we het verder uitrollen. Overijssel is de basis, maar ik sluit niet uit dat we samen met Zilveren Kruis Achmea en de Atletiekunie kunnen kijken naar een landelijke dekking. We moeten afwachten hoe het aanslaat, maar de ambitie is er zeker!’
Meer informatie over de FBK-Games: www.fbk-games.nl Meer informatie over de IK Lekker fit!? Kidsrun: Sportservice Overijssel (Patricia Verhoeven), tel. 038 457 77 77
Steun aan kleinschalige projecten in Afrika Met Haile Gebrselassie als belangrijkste uithangbord is in 2001 de aftrap gegeven voor de Stichting Local Heroes. Deze stichting stimuleert mensen in Afrika om initiatieven te nemen die de levensomstandigheden in hun dorp, stad of gemeenschap kunnen verbeteren. ‘Ondernemersgeest van binnenuit’, noemen ze dat. Voorwaarde voor financiering is dat de inwoners zelf verantwoordelijk zijn voor de exploitatie van het project. De projecten worden gedragen door lokale sporthelden, want zij zijn natuurlijk een goed voorbeeld voor hun landgenoten. Deze local heroes bepalen welk project belangrijk is om in hun woonomgeving op poten te zetten. Eén van de projecten is de Dakuna-kliniek in het Ethiopische Attat. De kliniek is in zeer slechte staat en moet worden herbouwd. 14.000 Mensen zijn voor gezondheidszorg aangewezen op deze kliniek. De mensen zijn arm, hun grond is onbruikbaar en ze lijden honger. Mensen in Nederland kunnen hun verbondenheid met de situatie in Attat tonen door bv. sponsorlopen te organiseren. Local Heroes heeft hiervoor een speciale toolkit met aantrekkelijk materiaal ontwikkeld. Ook is het mogelijk om een gastles te laten verzorgen op scholen of atletiekverenigingen. De opbrengst van deze acties gaat naar de Dakuna-kliniek.
Voor meer informatie: www.local-heroes.nl
Vanuit IK Lekker fit!? worden loopclinics verzorgd in samenwerking met de lokale atletiekverenigingen, onder- en na schooltijd, waarmee de kennis en vaardigheid van de loopsport wordt vergroot. Kinderen raken dusdanig enthousiast, dat zij graag willen deelnemen aan de lokale loop, die de toegang kan zijn tot de eindloop in het FBK-Stadion. Een fantastische beloning voor de kinderen! Naast het bewust maken en motiveren van de jeugd, biedt de IK Lekker fit!? Kidsrun een kansrijke wisselwerking tussen breedtesportactiviteiten en een topsportevenement in onze provincie. 7
IK Lekker fit!? IK Lekker fit!?
Deelnemende Deelnemendescholen scholenin inOverijssel Overijssel Gemeente Steenwijkerland OBS De Kleine Kamp Steenwijk Kindcentrum Willem Alexander Steenwijk School B voor Daltononderwijs Steenwijk OBS Beatrixschool Steenwijk Kindcentrum Johan Friso Steenwijk KC Het Kompas Steenwijk RK Clemensschool Steenwijk OBS Emmaschool Steenwijk OBS de Woldschool Steenwijkerwold OBS de Noorderschool Giethoorn OBS Zuiderbasisschool Giethoorn OBS De Slinge Oldemarkt Sint Bernadus Oldemarkt Genee van de Boschschool Willmsoord St. Martinusschool Vollenhove Chr. Kindcentrum Het Kompas Vollenhove OBS De Voorpoort Vollenhove
Gemeente Kampen ODS Engelenberg Dr. H. Bouwmanschool Het Meerrijk Enkschool Rehobotschool Dr. Schaepmanschool Dirk van Dijkschool CBS de Wegwijzer OBS de Schakel CNS de Groenling Ambelt locatie Kampen Mgr. Zwijsen O.J.S het Scala Koningin Emma school Smd B De Zaaier De Fontein
Kampen Kampen Kampen Kampen Kampen Kampen Kampen Kampen IJsselmuiden IJsselmuiden Kampen Kampen Kampen Kampen Kamperveen Kampen
Tekst en redactie: Eyecatcher Communicatie Tekst en redactie: Tilly de Jong www.eyecatcher-communicatie.nl www.projectil.nl Wilt u meer informatie over IK Lekker fit!?: Wilt u meer informatie over IK Lekker
[email protected] fit!?:
[email protected]
8 8
Lemelerveld Nieuwleusen Dalfsen Dalfsen Dalfsen
Gemeente Zwolle De Toonladder Het Carillon Het Stroomdal Het Festival De Vlieger Het Facet De Springplank Geert Groteschool Het Veldboeket De Wilgenburg De Wieden
Zwolle Zwolle Zwolle Zwolle Zwolle Zwolle Zwolle Zwolle Zwolle Zwolle Zwolle
Steenwijkerland
Kampen Zwolle Gemeente Raalte Openbare Basisschool de Hartkamp Gerardus Majellaschool Basisschool St. Antonius Basisschool St. Bernadette Basisschool De Vogelaar Basisschool De Dolfijn Basisschool De Springplank Basisschool De Gouden Emmer
Raalte Broekland Mariënheem Heeten Raalte Heino Heino Heino
Ha
O Dalfsen
Raalte
H
Olst-Nijhe
Rijs Gemeente Olst-Wijhe Jenaplanschool De Klimboom OBS A. Bosschool Basisschool St. Jozef Basisschool de Peperhof
Colofon Colofon
Gemeente Dalfsen Regenboog De Meele A.Baron van Dedem De Schakel Het Kleine Veer
Olst Wesepe Wijhe Wijhe Gemeente Hellendoorn Basisschool Wingerd Basisschool Claus Basisschool ’T Lochtersnest Basisschool Prinses Margriet Basisschool Jan Barbier Basisschool De Blenke Basisschool De Es
Nijverdal Nijverdal Nijverdal Nijverdal Hellendoorn Hellendoorn Hellendoorn
Gemeente Hardenberg CNBS Windesheim OBS De Eiber OBS Het Talent OBS Baalder KBS de Langewieke CBS De Fontein CBS De Bron OBS De Cantecleer OBS ’t Kompas OBS Oud Avereest CNBS De Wegwijzer CBS De Akker CBS De Wiekslag OBS Den Velde Ds. G. Doekesschool CBS De Ark Casper Diemer Koningsbergerschool OBS de Kern CBS de Kastanjehof CBS De Marsweijde Prot. CBS Groen v. Prinsteren
Sibculo Dedemsvaart Dedemsvaart Hardenberg Dedemsvaart Lutten De Krim Kloosterhaar Dedemsvaart Balkbrug Schuinesloot Gramsbergen Bruchterveld Den Velde Hardenberg Dedemsvaart Bergentheim Bergentheim Hardenberg Hardenberg Hardenberg Dedemsvaart
ardenberg
Ommen
Gemeente Almelo De Wierde De Griffel Project opstromers De Fakkel De Heemde Kubus De Twijn De Zegge
Almelo Almelo Almelo Almelo Almelo Almelo Almelo Almelo
Gemeente Ommen Basisschool Sint Bernardus Basisschool de Kardoen Basisschool Guido de Brès Basisschool Ichthus Basisschool Nieuwebrug Basisschool Koningin Juliana Basisschool Ommerkanaal Basisschool Het Kompas Basisschool Dennenkamp Basisschool Hoogengraven Sint Willibrordus
Ommen Ommen Ommen Lemele Ommen Ommen Ommen Ommen Ommen Stegeren Vilsteren
Tubbergen
Hellendoorn
Gemeente Tubbergen Mariaschool Aloyosiusschool
Almelo
ssen-Holten
Oldenzaal Borne Losser
Gemeente Rijssen – Holten Beatrixschool De Salto Locatie Veldovenstraat De Salto Locatie Keizersdijk Johan Frisoschool Bosschool Dijkerhoek De Holterenk PCBS de Regenboog
Rijssen Rijssen Rijssen Rijssen Holten Holten Holten Holten
Gemeente Borne Professor Casimir Jan Ligthart Flora De Vonder ’t Oldhof
Gemeente Oldenzaal Basisschool Nutsschool Basisschool Franciscusschool Basisschool Drie-eenheid Basisschool De Wendakker Basisschool De Klim-Op locatie de Thij Basisschool De Maten Basisschool De Linde locatie de Thij Basisschool De Leemstee Basisschool De Klim-op locatie De Essen Basischool De Linde locatie De Essen Basisschool De Bongerd Basisschool De Zevenster Basisschool SBO De Windroos
Borne Borne Borne Borne Borne
Gemeente Losser Basisschool Martinus Basisschool Veldzijde Basisschool Saller Basisschool Wegwijzer Basisschool Meester Snel Basisschool De Basis Basisschool Pax Christi Basisschool De Marke Basisschool Het Kompas Brede School Overdinkel
Oldenzaal Oldenzaal Oldenzaal Oldenzaal Oldenzaal Oldenzaal Oldenzaal Oldenzaal Oldenzaal Oldenzaal Oldenzaal Oldenzaal Oldenzaal
Reutum Geesteren
Losser Losser Losser Losser Losser Losser Overdinkel Losser Overdinkel Overdinkel
9 9
In korte tijd is het mogelijk om veel leuke dingen op te pakken
Respect voor eigen invulling IK Lekker fit!?
Projectweek bij De Meele
In het eerste jaar dat IK Lekker fit!? in de gemeente Dalfsen werd opgepakt, waren er meteen 7 deelnemende scholen. Het enthousiasme was én is nog steeds groot.
Christelijke basisschool De Meele in Nieuwleusen is één van de scholen uit de gemeente Dalfsen die de IK Lekker fit!? methode heeft omarmd. Niet zozeer omdat de kinderen zo slecht bewegen, want ze scoren namelijk best goed in een fitheidstest, maar wel om de leerlingen te wijzen op een gezonde leefstijl. De Meele hield in maart een speciale IK Lekker fit!? projectweek. Deze week kende een brede opzet: van ochtendgymnastiek tot boodschappen halen en van een les aquarobics tot samen gezond koken. Dankzij een gift van woonstichting VechtHorst werd tevens een gezonde lunch georganiseerd. Ook de ouders werden nadrukkelijk betrokken, onder andere via een speciale ouderavond.
Als we contactambtenaar Leo Kortstee van de gemeente Dalfsen spreken, heeft hij net de evaluatie van het eerste jaar achter de rug. ‘We kunnen spreken van een goede start van IK Lekker fit!?. De betrokkenen zijn erg positief over de combinatie van bewegen en voeding en dat op een positieve manier aandacht wordt gevraagd voor gezondheid. Kinderen worden op een speelse manier geconfronteerd met hun eigen gedrag.’ De gemeente Dalfsen is faciliterend en probeert waar nodig te ondersteunen. Voor de rest is het aan de scholen zelf om IK Lekker fit!? verder in te vullen. ‘We hebben er juist voor gekozen om de scholen vrij te laten. Sommigen hebben het direct aan het begin van het schooljaar opgepakt (bv. de Heilig Hartschool in Lemelerveld), terwijl anderen het juist aan
10
het eind hebben gedaan. Het is mooi om te zien hoe iedereen er zijn eigen invulling aan geeft. Sommigen hebben zelfs via de ouders activiteiten ontwikkeld. De methode leent zich er voor om in korte tijd veel leuke dingen op te pakken. De komst van de diëtist was voor velen wel een eyeopener, zowel voor kinderen en hun ouders als de leerkrachten.’ Voor het schooljaar 2011-2012 heeft zich wederom een aantal scholen aangemeld. ‘Je merkt dat er onderling over wordt gesproken en die mond tot mond reclame werkt het best’, aldus Kortstee die benadrukt dat sommige scholen van het eerste jaar IK Lekker fit!? niet in een projectweek gieten, maar zelfs hebben verwerkt in het lesprogramma. ‘Heel positief, want dan heeft het een verankering gekregen.’
Nieuwkomer Hellendoorn pakt het meteen groots aan Iedereen zou er mee kunnen leven als de Vereniging Protestants Christelijk Onderwijs (VPCO) Hellendoorn-dorp kiest voor een voorzichtige start. De debutant in het IK Lekker fit!? project pakt het echter meteen groots aan. Het schooljaar 2011-2012 is nog een opstartjaar, maar daarna zijn er al plannen voor het aanstellen van een coördinator op de drie betrokken scholen.
‘We zijn bijzonder enthousiast over IK Lekker fit!?’, geeft directeur Roel Roelofs van VPCO Hellendoorn-dorp aan. De inhoud van het project kan hem bijzonder bekoren, maar hij is tevens verheugd dat hij voor de uitvoering kan terugvallen op combinatiefunctionaris H.J. Meppelink. De combinatiefunctionaris is al vanaf 2010 op projectbasis verbonden aan de drie basisscholen (De Blenke, De Es en Jan Barbier) die samen VPCO Hellendoorn-dorp vormen. En hij zal nu dus de coördinatie en organisatie van IK Lekker fit!? op zich nemen. Het accent van IK Lekker fit!? in Hellendoorn wordt gelegd in de periode van 25 oktober tot en met 3 november 2011. Het lesprogramma op de drie basisscholen zal dan volledig worden gekoppeld aan de methodelessen van IK Lekker fit!?. In totaal gaat het om zo’n 350
De menukaart van IK Lekker fit!? Schooljudo, met alle kinderen naar een echte expositie, kooklessen, workshops, op supermarktbezoek met een supershopper. Het zijn zo maar een paar keuzes voor activiteiten uit het menu-aanbod dat met het werkbudget van Zilveren Kruis Achmea mogelijk is gemaakt. Met het werkbudget van € 800,- wil Zilveren Kruis Achmea een kwaliteitsimpuls geven aan de lessen en zorgen voor een blijvende verandering in de leefstijl van kinderen. De aanvullende activiteiten die uit het menu van het werkbudget gekozen kunnen worden, leggen er de nadruk op dat gezond leven ook erg leuk is. Het kan gaan om gastlessen van een diëtist, smaak- en voedingslessen, een fittest, sportkennismakingslessen onder schooltijd, workshops voor ouders en voorlichtingsavonden over gezonde voeding, inhuren van een vakleerkracht of het bezoeken van een voorstelling of expositie. Alle basisscholen ontvangen een overzicht van activiteiten en kunnen in principe zelf een keuze maken. Ze kunnen met het werkbudget ook eigen activiteiten organiseren.
leerlingen. De gezamenlijke Kick Off vindt plaats in het centrum van Hellendoorn. De kinderen kunnen zich dan via een workshop eerst bekwamen in het fenomeen jazzdans, waarna later een gezamenlijke dansuitvoering op het programma staat.
Meerjarenplan Ook na de Kick Off blijft de projectthemaweek bijzonder boeiend. Zo wordt in samenwerking met de plaatselijke middenstand een gezamenlijk gezond ontbijt aangeboden en zijn er clinics bij sportverenigingen en –scholen. Verder zijn er kooklessen en voedingsspelen (groep 5 tot en met 8), komt er een diëtiste op bezoek (groep 7 en 8) en krijgt groep 1 tot en met 4 een rondleiding door de supermarkt. De projectthemaweek wordt afgesloten met
een grote gezamenlijke sportdag. Uiteraard zal er een evaluatie worden gehouden, maar nu al is zeker dat in de loop van het schooljaar wordt gewerkt aan nieuw beleid om een vervolg te kunnen garanderen. Onder het motto ‘PC Onderwijs Hellendoorn op weg naar Sportief Onderwijs’ is het zelfs de bedoeling dat met de gemeente Hellendoorn en Sportservice Overijssel een meerjarenplan wordt uitgewerkt. ‘Op deze wijze willen we komen tot een duurzaam plan met structurele aandacht voor een gezonde leefstijl’, besluit Roelofs niet voordat hij wijst op de monitoring die samen met de gemeente is afgesproken voor het schooljaar 2011-2012. Die gegevens kunnen worden gebruikt om andere scholen net zo enthousiast te maken.
Aikido slaat goed aan bij Oldenzaalse jeugd Ingrid ter Braak prijst zich gelukkig dat ze zaken mag doen met de gemeente Oldenzaal. Een gemeente met een sporthart die tot op heden altijd bereid is geweest om geld uit te trekken voor sport en activiteiten voor de plaatselijke jeugd. In het afgelopen schooljaar heeft ze in het kader van IK Lekker fit!? lessen Aikido verzorgd aan groepen basisschoolkinderen. Aikido wordt vaak gezien als vechtsport, maar dat is niet terecht. Het is namelijk een Japanse verdedigingskunst en met die omschrijving is meteen duidelijk het verschil aangegeven. Ter Braak vindt het geweldig om met kinderen te werken, omdat Aikido juist op jonge leeftijd van heel veel waarde kan zijn. ‘Het is een prima sport voor hun lichaamscoördinatie, het geeft energie, je wordt er leniger van en het zorgt ook nog eens voor een positiever zelfbeeld.
Iedereen zou het moeten doen en het mooie is dat iedereen het kan doen. Er zijn van tevoren geen beperkingen.’ De jonge deelnemers reageerden ook bijzonder enthousiast op hun eerste kennismaking met Aikido en een aantal kinderen heeft zich zelfs aangemeld voor de reguliere lessen. Voor iedereen, die heeft meegedaan, was er een mooi certificaat beschikbaar.
11
1 Ideeën voor de rekenles
2 Ideeën voor de taalles
Groep 1 en 2: Stukken fruit sorteren van groot naar klein
Onderbouw
Bijvoorbeeld een bes, een druif, een lychee, een kiwi, een mandarijn, een citroen, een appel, een sinaasappel, een grapefruit en een meloen. Laat de kinderen de stukken fruit van groot naar klein leggen. Weten de kinderen ook hoe ieder soort fruit heet? Uit: Schoolgruiten, www.schoolgruiten.nl
Noem groenten met een ‘b’, een ‘m’ etcetera. maak daarna een poster waar de letter groot opgeschreven wordt en waar de kinderen fruit of groenten met die letter omheen tekenen/plakken.
Middenbouw: Welk fruit is het zwaarst? Zorg voor diverse soorten fruit, zoals een appel, een banaan, een sinaasappel, een mandarijn en een druif. Span voor het schoolbord een elastiekje met daaraan een netje. In het netje kunnen de verschillende soorten fruit één voor één gehangen worden. De kinderen trekken steeds met een ander kleurtje de lijn van het elastiek over op het schoolbord. Kunnen ze de stukken fruit daarna op volgorde leggen, van licht naar zwaar? Uit: Schoolgruiten, www.schoolgruiten.nl
Groep 5 en 6: Gemiddelden. Bij kinderen die het begrip ‘gemiddeld’ nog niet kennen, kun je uitleggen dat je nooit elke dag precies dezelfde hoeveelheid eet. Soms is het iets meer, soms iets minder. Laat kinderen aangeven wat ze zelf hebben gegeten en laat ze per groepje gemiddeld eten. Als dat nog niet genoeg is, hoeveel zouden ze dan bij kunnen eten aan groenten om het genoeg (150 gram) te laten zijn?
Bovenbouw: Hoeveel is 150 gram? Kinderen moeten per dag 150 gram groenten eten om gezond te blijven. Maar hoeveel is dat eigenlijk? Ga met de kinderen aan de gang met verschillende groenten, een weegschaal en een groentelepel. Kies qua groenten bijvoorbeeld voor doperwten, spinazie (gekookt in een pot) en sla. Laat de kinderen eerst steeds schatten hoeveel doperwten, spinazie en sla 150 gram is en daarna pas wegen. Hebben ze ongeveer goed geschat? Hoeveel groentelepels is 150 gram ongeveer? Wat lijkt het meest? (sla) Waarom?
Groep 3 en 4 Groente en fruit-synthese Vertel de kinderen dat je een boodschappenlijst hebt voor de groenteboer. Vraag de kinderen goed te luisteren wat je hier op hebt staan. Noem diverse soorten fruit en groenten synthetisch op: k-e-r-s, b-oo-n, k-oo-l, p-ee-r, s-p-r-ui-t, d-r-ui-f. Horen de kinderen wat je gaat kopen? Zijn er kinderen die zelf ook op deze manier een fruit of groente kunnen noemen? Kunnen de andere kinderen raden wat er gezegd wordt? Uit: Schoolgruiten, www.schoolgruiten.nl
Midden- en bovenbouw Reclameposter maken De kinderen stellen zich voor dat ze bij een promotiebureau voor groenten en fruit werken. Laat ze reclameposters maken met een pakkende slagzin, in het oog springende tekening, etc. om andere kinderen aan te moedigen om meer groenten en fruit te eten. Hang deze posters in de gangen van de school. Bijvoorbeeld: ‘Tomaat op je brood maakt je groot!’ of ‘Een appel ja dat mag, maar ook ander fruit elke dag!’ en ‘Een sappige peer smaakt naar meer!’ Uit: Schoolgruiten, www.schoolgruiten.nl Bovenbouw Spreekbeurt over voedingsthema’s – laat leerlingen eventueel het materiaal gebruiken dat te vinden is op deze site (onder het kopje kinderen en jongeren).
voor de lessen 3 Ideeën wereldoriëntatie Middenbouw
voor de lessen 4 Ideeën beeldende vorming Alle groepen Een stilleven van fruit en groente natekenen/schilderen. Enkele voorbeelden van schilderijen waarin fruit een rol speelt: Stilleven met meloen en perziken, Edouard Manet Banane, Andy Warhol De maaltijd, Paul Gauguin Les fils de l’homme, René Magritte
Onderbouw Deel papieren placemats uit en laat kinderen hier hun gezondste/ lekkerste/uitgebreidste ontbijtje of avondeten op tekenen.
Groep 7/8 Bij ‘Huid van fruit’, een les beeldende vorming, maken kinderen een stilleven waarbij ze letten op de huid van verschillende fruitsoorten. Zie http://www.beeldendonderwijs.nl/index.php/lessen/demo/ huid_van_fruit/
12
Een les met het thema ‘Uit welke landen komt ons fruit en komen onze groenten?’ Zie www.schoolgruiten.nl
Bovenbouw Debatteren met de Partij van Het Ei en De Gezondheids Partij. Verdeel de klas in vier groepen. Wijs iedere groep één van onderstaande meningen toe: 1. Scharreleieren zijn beter 2. Er is niets mis met gewone kooi-eieren 3. Ongezonde voeding moet uit de supermarkten verdwijnen 4. Ongezonde voeding mag gewoon te koop blijven Laat de kinderen in groepjes nadenken over hun stelling. Ze noteren met hun groep wat ze in het voordeel van hun toegewezen mening naar voren willen brengen. Er worden twee debatten gevoerd. Het eerste debat gaat over de eieren. De Gezondheids Partij is publiek. Bij het tweede debat over ongezonde voeding is de Partij van Het Ei publiek. Stel de tijd van elk debat in op vijf minuten. Het publiek mag na de vijf minuten ook vragen stellen. Laat de twee tegenover elkaar staande partijen ieder aan een kant van de klas staan. Iedere keer als iemand tijdens het debat iets wil zeggen, doet hij een stap naar voren. Bespreek na afloop van het debat met het publiek wie van de twee groepen ‘debaters’ met de meeste overtuiging hun argumenten naar voren bracht. Herhaal het debat vervolgens met de gezonde-eter-debaters. Uit: Smaaklessen, www.smaaklessen.nl
Gemeente Hardenberg en de meerwaarde van schooljudo Maatwerk! Dat is het woord dat je als eerste te binnen schiet als je het relaas hoort van IK Lekker fit!? in de gemeente Hardenberg. Volgens bewegingsconsulent Marcel Smid zijn scholen zelf heel goed in staat invulling te geven aan IK Lekker fit!?, maar vinden ze het prettig om ondersteuning te krijgen bij de uitvoering. Dit is in Hardenberg opgepakt met een aantal leuke workshops (beweegles op muziek en voedingles). Bovendien kunnen de scholen gebruik maken van een combinatiefunctionaris. Voor 4 scholen betekent dit dat schooljudo in het leven is geroepen.
Samenwerking gemeente en Landstede Kinderopvang De gemeente Ommen en Landstede Kinderopvang hebben de handen ineen geslagen. Gezamenlijk hebben ze medio 2010 een coachende vakleerkracht bewegingsonderwijs aangesteld in de persoon van William van Lenthe die voor beide partijen actief is. Naast de lessen bewegingsonderwijs heeft hij onder andere sportclinics gegeven binnen de diverse BSO’s (Buitenschoolse Opvang). ‘Het belang van deze unieke samenwerking is de constante stimulering voor zowel het basisonderwijs als het naschoolse aanbod in combinatie met de verenigingen. Uiteindelijk zijn zowel groepsleerkrachten, Pedagogisch medewerkers als trainers gecoacht en geschoold in het bewegen met kinderen. Daar gaat Ommen de komende jaren de vruchten van plukken.’
Smid vertelt dat het schooljudo voortvloeit uit het overleg met de diverse onderwijsinstellingen. De scholen ‘De Bron’ en ‘De Klimop’ in De Krim, ‘De Fontein’ in Lutten en ‘De Wegwijzer’ in Schuinesloot gaven aan graag mee te doen met IK Lekker fit!?, maar dat ze nog een extra wens hadden. ‘Ze vonden het belangrijk om een combinatie te maken van bewegen en het stimuleren van sociale vaardigheden. Dat zou in hun ogen een duidelijke meerwaarde kunnen betekenen. Onze combinatiefunctionaris Ger van Dalfsen, zelf een begenadigd judoka, stelde voor om met schooljudo te beginnen. Dit heeft absoluut zijn vruchten afgeworpen. Kinderen zijn zelfverzekerder en er is meer respect voor elkaar.’ Het geeft eens te meer aan dat IK Lekker fit!? geen strak keurslijf is waar de scholen het maar mee moeten doen. Er is juist veel
ruimte voor eigen invulling. ‘Binnen de gemeente Hardenberg zijn we afgestapt van de aanbodgerichte aanpak, we redeneren nu veel meer vanuit de vraag en dan boek je betere resultaten’, aldus Smid die benadrukt dat het schooljudo ook in het nieuwe schooljaar op het programma zal staan van de vier betrokken scholen. ‘Het is zeker succesvol, maar we hopen ook dat de judoclub wat meer nieuwe aanwas tegemoet kan zien.’ Het aantal scholen uit de gemeente Hardenberg dat in 2011-2012 meedoet met IK Lekker fit!? is inmiddels uitgebreid naar 22. Voor 16 van deze scholen geldt dat ze gehuisvest zijn in een regio waar ook een combinatiefunctionaris sport actief is. ‘We hebben 4 fulltime combinatiefunctionarissen in dienst die de scholen op allerlei gebieden kunnen ondersteunen, zoals sportoriëntatie, bewegingsonderwijs, sportieve buitenruime en extra aandacht voor kwetsbare kinderen.’ 13
Onderzoek stagiaire in opdracht van GGD IJsselland
Schoolactiviteiten en agenda ouders op elkaar afstemmen
Kick-offs IK Lekker fit!? in Overijssel
Het zou goed zijn als basisscholen hun naschoolse activiteiten beter afstemmen op de agenda van (werkende) ouders. Dat is één van de belangrijkste aanbevelingen in een onderzoek naar ouderparticipatie bij gezonde leefstijlactiviteiten op de basisschool. Het onderzoek is in opdracht van GGD IJsselland uitgevoerd door een master student Maatschappelijke- en Opvoedingsvraagstukken van de Universiteit Utrecht. Uit eerder onderzoek is gebleken dat gezondheidsactiviteiten (zoals IK Lekker fit!?) beter en effectiever verlopen als ouders participeren. Het blijkt echter nog niet zo eenvoudig om ouders te betrekken. Reden voor GGD IJsselland om onderzoek te doen naar de factoren die ouderparticipatie bevorderen of juist afremmen. Uit de diepte-interviews met ouders en docenten van drie basisscholen blijkt dat scholen beter hun best moeten doen om ouders te betrekken. Een oproep in de nieuwsbrief is als enig middel zeker niet voldoende. Het gaat
vooral om de persoonlijke benadering. ‘En de school kan ook nagaan op welke dagen veel ouders niet werken. Vaak is dat op woensdag en vrijdag het geval. Bij de planning van activiteiten kunnen ze daar rekening mee houden. Verder is het van belang dat de school iets regelt voor de opvang van de kinderen als de activiteit buiten schooltijd plaatsvindt’, aldus het onderzoek dat als bevorderende factoren nog noemt: een positieve boodschap vanuit de school, leuke en stimulerende activiteiten en een goede en open sfeer op school.
Kick off Almelo
Kick off Dalfsen
Combinatiefunctionaris zorgt in Raalte voor stijgende belangstelling IK Lekker fit!? In de gemeente Raalte zijn volgens planning vanaf 1 september 3 combinatiefunctionarissen werkzaam in het basisonderwijs. Zij zijn tijdens schooluren actief als vakleerkracht bewegingsonderwijs en nadien met naschoolse activiteiten op het gebied van sport en bewegen. Daarnaast hebben zij de taak om IK Lekker fit!? bij hun school te organiseren. Dit wordt door de gemeente gratis aangeboden bij scholen, die een combinatiefunctionaris tot hun beschikking hebben. De Gerardus Majellaschool in Broekland en De Hartkampschool in Raalte waren de twee scholen die al in het schooljaar 2010-2011 in zee zijn gegaan met het IK Lekker fit!? project. ‘Een groot succes, zo bleek in de evaluatie’, aldus sportconsulent Brigit Trooster van de gemeente Raalte. ‘Dat heeft voor een groot deel te maken met het enthousiasme van deze scholen. Het enige waarmee ze worstelen, is dat ze zelf niet altijd de tijd hebben om menskracht te leveren. De aanstelling van de combinatiefunctionarissen is dus een schot in de roos. Mede door hun komst, is het aantal deelnemende scholen aan IK Lekker fit!? nu verviervoudigd: van 2 naar 8.’ De stap naar IK Lekker fit!? lijkt in Raalte eigenlijk ook helemaal niet zo groot. De gemeente is twee jaar geleden namelijk al gestart met ‘Raalte Gezond’, waarbij ook op de scholen (onder andere via de ‘Gezonde Week’) extra aandacht is besteed aan bewegen,
14
gezondheid en voeding. Maar liefst 15 van de 18 basisscholen hebben daar toen aan deelgenomen. ‘Het mooie van IK Lekker fit!? is ook wel dat ze het zelf verder kunnen invullen. Willen ze er iedere maand aandacht aan besteden of wordt het een projectweek; de bal ligt bij henzelf.’ Trooster hoopt natuurlijk dat in de nabije toekomst meer scholen aanhaken bij IK Lekker fit!? Tevens wil ze proberen om een voet tussen de deur te krijgen bij het gemeentelijke verenigingsleven. ‘In de kerstvakantie is hier bijvoorbeeld al een groot handbaltoernooi, waarbij IK Lekker fit!? is opgenomen in het randprogramma. Maar, ik kan me voorstellen dat de sportclubs het ook wel willen integreren in hun evenementen en activiteiten. Hoe? Nou, geen les over voeding, maar bijvoorbeeld een gezamenlijke gezonde lunch. We kunnen desgewenst voldoende tips geven.’
Kick off Almelo
Kick off Geesteren
Kick off Losser
Plezier in sport dankzij Sportinstuif In sommige maanden konden zelfs 500 deelnemers worden begroet. Logisch dus dat de Sportinstuif voor de IK Lekker fit!?-basisscholen in de gemeente Ommen een succes wordt genoemd. Vanaf medio 2010 konden kinderen uit de groepen 3 tot en met 8 kennismaken met een groot aantal sporten, zoals voetbal, tennis, volleybal, gymnastiek, badminton, zwemmen, hockey en golf. De Sportinstuif is een mooie samenwerking tussen de coachende vakleerkracht bewegingsonderwijs van de gemeente Ommen en de desbetreffende sportverenigingen. De
kinderen - ook die van niet IK Lekker fit!?scholen zijn welkom - reageren bijzonder enthousiast op het aanbod en de sportclubs zien het als een mooie kans om hun vereniging
te promoten. In sommige gevallen heeft dit al geleid tot nieuwe leden en ook de bezoekersaantallen van het zwembad zijn na de Sportinstuif gestegen.
LEGO WORLD – Een leuk dagje uit in de herfstvakantie! LEGO WORLD is het grootste LEGO spektakel ter wereld en zal dit jaar voor de 11e keer plaatsvinden. Van woensdag 19 t/m woensdag 26 oktober 2011 kun je in de IJsselhallen Zwolle wederom genieten van 6 grote hallen met heel veel LEGO plezier met miljoenen LEGO
steentjes, levensgrote LEGO bouwwerken, een bioscoop, spectaculaire attracties en bekende artiesten. Dit jaar is er ook een beweegplein van Zilveren Kruis, waar je kunt survivallen, springen en spelen. LEGO WORLD wordt bezocht door ruim 70.000 bezoekers en is ieder jaar uitverkocht!
Wees er dus snel bij want OP=OP. Speciaal namens Zilveren Kruis Achmea bieden wij een korting aan van € 2,00 op de entreekaarten.
Ga naar www.legoworld.nl en gebruik de actiecode: ZKRA1280.
15
Paul Rosenmöller: ‘Gezondste jeugd van Europa’ Met de Nederlandse jeugd een grote gezondheidsslag maken om bij de organisatie van de Olympische Spelen in eigen land te kunnen zeggen dat wij de gezondste jeugd van Europa hebben, dat lijkt Paul Rosenmöller een mooi streven. Als voorzitter van het Convenant Gezond Gewicht en ambassadeur van JOGG (Jongeren op Gezond Gewicht) zet hij zich daarvoor in. Rosenmöller: ‘De dingen die je doet, daar moet je iets mee hebben. Ik heb altijd veel gesport en probeer gezond te eten. Ik heb ook ervaring als vader in dat spanningsveld. Gezonde voeding is complex. Het is veel ingewikkelder dan roken en drinken. Daar kun je gewoon mee stoppen. Eten moet je altijd. Dat maakt het lastiger en uitdagender. Maar het is wel heel belangrijk’.
Samenwerken Het Convenant Gezond Gewicht is een samenwerkingsverband van diverse publieke en private partijen (overheden, het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties) die zich inzetten om overgewicht en obesitas tegen te gaan. JOGG is één van de deelconvenanten van het Convenant Gezond Gewicht. Het is een beweging waarbij in een gemeente alle betrokken partijen (lokale overheid, sportcentra, scholen, gezondheidsprofessionals, winkeliers en bedrijven) samenwerken om de jeugd een gezonde leefstijl aan te leren. ‘Er zijn nu heel veel partijen die allemaal iets doen. Die activiteiten zijn niet op elkaar afgestemd en veelal gaat het om eenmalige initiatieven. Er is geen monitoring van het effect. JOGG biedt dat allemaal wel en JOGG heeft zich in Frankrijk al bewezen effectief te zijn’, vertelt
16
Rosenmöller. ‘Ook in Utrecht Overvecht, waar partijen zijn gaan samenwerken nog voordat Utrecht officieel JOGG-gemeente werd, zie je dat een integrale aanpak werkt. Het percentage kinderen met overgewicht is er gedaald van 27% naar 20%.’
Voorbeelden van hoe gemeenten met JOGG omgaan: Gemeente Amsterdam (http://www. gezond.amsterdam.nl/Gezond-leven/ Jongeren-op-gezond-gewicht) Gemeente Utrecht (http://www.utrecht. nl/smartsite.dws?id=225482)
Belang bij een gezonde jeugd Er zijn inmiddels 12 JOGG-gemeenten. Het streven is om er in 2015 75 te hebben. Rosenmöller: ‘Gemeenten zijn verplicht om actief te zijn op het gebied van gezondheid en preventie voor de jeugd. En gemeenten hebben belang bij een gezonde jeugd. Kinderen die goed in hun vel zitten, bereiken betere leerprestaties, je kunt er chronische ziektes mee voorkomen en het is van grote invloed op hun latere leefstijl.’
Hij benadrukt dat er natuurlijk ook een grote verantwoordelijkheid bij de ouders ligt. ‘Er zijn geen ouders die niets willen doen. Hun kind is vaak het dierbaarste bezit. Maar ze weten gewoon niet hoe het beter kan en soms zien ze het niet bij hun eigen kind’, licht Rosenmöller toe.
IK Lekker fit!? JOGG is breed opgezet en er kan van alles bijgehaald worden: van voorlichting door gezondheidsprofessionals, veilige fietsroutes van en naar school en kennismakingsacties met het sportaanbod in gemeenten tot gezonder aanbod prominenter in de winkels, logo’s om consumenten te informeren over gezonde keuzes en het aanbieden van IK Lekker fit!?lesprogramma over gezonde voeding en meer bewegen. Rosenmöller: ‘Er is op scholen een gezonde argwaan om weer een maatschappelijk probleem te moeten oplossen. Tegelijkertijd zijn scholen wel verplicht een bewegingsprogramma aan te bieden. Wij proberen scholen ervan te overtuigen dat leren rekenen en schrijven veel beter gaat als kinderen goed in hun vel zitten. Het heeft een bewezen positieve invloed op leerprestaties. Met een gebalanceerd bewegingsprogramma en ondersteunende informatie en begeleiding zoals IK Lekker fit!? dat aanbiedt, kun je veel bereiken.’
JOGG-gemeenten: Amsterdam | Borger-Odoorn | Breda Delft | Den Haag | IJsselstein | Leiden Rotterdam | Tynaarlo | Utrecht Veghel | Zwolle
Nieuwe ontwikkelingen lespakket Lekker fit!
Karen van Reenen van de Nederlandse Hartstichting:
Uitgeverij Noordhoff en de Nederlandse Hartstichting kwamen afgelopen jaar met een aantal nieuwe ontwikkelingen op het gebied van het lesmateriaal Lekker fit!
De Nederlandse Hartstichting is al heel lang bezig om aandacht te vragen voor gezonde voeding en voldoende beweging. Er is wellicht een tijd geweest dat ze zich een roepende in de woestijn voelde, maar sinds IK Lekker fit!? is er sprake van een goede samenwerking tussen diverse partijen. Dat maakt de slagingskans ook veel groter, vindt Karen van Reenen, programmaleider jeugd bij de Nederlandse Hartstichting. ‘De samenwerking tussen voeding en beweging is essentieel.’
Ten eerste is het materiaal afgelopen jaar uitgebreid met de ‘Handleiding bewegen groep 1 t/m 8’. Deze handleiding is speciaal gemaakt voor de leerkracht (meestal een vakleerkracht lichamelijke opvoeding) die groepsoverstijgend werkt en verantwoordelijk is voor de praktijklessen uit het onderdeel bewegen én voor het afnemen van de Fit-test Lekker fit!. De inhoud van deze handleiding bestaat uit drie delen: hoe om te gaan met over- en onder-gewicht, de Fit-test Lekker fit! en de lesbeschrijvingen van het onderdeel bewegen uit de groepshandleidingen. Daarnaast kunt u bij Lekker fit! de digibord-software Dr. Digi gebruiken. Voor de groepen 1 t/m 8 zijn er bij de boekjes interactieve opdrachten, filmpjes en verwijzingen naar websites. Ook kan eigen informatie worden toegevoegd. Dit is heel interessant voor bijvoorbeeld een GGD of Sportservice. Zij kunnen zo regionaal of lokaal aansluiten bij de software met hun eigen programma’s. Voor meer informatie en het aanvagen van een proefaccount kijkt u op www.drdigi.nl.
‘Samenwerking voeding en beweging is essentieel’
Van Reenen is één van de prominente aanwezigen bij de kick off van IK Lekker fit!? in Zwolle. Het is niet de eerste kick off die ze meemaakt, maar ze blijft onverminderd enthousiast over de kracht van IK Lekker fit!? Wat maakt het in haar ogen nu tot een succesformule? ‘Enerzijds is het de integrale aanpak, want je hebt meerdere partners nodig om het goed uit te kunnen rollen. Anderzijds ben ik blij dat het niet alleen gaat om lessen, maar dat er allerlei componenten bij zijn gekomen. Zo zijn er scholen die op de fiets naar de supermarkt gaan waar ze worden geconfronteerd met het gezonde aanbod in de supermarkt, terwijl op andere scholen een middag gezond eten wordt georganiseerd.’ Hoe breder de setting, hoe belangrijker de samenwerking is. De Nederlandse Hartstichting is daarin een belangrijke partner, want zij zorgt samen met Noordhoff
Uitgevers voor het theoretische lesmateriaal. ‘Wij zorgen voor onderbouwing en ondersteuning. Maar de verantwoordelijkheid om van de inhoud echt maatwerk voor de lokale situatie te maken, ligt op het bordje van de regionale partners.’
Interactief theater Het mooie van IK Lekker fit!? is dat niet alleen de kinderen maar met name ook de ouders worden aangesproken. Toch ervaart ook Van Reenen dat de betrokkenheid van ouders een lastig thema is. ‘We zijn nog op zoek naar de beste manier om ouders te betrekken bij het gezondheidsonderwijs op school en de leefstijl van hun kinderen. Het blijft uitproberen. In het lesprogramma Lekker fit! zitten thuiswerkboekjes, die de kinderen samen met de ouders kunnen invullen. Soms gaat dat heel goed, soms komen ze niet eens meer terug op school. We zijn nu in Amsterdam bezig met een try-out met interactief theater om ouders er op een ludieke wijze bij te betrekken. Daarnaast hebben we een op maat gemaakte voorlichtingsbijeenkomst voor ouders op scholen. Gedrag veranderen is echter een traject van lange adem. Maar we zijn ervan overtuigd dat we op de lange termijn positieve resultaten boeken.’
17
IK Lekker fit!? brengt in Almelo meerdere werelden bijeen Iedereen is van goede wil, maar soms heb je gemeentes waar het beter is om een projectorganisatie aan te stellen om IK Lekker fit!? in goede banen te leiden. Dat deze manier van werken zeer succesvol is, blijkt zeker bij de gemeente Almelo. De organisatie Scoop Welzijn is daar bereid gevonden om de kar te trekken en heeft Henny Voordes als projectleider aangesteld. ‘Wellicht is deze manier van werken een tip voor andere gemeentes’, stelt de projectleider die voor IK Lekker fit!? veel profijt heeft van het feit dat ze ook actief is als coördinator brede buurtschool. ‘Het grote voordeel is dat ik beschik over een groot netwerk en dat ik zowel bij gemeente als bij de scholen dichtbij het vuur zit. Dat blijken toch twee verschillende werelden te zijn en in ons geval is het goed om met de projectorganisatie een soort tussenstap te maken.’
De gemeente heeft een convenant tot en met het schooljaar 2012-2013 afgesloten, dus ook in het komende schooljaar zullen de leerlingen van 9 Almelose scholen profiteren van IK Lekker fit!?. Henny Voordes mag dan belast zijn met de projectorganisatie en de coördinatie; de uitvoering is in handen gelegd van een aantal studenten van de HBO-opleiding Sport & Bewegen. In de gemeente Almelo wordt mede dankzij een korting van 50%, beschikbaar gesteld door
Rapper Sticks:
‘Van maandag tot en met vrijdag: gezond eten!’
de Nederlandse Hartstichting, extra aandacht besteed aan effectmeting. In opdracht van de gemeente heeft het bedrijf Sportscan in Zwolle hiervoor een pakket samengesteld. Er is aandacht voor het meten van effecten bij zowel leerlingen, scholen als de gemeente. ‘De cijfers zijn na de zomervakantie beschikbaar. We zijn natuurlijk erg nieuwsgierig, maar het gevoel is goed’, stelt projectleider Henny Voordes die tot haar tevredenheid constateert dat IK Lekker fit!? ook een positief effect heeft op de ouders. ‘Het stimuleert ze om over een aantal zaken mee te denken. Zo kwamen ze er hier zelf achter dat het plein bij één van de scholen niet goed meer functioneerde. En er werd prompt een sponsorloop georganiseerd om het benodigde geld bij elkaar te brengen voor een opknapbeurt.’
De gouden tip van Sticks:
Werk aan je conditie!
Het gebeurt regelmatig dat Junte Uiterwijk op zondagmorgen om 4.00 uur of later in zijn bed rolt. Tja, het leven van een celebrity gaat niet altijd over rozen. Al zal rapper Sticks, zoals zijn artiestennaam luidt, op dit moment niet anders meer willen. Hij moet zijn brood verdienen in het weekend en daarom streeft hij door de week naar regelmaat en gezond eten. Sticks is ambassadeur van FC Zwolle United, zeg maar de ‘goede doelen tak’ van de professionele voetbalclub. Dat doet hij samen met oud-topschaatser Erben Wennemars. ‘En we nemen dat heel serieus’, neemt hij direct al een vooroordeel over het artiestenbestaan
weg. ‘We zijn er niet alleen voor de vorm, maar zeker ook voor de inhoud’, aldus de rapper die één van de prominenten was bij de kick off van IK Lekker fit!? in Zwolle. ‘Een goed doel, waar ik voor de volle 100% achter sta. En misschien leer ik zelf ook nog wel wat, ha ha.’
Rapper Sticks spreekt uit eigen ervaring. Als je in goede conditie bent, ziet het leven er een stuk beter uit! ‘Voor mij is het erg belangrijk om te sporten. Ik heb de conditie nodig om mijn optredens vol te houden.’ Het kan zaterdagnacht nog zo laat zijn geworden, maar op zondagmorgen is hij in een Zwols park te vinden om een potje te voetballen met vrienden. ‘Sporten houdt me scherp.’
18
Evenementen Kalender Overijssel 2011-2012 Hardloopevenementen IK Lekker fit!? Kidsruns Voorlopige agenda: Er zullen in aanloop naar de finale in het FBK stadion 10 voorrondes georganiseerd worden. 2011
Wanneer
Loopevenement
Wat
Leeftijd
WAAR
Meer informatie
25-sep
Zilveren Kruis Achmea
IK Lekker fit!? Kidsrun 1km
t/m 9 jaar
Ommen
www.vechtdalloopsportpromotie.nl
Crossloop Festival Ommen
IK Lekker fit!? Kidsrun 1km
t/m 12 jaar
Startlocatie: Besthemerberg 1
Huttenkloasloop
IK Lekker fit!? Kidsrun 1km
t/m 9 jaar
Oldenzaal
IK Lekker fit!? Kidsrun 2km
t/m 11 jaar
Startlocatie: De Markt
02-okt 22-okt 05-nov 03-dec
Stoetenslagh Strand Cross
www.huttenkloasloop.nl
IK Lekker fit!? Kidsrun 500m
t/m 9 jaar
Heemserveen (gemeente Hardenberg) www.mmrun-events.nl
IK Lekker fit!? Kidsrun 1km
t/m 12 jaar
Startlocatie: Vakantiepark Stoetenslagh
Gerrit Voortman
IK Lekker fit!? Kidsrun 1km
t/m 9 jaar
Lemele (gemeente Ommen)
Lemelerbergloop
IK Lekker fit!? Kidsrun 1km
t/m 12 jaar
Startlocatie: Kerkweg 32
Nijverdalsebergcross
IK Lekker fit!? Kidsrun 1km
t/m 9 jaar
Hellendoorn Startlocatie: Pastoor
IK Lekker fit!? Kidsrun 1km
t/m 12 jaar
Rientjesstraat 77
www.lemelerbergloop.nl www.atletics.nl
2012
Wanneer
Loopevenement
Wat
Leeftijd
WAAR
Meer informatie
31-mrt
Landalloop
IK Lekker fit!? Kidsrun 1km
t/m 9 jaar
Haarle (gemeente Hellendoorn)
www.atletics.nl
IK Lekker fit!? Kidsrun 2km
t/m 12 jaar
Startlocatie: Tunnelweg 7f
Wandelevenementen met IK Lekker fit!? kidsroute 2011
Wanneer
Wandelevenement
18 t/m 21
Sallandse Wandelvierdaagse IK Lekker fit!? Kidsroute 8km
Wat
Leeftijd
WAAR
Meer informatie
t/m 14 jaar
Salland Startlocatie: Domineeskamp
www.sallandsewandelvierdaagse.nl
oktober
(centrum Raalte)
Hardloopevenementen met jeugdlopen 2011
Wanneer
Loopevenement
05-aug
Furness Car Halve Marathon Kidsrun 1km
Wat
Leeftijd
WAAR
Meer informatie
t/m 8 jaar
Dalfsen
www.stokvisdennen.nl
Dalfsen 21-aug 25-sep
WBO Wonen Boeskoolloop LIFE Estafette Run
Startlocatie: Ruigedoornstraat 108
Jeugdloop 1,5km
t/m 9 jaar
Oldenzaal
Jeugdloop 2 km
t/m 12 jaar
Startlocatie: Markt Oldenzaal
Jeugd estafetterun 4x 850m
t/m 12 jaar
Borne Startlocatie: Fietspad naast
www.svblackandwhite.nl www.life.estafetterunborne.nl
Stroom Esch vijver
15-okt
Ravijnloop
Kidsrun 1km
t/m 12 jaar
Nijverdal Startlocatie: ?
www.ravijnloop.nl
22-okt
Unicef Stadhagen Run
Stentor Kidsrun 800m
t/m 12 jaar
Zwolle Startlocatie: Winkelcentrum
www.stadshagenrun.nl
Stadshagen
29-okt
TIB Finishing Diepe Hel
IK Runaway 1km
t/m 12 jaar
Holten Startlocatie: Kalfstermansplein www.diepehelholterbergloop.nl
Jeugdloop 1,5km
t/m 9 jaar
Rijssen
Jeugdloop 1,5km
t/m 12 jaar
Startlocatie: Clubgebouw AV Rijssen
Jeugdloop 2,4km
t/m 12 jaar
Holterbergloop 19-nov 04-dec
TIB Ter Steege Crossloop Snertloop
De Lutte (gemeente Losser)
www.avrijssen.nl www.loopgroep.nl
Start-locatie: Erve Boerrigter De Lutte
05-dec
Joop van den Enk Loop
Jeugdloop 1,2 km
t/m 11 jaar
Raalte
Raalte Startlocatie: Schouwburg
www.avsalland.nl
Hoftheater Knapenveldsweg 3
2012
Wanneer
Loopevenement
Wat
Leeftijd
WAAR
Meer informatie
07-feb
Hulsbeekloop
Jeugdloop 1km
t/m 12 jaar
Oldenzaal
www.laactwente.nl
Startlocatie: Het Hulsbeek
01-apr
Drielandenloop
Jeugdloop 2km
t/m 11 jaar
Losser Startlocatie: Hotel/cafe Smit
www.drielandenloop.av-iphitos.nl
Brinkstraat
09-apr
Halve Marathon van
Jeugdloop 1,5km
t/m 10 jaar
Hengelo
Hengelo
Jeugdloop 1,5km
t/m 12 jaar
Startlocatie: FBK-Stadion
www.halvevanhengelo.nl
13-apr
Vrieling Hardenberg City Run
1K Runaway 1km
t/m 12 jaar
Hardenberg Startlocatie: Marktplein
www.hardenbergcityrun.nl
05-mei
Bevrijdingsloop
Scholierenloop
t/m 12 jaar
Holten Startlocatie: Sportpark
www.avholten.nl
Meermanskamp Valkenweg
19
Basisscholen in Nederland lekker fit! Dat is de Plus van Zilveren Kruis
992601-1108
Zilveren Kruis helpt kinderen bewuster te eten en meer te bewegen. Met het Lekker fit! lesprogramma op basisscholen van de Nederlandse Hartstichting en Noordhoff Uitgevers. Kijk voor meer informatie op www.zilverenkruis.nl/iklekkerfit
20
