MEMO gemeenteraden Aan: Van: Datum: Betreft: Versie:
Gemeenteraden van Brummen, Bronckhorst, Lochem, Voorst en Zutphen P. Seesing, A. de Jonge, J. Kottelenberg, K. Paauw, W. Vrijhoef 11 juni 2015 Bedrijfsplan Het Plein/Delta Definitief (vastgesteld in het gezamenlijk DB Delta – Het Plein 11-06-2015)
Doel van het memo Dit memo van de bestuurders/portefeuillehouders van Delta en Het Plein beoogt in eerste instantie de gemeenteraden te informeren over de stand van zaken betreffende de ontwikkeling van het bedrijfsplan van Delta en Het Plein, de bestuurlijke besluitvorming voor de zomer, en de beoogde besluitvorming in de gemeenten na de zomer. Het bedrijfsplan zet de plannen uiteen van de besturen van Delta en Het Plein om de GR Delta gefaseerd te ontmantelen en de GR Het Plein door te ontwikkelen binnen het sociaal domein inclusief de doorlopende Wsw-verplichtingen. Dat leidt tot een aangepaste uitvoeringsstructuur die past binnen de veranderende context. De participatiewet en de noodzakelijke verbinding tussen de drie decentralisaties binnen het sociaal domein, vragen om een andere inrichting van de uitvoering. Regionale samenwerking is nodig voor alle gemeenten, vooral richting werkgevers die immers een sleutelrol vervullen bij het creëren van de noodzakelijke plekken op de arbeidsmarkt (werken, leren, meedoen). Het bedrijfsplan biedt kansen om te komen tot intensievere subregionale samenwerking in relatie tot de regio Stedenvierkant. . Achtereenvolgens wordt in dit memo stilgestaan bij de volgende punten: • De geschiedenis – waarom en hoe zijn we tot aanpassing van de organisatie van de uitvoering gekomen? • Welke uitgangspunten hanteren wij? • Welke besluiten zijn al genomen? • Welke beslispunten liggen nog voor? • Hoe ziet de planning van het besluitvormingstraject er uit? De geschiedenis In 2008 is met het rapport van de commissie De Vries de basis gelegd voor het ontschotten van de “onderkant” van de arbeidsmarkt. Belangrijke adviezen voor nieuw beleid waren: kijken wat mensen wel kunnen in plaats van wat ze niet kunnen; focus op deelname naar vermogen aan het arbeidsproces en de samenleving; burgers ondersteunen met zo min mogelijk specifieke voorzieningen. Dit advies zou vooral de sociale werkvoorzieningen gaan raken. De GR Delta realiseerde zich in een vroegtijdig stadium dat ze op termijn te maken zou gaan krijgen met verandering in wetgeving en startte in 2009 met bestuur en ambtelijk adviseurs een discussie over de toekomst van het Sw-bedrijf Delta. Er werd besloten om niet af te wachten, maar voorbereidingen te treffen op de aanstaande veranderde werkelijkheid. In 2010 hebben de gemeenteraden van Zutphen, Lochem, Bronckhorst, Brummen en Voorst besloten tot omvorming van Delta als beschutte werkplaats en tevens om de eigen bedrijfsactiviteiten af te bouwen (o.a. schoonmaak, groen, post) te privatiseren of onder te brengen in privaat-publieke allianties. Voor medewerkers betekende dat, dat zij individueel of in groepsverband bij reguliere werkgevers aan de slag zijn gegaan. Beschut werk zou lokaal worden georganiseerd in samenhang met kern-, wijk- en gebiedsgericht werken.
1
De omvorming van de organisatie is gestart in 2011 en zou grotendeels moeten worden voltooid gedurende de samenwerkingsovereenkomst (2011–2015) die de vijf Delta gemeenten daartoe aangingen. Deze overeenkomst was bedoeld om de financiële middelen gedurende deze periode onverkort door te sluizen voor de integrale uitvoering van de taken uit de Wsw maar tegelijkertijd om daarmee een financieel stabiele basis te creëren om de organisatie fundamenteel te hervormen. De eerder door het rijk aangekondigde herstructureringsfaciliteit die daartoe extra financiële middelen zou verstrekken, verviel bij het intrekken van het wetsvoorstel Wet Werken naar Vermogen. Ondanks deze tegenvaller heeft Delta zonder extra gemeentelijke bijdragen de omvorming gestalte gegeven. Deze operatie is inmiddels grotendeels achter de rug waarbij het borgen van het werkgeverschap en de doorlopende verplichtingen voor de Wsw-dienstverbanden onverkort van kracht zijn gebleven. Met het lokaal inbedden van beschut werk is een begin gemaakt. Een perspectief om dit als zelfstandige organisatie nog jaren voort te zetten was daarbij geen einddoel. Het duurzaam borgen van het werkgeverschap voor sw-medewerkers, het anticiperen op een nieuwe werkelijkheid (de Participatiewet) en het inbrengen van de kwaliteiten, de opgebouwde expertise en de netwerken in een nieuwe uitvoeringsorganisatie wel. Daarmee zou ook worden voorkomen dat er versnippering zou plaatsvinden en teloorgang van jarenlange opgebouwde kennis van de uitvoering. Het integraal inbrengen hiervan bij de uitvoering van de Participatiewet lag dan ook voor de hand. . De opbouw en het borgen van het extern plaatsen / detacheren van medewerkers vordert gestaag. Bij het realiseren van duurzame arbeidsparticipatie kunnen gemeenten een bijdrage leveren door in hun aanbestedingsbeleid expliciet rekening te houden met de doorlopende Wsw-verplichtingen en de totale groep die nu onder de Participatiewet valt. Ook met het lokaal inbedden van medewerkers beschut werk is nu een begin gemaakt maar zal waarschijnlijk nog tot 1 januari 2017 vergen om de gewenste geleidelijke overgang te kunnen borgen. Daarbij dient te worden opgemerkt dat uit de huidige groep medewerkers er nog een aantal individueel of in een groepsdetachering kan worden toegeleid naar een plek bij een reguliere werkgever. Met de invoering van de Participatiewet per 1 januari 2015 vindt er geen nieuwe instroom meer plaats in de Wsw (de verplichtingen van alle SWmedewerkers van voor 1 januari 2015 blijven wel doorlopen). Dit is dan ook het moment om te komen tot de noodzakelijke bestuurlijke besluiten om de organisatie voor deze kwetsbare burgers op de arbeidsmarkt te kunnen borgen. Aantallen per gemeente: Personen
Beschut
Extern
Bronckhorst
30
91
Brummen
24
64
Lochem
41
87
Voorst
19
58
Zutphen
204
300
Overige gemeenten
8
19
Totaal
326
619
In dezelfde periode (2008-2009) waren de gemeenten Zutphen, Lochem en Bronckhorst in gesprek met het UWV en CWI om tot een nadere samenwerking te komen voor de uitvoering van de sociale zekerheid. De intentie werd uitgesproken, na werk en inkomen, ook andere vormen van samenwerking te onderzoeken, zoals de WMO. Het UWV en CWI gingen in elkaar op, Bronckhorst stapte uit de samenwerking en Lochem en Zutphen vormden in 2010 samen de GR Het Plein met de WWB Werk en Inkomen als gezamenlijke uitvoeringstaken. Daarnaast droeg Zutphen onder andere ook de uitvoering van het minimabeleid, de schulddienstverlening en delen van de WMO over naar de GR Het Plein. Het Plein ging
2
nauw samenwerken met het UWV. In 2012 trok het UWV zich na een reorganisatie terug naar 35 regionale werkpleinen (in ons geval Apeldoorn). Lochem en Zutphen brachten beiden de nieuwe Participatiewet onder bij Het Plein en Zutphen verbreedde het takenpakket met WMO-verstrekkingen en voegde daar een deel van de nieuwe WMO taken en backoffice taken jeugdzorg aan toe. Alles is gericht op de transformatie van het sociaal domein in beide gemeenten en het inrichten van een goede toegang tot algemene en maatwerkvoorzieningen. Eind 2010 is op ambtelijk en uitvoerend niveau toenadering gezocht tussen Het Plein en Delta vanuit de gedachte dat de veranderende opvattingen over mensen met afstand tot de arbeidsmarkt en de nieuwe wetgeving die in de steigers werd gezet, gevolgen zouden gaan hebben voor beide organisaties. De Wet werken naar vermogen haalde het niet, maar de Participatiewet was een belangrijk keerpunt. De Participatiewet brengt taken bijeen die voorheen gescheiden werden uitgevoerd. Het Plein en Delta hebben in 2012 van hun besturen opdracht gekregen om, binnen de grenzen die wet en regelgeving stellen, zoveel mogelijk te gaan samenwerken en hun expertises te laten versmelten. Daarmee werd ook een eerste aanzet gegeven om tot verbindingen te komen op deelgebieden van het sociaal domein. De decentralisaties vroegen om een nieuwe visie waaronder meer integrale dienstverlening op het sociaal domein en het opnieuw inrichten van werkprocessen die voorheen gescheiden waren. Dit geldt voor zowel de Participatiewet, de nieuwe Wmo als de Jeugdwet. De vijf gemeenten hebben in 2014 afzonderlijk en in het geval van Lochem en Zutphen gezamenlijk de beleidskaders vastgesteld voor de uitvoering van de taken in het sociaal domein, ter voorbereiding op de drie decentralisaties (Participatiewet, Jeugdwet en AWBZ-deel naar de WMO) per 1 januari 2015. Bedrijfsplan: uitgangspunten gemeenten, bestuurlijke opdracht en kenmerken Parallel aan de ontwikkeling van de beleidskaders zijn Het Plein en Delta plannen gaan maken voor het formeel laten samengaan van beide uitvoeringsorganisaties. Een belangrijk verschil tussen de beide GR-en is het aantal deelnemende gemeenten: Het Plein 2 (Zutphen en Lochem) en Delta 5 (Brummen, Bronckhorst, Lochem, Voorst en Zutphen). De GR-en zijn wat betreft de juridische vorm vrijwel identiek (openbaar lichaam, collegeregeling). De beide GR-besturen hebben de directies gevraagd om een businesscase op te stellen. De directeuren hebben in overleg met de besturen het bureau Berenschot opdracht gegeven om een businesscase uit werken. Uit de beknopte businesscase “Samen sterker” (Berenschot, 17-12-2014) blijkt het samengaan van de organisaties Delta en Het Plein bij te dragen aan de gezamenlijke doelen die de gemeenten voor ogen hebben met betrekking tot hun sociaal domein: • Strakkere sturing op meer mensen aan het werk, dan wel op een andere manier actief laten deelnemen aan de samenleving • Kostenbeheersing met enerzijds “one stop, one shop” in het sociaal domein (zoals de gebiedsgerichte teams, het CJG en Het Plein) en anderzijds behoud opgedane expertise (bijvoorbeeld meedoen naar vermogen, methodiek Dariuz) • Bundeling en intensieve samenwerking in de (sub)regio voor integrale en betere dienstverlening aan werkgevers, maar ook aan werkzoekenden • Efficiëntere uitvoering door bundelen van taken, personeel en huisvesting waar mogelijk Begin 2015 hebben de algemeen besturen van Delta en Het Plein hun directies vervolgens de opdrachten gegeven voor het gezamenlijk opstellen van een bedrijfsplan om te komen tot één uitvoeringsorganisatie. Inmiddels is een en ander nader uitgewerkt in een conceptbedrijfsplan. Belangrijke voorstellen in het bedrijfsplan zijn: • Per 1 januari 2016 wordt gewerkt vanuit één werkorganisatie (er zijn dan nog formeel 2 GR-en). • De GR Delta wordt gefaseerd ontmanteld met als einddatum 1 januari 2017.
3
• • • • • •
•
•
De GR Het Plein wordt de juridische entiteit van de nieuwe uitvoeringsorganisatie die wordt doorontwikkeld. Het voorstel is de identiteit (naam, loge huisstijl) van de GR Het Plein te behouden. Alle professionals van Delta (m.u.v. boventallige medewerkers) gaan voor 1 januari 2016 over naar de GR Het Plein. Sw-medewerkers beschut werk worden lokaal ingebed. De eigen woongemeenten worden verantwoordelijk voor begeleiding en huisvesting. Het werkgeverschap voor alle Sw-medewerkers (beschut en extern) gaat per 1 januari 2017 over naar de GR Het Plein. Om uitvoering van de Wsw-taken door Het Plein mogelijk te maken zijn twee opties voor de Delta-gemeenten: als deelnemer in de GR Het Plein of inkoop op basis van een dienstverleningsovereenkomst (DVO) en mogelijk deelname aan een nog te installeren bestuurscommissie. . De GR Delta blijft bestaan tot 1 januari 2017 voor de afwikkeling van een aantal zaken (overheveling sw-dienstverbanden naar juridische entiteit GR Het Plein, overdracht beschut werk naar de gemeenten, afwikkeling en herplaatsing boventallige personeelsleden, verkoop van het pand). Verdeling van baten en lasten bij de liquidatie van de GR Delta geschiedt op basis van een door het bestuur vast te stellen verdeelsleutel.
Uitvoering van de participatiewet is door Zutphen en Lochem in 2014 formeel opgedragen aan de GR Het Plein (de GR is daartoe per 1-1-2015 gewijzigd). Daarbij is aangegeven dat dit in samenwerking met Delta dient te worden uitgevoerd. Tot 1 januari 2017 spannen gemeenten zich tot het uiterste in om het personeel dat nu betrokken is bij de begeleiding en huisvesting van beschut en het personeel dat reeds boventallig was bij Delta te bemiddelen naar een andere werkplek (in totaal 13 fte). De acties om het pand aan de Handelskade vóór 1 januari 2017 te verkopen zijn geïntensiveerd. De gemeenten Brockhorst, Brummen en Voorst hebben vooralsnog de voorkeur voor een DVO uitgesproken. Voor de definitieve DVO gelden de volgende uitgangspunten: • Werkgeverschap voor alle medewerkers met een SW-dienstverband • Voor de sw-medewerkers beschut (Beschut werken) geldt dat gemeenten alle loonkosten en sociale lasten direct betalen aan Het Plein. Gemeenten organiseren zelf begeleiding en huisvesting. • Voor alle medewerkers die bij regulier werkgevers werken (Delta Extern) betalen gemeenten aan de GR Het Plein de fictieve rijkssubsidie per fte. • Van de meeropbrengsten uit de detacheringenvergoedingen – na aftrek van de kosten voor staf- en begeleidend personeel wordt de komende jaren een beperkte reserve opgebouwd om fluctuaties op de arbeidsmarkt op te vangen en de komende tekorten in de toekomst door aanzienlijke verlaging van de rijkssubsidie. De overige meeropbrengst wordt per gemeente op basis van het aantal formatieplaatsen uitgekeerd. • Er worden met de gemeenten die geen deel uit gaan maken van de GR Het Plein (Bronckhorst, Brummen, Voorst) een DVO gesloten voor een periode van 5 jaar ingaande 1 januari 2017. • Met een jaarlijkse begroting en tussenrapportages maakt Het Plein alle kosten en baten voor de gemeenten transparant. Er bestaat de mogelijkheid om op basis van een dienstverleningsovereenkomst ook overige diensten van de GR Het Plein in te kopen voor een nader te bepalen termijn.
4
Governance Het vormen van één uitvoeringsorganisatie die breed binnen het sociaal domein kan opereren, is aanleiding voor de gemeenten Zutphen en Lochem om van de gelegenheid gebruik te maken een aantal verbeteringen door te voeren in de relatie tussen de gemeenten (de opdrachtgever) en de GR Het Plein (de opdrachtnemer). Het gaat om onderwerpen die onder andere geconstateerd zijn door verschillende rekenkamercommissies en die deels ook landelijk spelen. Het heeft te maken met de aard van de Wet gemeenschappelijke regelingen (die mede daarom per 1-1-2015 is gewijzigd). Deels heeft het betrekking op de lokale invulling die is gegeven aan het opdrachtgeverschap, de sturing door de raden, de communicatie tussen de gemeente en de GR, en de positionering van de beleidseenheid. Hiertoe sluiten we aan op de besluiten die de gemeenten genomen hebben inzake de beleidsnotities beleidsregie (Zutphen en Lochem, 2014), de notitie verbonden partijen (Lochem 2011, Zutphen 2015) en de notitie van Berenschot over governance (verwacht eind juni voor bespreking met de betrokken raden). Planning besluitvorming 11 juni bespreking bedrijfsplan in het gezamenlijk DB van Delta en Het Plein 8 juni – 1 juli informeren over de plannen van gemeenteraden, ondernemingsraden, en cliëntenraden 8 juli besluitvorming conceptbedrijfsplan in het gezamenlijk AB van Delta en Het Plein Kort na 8 juli verzending bedrijfsplan naar de gemeenten voor hun besluitvormingstraject Aug-okt advies cliëntenraden en OR-en, besluitvorming colleges, goedkeuring gemeenteraden Nb: De besluiten van de gemeenten betreffen de liquidatie van de GR Delta en wijziging van de GR Het Plein. Beide GR-en zijn collegeregelingen, en daarom ligt de bevoegdheid om het besluit vast te stellen bij de colleges en hebben de raden de bevoegdheid om het besluit al dan niet goed te keuren.
5
