De energie van npn
jaarverslag 2012 met een blik op 2013
Met veel energie ging NPN de uitdagingen van 2012 aan. Het was geen makkelijk jaar, integendeel. De uitdagingen waren groot en als vereniging moesten we op diverse vlakken strijd voeren voor de belangen van onze branche. In dit jaarverslag leest u wat we met onze energie hebben bereikt en waar we onze energie de komende jaren op gaan richten.
De energie VAN GEZONDE VOEDING Gezondheid begint bij een gezonde manier van leven. Dat geldt voor mensen, maar eveneens voor bedrijven en organisaties. Met veel energie is er aan gewerkt om ondanks economische tegenwind, gezond en vitaal te blijven.
5
de energie van npn 1. voorwoord Hoe kijken we over enkele jaren terug op 2012? Als een jaar waarin onze bedrijfstak met grote veranderingen te maken kreeg? Feit is dat ondanks de economische recessie waarin Nederland verkeert onze bedrijfstak groeit en steeds meer Nederlanders voedingssupplementen gebruiken.
Meer studies in gerenommeerde tijdschriften tonen aan dat specifieke groepen substantiële tekorten aan bepaalde vitamines, mineralen en andere micronutriënten hebben. En dat die tekorten bovendien zorgen voor hoge kosten, maatschappelijk en op het terrein van volksgezondheid. Dit gegeven is zo belangrijk, dat NPN in 2013 een symposium ‘Voedingstekort versus Begrotingstekort’ organiseert. Daarmee willen we onze bijdrage leveren aan de discussie rondom het beheersbaar houden van zorgkosten.
Het verschil in visie met betrekking tot een Europese lobby en de wenselijkheid van bovengenoemde rechtszaak heeft ertoe geleid dat er een nieuw, zelfstandig opererende Europese koepelorganisatie EHPM (European Federation of Associations of Health Product Manufacturers) is gevormd, volgens een model dat directe betrokkenheid van leden vraagt. Nagenoeg alle brancheverenigingen van de Europese landen zijn hierin vertegenwoordigd. De slagkracht van NPN zal hierdoor toenemen.
Het is van groot belang dat we over onze producten kunnen blijven communiceren zodat ze juist worden gebruikt. Helaas wordt onze branche geconfronteerd met beperkende wetgeving waardoor consumenten onvoldoende geïnformeerd kunnen worden. De Europese Commissie heeft namelijk tal van fouten gemaakt bij het tot stand brengen van de lijst met toegestane gezondheidsclaims. Goed onderbouwde claims werden hierdoor afgewezen. Voor NPN was dit reden om samen met de Engelse branchevereniging een juridische procedure tegen de Europese Commissie op te starten. Inmiddels volgen andere landen dit voorbeeld met procedures vanuit o.a. Duitsland, Italië en Spanje als resultaat.
Trots zijn we dat de Nederlandse overheid een groot beroep doet op zelfregulering en op NPN. Eerst is er samen met collega brancheorganisaties een richtsnoer ontwikkeld dat voor duidelijkheid zorgt over het gebruik van gezondheidsclaims. Vervolgens zijn er afspraken gemaakt in het kader van zelfregulering. Uitgangspunten zijn een gelijk speelveld voor voeding en voedingssupplementen en het verkrijgen van duidelijkheid en ruimte voor communicatie. NPN neemt verantwoordelijkheid en ontwikkelt zich nadrukkelijk verder als brancheorganisatie. Dit komt ook tot uitdrukking in het succes van NPN Consultancy. Steeds meer
leden en niet-leden, weten de weg naar NPN te vinden voor adviezen, als aanvulling op de diensten die onder het lidmaatschap vallen. Dit alles komt natuurlijk alleen tot stand dankzij een gemotiveerd team op het NPN bureau, en betrokkenheid van leden bij de vereniging. Super! Binnen dit kader zie ik met plezier een nieuwe generatie naar voren schuiven. Energiek en betrokken werken zij op het bureau, in het bestuur, in werkgroepen en natuurlijk in het bijzonder binnen de afdeling Young Professionals van NPN. Het is die energie die we nodig hebben om de uitdagingen van vandaag en morgen aan te gaan.
Mischa Strijder Voorzitter
6
Inperkingen en uitdagingen 2. visie Gezondheidsclaims voor supplementen worden ingeperkt. De overheid zet tegelijkertijd in op een zelfredzame consument. En NPN ziet mogelijkheden om zorgkosten te verlagen met de inzet van voedingssupplementen.
2012 en het uur U voor de supplementenindustrie Het was een heftig jaar. De Claimsverordening heeft zijn beslag gekregen. Bedrijven moesten in korte tijd duidelijk krijgen wat de wetgeving voor hun producten betekende en producten moesten worden aangepast. NPN heeft gewerkt aan interpretatiekwesties en gezocht naar oplossingen en duidelijkheid voor de bedrijven. Er zijn workshops gegeven, stappenplannen gemaakt en interpretatiekwesties verduidelijkt. Ook hebben we ons ingezet voor het verwezenlijken van een nieuw zelfregulerend systeem dat aansluit bij de nieuwe wetgeving en duidelijkheid en ruimte biedt aan het bedrijfsleven. De markt voor voedingssupplementen is volop in beweging. Gezondheid is een trend die verder doorzet. Dit terwijl de Claimsverordening tot grote beperkingen leidt bij de communicatie over voedingssupplementen. Er is meer wetgevende druk, maar er zijn zeer zeker ook kansen voor de supplementenindustrie. Die kansen benutten kan door hard te werken en door de juiste afwegingen te maken.
Extra energie voor een klein bedrijf De toenemende regeldruk is lastig, vooral voor kleine bedrijven. Voor hen is het relatief
kostbaar om veranderingen in wetgeving te implementeren. De Claimsverordening heeft veel claims verboden. Daardoor wordt het heel moeilijk om te kunnen communiceren over mogelijke gezondheidseffecten die nog geen wetenschappelijke consensus genieten. Hetzelfde geldt voor claims die vanwege procedurele zaken niet zijn goedgekeurd en dus verboden zijn. Dit levert enorme beperkingen op voor een branche die in zwaar weer verkeert. Belangrijker dan ooit is het daarom te kijken naar kansen en mogelijkheden. Bijvoorbeeld de toegelaten claims die aantonen dat bepaalde ingrediënten wetenschappelijk bewezen gezondheidsvoordelen hebben. Dit kan kansen opleveren bij doelgroepen waar suppletie tot nu toe niet of nauwelijks op de kaart stond. Wie eerder niet in de werking geloofde, kan nu worden overtuigd met wetenschappelijke feiten. Het zijn misschien wel de kleine bedrijven die het snelst en heel flexibel kunnen inspelen op deze nieuwe kansen.
De energie van de gezondheidstrend Dat voeding belangrijk is bij het gezond blijven, is voor iedereen wel duidelijk. De aandacht voor voeding en suppletie bij gezondheidsproblemen neemt dan ook toe maar wordt nog te weinig ingezet binnen de gezondheidszorg. Gelukkig zijn er nu initia-
tieven waarbij wetenschap en zorgverleners samen optrekken om voeding in te bedden in de zorg. Doelstelling is het realiseren van gezondheidswinst door voeding gericht in te zetten, en af te stemmen op de behoefte van het individu.
Meer zelfredzaamheid van de consument De overheid is van mening dat de verantwoordelijkheid voor het behoud van een goede gezondheid bij de consument zelf ligt. Daarom is het belangrijk dat de consument kan beschikken over eerlijke informatie. NPN biedt op de website kiesvoorietsextra.nl informatie over bewezen en waarschijnlijke effecten van actieve voedingsstoffen. De consument kan zo beschikken over goede informatie en zelf een gezonde keuze maken. Voor de consument is het lastig om in het woud van data en gegevens, belangrijke en relevante informatie te vinden. Daarom is een professional, die een persoonlijk, onafhankelijk advies kan geven, het overwegen waard; een soort ‘hypotheker’ op het gebied van (behoud van) gezondheid.
7
De energie van beweging Belangrijke veranderingen komen op ons af. Nieuwe wettelijke eisen, aangepaste claims. Binnen dat veld wil de consument helder worden geïnformeerd. Het vraagt van ons de wil om te bewegen, af en toe een sprint in te zetten en waar dat nodig is van richting te veranderen.
8
Voedingssupplementen dragen bij aan gezondheidswinst en uiteindelijk aan kostenbesparing in de zorg.
De energie van NPN in de toekomst De Claimsverordening heeft zijn beslag gekregen. Er is een lijst met toegestane claims. Daarnaast is er zelfregulering met een lijst met flexibele bewoording voor die toegestane claims. Wat valt er voor NPN in de nabije toekomst nog te doen? Het werk van NPN blijft van substantieel belang. De Claimsverordening is wetgeving met een enorme impact. Op het gebied van interpretatie, harmonisatie en handhaving liggen er voor NPN ook in de toekomst belangrijke taken. Komend jaar bijvoorbeeld wil NPN ook voor een aantal grote verliezers (we doelen hier op ingrediënten waar veel
wetenschappelijke aanwijzingen zijn voor werkzaamheid) bekijken of we gezamenlijk kunnen werken aan het onderbouwen van claims. Denk hierbij aan cranberry, glucosamine en probiotica. Een ander belangrijk én actueel onderwerp, is de manier waarop claims voor kruiden geëvalueerd gaan worden. Om claims voor kruiden in de toekomst te behouden is het belangrijk ze anders te beoordelen dan tot op heden is gebeurd. NPN pleit ervoor dat traditioneel gebruik bij de beoordeling van claims wordt meegenomen. Dit voor zowel kruiden als voor andere ingrediënten.
Ook de rechtszaak tegen de Europese Commissie heeft in 2013 onze volle aandacht. Nu de Europese commissie veel werk op de Claimsverordening heeft afgerond, zullen wetsontwikkelingen op andere terreinen weer actueel worden, Denk aan de maximale hoeveelheden voor vitamines en mineralen. Daarnaast is het te verwachten dat op het terrein van Novel Foodwetgeving er nieuwe ontwikkelingen zullen zijn, bijvoorbeeld dat nieuwe extracten van bekende plantenstoffen, niet automatisch onder de Novel Foodwetgeving vallen.
9
Samen sterk Ook in 2013 blijft het belang van verenigen dus groot. Zonder vereniging geen stem bij het ministerie van VWS en de NVWA. Daar laten we ons horen op allerlei gebieden, of het nu gaat over nieuwe additievenwetgeving, het aanleveren van veiligheidsdata voor een aangepast Nederlands kruidenbesluit of interpretatiekwesties van de claims. In het Europees Botanical Forum behartigen we het Nederlandse belang in het Europese veld. Daarnaast hebben we een breed netwerk met diverse stakeholders en biedt de vereniging de mogelijkheid om de branche te vertegenwoordigen, te profileren en andere partijen te inspireren.
NPN anticipeert actief op een veranderende markt en de kansen die dit biedt. In 2012 is NPN gestart met een consultancy dienst. Deze is beschikbaar voor leden én voor niet-leden. NPN krijgt zo voeling met een groter deel van de markt en de praktische zaken waar de industrie voor staat. De relatie tussen voeding en de grote volksgezondheidsproblemen zoals hart- en vaatziekten, diabetes en obesitas wordt breed onderkend. Als supplementenbranche willen we aansluiten bij het thema voeding en gezondheid. Voedingssupplementen vervullen een rol ten aanzien van het beter invullen van voedingsbehoeftes. Dit draagt bij
aan gezondheidswinst en uiteindelijk aan kostenbesparing in de zorg. NPN zet zich ervoor in dat daar meer aandacht voor komt. Het symposium ter ere van ons 30-jarig jubileum met als thema ‘Voedingstekort versus Begrotingstekort’ geeft hieraan in 2013 invulling.
10
De energie van het opladen Voortdurend is er nieuwe energie nodig om de volgende stap te kunnen maken. Zeker na een onstuimig jaar als 2012, kan de branche energie gebruiken om vooruit te kijken.
11
Claims continu op agenda 3. belangen behartigen De Europese verordening staat slechts 222 gezondheidsclaims toe. Een zware dobber voor de branche. NPN hielp haar leden waar dat kon. Zij maakte zich hard voor een goede zelfregulering, die past bij de nieuwe situatie.
Gezondheidsclaims In 2012 zijn bedrijven geconfronteerd met de Europese Verordening met toegestane gezondheidsclaims. Slechts 222 gezondheidsclaims zijn toegestaan. Ondanks het blijven aankaarten van de beperkingen van de wetgeving in een intensieve en energieke lobby, en de enorme hoeveelheid energie die NPN er samen met andere partijen in gestoken heeft, kon de uitvoering van deze wet niet langer tegengehouden worden. Wel werden 1.548 claims voor botanicals, ‘on hold’ gezet. Dat is een zeer belangrijke stap in de strijd voor het behoud van claims voor botanicals. Want als de claims voor botanicals op dezelfde manier beoordeeld zullen worden als de andere stoffen, dan is de verwachting dat er voor deze categorie maar weinig claims overblijven. Activiteiten in 2012 De Verordening met de lijst met toegestane claims werd begin 2012 ter goedkeuring voorgelegd aan het Europees Parlement. Er is zwaar gelobbyd om steun te krijgen van Europarlementariërs voor een resolutie die vroeg om de herevaluatie van een prioriteitenlijst met claims. Door de Europese brancheorganisatie was een lijst met claims geselecteerd die ons inziens onterecht waren afgewezen.
Het bedrijfsleven initieerde een omvangrijke handtekeningenactie richting Europarlement. Tweehonderdveertig bedrijven zetten hun handtekening onder de brief met bezwaren over de gang van zaken rondom claims. NPN steunde daarnaast de consumentenpetitie van het tijdschrift Supplement waarbij een sterk signaal van de consument richting Europarlementariërs af werd gegeven. Ondanks alle inspanningen werd helaas geen meerderheid van stemmen voor de resolutie verkregen. Tegelijkertijd informeerden we onze leden over hoe zij zich voor konden bereiden op de komst van de Verordening met de toegestane claims. Met een stappenplan en een workshop is inzicht gegeven in de nodige aanpassingen. Voor botanicals, waaronder kruiden en kruidenpreparaten, bepleitte NPN dat gegevens over traditioneel gebruik meegewogen moeten worden in de evaluatie van de claim. En dat overigens niet alleen voor botanicals, ook voor andere voedingsstoffen. Het daarvoor opgestelde ‘position paper’ stelt voor traditioneel gebruik een uitzondering voor in de Claimsverordening. Deze uitzondering is erop gericht om traditionele gezondheidsclaims te mogen maken voor kruiden - en ook andere voedingsstoffen - die voor bepaalde
gezondheidsdoeleinden al een lange traditie van gebruik kennen. Dit is in analogie met het toestaan van gebruik van traditioneel bewijs in de Geneesmiddelenwet bij traditionele kruidengeneesmiddelen. Overigens zijn de lidstaten erg verdeeld over hoe claims voor botanicals beoordeeld moeten worden. De Europese Commissie beraadt zich hierover en hoe ze moet omgaan met de onevenwichtigheid die bestaat tussen enerzijds de Claimswetgeving voor levensmiddelen en anderzijds de traditionele kruidengeneesmiddelenwetgeving. Interpretatiekwesties De Claimsverordening leidt tot veel vragen, doordat zaken niet duidelijk zijn geregeld in de wet. NPN heeft in het kader van de zelfregulering voorstellen gedaan voor het oplossen van interpretatiekwesties. Deze voorstellen zijn afgestemd met de overheid en vervolgens ingebracht in het richtsnoerdocument voor de zelfregulering. Zo is geprobeerd bedrijven toch handvatten te bieden in tijden waarin nog veel zaken onduidelijk zijn.
12
Level playing field Het richtsnoerdocument en de database geven voor Nederland invulling aan de toegestane flexibele bewoording. Zij dragen bij aan een ‘level playing field’ voor alle bedrijven die gebruik maken van gezondheidsclaims. Ze bieden enerzijds ruimte om naast de vastgestelde bewoording, alternatieven te gebruiken. Anderzijds is er houvast voor het vinden van alternatieven die geoorloofd zijn. In vergelijking met andere landen is in Nederland een unieke lijst samengesteld, die meer ruimte biedt dan de meer restrictieve richtlijnen in landen om ons heen.
Voedingsclaim of niet? Wanneer men op een verpakking vermeldt ‘bevat cranberry’, komt de vraag op of dit een voedingsclaim is of een uiting die puur iets zegt over de inhoud van het product. Dit is een van de belangrijke interpretatiekwesties waarover we met de overheid een werkbare oplossing gevonden hebben. Ingrediënten waarvoor geen goedgekeurde claim is, mogen op een product op een niet wervende manier worden vermeld. Probiotica NPN heeft ervoor gepleit dat bedrijven de term probiotica voorlopig mogen blijven gebruiken. Geen enkele claim voor probiotica is goedgekeurd en daarom zou de term probiotica onder de Claimsverordening niet meer gebruikt mogen worden. De Europese Commissie is immers van mening dat de term probiotica in zichzelf een gezondheidsclaim is. In augustus 2009 heeft NPN echter al een verzoek ingediend voor het gebruik van probiotica als een generieke benaming, een traditionele benaming om een groep stoffen met een bepaalde eigenschap aan te duiden, die bij goedkeuring wel gebruikt mag worden. Tot op heden heeft de wetgever hierover geen beslissing genomen. NPN heeft ervoor gepleit dat bedrijven vooralsnog, volgens de oude regels, verder mogen opereren tot de wetgever meer duidelijkheid biedt. De NVWA heeft hiermee ingestemd.
1. EHPM, ERNA, EBF; Model for het assessment of article 13.1 health claims in the framework of the EU Nutrition and health claims regulation in relation to the erms of reference; june 2009
Rechtszaak tegen Claimsverordening NPN en de Engelse brancheorganisatie HFMA hebben juridische stappen ondernomen tegen de verordening met toegelaten gezondheidsclaims, die in mei 2012 werd gepubliceerd. Het doel van deze klacht is dat het Europese Hof van Justitie deze wet zal vernietigen. Ook NPN–lid New Care Supplements en een tweetal Engelse bedrijven participeren in deze rechtszaak. NPN beschouwt deze juridische actie als laatste redmiddel om gezondheidsclaims die goed onderbouwd zijn, te behouden.
2. Quality Guide for Botanical Food Supplements. Guidance for the manufacture of safe and high quality botanical food supplements across the EU. July 2012. European Botanical Forum.
De Europese Commissie heeft tal van fouten gemaakt in de aanpak en gevolgde procedure voor de totstandkoming van de lijst met toegestane generieke gezondheidsclaims.
Daardoor zijn veel goed onderbouwde gezondheidsclaims toch afgewezen. Als Europese industrie hebben we in goed vertrouwen geprobeerd de Commissie te assisteren en oplossingen aangedragen. Jammer genoeg is daar geen gehoor aan gegeven. In navolging van de door NPN en HFMA gezette juridische stappen, hebben ook andere organisaties een rechtszaak aangespannen, waaronder de Italiaanse brancheorganisatie FederSalus en organisaties in Duitsland en Spanje. Andere manier van evaluatie claims nodig Een veelgehoorde roep is dat de beoordeling van claims op een andere manier zou moeten plaatsvinden. De gezamenlijke industrie heeft daarvoor in 2009 al een gedegen voorstel gedaan.1 De effecten van voeding zijn genuanceerd en pas op langere termijn zichtbaar. De wetgever en het wetenschappelijk adviesorgaan EFSA zouden meer rekening moeten houden met de complexiteit van voedingsonderzoek. Voedingsonderzoek staat eigenlijk nog in de kinderschoenen en nieuwe methoden zijn nodig om de subtiele en vroegtijdige effecten van voeding op gezondheid te kunnen meten. Er worden nu nieuwe methoden ontwikkeld. De Universiteiten van Wageningen en Maastricht, TNO en de Hogeschool Utrecht zijn hier volop mee bezig. Maar het zal waarschijnlijk nog jaren duren voordat deze ontwikkelingen leiden tot resultaten die wetenschappelijke consensus kunnen genieten. Dat zet ons in de tussentijd op een enorme achterstand in het gebruik van claims.
Kruidenwetgeving in beweging Sommige lidstaten willen dat nationale wetten en regels op het gebied van kruiden (botanicals) worden geharmoniseerd. Zij hebben zorgen over de kwaliteit en veiligheid. De Europese Commissie zag in eerste instantie niets in harmonisatie. Zij wilde vasthouden aan het systeem van wederzijdse erkenning. Harmonisatie is lastig omdat de regels in de diverse lidstaten nogal uiteenlopen. Onder politieke druk van de lidstaten heeft de Europese Commissie eind 2012 een consultatie uit laten gaan. Aan lidstaten werd gevraagd of zij het idee steunen om specifiek
13
Helaas heeft de rechtbank ons in het ongelijk gesteld. Wel is NPN, samen met Neprofarm, met het ministerie van VWS in overleg over hoe een proportionele handhaving door de NVWA kan plaatsvinden.
Zelfregulering
De Nederlandse overheid heeft een voorstel gedaan voor een wijziging van het Nederlandse Warenwetbesluit Kruidenpreparaten.
voor botanicals aangepaste wetgeving op te stellen. Naast claims zou daarin ook veiligheid en kwaliteit aan bod kunnen komen. De uitkomst van de consultatie is verdeeld. NPN heeft aandacht gevraagd voor het meewegen van gegevens over traditioneel gebruik in de onderbouwing van claims voor kruiden, en meer in het algemeen van gegevens over traditioneel gebruik van voedingsstoffen. Het meenemen van traditionele data is onontbeerlijk om in de toekomst voor kruiden - en wellicht andere voedingsstoffen gezondheidsclaims te kunnen maken.
EBF NPN is lid van het European Botanical Forum (EBF). Binnen het EBF wordt gewerkt aan veiligheidsdossiers voor kruiden. In 2012 is een quality guide voor botanicals ontwikkeld2.
Kruiden in Nederland Ondertussen heeft de Nederlandse overheid een voorstel gedaan voor een wijziging van het Nederlandse Warenwetbesluit Kruidenpreparaten. Naast planten worden daarin ook giftige stoffen op een verboden lijst vermeld. Wat opvalt is dat wordt voorgesteld om een aantal plantenstoffen te verbieden, terwijl deze in gewone levensmiddelen voorkomen en ze in een bepaalde dosering of met de juiste procestechnieken, veilig te gebruiken zijn. NPN heeft met hulp van haar leden gegevens over veiligheid aangeleverd. Ook heeft NPN gepleit om een aantal kruiden - die met de juiste voorwaarden veilig te gebruiken zijn - van de lijst van verboden kruiden te verwijderen en deze, daar waar relevant, te vervangen door een maximale hoeveelheid die veilig is bij normaal gebruik.
Al enige tijd heeft NPN een geschil met de overheid over het beboeten van medische claims op levensmiddelen. De Nederlandse overheid is van mening dat een medische claim op een voedingssupplement het product tot een ongeregistreerd geneesmiddel maakt en dat deze overtreding dus onder de Geneesmiddelenwet moet worden beboet. NPN vindt ook dat medische claims op supplementen niet gemaakt moeten worden. Maar ook zijn we van mening dat supplementen met een medische claim supplementen blijven en overtredingen, als vanouds, volgens de Warenwet beboet moeten worden. NPN vindt de ontwikkelingen hieromtrent zo zorgelijk, dat werd besloten om via een beboete winkelier hierover een rechtszaak aan te spannen. NPN zelf werd niet als belanghebbende partij aangemerkt.
Het is belangrijk om als industrie een onderbouwing te hebben op onderwerpen die politiek gevoelig blijken. Onderwerpen die zwaar wegen bij de beslissing over de toekomstige regulering van botanicals in Europa.
Medische claim op levensmiddel maakt product tot geneesmiddel
NPN hecht belang aan een gezond ondernemersklimaat en pleit voor eigen verantwoordelijkheid van bedrijven. Zelfregulering van commerciële uitingen gericht op de consument speelt daarbij een belangrijke rol. Met de komst van de Claimsverordening is een set met 222 claims goedgekeurd met een bepaalde bewoording. Er zijn wel andere bewoordingen toegestaan. NPN heeft samen met de brancheorganisatie van zelfzorgmiddelen (Neprofarm), de levensmiddelenindustrie (FNLI) en de supermarktbranche (CBL) een richtsnoerdocument opgesteld dat aangeeft aan welke eisen een claim moet voldoen om gebruikt te kunnen worden. Als onderdeel van het richtsnoerdocument is een database opgesteld met voorbeeldbewoordingen die passen bij de geautoriseerde claim. De voorgestelde bewoordingen zijn alle gezondheidsbewoordingen en ze reflecteren het bewijs dat aan de goedgekeurde claim ten grondslag ligt. De lijst wordt door de NVWA erkend. Hierdoor kunnen bedrijven zekerheden ontlenen aan de zelfregulering. Naast een nieuwe norm is ook de manier van zelfreguleren veranderd. NPN verplichtte haar leden voorheen om alle commerciële uitingen vooraf voor te leggen aan het zelfregulerende orgaan Keuringsraad KOAG/KAG. Nu mag een bedrijf ook zelf bepalen of men aan de hand van het richtsnoerdocument voldoet aan de wet. Deze wijziging past bij een meer restrictieve wetgeving, die nauwgezet aangeeft wat wel en niet kan. In de praktijk blijkt echter dat er nog veel onduidelijkheden kunnen voorkomen. Door de uiting te laten toetsen door de zelfregulerende instantie, Keuringsraad, kennis en advies gezondheidsclaims is het bedrijf er zeker van dat de uiting voldoet en gevrijwaard is van handhaving door de NVWA. Om die reden adviseert NPN haar leden om advies te vragen of een uiting te laten keuren.
14
verbinding en samenwerking zoeken 4. wetenschap Wetenschap en technologie zijn voor de branche essentieel om innovatie mogelijk te maken en productkwaliteit te kunnen garanderen. Bovendien wordt een stevige wetenschappelijke onderbouwing gevraagd bij de claimsautorisatie. Innovatie is ook nodig voor het continu verbeteren van kwaliteit en de ontwikkeling van personalised nutrition. Daarom zoekt NPN verbinding en samenwerking met wetenschap die aansluit bij gezondheidsvraagstukken van deze tijd.
Samenwerkingstraject TNO In 2012 is het tweejarige onderzoekstraject Branche Innovatie Contract (BIC) met succes afgerond. In het gezamenlijke onderzoek van NPN-leden met TNO is de kennis van TNO ingezet om te komen tot oplossingen voor praktische problemen in onze branche. Drie vraagstukken over respectievelijk anti-oxidantwerking, veiligheid van kruiden en maagresistente coatings zijn onderzocht. Dit traject heeft de volgende resultaten opgeleverd: • Anti-oxidanten geven in combinatie met elkaar een ander effect dan de som van de op zichzelf staande anti-oxidanten. • Het TNO-model voor risicobeoordeling geeft een sterk vereenvoudigde methode voor het vaststellen van veiligheid van complexe stoffen. Voor productspecifieke antwoorden is verder onderzoek nodig. De resultaten laten zien dat onderzoeksvragen detaillistisch onderzoek vereisen en dat bestaande methodieken hiervoor ingezet kunnen worden. Voor productspecifieke waardes is meer onderzoek nodig. Dit onderzoekstraject wordt vervolgd door een NPN-lid en TNO, waarbij gebruik wordt gemaakt van de TNO-methodiek.
Op de hoogte van ontwikkelingen De effecten van voeding op de gezondheid zijn genuanceerd en pas op de langere termijn zichtbaar. Nieuwe methodieken zijn nodig om deze subtiele effecten bloot te kunnen leggen. Momenteel worden deze methoden ontwikkeld, maar het zal nog jaren duren tot hier resultaten uit voortkomen die wetenschappelijke consensus genieten. Er zijn bijvoorbeeld ontwikkelingen in genoommetingen. Hierbij kunnen subtiele veranderingen in het genoom gemeten worden voordat ze voor de mens merkbaar worden. Zelfhulpmiddelen en zelftesten bieden de wetenschap kansen om grote hoeveelheden data te genereren. Deze data kunnen dienen als input voor grotere gezondheidsonderzoeken. Met grote datapools kunnen eenvoudiger subtiele effecten van voeding en supplementen worden opgespoord. Dit kan bijdragen aan onderbouwing van de werking van voedingssupplementen. Een belangrijke doelstelling van NPN is zorg te dragen dat de leden goed op de hoogte blijven van wetenschappelijk ontwikkelingen.
15
De energie van ontdekken De ogen open houden en goed kijken wat er om ons heen gebeurt. Het is en blijft een belangrijke taak van NPN. We volgen de ontwikkelingen in de markt op de voet en halen energie uit vernieuwde inzichten en nieuwe bestemmingen.
16
Onderzoek consumentenperceptie van claims
Het kennisniveau van de consument op gebied van voeding en gezondheid is laag en daarom is het belangrijk om eenvoudige claims te maken en te zorgen voor een eigen invulmogelijkheid van de consument.
De Universiteit Maastricht heeft, in opdracht van NPN, onderzocht of de consument alleen maar geïnformeerd wil worden over gezondheid als het effect daadwerkelijk bewezen is. Of dat er ook een behoefte is om geïnformeerd te worden in het geval van mogelijke effecten. Daarnaast werd gekeken naar het effect van een gezondheidsclaim op het aankoopgedrag. NPN ziet voordelen in het zogenaamde ‘grading of claims’, waarbij in de claim de mate van wetenschappelijke onderbouwing wordt aangegeven. Ten eerste kan de consument op deze manier ook geïnformeerd worden over gezondheidsclaims met een mogelijke werking, daar waar hen nu veel informatie wordt onthouden. Ten tweede kan het aanbrengen van een gradatie een stimulans zijn voor bedrijven om te investeren in onderzoek om tot toelating voor een gezondheidsclaim te komen. Deze visie vormde de aanleiding voor dit onderzoek. De resultaten van het onderzoek laten zien dat een verschil in wetenschappelijke sterkte van de claim niet leidt tot verschillen in aankoopgedrag. Uit het onderzoek bleek verder dat consumenten die bezorgd zijn over hun gezondheid, meer interesse voor mogelijke gezondheidsclaims hebben. Wat opvalt is dat in algemeenheid de geloofwaardigheid van claims als laag wordt beoordeeld.
Uit ander consumentenonderzoek blijkt overigens dat de bekendheid van het ingrediënt van groot belang is voor de aankoop van een product. De uitleg over waar het product precies voor dient, lijkt daarbij van minder groot belang. Het kennisniveau van de consument op gebied van voeding en gezondheid is laag en daarom is het belangrijk om eenvoudige claims te maken en te zorgen voor een eigen invulmogelijkheid van de consument. Ook de kracht van het merk is erg belangrijk. De resultaten laten zien dat er te winnen valt door in consumentencommunicatie te bouwen aan de geloofwaardigheid van een claim. De Europese toelating van gezondheidsclaims kan daarbij helpen. Deze laat namelijk zien dat deze effecten volgens zeer hoge wetenschappelijke eisen bewezen zijn. Een verbeterde geloofwaardigheid van de nu toegestane claims, en bekendheid met ingrediënten bij consumenten, zullen de aankoopbereidheid voor supplementen verbeteren.
17
De energie van inspireren Inspiratie is misschien wel de best denkbare vorm van energie. NPN wil ook na 2012 inspireren en inspiratie op gang brengen. Dit onder meer door mensen, kennis en ontwikkelingen samen te brengen.
18
De energie van iets extra’s Consumenten maken eigen keuzes en afwegingen. En de overheid stimuleert de zelfbewuste consument. Feit is dat bijna iedereen zo af en toe wel wat extra’s kan gebruiken. Met kiesvoorietsextra.nl wil NPN consumenten bewust maken van de extra’s die supplementen kunnen bieden.
19
De consument kiest zelf 5. marktontwikkeling Voor veel bedrijven in de branche was 2012 een pittig jaar. Er werd hard gewerkt om op tijd te voldoen aan de nieuwe eisen die de Claimsverordening met zich meebrengt. De sector kan nieuwe energie goed gebruiken; enerzijds om op te laden en anderzijds om nieuwe mogelijkheden te zoeken.
Omzet onder druk Ook de voedingssupplementenmarkt voelt de gevolgen van de economische crisis. Al enige jaren laat de markt als geheel een lichte omzetdaling zien. Dit was ook in 2012 het geval. De totale omvang van de Nederlandse supplementenmarkt wordt in 2012 geschat op 320 miljoen euro.3 In zijn algemeenheid lukt het bedrijven om de afzet op niveau te houden. Wel moeten prijsen promotie-instrumenten veelvuldig worden ingezet om de verkoop te blijven stimuleren met frequente promotionele acties en steeds scherpere actieaanbiedingen tot gevolg. Dit zet vooral het middensegment onder stevige druk. De druk op merkproducten in het middensegment wordt verder vergroot, door de verdere opmars van het huismerk. Merken in het hogere segment ondervinden hiervan minder last. Een andere ontwikkeling is de verschuiving in verkoopkanalen. De ketendrogist én de supermarkt boekten in 2012 groei in de verkoop van voedingssupplementen. De zelfstandige drogist daarentegen heeft opnieuw marktaandeel moeten inleveren. De ketendrogist blijft het belangrijkste verkoopkanaal met een kleine vijftig procent marktaandeel.
Weinig productintroducties en innovatie Er waren in 2012 weinig introducties van vernieuwende en/of innovatieve supplementen. De Claimswetgeving en de aanpassingen die in korte tijd gerealiseerd moesten worden, slokten tijd en aandacht van bedrijven op. Ook namen bedrijven een afwachtende houding aan vanwege de onzekere uitkomst van deze wetgeving.
Onderscheidend vermogen In 2012 werd duidelijk wat de exacte vereisten zijn voor het voeren van een gezondheidsclaim. Etiketten en verpakkingen werden aangepast om aan deze nieuwe wetgeving te voldoen. Hoe op langere termijn de marketing vorm krijgt, dat wordt vanaf 2013 goed zichtbaar. Voor een aantal belangrijke, ingrediënten, zoals probiotica, glucosamine en cranberry, zijn er (vooralsnog) geen toegelaten gezondheidsclaims. Wanneer geen gezondheidsclaim kan worden gemaakt, moet worden bekeken hoe voor deze producten toegevoegde waarde zichtbaar kan worden gemaakt.
3 Schatting op basis van marktcijfers van IMS Health, Nielsen en industrie
20
Vitamine D advies communiceren De Gezondheidsraad bracht in 2012 nieuwe voedingsnormen uit voor vitamine D. Hoewel NPN vindt dat het advies erg voorzichtig is en uitgaat van behoudende gegevens, laat dit rapport wel zien dat een grote groep mensen extra vitamine D nodig heeft. NPN vindt het nu vooral belangrijk dat er duidelijk en voortvarend gecommuniceerd wordt over het nut van vitamine D suppletie. De overheidsaanbevelingen worden namelijk nog lang niet altijd opgevolgd. Het beter uitdragen van dergelijke aanbevelingen is goed voor de consument en levert uiteindelijk besparingen in zorgkosten op! Want daar is enorm veel gezondheidswinst te halen!
Advies wordt belangrijker Wanneer een productverpakking minder informatie bevat over de gezondheidsvoordelen van het product, zal de consument vaker bij het verkooppunt advies vragen. De adviesrol van de drogist, de natuurvoedingswinkel, reformhuis of apotheek wordt dus groter! Daar invulling aan geven leidt tot groeikansen. Vooral de zelfstandige drogist heeft hier mogelijkheden om zich te onderscheiden ten opzichte van de grote ketendrogisten en supermarkten. Consument: bewustzijn belang voeding groeit De toenemende aandacht voor gezondheid en voeding is kenmerkend voor de huidige tijdgeest. Zorgverzekeraars bieden gezondheidspakketten aan en op basisscholen wordt bij kinderen door middel van smaaklessen en het schoolontbijt de interesse gewekt voor voeding. Tegelijkertijd wordt binnen het huidige overheidsbeleid de consument meer zélf verantwoordelijk voor zijn (gezonde) gedrag. Het bewustzijn van het belang van gezonde voeding en leefstijl zal alleen maar blijven groeien. Voedingssupplementen en andere zelfzorgmiddelen passen goed in de trend dat de consument bewust eigen keuzes maakt inzake zijn gezondheid. Daar liggen kansen voor de voedingssupplementenindustrie.
Kiesvoorietsextra.nl Via kiesvoorietsextra.nl blijft de consument geïnformeerd over de gezondheidseffecten van ingrediënten uit voedingssupplementen. Deze informatie gaat namelijk verder dan de claims die volledig overtuigend zijn en toelating hebben gekregen. De website maakt melding van 100% evidence based effecten alsook aannemelijke effecten, en maakt daar onderscheid in. Op deze manier kunnen consumenten goed worden geïnformeerd. Tevens kunnen consumenten zien wat in specifieke situaties een passend extraatje is.
21
Informatie en advies wordt belangrijker. NPN werkt eraan dat de consument beschikt over goede informatie en zich bewust wordt van de toegevoegde waarde van supplementen.
22
De energie van ontmoeten Leden van NPN ontmoeten elkaar en creëren met tal van initiatieven en activiteiten nieuwe vormen van samenwerking. Onveranderd verbonden aan het ontmoeten is een kop koffie waarmee energie wordt opgedaan.
23
gezamelijke belangen 6. energieke vereniging “Samen in gezondheidsproducten”, dat is ons motto. NPN is vanuit de overtuiging om in de branche samen op te trekken, dertig jaar geleden opgericht. Dit omdat er altijd gezamenlijke belangen zijn, zelfs bij de grootste concurrenten. Op dit moment vertegenwoordigt NPN zo’n negentig Nederlandse voedingssupplementenbedrijven: door de hele keten, van grondstofleverancier tot distributeur.
NPN onderneemt allerlei activiteiten om de belangen van haar leden te behartigen en is gesprekspartner naar de overheid, andere brancheverenigingen, wetenschappelijke instellingen en belanghebbenden. Binnen onze vereniging bepalen leden en bestuur samen het beleid en de doelstellingen. In diverse werkgroepen, waarin leden participeren, wordt beleidsvoorbereidend werk gedaan en bespreken we zaken die in de markt spelen en die bij leden leven.
De missie van NPN NPN zet zich ervoor in dat de consument kan beschikken over een verantwoord aanbod van veilige, werkzame voedingssupplementen, voorzien van adequate informatie. De branchevereniging hecht belang aan een gezond ondernemersklimaat en pleit voor eigen verantwoordelijkheid van bedrijven en terughoudendheid aangaande restrictieve wetgeving. Wij ondersteunen bedrijven hierin met onder andere kwaliteitsprogramma’s en zelfregulering. Daarnaast werkt NPN aan een goed imago van de branche.
De visie van NPN Dit alles doet NPN vanuit de visie dat voedingssuppletie een zinvol onderdeel is van de voeding. Voedingssupplementen dragen bij aan de gezondheid door voorziening van
essentiële nutriënten en andere fysiologisch actieve stoffen.
Diensten Informatie en advies NPN informeert haar leden over ontwikkelingen in de branche, NPN-activiteiten, wetgeving en handhaving van voedingssupplementen. Via de tweewekelijkse nieuwsbrief, website, workshops en vergaderingen blijven bedrijven op de hoogte. Er zijn verschillende praktische hulpmiddelen beschikbaar, zodat bedrijven snel en voordelig kunnen voldoen aan alle wettelijke regels en eisen. Tevens biedt NPN hulp bij calamiteiten, bijvoorbeeld negatieve berichtgeving in de media. Consultancy Nieuw in 2012 is NPN Consultancy, de adviestak van NPN, waarbij bedrijven advies op maat krijgen. Voor zowel leden als niet-leden zijn opdrachten uitgevoerd, voornamelijk adviezen over gezondheidsclaims en etiketten. Ook zijn workshops aangeboden: algemene en in-company. NPN Consultancy maakt dat NPN meer voeling krijgt met de praktijk en dat de zichtbaarheid van NPN wordt vergroot. Het advieswerk heeft tot twee nieuwe leden geleid.
24
Young Food Supplement Professionals (YFSP) De YFSP kijkt terug op een succesvol eerste jaar. De vereniging telt dertig enthousiaste leden, die werken aan hun (persoonlijke) ontwikkeling en netwerk. Veel energie en inspiratie wordt opgedaan, die de Young Professionals kunnen toepassen in hun werkzaamheden. In 2012 vonden drie activiteiten plaats: een workshop creatief denken, een lezing over voedingssupplementen in de zorg en een excursie naar Brussel over het werk van de Europese Commissie en het Parlement. De vereniging draagt bij aan de binding, innovatiekracht en professionalisering van bedrijven en de branche.
Consumenteninformatie Op de website kiesvoorietsextra.nl kunnen consumenten algemene informatie vinden over de rol die ingrediënten uit voedingssupplementen spelen in het lichaam. Via de Facebook pagina ‘Het optimale uit jezelf halen’ brengen we het nut van suppletie onder de aandacht door in te haken op actualiteiten en door het aanbieden van tips en weetjes. In 2012 is op verzoek van leden de Duitse vertaling van de site gerealiseerd, zodat ook Duitse klanten gebruik kunnen maken van de informatie.
NZVT Speciaal voor bedrijven die zich richten op (top)sport is er het NZVT-systeem. Dit is een goedlopend kwaliteitssysteem waarbij voedingssupplementen worden getest op dopinggeduide stoffen. Topsporters wordt geadviseerd om alleen geteste supplementen te gebruiken. NPN werkt hierin samen met de Dopingautoriteit, NOC*NSF en RIKILT. In 2012 werden 163 batches getest van 23 verschillende bedrijven. Het aantal geteste batches nam ten opzichte van voorgaande jaren toe. Er is bij (top)sporters meer behoefte aan dopingvrije (sport)supplementen.
Werkgroepen Voor een vereniging die voor en door leden bestaat, is de input van leden essentieel. Actieve en betrokken leden zijn onmisbaar voor NPN. De organisatie moet gevoed worden met kennis van bedrijven en praktijksituaties. De werkgroepen vervullen hierin een belangrijke rol. In de werkgroepen wordt beleidsvoorbereidend werk gedaan en iedereen met interesse en input kan hieraan deelnemen. Het NPN Bureau ondersteunt en begeleidt het werk van de werkgroepen. Deelname door leden wordt zeer gewaardeerd.
Leden
NPN heeft de volgende vijf werkgroepen die bijeenkomen als zich een onderwerp aandient: Technische Commissie / Werkgroep Kwaliteit, Claims, Other Substances, Communicatie en Novel Food. In 2012 is in de Technische Commissie / Werkgroep Kwaliteit veel werk verzet. Zij heeft o.a. adviezen opgesteld voor waarschuwingen voor bepaalde ingrediënten.
Voor de YFSP vonden in 2012 drie activiteiten plaats: een workshop creatief denken, een lezing over voedingssupplementen in de zorg en een excursie naar Brussel over het werk van de Europese Commissie en het Parlement.
25
Speerpunten en doelen 2013 1. Claimsverordening Claims voor kruiden In 2013 gaat de aandacht uit naar de gezondheidsclaims voor de circa 1.500 kruiden (botanicals) die vooralsnog ‘on hold’ staan. Dan zal duidelijk worden hoe de Europese Commissie deze claims wil behandelen; via een nieuw wettelijk kader, waarin bijvoorbeeld ook kwaliteit en veiligheid geregeld worden, of door voortzetting van de huidige aanpak. Als de huidige aanpak van de EFSA (het Europese wetenschappelijk adviesorgaan) wordt voorgezet, zullen er voor kruidenpreparaten zeer weinig gezondheidsclaims overblijven. NPN bepleit bij de Nederlandse overheid het toelaten van traditioneel gebruik als onderbouwing onder de Claimsverordening, vergelijkbaar met de regeling van traditionele kruidengeneesmiddelen. Dit levert mogelijkheden op om claims te maken voor kruiden én andere ingrediënten die voor bepaalde gezondheidsdoeleinden al een lange traditie van gebruik kennen. Interpretatiekwesties Al is de Claimsverordening van toepassing, toch lopen er nog steeds interpretatiekwesties. NPN is hierbij betrokken en zal met andere stakeholders pleiten voor een voor de branche werkbare interpretatie. Rechtszaak tegen Claimswet In 2013 verwacht NPN een uitspraak van het Europese Hof van Justitie in de rechtszaak die zij, samen met de Engelse brancheorganisatie HFMA en een tweetal bedrijven, heeft aangespannen tegen de Verordening met toegelaten gezondheidsclaims. NPN wil dat de verordening vernietigd wordt om goed onderbouwde gezondheidsclaims te behouden. Collectieve aanvraag voor nieuwe claim Voor een groot aantal ingrediënten zijn geen gezondheidsclaims toegelaten. NPN wil met leden naar de behoefte en mogelijkheden kijken om, voor ingrediënten die voor de branche belangrijk zijn, collectief een aanvraag te doen voor een gezondheidsclaim onder artikel 13.5. Te denken valt aan cranberry, co-enzym Q10, MSM en glucosamine. Probiotica en anti-oxidanten NPN pleit ervoor de termen ‘probiotica’ en ‘anti-oxidanten’ te beschouwen als generieke benamingen die in de volksmond gebruikt worden
ter aanduiding van een groep stoffen met een bepaalde eigenschap. Wij hebben, reeds in 2009 een aanvraag ingediend onder de Claimswetgeving voor het blijvend gebruik van deze termen. Nog altijd is hierover door de Europese Commissie geen besluit genomen. NPN zet zich ervoor in dat de term probiotica gebruikt kan blijven worden. 2. Geschil medische claims De overheid hanteert een nieuw beleid. Medische claims maken dat een (voedings)product verkleurt tot geneesmiddel. NPN is het hier niet mee eens. Maar in een rechtszaak is de overheid door de rechtbank Den Haag in het gelijk gesteld. NPN zoekt naar mogelijkheden om deze kwestie langs andere wegen opnieuw bij het Ministerie aan te kaarten. 3. Kruiden Kruiden in Nederland De Nederlandse overheid werkt aan een aanpassing van het Warenwetbesluit Kruidenpreparaten. NPN pleit voor het vaststellen van een drempelwaarde op basis van veiligheid. Kruiden in Europa onder druk De Europese Commissie heeft een voorstel voor een aparte wetgeving voor kruiden, waarin ook veiligheid en kwaliteit gereguleerd worden, op tafel gelegd. Vooralsnog vindt NPN dat veiligheid voldoende gewaarborgd is binnen de huidige wetgeving. Vermeende onveiligheden kunnen via de Verrijkingsverordening worden geregeld. Maar op termijn lijkt Europese harmonisatie onafwendbaar. NPN denkt mee over een model dat het gebruik van zoveel mogelijk kruiden onder de Warenwet veilig stelt. Daarnaast werkt zij binnen het European Botanical Forum aan dossiers over de veiligheid en kwaliteit van kruiden. 4. Novel Food De Europese Novel Foodwetgeving wordt herzien. Een strikte interpretatie kan grote gevolgen hebben, met name voor kruiden en kruidenextracten. Een mogelijk gevaar schuilt in een meer concrete definiëring van hoeveelheden die voor 1997 op de Europese markt moesten zijn en nieuwe productieprocessen, die producten onder deze wetgeving laten vallen.
5. Maxima vitamines en mineralen Binnen de Europese Richtlijn voor Voedingssupplementen moeten nog maximale hoeveelheden voor vitamines en mineralen worden vastgesteld. Dit onderwerp wordt nu weer actueel. NPN pleit ervoor om veiligheid als criterium aan te houden. Bij de Nederlandse overheid zal NPN opnieuw pleiten voor het risico-management model dat met de Europese koepelorganisatie EHPM ontwikkeld is. 6. Zelfregulering breder toepassen De normenset met voorbeeldbewoordingen en het richtsnoerdocument voor het maken van gezondheidsclaims werden in 2012 afgerond en worden gebruikt in de bestaande zelfregulering. Aan bredere toepassing wordt gewerkt. NPN is hierover, samen met Neprofarm, al geruime tijd in gesprek met de levensmiddelenindustrie. Dit wordt in 2013 voortgezet. Met de aansluiting van de levensmiddelenindustrie die gezondheidsclaims maken, zullen voor voedingssupplementen én levensmiddelen dezelfde afspraken gelden. 7. Aandacht voor suppletie in de zorg NPN wil meer aandacht vragen voor het belang van voeding én suppletie bij ziekte. Wanneer het lichaam niet in optimale conditie is, kunnen goede voeding en suppletie nuttig zijn. Het symposium ‘Voedingstekort versus begrotingstekort’ van 11 april 2013 zal bijdragen om dit onderwerp op de kaart te zetten. Het symposium belicht hoe voeding én supplementen kunnen bijdragen aan gezondheidsbevordering en besparing op zorgkosten.
26
NPN Bestuur
Colofon
In 2012 hadden de volgende personen zitting in het NPN Bestuur: Mischa Strijder: voorzitter Peter van Doorn: tot AV 2012: lobby Bolke Koster: vanaf AV 2012: lobby Pim Dekker: technische zaken Bertie Starmans: claims Pieter Pekelharing: wetenschap Frank Sikkes: kruiden Bert Schwitters: regelgeving en juridische zaken Karen Draisma: communicatie Jan Bouwman: penningmeester
Dit jaarverslag is geschreven door het NPN Bureau Concept & vormgeving: Reach Raamsdonksveer Druk: VdR druk en print Nijkerk
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, elektronisch of op welke andere wijze, zonder voorafgaande
NPN Bureau
schriftelijke toestemming van NPN. Hoewel deze
Saskia Geurts: directeur Janne Mulders: manager Regulatory Affairs and Science Jenneke van Elderen: communicatiemedewerker Edith van den Bergh: medewerker communicatie en consultancy Inge Koot: administratief medewerker
steld, aanvaarden schrijver, noch uitgever enige aan-
jaarrapportage met de grootste zorg is samengesprakelijkheid door schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden.
27
Ledenlijst Bedrijf (n= 90 op 31/12/2012)
Participatie in
A.J. van der Pigge Access Business Group WG Other Substances Alyx Biologicals WG Claims AMISET Nederland WG Communicatie ArsPro Pharma Banner Pharmacaps Europe Basic Health Bional Nederland WG Communicatie, WG Claims, YFSP Biohorma BIOS Pharmaceuticals Bonusan TC/WG Kwaliteit, YFSP Capsugel Cenaverde Centropa Nutrition Chi International Cobeco Pharma Wholesale YFSP De Pil De Tuinen De Wereld van Sales en Marketing DeltaStar Nutrients DuSart Pharma TC/WG Kwaliteit, WG Communicatie, WG Claims, YFSP Dutch BioFarmaceutics (DBF) YFSP Emonta Fitshape Fr. Seuren YFSP Frutarom TC/WG Kwaliteit, WG Claims, WG Other Substances, YFSP Girasol Natural Products GP International Grijs Healthy Vitamins Herkel B.V. Holistic Health Products Holland Pharma Bestuur, WG Other Substances, YFSP Horvi-Enzymed I.N.C. Agency Bestuur, TC/WG Kwaliteit, WG Claims, WG Other Substances Innovital Jacob Hooy & Co. Kernpharm L.P. Antheunis LifeAid Europe Maharishi Ayurveda Products Europe MCO Health Bestuur, TC/WG Kwaliteit, WG Claims, WG Other Substances, WG Communicatie, YFSP Medpro Melisana Metagenics Netherlands Microz Bestuur, TC/WG Kwaliteit, WG Other Substances, YFSP Mondial Pack Natucos Natuurcosmetica Natudis Natura Sanat (De Cruydhof) Naturapharma
Bedrijf
Participatie in
New Care Supplements Bestuur, WG Communicatie, WG Claims Nu Skin Netherlands Nutramin Bestuur, TC/WG Kwaliteit, WG Claims, WG Other Substances Nutrivital Holland WG Claims NuViTa Tabletting Services OCE BIO Nederland Ortho-Aktief OTC Pharma WG Communicatie, YFSP Pfizer Consumer Healthcare Pharma Consulting & Industries Podo Medi Netherlands Prometeus Proviform Quality Supplements Rejuvenal Europe YFSP Sanmed WG Claims Santesa TC/WG Kwaliteit, WG Claims, WG Other Substances, WG Communicatie Sino Wellness Smeets & Graas Solgar Vitamins Bestuur, TC/WG Kwaliteit, WG Other Substances SoliPharma TC/WG Kwaliteit, YFSP Spencer Food Industrial YFSP Springfield Nutraceuticals WG Communicatie Star Remedies Stepan Lipid Nutrition WG Communicatie, WG Claims, WG Other Substances Super Nature Products T.S. Products YFSP Teva Nederland The Health Connection Tiber Voedingsuppl. Groothandel Timm Health Care WG Communicatie Virtuoos Vitakruid Benelux Vital Cell Life Vitals Voedingssupplementen Bestuur, TC/WG Kwaliteit, WG Communicatie, YFSP Vitamin Support WG Claims VitOrtho YFSP VNP Group Winclove Bio Industries Bestuur, TC/WG Kwaliteit, YFSP
Ere
leden
Fred van Bruxvoort Peter van Doorn Theo Smits Theo van Rooij Dolly van Rooij-Elzinga Thea Vinken-Hendriks
Telefoon: (033) 245 60 01 Fax: (033) 246 06 02 E-mail:
[email protected] www.npninfo.nl www.kiesvoorietsextra.nl Volg ons op Facebook: Het optimale uit jezelf halen
