Connaction Marleen Nieboer en Ab Kragtwijk Arnhem, 11 maart 2010
De effecten van de economische missies van de provincie Gelderland naar China ..................................................................................................................................1 1. Inleiding en samenvatting...........................................................................................3 2.
Kwalitatief onderzoek ..............................................................................................8
3.
Kwantitatief onderzoek .........................................................................................19
4.
Conclusie.................................................................................................................22
Bijlage - Overzicht respondenten en resultaten ........................................................24
2
De provincie Gelderland ontwikkelt en onderhoudt al meer dan 10 jaar economische relaties met overheid, bedrijfsleven, educatieve instellingen en maatschappelijke instellingen in China. Daartoe worden regelmatig economische missies naar verschillende Chinese steden en provincies georganiseerd, benaderen specialisten van de Gelderse overheid de Chinese overheid en begeleiden dezelfde medewerkers Gelderse bedrijven, kennisinstellingen en brancheorganisaties bij het ontwikkelen van hun relatie met Chinese bedrijven. De provincie werkt in deze nauw samen met enkele grote steden in de provincie (Arnhem, Apeldoorn) en de provincie Overijssel. Een bijzondere omstandigheid bij de uitvoering van de economische missies is de noodzaak tot een aanzienlijke inbreng van bestuurders tijdens de missie. In Aziatische landen als China kan de inbreng van de overheid van cruciaal belang zijn om tot succesvol zakendoen te komen. De provincie Gelderland heeft Connaction en 121interaction opdracht gegeven om enkele effecten van de economische missies te onderzoeken en na te gaan of, hoe en in welke mate de inbreng van de overheid een positief effect op het resultaat van de missies heeft gehad. Daartoe zijn in de periode van 1 november 2009 tot en met 21 februari 2010 23 persoonlijke gesprekken met bedrijven en instellingen uit Gelderland en Overijssel gevoerd en werd onder 68 bedrijven aan een economische missie een online vragenlijst voorgelegd. 1.1.
Onderzoeksvraag
Connaction en 121interaction hebben samen met Peter de Jong en Hans van der Hoeve van de provincie de volgende onderzoeksvragen geformuleerd: 1. Op welke wijze heeft de relatie tussen de provincie Gelderland en China (op bestuurlijk en zakelijk niveau) geleid tot zakelijke activiteiten van ondernemingen uit Gelderland en Overijssel in China? 2. Op welke wijze en (indien mogelijk te beantwoorden) in welke mate hebben de bestuurlijke contacten en economische missies naar China bijgedragen aan het zakelijk succes van de Gelderse en Overijsselse bedrijven? 3. Op welke wijze hebben de commerciële activiteiten in China geleid tot meer arbeidsproductiviteit in Gelderland (en daarbuiten)? In welke mate (indien mogelijk te beantwoorden) hebben de contacten bijgedragen aan de ontwikkeling van werkgelegenheid in de provincies Gelderland en Overijssel? 4. Op welke manier zou de provincie Gelderland in de komende vijf jaar de relatie met Chinese provincies en steden (verder) kunnen ontwikkelen, wil deze
3
inspanning van nut zijn en/of blijven voor ondernemingen die zaken willen doen met China?
1.2. Methode en uitvoering Het onderzoek bestond uit drie onderdelen: 1. Deskresearch 2. Kwalitatief onderzoek in de vorm van individuele interviews met relevante ondernemingen, scholinginstituten en belangenorganisaties uit de provincie Gelderland en Overijssel. 3. Kwantitatief onderzoek in de vorm van online vraagstelling aan bedrijven en instituten die aan de economische missies naar China hebben deelgenomen. Voor het onderzoek zijn in totaal 23 individuele interviews gevoerd. Een deel van deze interviews vond plaats in het kader van onderzoek voor de gemeenten Apeldoorn en Arnhem. 1.3. Samenvatting van de resultaten 1.3.1. Kwalitatieve gesprekken In totaal werden er achttien bedrijven, vier kennisinstellingen en één overheidsinstelling geïnterviewd. De belangrijkste bevindingen: •
De economische missies hebben bij de meeste bedrijven een zinvolle bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de kennis over China zelf en over de mogelijkheden die de Chinese markt hen kan bieden. Allen zijn de mening toegedaan dat de missie in positieve zin heeft bijgedragen aan de besluitvorming binnen de eigen onderneming om zich al dan niet economisch op China te richten.
•
Negen bedrijven melden een positief economisch resultaat in de vorm van concrete omzet, welke direct relateerbaar aan de economische missies naar China is. Elf bedrijven geven aan dat in de nabije toekomst een (aanzienlijke) omzet kan worden verwacht. De inmiddels gerealiseerde omzet bedraagt in totaal enkele miljoenen euro. De geprognosticeerde omzet over de komende jaren (2-4 jaar) bedraagt een veelvoud daarvan. Een zeer aanzienlijk deel van de omzet betreft omzet uit export van diensten (advisering) en kan direct worden gerelateerd aan werkgelegenheid in de regio. Eén van de tien bedrijven is een joint venture met een Chinese onderneming begonnen. De ontwikkeling van de joint venture is direct relateerbaar aan de economische missies. Daarnaast is er buiten bovengenoemde groep van tien
4
bedrijven één bedrijf dat in potentie een omzet van tientallen miljoenen euro meldt en die in een vergevorderd stadium van de opstart van een joint venture is. Negen bedrijven melden dat zij geen omzet hebben gerealiseerd welke direct relateerbaar aan de economische missies is. Eén bedrijf daarvan verwacht in de nabije toekomst wel enige economische activiteiten met China te ontwikkelen. Eén bedrijf realiseert een zeer aanzienlijke omzet uit activiteiten in China en beschikt over een aantal eigen bedrijven in China. De omzet is echter niet relateerbaar aan de economische missies.
•
Algemeen wordt aangenomen dat in China de overheid vergeleken met landen uit het westen een bovengemiddeld belangrijke rol in het economisch verkeer speelt. Het tot stand komen van grote zakelijke overeenkomsten en/of samenwerking vraagt veelal bemoeienis van hen. Acht van de elf bedrijven met economisch resultaat onderschrijven bovenstaand en melden dat zij bij het realiseren van hun contacten en contracten veel steun hebben ondervonden aan de aanwezigheid van Gelderse bestuurders op het juiste niveau en hun gesprekken met de Chinese overheid. Het zorgde ervoor dat er direct op het juiste niveau kon worden gesproken, activeerde het Chinese bedrijfsleven om contacten aan te leggen aanzienlijk en bespoedigde de zakelijke afspraken. Vooral daar waar het export betreft.
•
Eén bedrijf verwacht in de komende jaren een zeer aanzienlijke ontwikkeling in de stad Wuhan en de provincie Hubei en heeft inmiddels besloten een eigen kantoor in Wuhan te openen: Grontmij.
•
Veel bedrijven melden een voor hen belangrijk neveneffect van de missies: onderlinge contacten tussen deelnemende bedrijven die tot samenwerking leidt, ook buiten de kaders van China.
•
Drie van de vier deelnemende kennisinstellingen (Wageningen, HAN, AOC) melden een intensieve kennisuitwisseling tussen de universiteiten/hoge scholen, waarbij studenten een uitgebreid uitwisselingsprogramma ondergaan. Die uitwisseling leidt tot een verbreding van de inzichten en verhoging van de kwaliteiten van de studenten en draagt daardoor ook in aanzienlijke mate bij aan de wijze waarop het bedrijfsleven zich concreet kan ontwikkelen.
•
In China spelen momenteel een aantal specifieke thema’s, welke voor de Chinese overheid sterk problematisch zijn en waarvoor men naar oplossingen zoekt: milieu, waterhuishouding en energievoorziening. Veel bedrijven die mee naar China zijn geweest zijn in staat om op deze thema’s oplossingen aan te
5
dragen en een aanzienlijk deel van de gerealiseerde en te realiseren opdrachten vinden hun oorsprong in deze problematiek. De provincie Gelderland heeft een bedrijfsleven dat zich ook sterk op deze problematiek kan focussen. Uit het geheel van de gevoerde gesprekken mag worden opgemaakt dat de economische relatie van de provincie Gelderland met China en de economische missies naar China alsook Chinese missie naar Nederland in de toekomst zullen bijdragen aan de economische ontwikkeling in Gelderland in het algemeen en de ontwikkeling van de werkgelegenheid in het bijzonder. 1.3.2. kwantitatief onderzoek De totale populatie deelnemers aan economische missies naar China bedroeg 68 bedrijven. Voor het kwantitatieve onderzoek hebben we er 57 kunnen bereiken. 33 bedrijven hebben aan het onderzoek deelgenomen. Van de 33 respondenten zijn er achttien zakelijk actief in China. Negen bedrijven exporteren en twaalf bedrijven importeren. Eén bedrijf is een joint venture gestart. Met de import/export activiteiten zijn 160 – 180 volledige arbeidsplaatsen in Gelderland gemoeid. Twee van de negen exporterende bedrijven en acht van de twaalf importerende bedrijven melden dat hun exportactiviteiten direct relateerbaar aan de economische missies zijn. Drie bedrijven zeggen binnen 2 jaar een joint venture op te starten en één bedrijf verwacht in China een eigen onderneming te beginnen. Waardering In zijn algemeenheid oordelen de respondenten duidelijk positief over de economische missies en acht men de deelname zinvol voor het bedrijf. Ruim 34 % wil aan een volgende economische missie deelnemen en ruim 90% adviseert positief tot deelname wanneer een collega ondernemer hen om een dergelijk advies zou vragen. 73% van de respondenten geeft aan blijvend contact te onderhouden met bedrijven die eveneens zijn mee geweest en 50% van de respondenten meldt dat zij met andere deelnemers zaken zijn gaan doen. Belang Het belang van de inbreng van bestuurders en ambtenaren van provincie en gemeenten tijdens de economische missie (gesprekken met de Chinese overheid) wordt hoog ingeschat. Men is duidelijk van mening dat deze inbreng het contact leggen en spreken met Chinese bedrijven aanzienlijk vergemakkelijkt en dat het realiseren van een commercieel resultaat eerder binnen handbereik komt. Kritisch Kritisch zijn de respondenten over de kwaliteit van de matchmaking. De meeste bedrijven hebben door de missie zinvolle contacten met Chinese bedrijven opgedaan, maar het matchmaking proces op zich wordt door hen met een
6
onvoldoende gewaardeerd. Met name over de uitwisseling van kennis naar de deelnemers over de Chinese bedrijven en naar de Chinese bedrijven over de bezoekende Nederlandse bedrijven zijn de respondenten minder tevreden. Men is ook minder tevreden over de kwaliteit van de aangereikte bedrijven.
1.4. Conclusies De economische missies worden door de deelnemende bedrijven in hoge mate gewaardeerd. Men is van mening dat deelname in aanzienlijke mate heeft geholpen bij het vaststellen of, hoe en in welke mate in China zakelijk kan worden geopereerd. De economische missies mogen voor het Gelderse bedrijfsleven vanuit een kennismotief voor de ondernemingen dan ook als zeer succesvol worden beschouwd. De economische missies dragen in sterke mate bij aan het zakelijke succes in China van individuele bedrijven en/of vormen de eerste stap daartoe. Ze leiden direct tot omzet en vormen (vervolgens) het startpunt voor veel meer omzet in de nabije toekomst. De omzet komt in belangrijke mate voort uit export van dienstverlening en daarom kan worden gesteld dat de economische missies direct en sterk bijdragen aan de werkgelegenheid in Gelderland. De Gelderse missies naar China stellen de provincie en de gemeenten in staat om zichzelf te profileren op het thema duurzaamheid, uitgewerkt naar de thema’s milieu, waterhuishouding en energievoorziening. China kent grote problemen op deze thema’s en Gelderland beschikt over een krachtig bedrijfsleven dat hierop kan anticiperen. De economische missies bieden de provincie dan ook de mogelijkheid zich op dit thema sterk te profileren. De effectiviteit van de missies bij het realiseren van het zakelijk succes van individuele bedrijven wordt beïnvloed door de inbreng van de kwaliteit van provinciale en gemeentelijke bestuurders. Hun contacten met de Chinese overheid en de aanwezigheid tijdens de missie dragen er zorg voor dat China de missies serieus neemt en dat de juiste Chinese bedrijven met de juiste mensen aanwezig zijn en in contact treden met Nederlandse bedrijven.
7
In de periode november 2009 tot en met februari 2010 werden achttien bedrijven, vier kennisinstellingen en één overheidslichaam face to face geïnterviewd: Bedrijf • • • • • • • • •
KEMA Grontmij One Carbon Arcadis IF Technology TSN Blanken Controls Vink VMI Apeldoorn
• • • • • • • • •
Providentia Hollander Techniek Dutchi Motors Solid Pack Boom Purchasing Van der Valk VVV Veluwe Pas reform Zeddam Van der Pol
Instelling
Overheid
• • • •
•
ROC Aventus Saxion Enschede All Terra Hogeschool Arnhem en Nijmegen
Politie Noord Oost Gelderland
De gesproken contactpersonen hebben allen zelf aan economische missies van de provincie Gelderland meegedaan en zijn eigenaar, directeur en/of beleidsbepalend manager van de onderneming. De contactpersonen werden ondervraagd op de volgende onderdelen: 1. Waardering van en tevredenheid over de economische missie waaraan men heeft meegedaan. 2. Het concrete effect (inkoop, omzet, fte’s) dat aan de deelname aan een economische missie kan worden ontleend. 3. De mate waarin de inbreng van bestuurders van de provincie Gelderland en de steden Apeldoorn en Arnhem van invloed op het resultaat van de missie en op het effect voor de individuele ondernemingen is geweest. 2.1. Waardering kwalitatieve gesprekken De waardering van en tevredenheid over de economische missies is op een aantal deelaspecten gedaan: • • • • • • •
Algeheel beeld Voorbereidende fase Organisatie van/tijdens de missie Inbreng bestuurders Matchmaking Effect voor de eigen onderneming Follow up
Algeheel beeld Vrijwel alle respondenten uiten zich in positieve termen over de economische missies van de provincie. De missies hebben een blijvende indruk op de deelnemers achtergelaten en bracht hen gedegen kennis die hen in staat stelde om
8
gemotiveerd te kunnen beslissen of en hoe men met bedrijven uit China zaken wil en kan doen. Het positieve beeld wordt versterkt door het feit dat men positief en/of zakelijk nuttig met andere deelnemers in contact kwam en uiteindelijk in een aantal gevallen concreet zaken kon doen. De onderlinge band van de deelnemers (bedrijven, instellingen en overheid) wordt als zeer positief beoordeeld. Voorbereidende fase Een redelijk aantal deelnemers oordeelt achteraf dat men zich te weinig en/of onvoldoende diep heeft voorbereid en dat men met een diepere/intensievere voorbereiding wellicht een beter resultaat had kunnen realiseren. De oorzaak zoekt men vooral bij zichzelf, maar door enkele respondenten werd ook de suggestie gedaan ondernemers (nog) meer actief te stimuleren zichzelf goed voor te bereiden. Voorbereiding heeft voor de respondenten twee componenten: 1. Algehele voorbereiding: van kennis van het land tot en met het vaststellen en formuleren van persoonlijke doelen en doelstellingen. 2. Gedegen inventarisatie van eigen wensen en behoeften (zakelijk) om vast te kunnen stellen met welke Chinese bedrijven men wil worden gematcht en om te formuleren welke informatie van belang is voor de te bezoeken Chinese bedrijven om hen in staat te stellen zich goed voor te bereiden. Op beide componenten denken verschillende respondenten dat verbetering mogelijk is. Organisatie tijdens/van de missie De missies worden door de meeste respondenten als professioneel opgezet en uitgevoerd ervaren. Positief oordeelt men over: • • • • • • •
Pro actieve houding van de organisatie Informatievoorziening tijdens de missie, zowel individueel als algemeen Hotels en faciliteiten Uitvoering van de dagprogramma’s en events Integratie met de overheid Dagevaluatie Toegankelijkheid organisatie
Inbreng Overheid De respondenten die een oordeel kunnen vormen over de inbreng van de overheid in het algemeen en de bestuurders in het bijzonder (tijdens de missies) zijn daarover positief en uiten zich tevreden. Een uitgebreide beschrijving volgt verderop in dit verslag.
9
Matchmaking De matchmaking kent twee varianten: 1. Matchmaking door inbreng van de Nederlandse en Chinese overheid. De contacten tussen Nederlandse en Chinese overheid tijdens de missie, brengt gelijktijdig Chinese bedrijven in contact met Nederlandse bedrijven. 2. Matchmaking door de NBSO’s Over de matchmaking vanuit een overheidsperspectief zijn de meeste respondenten positief. Zie uitgebreide analyse in de volgende paragraaf. Over de ‘commerciële’ matchmaking door NBSO’s is men kritisch: •
De kennis bij de Chinese bedrijven over de Nederlandse bedrijven is onvoldoende. Een aanzienlijk aantal Chinese bedrijven weet niet wie men op bezoek krijgt en kan daardoor onvoldoende inspelen op de wensen en behoeften van de Nederlandse bedrijven. Enkele respondenten hadden het gevoel dat de Chinese bedrijven pas op het laatste moment waren geïnformeerd.
•
De kwaliteit van de bezochte Chinese bedrijven is onvoldoende en/of kunnen in onvoldoende mate leveren wat Nederlandse bedrijven zoeken. Ook de kwaliteit van datgene dat men kan leveren bleek bij enkele respondenten later onvoldoende van kwaliteit.
•
Chinese bedrijven komen niet altijd hun woord na en/of begrijpen (door taal problemen ingegeven?) onvoldoende wat een Nederlandse bedrijf wil. Enkele bedrijven vroegen om een offerte en wachten daar nog steeds op.
•
Een aantal respondenten meldt dat tijdens de missies door de NBSO’s op het laatste moment afspraken met Chinese bedrijven werden afgezegd en vervolgens vervangen door bezoeken aan andere bedrijven. Daardoor ontstond twijfel over de kwaliteit van de matchmaking.
Bovenstaande punten betekenen overigens niet dat de bedrijven gemiddelde genomen negatief over de matchmaking zijn. Dat is niet zo. Wel werden er duidelijke kritische geluiden gehoord en is op dit punt verbetering mogelijk. De effecten op de onderneming Er zijn twee typen effecten op de onderneming waarover met respondenten is gesproken: • •
Indirecte effecten: kennis en ervaring Directe effecten: omzet uit export of realisatie van import
10
Over het eerste aspect uiten vrijwel alle respondenten zich bijzonder positief. De waardering betreffende het tweede aspect hangt nauw samen met het gerealiseerde resultaat, maar is nergens negatief. Over het tweede deel uit een aanzienlijk deel van de respondenten zich positief. 2.2. Concrete commerciële effecten van de missies Gedurende een periode van 3 maanden (november 2009 tot en met januari 2010) werden in totaal achttien bedrijven, vier kennisinstellingen en één overheidsinstelling bezocht en geïnterviewd. Aan hen is de vraag voorgelegd welke concrete effecten de deelname aan de handelsmissies voor hen hebben gehad. Er kunnen twee typen effecten worden onderkend: 1. Effecten in de vorm van de ontwikkeling van kennis, inzicht en relaties 2. Effecten in de vorm van omzet, inkoop en fte’s 2.2.1. Effecten in de vorm van de ontwikkeling van kennis, inzicht en relaties Realisatie kennisdoelstellingen Vrijwel alle gesproken bedrijven gaan mee om (meer) kennis van en ervaring met China op te doen en ze zijn allen van mening dat hierin door de missie ook wordt voorzien. Bovendien heeft het in een aantal specifieke gevallen geleid tot onderlinge samenwerking, welke zonder de missie niet vanzelfsprekend tot stand zou zijn gekomen. Een duidelijk voorbeeld hiervan is de samenwerking van Hollander Techniek en Providentia. Zij werken nauw met elkaar samen bij de plannen van Providentia en zijn inmiddels al enkele keren samen naar grote Chinese steden met een milieuprobleem afgereisd. Vrijwel alle gesproken bedrijven hebben aan de missie een goed beeld van hun mogelijkheden in China overgehouden. Ze zijn van mening dat zij, naar de toekomst bezien, weten of en hoe zij zich met hun bedrijf richting China moeten ontwikkelen en op welke wijze zij daarbij actief kunnen en moeten handelen. Ontwikkeling van relaties van bedrijven met overheid en andere bedrijven Een deel van de bedrijven noemt een onverwacht voordeel voor hun deelname aan de economische missies: contacten met andere bedrijven en de overheid. Zij zien het intensieve karakter en de wat langere duur als een mogelijkheid om met andere bedrijven in contact te komen en om op een wat intensievere wijze met de juiste bestuurders van de overheid van gedachten te wisselen. Sommige bedrijven hebben dit bewust als doelstelling voor hun deelname in gedachten en zijn hierover tevreden. Bij vrijwel alle bedrijven wordt de ontwikkeling van onderlinge relaties als bijzonder positief neveneffect van de missies gezien. Uit de resultaten van het kwantitatief onderzoek kan worden opgemaakt dat deze contacten in een aanzienlijk aantal
11
gevallen (50%) ook een commercieel vervolg krijgt! Dit impliceert dat het concrete effect van de missies verder reikt dan effecten met China. Uitwisseling van kennis en studenten tussen kennisinstituten in Nederland en China Er is met een aantal kennisinstituten gesproken: Saxion, ROC Aventus, de Hoge School van Arnhem en Nijmegen (HAN) en de universiteit van Wageningen (Alterra). Alle instituten hadden tot oogmerk om kennis betreffende scholing en opleiding in China op te doen, om daarmee vast te stellen of en hoe het zinvol kan zijn om met instituten in China samenwerkingsverbanden op te zetten. De vier instituten zijn van mening dat ze hierin zijn geslaagd. Voor twee instituten heeft dit geleid tot concrete samenwerking en een uitwisselingsprogramma van studenten en kennis: de HAN en Alterra. Voor Alterra gaat dit mogelijk ook een economisch vervolg krijgen. Bij de HAN en Alterra hebben de economische missies van de provincie bijgedragen aan de ontwikkeling van een intensief uitwisselingsprogramma van studenten en kennis. De uitwisseling van studenten (Nederlandse studenten naar China en Chinese studenten naar Nederland) draagt bovengemiddeld bij aan de inhoudelijke ontwikkeling van de studenten uit Arnhem en Wageningen. De verwachting van de scholen is dat dit zich in de toekomst sterk voor de individuele student zal uitbetalen. Vooral de combinatie van een economisch leertraject en een enorme persoonlijke ervaring op cultureel en maatschappelijk vlak wordt gezien als één van de belangrijkste redenen om China en economische missies als ‘Minor’ (facultatief project) in het opleidingspakket op te blijven nemen. Ook in directe zin draagt de inbreng van de kennisinstituten bij aan het positieve resultaat van de missies. Studenten hebben voor bedrijven zowel in Nederland als in China de missie inhoudelijk voorbereid en matching gerealiseerd. Ook na de missies blijven de contacten tussen de HAN en de bedrijven in stand en treden afgestudeerden zelfs blijvend in dienst bij die bedrijven. Het commerciële effect van de samenwerkingsverbanden moet niet worden onderschat. Zo heeft de mogelijkheid van Chinese studenten om in Nederland te studeren voor één van de deelnemende ondernemingen een bijzonder voordeel opgeleverd: extra en vooral serieuze kansen bij tenderprocedures. Een groep Chinese studenten is na afronding van hun studie in Nederland naar China teruggekeerd en is momenteel werkzaam bij het Chinese bedrijfsleven en/of de Chinese overheid. Eén student is in Nederland gebleven en in dienst van één van de gesproken ondernemingen. Samen met de teruggekeerde Chinese studenten is een klein netwerk ontstaan. Dit netwerk informeert elkaar bij tenderprocedures. Realisatie doelstellingen kennisinstellingen en andere instellingen Op dit onderdeel is het onderzoek nog niet afgerond. Er volgen nog enkele gesprekken met scholings instituten.
12
2.2.2. Effecten in de vorm van omzet, inkoop en fte’s Directe resultaat Van de achttien bedrijven die werden bezocht melden er tien een concreet economisch resultaat in de vorm van omzet relateerbaar aan de economische missies naar China. Zeven bedrijven exporteren naar China en vijf bedrijven importeren. De gerealiseerde omzet bedraagt enkele miljoenen euro’s en wordt in belangrijke mate gerealiseerd door export van advisering. Dit betekent dat deze omzet direct aan werkgelegenheid in Nederland kan worden gekoppeld. Resultaat in de nabije toekomst Elf van de achttien bedrijven geven aan dat zij (ook) in de nabije toekomst (2-4 jaar) een aanzienlijke omzet verwachten, welke direct of indirect relateerbaar aan de economische missies is. Het betreft deels zeer grote (advies)opdrachten met een aanzienlijke omzet, een veelvoud van de initiële omzet. Ook hier geldt dat een zeer aanzienlijk deel van de omzet, omzet uit export van diensten (advisering) betreft en dat deze direct kan worden gerelateerd aan werkgelegenheid in de provincie. Joint venture Eén van de tien bedrijven is een joint venture met een Chinese onderneming begonnen. De ontwikkeling van de joint venture is direct relateerbaar aan de economische missies. Daarnaast is er buiten bovengenoemde groep van tien bedrijven één bedrijf dat in potentie een omzet van enkele tientallen miljoenen euro meldt en vergevorderde plannen tot een joint venture heeft. Zeven bedrijven melden dat er geen sprake is van een direct aan missies relateerbare omzet. Eén bedrijf van deze groep verwacht in de nabije toekomst aanzienlijke economische activiteiten met China te ontwikkelen. Eén bedrijf realiseert een zeer aanzienlijke omzet uit activiteiten in China en beschikt over een aantal eigen bedrijven in China. De omzet is echter niet relateerbaar aan de economische missies. In de bijlage wordt een kort verslag van de gesprekken, met op hoofdlijnen het gerealiseerd resultaat, geboden. Hieronder volgen enkele cases. Export Er is met zeven bedrijven gesproken die naar China exporteren en/of dat in de nabij toekomst van plan zijn te doen. Bij vijf bedrijven is sprake van export van kennis (dienstverlening) en kan de omzet direct worden gerelateerd aan werkgelegenheid in Nederland. Het betreft advisering op het terrein van milieutechnologie, waterhuishouding, energievoorziening, CO2 reductiecertificaten. Bij twee bedrijven is sprake van export van producten (broedmachines en banden(technologie)). Twee cases:
13
Case 1: Arcadis Arcadis ging mee op gezamenlijke missies van de provincie Gelderland en de gemeente Arnhem. Arcadis is in 2003 zelfstandig in de Chinese stad Wuhan actief geworden. Als onderneming met het hoofdkantoor in Arnhem heeft men zich vrij snel daarna aangesloten bij de activiteiten van de gemeente Arnhem in Wuhan en heeft men deelgenomen aan de economische missies naar deze Chinese stad. Er kunnen verschillende concrete resultaten worden gemeld, welke direct relateerbaar aan de economische relatie tussen Arnhem en Wuhan zijn. •
In 2005 is een Memorandum of Understanding (M.O.U.) getekend tussen Arnhem, Wuhan en Arcadis om gezamenlijk kennisoverdracht en projecten op het gebied van stedelijke ontwikkeling uit te gaan voeren. Dit heeft geleid tot een aantal gezamenlijke activiteiten zoals een symposium creatieve stedelijke economie en een gezamenlijk gastdocentschap op de technische universiteit (HUST) van Wuhan. Tijdens het bezoek van de gemeente Arnhem aan Wuhan in 2007 is het Memorandum of Understanding bevestigd en vernieuwd.
•
Adviesopdracht voor het Wuhan Planning and Design Institute: - stedenbouwkundig uitwerkingsplan voor een deel van de historische binnenstad; - studies voor het stationsplein van het noord station (Hankou Railway station); - stedenbouwkundig plan rond een nieuwe verbindingsweg vliegveld – binnenstad.
•
Adviesopdracht voor Wuhan Landscape Design Office: de ontwikkeling van Guangshan Park in Holland Style: het ontwerp en begeleiding van de uitvoering van een park in Nederlandse stijl, waar in een Nederlands parklandschap met medewerking van het Arnhems Openluchtmuseum exacte kopieën zijn gebouwd van onder meer een windmolen, pannenkoekenhuis en theekoepel.
•
Tijdens de viering van het 10 jarig bestaan van de relaties Wuhan en Arnhem is een M.O.U. getekend tussen de gemeente Wuhan, gemeente Arnhem, Alterra en Arcadis om een Masterplan voor een Agropark te ontwikkelen. Een projectvoorstel door een dergelijk Masterplan ligt momenteel ter goedkeuring bij de gemeente Wuhan.
•
Adviesopdrachten voor RTKL Shanghai. RTKL Shanghai is een van oorsprong Amerikaans ontwerpbureau voor stedenbouw en architectuur en sinds medio 2007 een volledige dochter van Arcadis. Mede via de goede relaties, die door de samenwerking Arcadis Nederland en de gemeente Wuhan, in samenhang met de stedenband gemeente tussen Arnhem en Wuhan zijn opgebouwd, heeft RTKL de afgelopen jaren twee opdrachten van de gemeente Wuhan ontvangen.
14
Arcadis brengt geen concrete cijfers over opdrachten en werkgelegenheid naar buiten. Case 2: Providentia Providentia ging mee op gezamenlijke missies van de provincie Gelderland en de gemeenten Arnhem en Apeldoorn. Providentia beoogt de opstart van een slibverwerkingsfabriek in Duiven. De fabriek fungeert o.a. als Research and Development centrum voor een wereldwijde uitrol van een bijzonder patent op het terrein van milieutechnologie. Een opstart van een vergelijkbare fabriek wordt beoogd in Yichang in de provincie Hubei. Men is concreet in gesprek met een Chinese marktpartij om mede-investeerder van de fabriek in Duiven te worden. De ontwikkeling moet als uiterst serieus worden beschouwd en leidt tot 180 arbeidsplaatsen in de ontwikkelfase en 50 structurele arbeidsplaatsen zodra het bedrijf operationeel is. De interesse van Providentia in China en de contacten met de Chinese overheid en Chinese bedrijven zijn in de laatste zes maanden aanzienlijk verbreed. Men voert momenteel gesprekken met een Amerikaans ingenieursbureau in China over een investering van 180 miljoen euro. Men heeft inmiddels intensief met de overheid van meerdere Chinese steden gesproken. Dit heeft onder andere geresulteerd in een Memorandum of Cooperation met de Government van Chongqing om met oplossingen te komen betreffende de bestrijding van de watervervuiling van de Yangtze River Thema duurzaamheid In China spelen momenteel een aantal specifieke thema’s, welke voor de Chinese overheid sterk problematisch zijn en waarvoor men naar oplossingen zoekt: milieu, waterhuishouding en energievoorziening. Deze kunnen worden samengebracht onder het thema duurzaamheid. Gelderland kent veel internationaal toonaangevende bedrijven en instituten. Denkt daarbij aan Arcadis, KEMA, NUON, Grontmij et cetera. Ook in het MKB bevinden zich verschillende bedrijven die zich met hun adviespraktijk op deze thema’s concentreren. De provincie Gelderland heeft een bedrijfsleven dat zich ook sterk op deze problematiek kan focussen. Veel bedrijven die mee naar China zijn geweest zijn in staat om op de genoemde thema’s de Chinese overheid oplossingen aan te dragen en een aanzienlijk deel van de besproken opdrachten (en omzet) vinden ook hun oorsprong in deze problematiek. Import Er is met zes bedrijven gesproken die vanuit China importeren en/of dat in de nabije toekomst van plan zijn te doen. Het betreft de import van heating pipes (voor zonnecollectoren), elektromotoren, metaalsnijwerk en metaal. Twee cases.
15
Case 1: Hollander Techniek Hollander techniek is een technisch integrator die opereert in de sectoren utiliteit, industrie en retail. Men begeeft zich op een veelheid aan terreinen: van elektrotechniek tot en met robotisering. Het belangrijkste speelveld is de Nederlandse markt, maar in toenemende mate acteert men samen met en/of in opdracht van Nederlandse bedrijven op de internationale markt. Uit uitvloeisel van één van de economische missies is men heating pipes uit China gaan importeren. Dit is een belangrijk onderdeel voor de productie van zonnecollectoren en worden later weer doorverkocht aan Nederlandse bedrijven die dit in eigen producten verwerken. De directe omzet bedraagt ongeveer € 150.000,00.
Tijdens één van de economische missies is Hollander Techniek in contact met Providentia gekomen. Samen met hen bezoeken zij momenteel de overheid van Chinese steden en Chinese bedrijven en plannen zij de ontwikkeling van enkele milieubedrijven in China. Case 3: Dutchi Motors Dutchi Motors importeert uit en exporteert naar China. De onderneming beschikt over een eigen productiefaciliteit in China. De economische missie van Arnhem in 2008 naar Wuhan leidde voor Dutchi tot een samenwerking met twee verschillende bedrijven uit Wuhan. Dit heeft een jaarlijkse omzet van € 100.000,00 en één FTE in Nederland gebracht. Daarnaast zijn twee Chinese medewerkers van Chinese partners in Nederland gestationeerd en hebben Chinese partners onlangs een contrabezoek afgelegd. Dutchi Motors is door de laatste economische missie concreet met twee Chinese bedrijven in gesprek geraakt om te komen tot een joint venture. De Chinese partners zijn inmiddels in Nederland geweest en de onderhandelingen tot samenwerking verkeren in een afrondend stadium. Case 4: Pas Reform Pas Reform uit Zeddam is wereldwijd een toonaangevend producent van broedmachines. De productie van de onderdelen van machines vindt in de gehele wereld plaats, technische ontwikkeling, assemblage en verkoop in Nederland. Pas Reform export haar broedmachines over de gehele wereld. De Chinese markt wordt in de nabije toekomst voor Pas Reform vanuit zowel importals exportmotieven van groot belang. Men overweegt een deel van de productie in China te beleggen en de Chinese markt zelf biedt enorme afzetmogelijkheden. Deelname aan de economische missies van Gelderland heeft hen met verschillende Chinese bedrijven in contact gebracht.
16
2.2.3. Belang van de inbreng van bestuurders van de provincie Gelderland en van gemeenten Aan de respondenten is gevraagd in welke mate zij het belangrijk en zinvol vinden dat de provincie Gelderland (in samenwerking met enkele steden) economische missies naar China organiseert en in welke mate dit bijdraagt aan het realiseren van een zakelijk relatie met de Chinese overheid of Chinese bedrijven. Met name is gezocht naar het belang van de deelname van Gelderse bestuurders op het juist niveau. In Aziatische landen als China kan de inbreng van overheid cruciaal bij het realiseren van economische resultaten zijn. Uit de gesprekken kan worden opgemaakt dat de inbreng van Gelderse bestuurders in veel gevallen nadrukkelijk heeft bijgedragen aan het succes van de missie in het algemeen en de realisatie van doelstellingen van ondernemingen in het bijzonder. De volgende conclusies kunnen worden getrokken: •
Het feit dat de overheid de missies organiseert, en daarbij Nederlandse bestuurders op het relevante niveau afvaardigt, zorgt ervoor dat de Chinese overheid de missies op de juiste waarde beoordeelt en de juiste Chinese bestuurders afvaardigt. En dit betekent weer dat de juiste Chinese bedrijven met de juiste vertegenwoordigers bereikbaar worden en gemakkelijk en vertrouwd aanspreekbaar zijn. Dit leidt volgens respondenten tot de volgende voordelen: o
o
o
o
Nederlandse bedrijven kunnen direct, op het juiste niveau en veel sneller dan normaal, contact leggen met voor hen relevante Chinese ondernemingen. Nederlandse bedrijven kunnen er vanuit gaan dat de Chinese ondernemingen, waarmee men in contact wordt gebracht, het stempel van goedkeuring van de Chinese overheid met zich meedragen. Gesprekken tussen Nederlandse en Chinese bedrijven kunnen direct de juiste commerciële en/of economische lading krijgen en vinden vanaf het begin plaats in een sfeer van onderling vertrouwen. Nederlandse bedrijven kunnen op overheidsniveau met de juiste bestuurders spreken en deze bestuurders dragen er zorg voor dat ambtenaren, voorzitters van scholingsinstituten en/of directeuren van bedrijven de juiste en relevante stappen zetten.
•
De deelname van bestuurders en het feit dat de missie door de overheid is georganiseerd borgt voor de ondernemers het serieuze karakter van de missie en stimuleert hen de eigen voorbereidingen ook meer serieus op te pakken.
•
De deelname van Nederlandse bestuurders en het feit dat de missie door de overheid is georganiseerd zijn voor ondernemers op zich een reden om deel te
17
nemen. Men ziet het als een mogelijkheid om in een andere omgeving op informele wijze met bestuur en overheid van gedachten te kunnen wisselen. •
De deelname van Nederlandse bestuurders geeft de Chinese overheid en/of Chinese bedrijven een sterk gevoel van vertrouwen. Daardoor kan er direct concreet over opdrachten worden gesproken en komen ook de juiste opdrachten van de juiste importantie in het verschiet. Bij zeker zes bedrijven speelt de inbreng van de Nederlandse bestuurders om deze reden een zeer belangrijke rol bij het verwerven van aanzienlijke opdrachten.
•
Het belang van de inbreng van Nederlandse bestuurders speelt meer bij exporterende dan importerende bedrijven. Vastgesteld is dat de gesproken bedrijven die exporteren aanzienlijk overtuigder van het belang van de inbreng van de overheid zijn dan importerende bedrijven. Importerende bedrijven zijn dan ook veel minder afhankelijk van de overheid, omdat Chinese bedrijven feitelijk hen zoeken en niet (zoals bij exporterende bedrijven) omgekeerd. Bovendien nemen importerende bedrijven een belangrijk asset mee: geld.
2.2.4. Opleidingsinstituten en andere geledingen Er is tot op heden gesproken met vier opleidingsinstituten en met de politie van Noord Oost Gelderland. De resultaten van deze gesprekken werden deels besproken in paragraaf 2.2.1., maar het onderzoek is op dit punt nog niet afgerond. De politie van Noord Oost Gelderland en de bestuurders van Apeldoorn en Gelderland hebben tijdens de missie die onder leiding van de gemeente Apeldoorn stond, uitvoerig met hun Chinese collega’s van de provincie Hubei van gedachten gewisseld en die Chinese collega’s zijn ook op een contra bezoek in Gelderland geweest. Het resultaat van deze informatie uitwisseling op het terrein van de misdaadbestrijding heeft zijn weg gevonden naar een ‘Memorandum of Understanding’ tussen Nederland en China, waarbij de politie van Noord Oost Gelderland een belangrijke en aansturende rol speelt en gaat spelen.
18
3.1. Omvang populatie en steekproef Tussen 11 en 18 februari 2010 werden in totaal zevenenzeventig deelnemers van achtenzestig bedrijven gevraagd om deel te nemen aan een kwantitatief onderzoek naar de effecten van de economische missies o.l.v. de provincie Gelderland naar China. Dit geschiedde in de vorm van een online onderzoek. In totaal hebben 33 respondenten van verschillende bedrijven aan het online onderzoek deelgenomen. Elf bedrijven bleken online niet bereikbaar. Bovenstaand betekent dat 56% van de bereikte bedrijven aan het onderzoek heeft deelgenomen. Dit is een bijzonder hoog percentage en getuigt van een gevoel van hoge betrokkenheid bij de economische missies van de provincie. Onder de normale omstandigheden kan bij een steekproef met 33 respondenten weinig validiteit aan de resultaten worden ontleend. De achtenzestig bedrijven vormen echter ook de maximale omvang van de populatie en de hierna te rapporteren resultaten mogen dan ook worden gezien als een redelijke afspiegeling van de mening van de totale populatie. 3.2. Zakendoen met China Van de drieëndertig respondenten geven er achttien aan daadwerkelijk zaken in China te doen (export en/of import). Eén daarvan heeft een joint venture met een Chinese onderneming opgestart. Negen bedrijven exporteren naar China, twaalf bedrijven importeren uit China. Het betreft zowel dienstverlening als producten. Met de import en export activiteiten zijn in Nederland 160 – 180 arbeidsplaatsen in Gelderland gemoeid. Twee van de negen exporterende bedrijven melden dat hun export naar China direct relateerbaar aan de economische missies is. Negen van de twaalf bedrijven melden dat hun import activiteiten direct relateerbaar aan de economische missies naar China zijn. Van drieëndertig respondenten verwachten er drie binnen 2 jaar een joint venture met een Chinees bedrijf op te starten en 1 bedrijf verwacht een eigen onderneming aldaar te starten. 3.3. Waarderingen tevredenheid Aan de respondenten is gevraagd op een aantal aspecten een waardering uit te spreken: Rapportcijfer Informatievoorziening voorafgaand aan de missie Organisatie als geheel Wijze waarop bestuurders hun kwaliteiten inbrachten Kwaliteit matchmaking
7, 4 8, 2 8, 1 6,
19
4
Uit de waarderingcijfers mag worden opgemaakt dat de respondenten de economische missies met een ‘goed’ waarderen. De informatievoorziening voorafgaand kan licht worden verbeterd. De matchmaking moet scherp worden onderzocht. Matchmaking is overigens slechts deels en indirect de verantwoordelijkheid van de provincie. Bedrijven verwachten van de provincie dat NBSO’s door de provincie op hun kwalitatieve verantwoordelijkheden worden gewezen. De kwaliteitsvraag zelf moet echter worden teruggelegd bij de verantwoordelijke NBSO’s.
Mate van tevredenheid – 10 puntsschaal Inventarisatie van de wensen en behoefte Persoonlijke begeleiding voorafgaand aan de missie Begeleiding tijdens de missie Informatievoorziening tijdens de missie Evaluatie activiteiten tijdens de missie Samenhang tussen de deelnemers De missie als geheel
Mate van tevredenheid – 5 puntsschaal Kennis over deelnemer bij de matchmaker Kennis over uw bedrijf bij Chinees bedrijf Aangereikte kennis over Chinees bedrijf Kwaliteit van de aangereikte Chinese bedrijven
6, 9 6, 6 6, 9 7, 4 7, 4 7, 2 7, 6
2, 9 2, 7 2, 8 2, 7
De mate van tevredenheid vertoont een wat rommelig beeld. In zijn algemeenheid is men tevreden over de missies. In de voorbereiding valt echter nog veel voordeel te behalen. Met name op de juiste informatievoorziening over de wijze waarop de missie zich zal ontwikkelen en de informatie over de Chinese en Nederlandse bedrijven valt nog veel ‘winst’ te behalen. Dit valt hoogst waarschijnlijk te verklaren uit het feit dat met name de kwaliteit van de NBSO’s aanzienlijk tegenvalt. Ruim 50% van de respondenten geeft aan dat men
20
in slechts 1 op de 4 gevallen het aangereikte Chinese bedrijf als zinvol om te bezoeken ervoer. Ondanks het feit dat bovenstaand beeld wat rommelig overkomt, kan worden gesteld dat voor het merendeel van de respondenten deelname als zinvol werd ervaren. Dat blijkt uit de waarderingcijfers, maar ook uit twee afgeleide scores. Meer dan 34,5% geeft aan om aan volgende missie weer deel te willen nemen. 90,7% (!) geeft aan dat het een ander bedrijf positief zal adviseren om aan een Gelderse missie deel te nemen indien voor dat bedrijf China relevant is. Deze laatste score heet de Net Promotor Score en is een algemeen erkend en valide instrument om vast te stellen in welke mate een onderneming echt positief over een onderwerp is. 3.4. Belang inbreng provincie Er zijn een aantal vragen over het belang van de inbreng van Gelderse bestuurders gesteld. De percentages hieronder geven aan welk percentage van de relevante deelnemers aan de missies die inbreng daadwerkelijk van belang achtte. Mate van tevredenheid – 5 puntsschaal … om serieus in contact met Chinese bedrijven of overheid te komen … zodat de Chinese bedrijven een bezoek aan hen serieus namen … zodat gemakkelijker informatie met Chinese bedrijven kon uitwisselen … zodat u direct tot commerciële afspraken kon komen … zodat u later tot een zakelijke deal bent gekomen of binnen een afzienbare tijd zult komen
50,0 % 75,9 % 42,4 % 14,3 % 24,1 %
Uit de cijfers kan worden opgemaakt dat het belang van de inbreng van Gelderse bestuurders hoog wordt ingeschat. Een zeer aanzienlijk deel van de respondenten is van mening dat de inbreng van de Gelderse bestuurders in positieve zin sterk bijdroeg aan het proces van oriëntatie en matchmaking. Daarnaast geeft een eveneens aanzienlijk deel van de respondenten (14,3% + 24,1%) aan door deze inbreng concreet tot zaken met Chinese bedrijven te zijn gekomen. 3.5. Follow-up na de missie 62,1 % van de respondenten is mening dat een samenkomen enige tijd na de economische missie zeer zinvol is. Na de missie heeft 73% van de respondenten nog contact gehad met andere bedrijven die eveneens aan de missie deelnamen. 50% van de respondenten geeft aan dat dit contact een commerciële lading heeft gekregen doordat men met elkaar is gaan samenwerken dan wel opdrachten aan elkaar heeft gegeven.
21
In de afgelopen 10 jaar heeft de provincie Gelderland meerdere economische missies naar China georganiseerd. Deze economische missies worden door de deelnemende bedrijven in hoge mate gewaardeerd. Men is van mening dat deelname in aanzienlijke mate heeft geholpen bij het vaststellen of, hoe en in welke mate in China door hen zakelijk kan worden geopereerd. De economische missies zijn voor het bedrijfsleven vanuit een kennismotief voor de ondernemingen dan ook zeer succesvol. De economische missies dragen in sterke mate bij aan het zakelijke succes in China van individuele bedrijven en/of vormen de eerste stap daartoe. Ze leiden direct tot omzet en zijn bij meerdere bedrijven het startpunt van veel meer omzet in de nabije toekomst. Omdat de omzet in belangrijke mate voor export van dienstverlening staat, kan worden gesteld dat de economische missies zeer direct bijdragen aan de werkgelegenheid in Gelderland. De direct aan de economische missies relateerbaar omzet op dit moment en in de nabije toekomst betreft omzet van vele miljoenen euro’s en enkele honderdtallen aan arbeidsplaatsen op jaarbasis. Daarbij dient te worden vermeld dat enkele grote organisaties melden dat er sprake is van een aanzienlijk economisch effect (omzet en arbeidsplaatsen), maar dat concrete aantallen uit bedrijfsoverwegingen niet mogen worden gemeld. De effectiviteit van de missies bij het realiseren van het zakelijk succes van individuele bedrijven wordt duidelijk beïnvloed door de inbreng van de kwaliteit van provinciale en gemeentelijke bestuurders. Hun contacten met de Chinese overheid en hun aanwezigheid tijdens de missies dragen er zorg voor dat China de missies serieus neemt en dat de juiste Chinese bedrijven met de juiste mensen aanwezig zijn en in contact treden met Nederlandse bedrijven. Meerdere Gelderse bedrijven zullen in de komende jaren profiteren van de stappen die zij tijdens de economische missies (deels voor de eerste maal) hebben gezet. Voor het uitbouwen van die stappen is het van belang dat de Nederlandse overheid bij China betrokken blijft en de economische relaties blijft bestendigen. Juist in deze fase kan er worden geoogst en moet de Chinese overheid de interesse van de Gelderse overheid blijven voelen. De inbreng van de kwaliteit van de Gelderse bestuurders blijkt in belangrijke mate te kunnen bijdragen aan het zakelijk succes van bedrijven. De Chinese overheid ziet die inbreng als een belangrijke randvoorwaarde om Nederlandse bedrijven het zakelijk succes ook te gunnen. Ook om deze reden verdient het aanbeveling om de inbreng te continueren. In China is men sterk geïnteresseerd in assistentie en ondersteuning op beleidsterreinen als milieutechnologie, waterbeheersing en energievoorziening. In
22
Gelderland zijn meerdere bedrijven gevestigd die (deels wereldwijd) toonaangevend op deze terreinen zijn. Duurzaamheid bij dit alles is het kernwoord en duurzaamheid is een centrale thematiek voor de provincie Gelderland. Ook om deze reden verdient het aanbeveling om in de economische missies van Gelderland te blijven investeren.
23
!"
#$
Bedrijf Contactpersoon, functie, plaats Providentia André Middelkoop Eigenaar- directeur Apeldoorn – Duiven
Concreet resultaat – financieel
•
•
• • Hollander Techniek Jacobus Brobbel International manager Apeldoorn
•
KEMA Pier Nabuurs CEO Arnhem
•
Grontmij Gert Dral COO Utrecht – Arnhem
•
•
•
•
•
Dutchi Motors Toni Bienemann Directeur – eigenaar Arnhem
•
• •
De economische missies naar Wuhan zijn voor Providentia het startpunt van de interesse in China. Deze interesse heeft inmiddels geleid tot serieuze intentieverklaringen tot samenwerking met meerdere Chinese bedrijven en vergaande interesse van een Chinese investeerder om financieel in Providentia te participeren. Ook hebben zich inmiddels meerdere grote Chinese steden bij Providentia gemeld om te praten over oplossingsmogelijkheden voor hun milieuproblematiek. Providentia wil een basisbedrijf en R&D centrum in Duiven vestigen. Daarmee is een zeer aanzienlijke investering gemoeid: € 90.000.000,00. Providentia verwacht voor de ontwikkeling van de fabriek in Duiven gedurende een jaar 180 arbeidsplaatsen te kunnen bieden. Providentia schat in dat de fabriek in Duiven op jaarbasis structureel 50 arbeidsplaatsen oplevert. Hollander Techniek werkt nauw samen met Providentia en is medeverantwoordelijk voor het behaalde resultaat van Providentia. Hollander Techniek importeert ingegeven door de missies zelf op jaarbasis voor € 100.000,00 aan heating pipes. Deze worden doorverkocht aan lokale installatiebedrijven die hiermee hun zonenergieprojecten kunnen uitvoeren. Opdracht van € 150.000,00 (uren in Arnhem) van de Wuhan High Voltage Research Institute Serieus vooruitzicht op aanzienlijke groei in opdrachten in de nabije toekomst. Grontmij is mede door de economische relaties tussen Arnhem en Wuhan operationeel en economisch actief in Wuhan en Hubei geworden. De laatste economische missie van Arnhem naar Wuhan heeft voor Grontmij tot een prestigieuze adviesopdracht met een omzet van ruim € 2.500.000,00 geleid Grontmij opent in Wuhan binnen afzienbare tijd een vestiging van de Grontmij en verwacht daar sterk te kunnen groeien. De verwachting is dat dit tot een aanzienlijk aantal arbeidsplaatsen in Nederland zal leiden. Vanuit de missie zijn er gesprekken met twee bedrijven (een scheepsbouwbedrijf en een hijskranenbedrijf) om tot een joint venture te komen ontstaan. Inmiddels verkeren de gesprekken in een afrondend stadium. 1% van de huidige (Nederlandse) omzet direct behaald 1 tot 2 arbeidsplaatsen op jaarbasis direct relateerbaar aan de
24
One Carbon Anton van ’t Slot International manager Azië Utrecht Arcadis Bert Smolders International manager Arnhem If Technology Guido Bakema Directeur eigenaar Arnhem
Blanken Controls W. Hupkens Directeur eigenaar Loenen Solid Pack D. Schut Directeur eigenaar Boom Purchasing Henk Boom
Van der Valk/de Canterel Van der Laan
VVV Veluwe IJsselvallei Ter Heide
Pasreform Zeddam Heideman
handelsmissie • Groeiend percentage omzet in de komende jaren Er mogen geen concrete resultaten worden gecommuniceerd. Deze zijn er wel.
•
Er zijn diverse concrete adviesopdrachten direct relateerbaar aan de economische relatie tussen Arnhem en Wuhan met een zeer aanzienlijke omzet. Zie uitgebreide omschrijving bij de ‘cases’.
•
IF Technology meldt nog geen concrete opdrachten op de korte of iets langere termijn, maar heeft al wel een zakelijke delegatie uit Wuhan ontvangen. IF Technology werkt al nauw samen met een Chinees bedrijf in Beijing. De missie naar Wuhan heeft deze relatie bestendigd. Dit krijgt in het voorjaar van 1010 een vervolg. Geen concreet economisch resultaat Goed inzicht in wat hij in China wel en niet kan halen Redelijk tevreden over de missie als organisatie
•
• • • • • • •
• • • •
• •
• • • •
Vink W. Rootselaar
• •
Geen concreet resultaat Goed inzicht in wat hij in China wel en niet kan halen Zeer tevreden over de missie als organisatie Voor enkele honderdduizenden euro’s omzet geïmporteerd (voor derde partijen). Uiteindelijk is een deel niet betaald en partijen afgewezen. Een deel is wel betaald en hij heeft met die Chinese bedrijven een blijvende import relatie. Goed inzicht in wat hij in China wel en niet kan halen Tevreden over de missie als organisatie Geen concreet resultaat Goed inzicht in wat in China voor van der Valk Apeldoorn realiseerbaar is. Men wilde een hotel in China opzetten. Gaat niet door omdat men organisatorische problemen voorziet. Tevreden over de missie als organisatie Geen concreet resultaat. Wel MOU met Yichang en tegenbezoek Yichang. Wellicht toerisme ontwikkeling vanuit China naar de Veluwe Gematigd tevreden over organisatie van de missie Zekere omzet (niet gekwantificeerd) uit import, goede kansen op export naar China Goed inzicht in wat China voor Pasreform kan betekenen. Inbreng overheid (bestuurders) van eminent belang realiseren export Zeer tevreden over de organisatie van de missie Beperkte omzet (enkele honderd duizenden euro’s) direct relateerbaar aan de missie.
25
• • •
Van der Pol Heteren
VMI Epe
• •
• • • • •
Indirecte omzet (samenwerking met andere bedrijven) direct relateerbaar aan de missie Goed inzicht in wat China voor Vink kan betekenen Ontwikkelen van contacten met de provinciale overheid extra reden om deel te nemen Zeer tevreden over de organisatie van de missie Geen omzet. Wel plannen tot importeren gehad. China kan de kwaliteit die nodig is echter niet leveren. Verder transportafstand probleem Goed inzicht in wat China voor van der Pol kan leveren Tevreden over de organisatie van de missie Zeer aanzienlijke omzet (import uit en export naar) China. Eigen fabrieken in China Niet relateerbaar aan de missie. Wel enig belang overheid bij realiseren van de joint ventures
26
