Lede, het oorlogsmonument
Deze brochure verhaalt u de geschiedenis van het monument opgericht ter nagedachtenis van Wereldoorlog I (1914-1918) en bevat een overzicht van de slachtoffers van WO I en WO II, zoals vermeld op de gedenkplaten. De lijsten WO I en WO II werden aangevuld met de gegevens van de Burgerlijke Stand te Lede en het Dodenregister van het Belgische Leger.
2
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, opnamen, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
De Geschiedenis van het monument Begin 1920 werd op vraag van een comité - gesticht met als doel het laten oprichten van een oorlogsmonument - aan het toenmalige gemeentebestuur, hiervoor een bedrag toegekend van 25.000 frank. Op de eerste vergadering, deze van 25 september 1919, waren aanwezig: burgemeester Jozef Moens, schepenen Louis Moens en Petrus De Noose, pastoor Achiel De Muynck, onderpastoors Lefebvre en Clément Van Haelst, gemeenteraadsleden Paul Coppens, Leonard De Prez, Victor Roelandt, Camiel Spittaels, provincieraadslid Alfons Jooris, dokter Emiel Rubbens, bouwmeester Théofiel Présiaux, fabrikant Dominiek Triest, ondernemer Oscar De Jonge, Fernand Daelman en Louis Schelfhout. Die dag werd in grote lijnen gesproken over de kostprijs, de plaats en de aard van het kunstwerk, de datum en inhoud van de feestelijkheden rond de inhuldiging. Een comité werd samengesteld: burgemeester Jozef Moens, pastoor Achiel De Muynck, onderpastoor Clément Van Haelst (oud-aalmoezenier), dokter Emiel Rubbens, Jozef Cool, Ferdinand Daelman, Adolf De Munter, H. D’Haeseleer, Frans Rottiers, Constant Schelfhout, Louis Schelfhout, Camiel Spittaels, Dominiek Triest en Albert Van Zandijcke. Drie beeldhouwers werden aangeschreven om een maquette plus prijs te presenteren voor een beeld in brons. De prijs viel enigszins tegen - schommelde tussen 20.000 en 32.000 frank - en men opteerde aldus voor een beeld in gewapend beton. Dit zou slechts 8 à 10.000 frank kosten. Op 20 juli 1920 kreeg de Gentse beeldhouwer Aloïs De Beule (°1861 +1935) de opdracht. Het voetstuk, ontworpen door Théophiel Présiaux, werd gemaakt van “klein graniet” (d.i. Belgische arduin) en geplaatst door aannemer Alfons Cobbaut. De namen werden gebeiteld in gepolijste arduinen platen. Het monument werd geplaatst op het Dorp (nu Markt) rechts van de St.-Martinuskerk. Op 8 mei 1921 werd het gedenkteken onthuld, dit ter nagedachtenis van de 36 soldaten die sneuvelden of in krijgsgevangenschap stierven tijdens de Wereldoorlog van 1914-1918, van de 16 slacht3
4
offers van de opeising en van de 4 gedode burgers uit Lede. Hun namen staan te lezen op de west- en zuidzijde (36) en op de oosten noordzijde (16+4) van het monument. Het gemeentebestuur van Lede had een militair uitgenodigd om de feestrede te houden, dit tegen de zin van het comité dat toch de initiatiefnemer was geweest. De plechtigheid werd opgeluisterd door een muziekkapel van het leger die de cantate “Heil België”, getoonzet door de Leedse componist Edward Van Zandycke, uitvoerde. Het gelegenheidssermoen werd gehouden door August Nobels, oud-legeraalmoezenier. De vlag van de Leedse opgeëisten van de Eerste Wereldoorlog werd die dag ook ingehuldigd.
De Eerste Wereldoorlog : begin en einde De Eerste Wereldoorlog was een militair conflict tussen een groot aantal landen. Deze oorlog werd gevoerd op bijna alle werelddelen en oceanen van 28 juli 1914 tot 11 november 1918. De oorlog begon met de moord op Aartshertog Franz Ferdinand in Sarajevo en het daaropvolgende ultimatum aan Servië, gegeven door OostenrijkHongarije. Toen Servië het ultimatum niet aanvaardde, mobiliseerde Oostenrijk-Hongarije haar legers en verklaarde de Serven de oorlog. De Duitsers hadden te kennen gegeven Franz Josef, de keizer van Oostenrijk Hongarije, te steunen in zijn ultimatum. De Serven hadden door een verdrag steun van het Tsaristische Rusland. Toen ook deze landen zich mobiliseerden en daarna de oorlog verklaarden, volgde een kettingreactie waardoor verschillende landen in Europa elkaar de oorlog verklaarden. De oorlog woedde tussen enerzijds de Centrale Mogendheden, onder leiding van het Duitse Keizerrijk, en tussen de Triple Entente die bestond uit Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en het Russische Rijk. De Italianen, die ook geallieerd waren aan Duitsland, verklaarden zich neutraal omdat zij het niet eens waren met de Duitse politiek ten aanzien van de Balkan. 15 à 17 miljoen militairen en burgers vonden de dood ...
5
Het Oorlogsmonument
Op de bovenste rand van de sokkel staat op elke zijde een deel van volgende tekst gebeiteld: AAN ONZE HELDEN DIE DOOR EIGEN KRACHT VAN LUIK TOT DEN YZER BRAKEN S VIJANDS MACHT Op 19 mei 1940, bij het begin van Wereldoorlog II, werd het gedeelte op de rechterzijde van het beeld - voorstellende de leeuw (België) die de adelaar (Duitsland) verpletterd - weggekapt op bevel van de Duitse bezetter. Tot op heden werd hier niets aan gereconstrueerd.
6
Aan de voorzijde en de zuidzijde staan de 15 en 21 namen van de “OP ’T VELD VAN EER GESNEUVELDEN” tijdens de periode 1914 tot 1918.
Eveneens op de voorzijde staan 3 kleinere platen: - Ter nagedachtenis van de oorlogsslachtoffers 1940-45 - Hulde aan de pionier van het Afrikaans, Beschavingswerk Coppens Leon Victor, landbouwkundige, geboren te Lede 5/9/1875, overleden te Lovo 17/12/1898 Kongolese Herdenkingsbond 1956 - … voor de Weggevoerden en de Werkweigeraars …
7
Langs de oostzijde staan de 12 namen van de “Alhier gestorven Opgeeischten” uit de periode 1917-1919. Op een afzonderlijke plaat staan 3 Ledenaars vermeld: Gestorven in Krijgsgevangenschap De Noose Edgard, Isenbuttel 22/1/41 Burg. Slachtoffer Eechout Gustaaf, Mulheim a. Ruhr 13/10/43 Gesn. Korea Rottiers Frans, Seoul 24/3/51
Aan de zuidzijde, op een afzonderlijke plaat, staan de negen namen van de “Gesneuvelden 1940-45”. Alle 9 zijn overleden in mei 1940.
Op de bovenste plaat aan de noordzijde van het monument staan gebeiteld, de 4 namen van de in 1917 en 1918 “Opgeëischten in hechtenis gestorven” en de 4 namen van de in 1914 “Gedoode Burgers”. De plaat daaronder toont ons de 10 namen van “Burgers gestorven wegens Oorlogsfeiten” uit de periode 1940 tot 1945.
8
Telkenjare op 11 november wordt de kerkelijke plechtigheid, ter herdenking van de Wapenstilstand WO I, bijgewoond door onze gemeentelijke overheid, een afvaardiging van de politie en brandweer en nog enkele oorlogsveteranen. Nadien volgt dan de bloemlegging en de groet aan het monument.
9
Namen, plaatsen en data volgens oorlogsmonument (zwarte tekst) Namen, plaatsen en data volgens Burgerlijke Stand - Lede (blauwe tekst) Namen, plaatsen en data volgens Dodenregister Belg. Leger (rode tekst)
Gesneuvelden WO I Brondeel Leon Brondeel Aloïs Leon
Dixmude Beveren a/d Ijzer
(1ste
1918 begraafplaats) 17.03.18
Commerman Jozef
Machelen
Commerman Joseph Prosper
Mechelen
De Bock Josephus
Diksmuide
12.05.15
De Cooman Jozef
Langemarck
28.05.18
Cooman Josephus
Elverdinge
De Neubourg Leop.
Grimbergen
De Bock Jozef
Deneubourg Leopold Jacobus
De Gendt René De Jonge Frans De Jonge François
De Kerpel Charles Louis
De Mot Leon
10.08.14
25.08.14 26.08.14
Lede Duinkerke Duinkerken/Rosendaël De Panne (1ste begraafplaats)
Nieuwpoort
De Motte Leon Jean Baptist
13.12.16 24.11.14 29.01.18
13.03.18 12.03.18
De Saedeleer Jozef
Kales
05.11.18
De Saedeleer Pierre Joseph
Calais
03.11.18
De Spiegeleer Aug.
Schoorbakke Pervijse 21.10.14
De Spiegeleer Auguste
Pervijze
22.10.14
De Sutter Joannes
Merkem
17.04.18
De Wolf Gustaaf Eeckhoudt August
S.Genis Laval Kesseloo
18.09.16 1914
Kessel-Lo (1ste begraafplaats)
10.09.14
De Sutter Jues
West-Vleteren
17.08.18
Eeckhoudt Polydoor
West Roosebeke
28.09.14
Eeckhoudt Polydore
Westrozebeke
28.09.18
Govaert I B
Bixschoote
17.08.18
Govaert Jan Baptist
Govaert Constant
Beveren a/d Ijzer
(1ste
begraafplaats) Depot Port Bail Frankrijk 16.10.18
Govaert Constantijn
Keppens Frans
Boncelles Luik
Keppens Franciscus
Boncelles
10
06.08.14
Pauwels Alfons
Sec. Pilckem
28.07.18
Pauwels Alphonse Henri
Langemark
29.07.18
Pieters Henri
Duinkerke
22.10.14
Pieters Henri Gaston Jean Marie
24.10.14
Roelandt Hubert
Kales
22.11.18
Roelandt Hubert Victor
Calais
20.11.18
Roelandt Leon
Beveren Ijzer Beveren a/d Ijzer
(1ste
09.09.18
begraafplaats) 07.09.18
Rubbens Jozef
Schoorbakke
21.10.14
Rubbens Joseph Camille Marie
Pervijze
22.10.14
Smekens Richardus Dominicus Smekens Philemon Jozef
Diksmuide Bischofferode Duitschland 24.11.18 25.11.18 / 24.11.19
Temmerman Achiel
Schoorbakke Pervijse 22.10.14
Temmerman Achillis
Pervijze
Schelfhout Petrus Smekens Richard
Smekens Philemond
Triest René
Ougree Dixmude
06.08.14 10.11.14
Stuijkenskerke
26.10.14
Oostkerke
27.10.14
Troch Henri
West-Vleteren
25.02.17
Van Den Brande Prosper
Boezinge Calais (1ste begraafplaats) 04.04.15
Van Der Heyden Alf.
St. Nikolaas
Van Der Heyden Alphonsus Josephus
St. Niklaas
Van Der Schueren R.
Lede
12.08.17
Van Der Snickt Emiel
Dixmude
15.03.15
Van Der Snickt Emilius
Alveringem
Van Leuven Victor
Aulgem
Van Der Schueren René
18.12.17
23.10.18
Adegem
Van Overwalle G.
Alveringhem
12.02.16
Van Overwalle Georges Clément
Van Steerteghem Ernest
Alveringem 28.02.16 Oeren (1ste begraafplaats) 30.09.15
Van Wesemael Adolf
Jpeben
28.12.17
Van Wesemael Rodolphe
Langemark
28.09.18
Willoque Frans
Steenstraetl
29.05.15
Willoqué François Auguste Marie
Noordschote
Willoque Hubert
Schoorbakke Pervijse 21.10.14
Willoqué Hubert Antoine Marie
Pervijze
22.10.14
11
Opgeëisten in gevangenis gestorven WO I Mertens Louis Muylaert Oscar Triest Leon Troch Firmin
Hopital Marlé S.Quentin Pilon Frankrijk Hamel Frankrijk
12.06.17 02.02.17 09.10.18 01.02.18
Alhier gestorven opgeëisten WO I Bourgeois Aimé Callaert Alfons Coppens Jean De Paepe Jozef De Middeleer Gustaaf De Vuist Jozef Huylebroeck Louis Kennof Michel Nuel Frans Rasschaert Edmond Temmerman Benoit Van Boven Richard
Lede Lede Lede Lede Gent Lede Lede Brussel Lede Lede Lede Lede
02.03.19 02.02.18 10.10.18 16.08.17 09.07.17 13.03.18 12.12.17 04.02.18 22.05.19 15.06.18 18.12.18 08.12.18
Aalst Lede Serskamp Lede
29.09.14 21.08.14 07.10.14 27.09.14
Gedode burgers WO I De Pauw Victor Galle Remi Grysouille Domien Smekens Leon
12
Gesneuvelden WO II Brondeel Philemon Coppens Polydoor Maurice De Bruycker Gustavus Emilius D’Haese Victor D’Hondt Louis Aloysius Neirinckx Florimond Van Haudenhove M. Van Leuven Petrus Joannes Wauters Petrus Edgard
Koekelare Gellik Boulogne-sur-Mer Boulogne-sur-Mer Kuurne Veldwezelt Oostrozebeke Boulogne-sur-Mer Zwijnaarde
27.05.40 10.05.40 23.05.40 22.05.40 24.05.40 10.05.40 26.05.40 23.05.40 21.05.40
De Backer Remi Leopold Clauwaert Livinus Seliaerts Ludovicus Antonius Walgraef Hippolyte De Munter Norbert Smekens Josephus Bracke Aviel Eeckhout Gustaaf Gerard De Noose Edgard Gustaaf Jozef De Lannoy Franciscus Josephus Huylebroeck Emilienne Anne Marie Fonteyn Carolus Jacobus Louis Willockx Irma Hortence Marie
Diges (Yonne-F) Lede Lede Calais (F) Bobrowa (Rusland) Kleve (D) Rossosch (Rusland) Mulheim a/d Ruhr (D) Isenbüttel (D) Duinkerken (F) Le Mesnil-Rainfray (F) Graz (A) Pullach (D)
10.08.44 23.05.40 21.05.40 08.12.41 13.11.43 17.05.45 18.01.43 13.10.43 22.01.41 05.40 29.01.44 30.12.39 11.08.39
Burgers gestorven wegens oorlogsfeiten Bollaert August / Boelaert Coppens Frans De Backer Julien Victor De Gendt Oscar Emiel De Neve Gustaaf Hortensius Lievens August Henri Mertens Frans Roelandt Jozef / Joseph Arthur Van Der Haegen O / Oscar Jozef Verhaegen Georges Cesar
Koekelare 16.01.42 Lede 10.02.41 Aalst 06.09.44 Jena (D) 02.11.44 / 01.11.44 Mousterin Fouesnant (F) 15.05.44 Oostende 28.05.40 Aalst 19.01.42 Lede 28.05.45 Lede 02.04.43 Aalst 25.05.41 13
BIBLIOGRAFIE :
Jozef De Brouwer - De Geschiedenis van Lede Bart Van Langenhoven - Lede en zijn Symbolen
FOTOARCHIEF :
Hubert Topke
TEKST en SAMENSTELLING :
Hubert Topke, voorzitter Culturele Raad
UITGAVE :
Culturele Raad - Gemeente Lede
D / 2010 / 8592 / 1 14
