De bedrijfstak Zorg Onderzoek naar economische betekenis van de zorgsector
Den Haag, oktober 2009
Dit rapport is bestemd voor de organisatie van de opdrachtgever. Verspreiding en reproductie van (delen van) dit rapport buiten de organisatie van de opdrachtgever is niet toegestaan zonder vooraf verstrekte schriftelijke toestemming van Boer & Croon.
Onderzoek naar economische betekenis van de zorgsector 1. Inleiding
2
2. Managementsamenvatting
5
3. Aanpak
8
4. Bedrijfskundige omschrijving van de zorg
12
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5
De zorg Actoren in de zorg Marktkenmerken bedrijfstak zorg Werkgelegenheid in de zorg Bedrijfstakvergelijking
5. Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg 5.1 5.2 5.3 5.4
107
Toegevoegde waarde Economisch effect van de zorg Effect op de periferie Innovatie
Bijlagen
0.1/XXX/Amyyon
Elke paragraaf van hoofdstuk 4 en 5 wordt voorafgegaan door een samenvatting van de meest opvallende zaken
1
0.1/XXX/Amyyon
1. Inleiding
2
Probleemstelling Gezondheidszorg in Nederland wordt veelal gezien als een collectieve last. De gezondheidszorg is echter ook een bedrijfstak die van grote waarde is voor de Nederlandse economie en samenleving. De bijdrage aan de gezondheid van de Nederlandse (arbeids)populatie, werkgelegenheid, innovatie en het Bruto Binnenlands Product door de grote verscheidenheid aan organisaties die zorgproducten en -diensten leveren is niet te overschatten Het ministerie van VWS heeft Boer & Croon gevraagd een onderzoek te doen naar de economische betekenis van de gezondheidszorg, in brede zin. Daarbij dient bij de dataverzameling het accent te liggen op het benutten van bestaande studies, statistieken en registraties. De hoofdvraag van dit rapport is: Wat is de economische betekenis van de gezondheidszorg in brede zin? Om deze vraag te beantwoorden, worden in dit rapport de volgende subvragen behandeld: • Welke actoren zijn er actief binnen en rondom de sector zorg? • Welke producten en diensten leveren de actoren? • •
Hoeveel werkgelegenheid wordt er gegenereerd door de activiteiten van de actoren? Wat is de waarde voor de export?
• •
Wat is de betekenis van de sector zorg voor innovaties? Op welke manieren zijn de actoren van elkaar afhankelijk? Welke (structurele) relaties en interacties zijn er tussen de actoren? Wat zijn de bijbehorende financiële stromen?
• •
Wat zijn mogelijke dwarsdoorsneden van de zorgsector die nieuwe inzichten bieden en een vergelijking met andere bedrijfstakken mogelijk maken?
0.1/XXX/Amyyon
NB Een voor de hand liggend economisch effect om te onderzoeken is mate waarin de gezondheidszorg bijdraagt aan een gezondere en dus productievere Nederlandse arbeidspopulatie. Dit onderwerp wordt in een aanpalend onderzoek in kaart gebracht en maakt geen deel uit van dit onderzoek. Dit geldt ook voor het effect dat door gezondheidszorg de (arbeids)populatie wordt vrijgemaakt om zelf productief te zijn in plaats van zorgtaken op zich te nemen (geen ‘gedwongen mantelzorg’).
3
Deze studie geeft een kwantitatieve bedrijfskundige omschrijving en inzicht in de toegevoegde waarde van de zorg Bedrijfskundige omschrijving van de Zorg 4.1 Hoofdlijnen van de zorg
Betaling van de zorg
Economische toegevoegde waarde van de Zorg 5.1 Toegevoegde waarde
Bruto toegevoegde waarde
5.2 Economisch effect v.d. zorg
Input-output relaties
Bedrijfskolom zorg Eigenschappen van de zorg Omvang zorgsector
Multiplier zorg vs. andere sectoren
Omvang bedrijfstak zorg Financiering en financiële relaties 4.2 Actoren in de zorg
Horeca
Structuur Toeleveranciers Structuur Zorgaanbieders
Detailhandel
Relaties tussen actoren
R&D inspanningen Patentaanvragen absoluut Private equity investeringen
Consumptiepatronen
Innovatieplatforms
Aanbieders
Impact van innovaties op zorgverlening
Bereik van de bedrijfstak zorg
4.5 Bedrijfstakvergelijkingen
5.4 Innovatie
Afnemers
Trends aanbod en vraagkant
4.4 Werkgelegenheid in de zorg
Vervoer
Producten en diensten
Structuur Zorg Facilitators
4.3 Marktkenmerken bedrijfstak zorg
5.3 Effect op periferie
Voorbeelden innovatieve projecten
Werkzame personen Kenmerken bedrijfstak Arbeidskenmerken Ontwikkeling productie
0.1/XXX/Amyyon
Ontwikkeling werkgelegenheid Ontwikkeling consumptie
4
0.1/XXX/Amyyon
2. Managementsamenvatting
5
Managementsamenvatting
Ten behoeve van dit onderzoek is het volgende begrippenkader gehanteerd De Zorg (inclusief haar toeleveranciers)
Toeleveranciers
Zorgaanbieders
Bouw
1e-lijns
Apparatuur
Zorg facilitators Overheid en Uitvoeringsorganisaties
(behandeling extramuraal)
Ziekenhuizen en GGZ
Zorgverzekeraars1
(behandeling intramuraal)
(verzorging)
Onderwijs en onderzoek
Overig
Belangenorganisaties
VV&T en GZ
ICT
Etc.
Bedrijfskolom Zorg Zorgsector Bedrijfstak Zorg
0.1/XXX/Amyyon
In de opbouw van dit rapport zal bovenstaande indeling en volgorde worden gehanteerd 1
Zorgverzekeraars hebben ook een rol in de geldstroom van de bedrijfskolom Zorg
6
Managementsamenvatting
Management Samenvatting •
De bedrijfskolom van de bedrijfstak zorg is een kolom als ieder ander
•
De bedrijfstak zorg is groot en één van de snelst groeiende bedrijfstakken in productie en in werkgelegenheid
•
–
Van 2000 tot 2007 zijn de uitgaven aan zorgaanbieders gestegen van ruim € 40 mrd naar € 65 mrd
–
Zorg is de afgelopen 10 jaar circa ½ keer meer gegroeid dan het Nederlands gemiddelde
In totaal zijn er ruim 4 miljoen betaalde en onbetaalde banen in de zorg –
De zorgsector is de vijfde werkgever in Nederland,
–
Verzorging (VV&T en GZ) is de grootste werkgever binnen de bedrijfstak Zorg
–
Er zijn echter meer dan 3,5 keer zoveel mantelzorgers en vrijwilligers in de zorg dan betaalde medewerkers
–
Op regionaal niveau zijn de grote zorgverleners vaak de grootste werkgevers
–
Door de hoge arbeidsintensiteit is het aandeel van de zorgaanbieders in de werkgelegenheid (85%) in de zorg relatief groter dan in de productie (65%) in de zorg.
•
De bedrijfstak zorg is grotendeels versnipperd in kleine partijen. De 35.000 bedrijven in de bedrijfstak Zorg bestaan voor een groot deel uit éénpitters, met name in de eerste lijn
•
Zorgconsumptiepatronen hebben een sterke correlatie met leeftijd, SES en, in bepaalde gevallen, geslacht –
•
Actoren met winstoogmerk creëren 30% van de productie en 40% van de toegevoegde waarde van de bedrijfstak zorg
•
Zowel omvang als de aard van de zorgvraag verandert. Ontwikkelingen in de organisatie van het zorgaanbod anticiperen daarop
•
De economische waarde van de mantelzorg en het vrijwilligerswerk ligt tussen de € 5 en € 15 miljard
•
De gemiddelde beloning in de bedrijfstak zorg is achtergebleven bij de rest
•
De productiviteitsontwikkeling van de bedrijfstak zorg houdt gelijke tred met zakelijke dienstverlening, maar blijft achter bij het NL gemiddelde
•
De door de bedrijfstak zorg gecreëerde toegevoegde waarde is hoog
•
De Multiplier van de bedrijfstak zorg, oftewel het economisch effect van de bedrijfstak zorg op andere sectoren, is relatief laag
•
0.1/XXX/Amyyon
Tandartszorg wijkt veelal af van deze patronen
–
Dit komt met name door de hoge arbeidsintensiteit van de zorg en omdat er relatief weinig wordt ingekocht
–
Toch wordt voor elke euro die in zorg gestoken wordt, zo’n 26 cent elders aan additioneel effect gesorteerd
De zorg is verantwoordelijk voor een groot aandeel van de innovatieactiviteiten in Nederland –
Relatief naar bevolkingsomvang voert Nederland wereldwijd de lijst aan met zorggerelateerde patentaanvragen
–
Het grootste aantal Private Equity en Venture Capital investeringen vindt plaats in gezondheidszorg en biotechnologie
–
Overheid en bedrijfsleven zijn actief in het stimuleren van innovatie in de zorg
7
0.1/XXX/Amyyon
3. Aanpak
8
Scope
Er zijn zeer veel actoren binnen de zorg Actoren Toeleveranciers
Actoren Zorgaanbieders
Bedrijfstakken
Eerste lijnszorg (Behandeling extramuraal) Huisartsen Verloskundige zorg Tandartsen Paramedische zorg Apothekers Leveranciers therapeutische en overige med. producten
Zakelijke en financiële dienstverlening Farmacie
Grotere ec. impact
Bouw/onderhoud/woningaanpassing Media, post, telecommunicatie Voeding / Catering / Horeca Energie, water en milieu
Ziekenhuizen (Behandeling intramuraal) Academische ziekenhuizen Algemene ziekenhuizen Categorale ziekenhuizen Zelfstandige behandelcentra GGZ (Behandeling intramuraal) Psychologie Psychiatrie Hulpverlening en preventie OGGZ
Medische apparatuur Cultuur en recreatie Basisproducten (hot, papier, etc) Horeca Auto’s en transport Primaire sector Kleding en schoeisel Overheid en publieke diensten ICT, automatisering en apparatuur Inventaris (bedden, meubilair, etc.)
Kleinere ec. impact
Overig Actoren Zorg Facilitators
0.1/XXX/Amyyon
Actoren rondom de bedrijfstak zorg Zorgverzekeraars en zorgkantoren Overheid: ministerie van VWS Beleidsondersteunende organisaties Goede doelen (gezondheidsfondsen) Belangenorganisaties (beroepsgroepen, farmacie, leveranciers hulpmiddelen, patiëntenfederaties etc.) Onderwijs & onderzoek
VVT (Verzorging) Verpleging en verzorging Thuiszorg Gehandicaptenzorg (Verzorging) Verstandelijk gehandicaptenzorg Lichamelijk gehandicaptenzorg Overige GGD-en (preventie) Arbo Jeugdzorg Gemeenten (t.a.v. WMO Hulpmiddelen ) Ambulancediensten Medische laboratoria
9
Methodes
Gehanteerde werkwijzen
0.1/XXX/Amyyon
Verwerving en verwerking van data •
De voor dit rapport gebruikte gegevens zijn verzameld uit betrouwbare en veelal publiek beschikbare bronnen. In veel gevallen is extra informatie opgevraagd bij brancheorganisaties en andere informatieverstrekkers. Met het CBS is samengewerkt om onder andere het onderling gebruik tussen de bedrijfstak zorg en andere bedrijfstakken in kaart te brengen.
•
Er is door Boer & Croon geen controle uitgevoerd op de correctheid van de data.
•
Om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van de gezondheidszorg in al haar facetten, is het in veel gevallen nodig geweest om data vanuit verschillende bronnen te combineren. Om de data uit deze verschillende bronnen vergelijkbaar te maken, en om eventuele ‘witte vlekken’ in de beschikbare data in te vullen is gebruik gemaakt van aannames. Daar waar van toepassing worden deze aannames geëxpliciteerd in de voetnoten van de betreffende pagina. Deze aannames kunnen op verschillende wijze tot stand komen – Extra- of interpoleren van groeitrends (indien er geen evidente trendbreuk is) – Op basis van normbedragen of andere normstellingen – Op basis van beschikbare informatie uit andere, zo veel mogelijk vergelijkbare, bedrijfstakken – Inschattingen van Boer & Croon op basis van algemene ervaring in de zorg en andere bedrijfstakken
Input-outputtabellen •
Input-outputtabellen zijn statistische overzichten van productie en gebruik van goederen en diensten naar verschillende bedrijfsklassen en bevatten tevens specificaties van de componenten van de finale bestedingen, zoals consumptie, export, investeringen en verandering van de voorraden. Het belangrijkste doel van een inputoutputtabel is inzicht te geven in de productiestructuur van een economie: wie produceert wat, en wie gebruikt dat. De waarde en aard van productie en gebruik van goederen en diensten wordt zo in kaart gebracht alsmede de relaties tussen de verschillende bedrijfsklassen.
•
Als statistische maat voor de verbondenheid van een sector met de Nederlandse economie wordt de multiplier berekend
•
De uit het model verkregen multiplier wordt gebruikt voor het berekenen van de gevolgen van een vraagimpuls in een bepaalde sector op de vraag in andere sectoren. Een multiplier van bijvoorbeeld 1,6 geeft aan dat behalve het oorspronkelijke directe effect ter grootte van 1, nog een additioneel indirect effect van 0,6 optreedt, elders in de economie.
10
Methodes
De zorg wordt op vijf manieren schematisch weergegeven Om te laten zien hoe de burger de totale zorg betaalt
Om de actoren in de zorg (en het rapport) te ordenen De Zorg (inclusief haar toeleveranciers)
Toeleveranciers
Zorgaanbieders
Overheid en Uitvoeringsorganisaties
1e-lijns
Bouw
(behandeling extramuraal)
Ziekenhuizen en GGZ
Apparatuur
(verzorging)
Onderwijs en onderzoek
Overig
Belangenorganisaties
VV&T en GZ
Etc.
Indirect via belasting
Zorgverzekeraars1
(behandeling intramuraal)
ICT
Burger Zorg facilitators
Zorgonderwijs en onderzoek
• •
Bedrijfskolom Zorg Zorgsector Bedrijfstak Zorg
Pag 6
Via zorgverzekering
Om de financiële relaties tussen actoren in de zorg in kaart te brengen
• • •
Indirect via sociale premies en belasting
Direct en indirect via subsidies
Direct
Zorgconsumptie
Behandeling en preventie: • Medisch • Psychisch • Tandheelku ndig • Fysioth erapie • Laboratoria • …
Medische facu lteiten HBO Zorgverlening MBO Zorgverlening Onderzoeksinstituten
Zorgfondsen
Verzorging: • Verpleging • Verzorging • Inwoning • ….
Medicatie: • Curatief • Preven tief • Voorgeschreven • Over the cou nter • …
• • • •
Onderzoek Voorlichting Secundaire zorg …
Pag 15
Primaire actoren en geldstromen in de zorgsector
€ 0,9 mld € 0,3 mld € 1,4 mld (WMO)
€ 17,4 mld
Zorgaanbieders
Belangenorganisaties voor de zorg
€ 1,7 mld € 0,5 mld
1
€ 51,8 mld € 3,2 mld (overig)
Toeleveranciers van de zorg
Onderzoek Gemeentelijke overheden
Financiers Zorgvan de zorg verzekeraars
€ 4,0 mld
€ 0,2 mld (Collegegelden)
Zorgonderwijs € 2,4 mld
Rijksoverheid
€ 0,3 mld (bedrijven/inst.)
€ 1,9 mld
€ 2,8 mld
€ 63,8 mld 2
€ 0,6 mld
Om de bedrijfskolom van de zorg duidelijk te maken Geldstromen2
Producten en diensten
Zorgconsument / burger
1
Perifere aanbieders
2 AWBZ
€ 22.3 mld
AWBZ-premie
€ 22.3 mld
Zvw
€ 26.3 mld
Zvw-premie
€ 26.3 mld
Aanv.verz.
€ 3.2 mld
Aanv.verz.
Overige fin.
€ 3.2 mld
Ov.bel./premies
Pag 52
€ 3.2 mld € 12.0 mld
Om de financiering van de bedrijfstak te laten zien Werkgever
Rijk
Verzekerden Toeslag
Zorgconsument NL
Zorgconsument NL
Overheid
Bedrijven
Werkgeversbijdrage Ca. 7,2%
AWBZ gelden
Ca. € 17 mld
Handel
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Zorgaanbieders
Nederlandse en buitenlandse toeleveranciers aan de zorg
Zorgkantoren
Premie Aanv.
Reintegr.
Ca. € 14 mld
Zorgverzekeraars
Ca. € 21 mld
Ca. € 31 mld
Ca. € 14 mld
1e compartiment
2e compartiment
3e compartiment
Leveranciers grond- en hulpstoffen Zorgaanbieders Care
0.1/XXX/Amyyon
Premie Basisverz
Zorgverzekeringsfonds (Risico vereveningsfonds)
Handel
Nederlandse en buitenlandse toeleveranciers aan de zorg
Rijksbijdrage Ca € 2 mld
Eigen betalin gen
Zorgverzekeraars NL Zorgaanbieders
AWBZ premie Ca. 12 %
Pag 16
Zorgaanbieders Cure
Pag 26
11
0.1/XXX/Amyyon
4. Bedrijfskundige omschrijving van de zorg
12
Bedrijfskundige omschrijving van de zorg Agenda Bedrijfskundige omschrijving van de zorg 4.1 Hoofdlijnen van de zorg
Betaling van de zorg Bedrijfskolom zorg Eigenschappen van de zorg Omvang zorgsector Omvang bedrijfstak zorg Financiering en financiële relaties
4.2 Actoren in de zorg
Producten en diensten Structuur Toeleveranciers Structuur Zorgaanbieders Structuur Zorg Facilitators Relaties tussen actoren Afnemers
4.3 Marktkenmerken bedrijfstak zorg
Naar Naar Naar Naar Naar Naar Naar Naar
leeftijd opleiding sociale klasse samenstelling huishouden geslacht etniciteit stedelijkheid regio
Consumptiepatronen Aanbieders Trends aanbod en vraagkant
Regionale spreiding For-profit vs. Not-for-profit
Bereik van de bedrijfstak zorg
4.4 Werkgelegenheid in de zorg 4.5 Bedrijfstakvergelijkingen
Werkzame personen Kenmerken bedrijfstak Arbeidskenmerken
0.1/XXX/Amyyon
Ontwikkeling productie Ontwikkeling werkgelegenheid
Arbeidsparticipatie Personeelskosten Productiviteit Beloning
Ontwikkeling consumptie
13
Observaties paragraaf 4.1
De zorg
0.1/XXX/Amyyon
Observaties “hoofdlijnen van de zorg”
Toeleveranciers
Zorgaanbieders
Zorg facilitators
Bouw
1e-lijns
Overheid
Apparatuur
ZH / GGZ
ZV
ICT
VV&T / GZ
Onderwijs
Etc.
Overig
Belangenorg.
•
De Nederlandse burger draagt op verschillende manieren bij aan de gezondheidszorg – Behalve de verzekeringspremie betaalt de burger nog op een aantal andere wijzen voor de zorg (belastingen, inhouding op bruto loon, e.d.)
•
De bedrijfskolom van de zorg is een kolom als ieder ander – Afname via een verzekeringsmodel is zeker niet uniek voor de zorg
•
De totale omvang van de gehele zorgsector in 2007 is €72 mld. – Dat is uitgedrukt als zorgquote 13% van het Nederlands BBP, maar 9,3% als toegevoegde waarde1 aandeel van het Nederlands BBP
•
Van 2000 tot 2007 zijn de uitgaven aan zorgaanbieders in de bedrijfstak met ruim 60% gestegen van ruim € 40 mrd naar € 65 mrd
•
De bedrijfstak zorg is de vijfde werkgever in Nederland
•
In de Top 50 van de grootste werkgevers in Nederland staat één zorgconcern, maar dan wordt de zorg wel vergeleken met bedrijfsleven met veel werkgelegenheid in het buitenland
•
13 zorginstellingen hebben meer dan 5000 medewerkers
1
Hier wordt de macro-economische bruto toegevoegde waarde bedoeld; voor definitie zie bijlagenkatern ‘theoretisch kader’
14
Betaling van de zorg
De zorg
De Nederlandse burger draagt op verschillende manieren financieel bij aan de zorg
Toeleveranciers
Zorgaanbieders
Zorg facilitators
Bouw
1e-lijns
Overheid
Apparatuur
ZH / GGZ
ZV
ICT
VV&T / GZ
Onderwijs
Etc.
Overig
Belangenorg.
Burger
Indirect via belasting
Via zorgverzekering
Zorgonderwijs en onderzoek
• Medische • •
0.1/XXX/Amyyon
•
faculteiten HBO Zorgverlening MBO Zorgverlening Onderzoeksinstituten
Indirect via sociale premies en belasting
Direct
Direct en indirect via subsidies
Zorgconsumptie
Behandeling en preventie: • Medisch • Psychisch • Tandheelkundig • Fysiotherapie • Laboratoria • …
Verzorging: • Verpleging • Verzorging • Inwoning • ….
Zorgfondsen
Medicatie: • Curatief • Preventief • Voorgeschreven • Over the counter • …
• • • •
Onderzoek Voorlichting Secundaire zorg …
15
De zorg
Bedrijfskolom zorg
zorg1
Opbouw van de bedrijfskolom van de getekend door het verzekerdenkarakter
wordt
Toeleveranciers
zorgaanbieders
Zorg facilitators
Bouw
1e-lijns
Overheid
Apparatuur
ZH / GGZ
ZV
ICT
VV&T / GZ
Onderwijs
Etc.
Overig
Belangenorg.
Geldstromen2
Producten en diensten
Zorgconsument NL
Zorgconsument NL
Overheid
Bedrijven
Zorgverzekeraars NL Zorgaanbieders
Handel Handel
Zorgaanbieders
Nederlandse en buitenlandse toeleveranciers aan de zorg
Nederlandse en buitenlandse toeleveranciers aan de zorg
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Onderdeel van de bedrijfskolom
0.1/XXX/Amyyon
•
De bedrijfstaken schetst de relatie in chronologische volgorde (stadia van totstandkoming van het product of de dienst) van alle partijen die met arbeid of goederen bijdragen aan het realiseren van het eindproduct of dienst van een bedrijfstak 1
Exclusief omgevingsactoren zoals onderwijs, onderzoek en belangenorganisaties
Zorgverzekeraars en overheid zijn onderdeel van de financiering van de bedrijfskolom, maar worden verder niet tot de bedrijfskolom gerekend 2
16
De zorg
Bedrijfskolom zorg
De opbouw van de zorgbedrijfskolom is niet uniek, zoals de autoschadeherstelmarkt laat zien
Toeleveranciers
zorgaanbieders
Zorg facilitators
Bouw
1e-lijns
Overheid
Apparatuur
ZH / GGZ
ZV
ICT
VV&T / GZ
Onderwijs
Etc.
Overig
Belangenorg.
Geldstromen
Producten en diensten
Consument NL
Consument NL
Bedrijven
Lease mijen
Schadeverzekeraars Schadeherstelbedrijven
Garages Garages
Schadeherstelbedrijven
Nederlandse en buitenlandse toeleveranciers onderdelen
Nederlandse en buitenlandse toeleveranciers onderdelen
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Leveranciers grond- en hulpstoffen
0.1/XXX/Amyyon
Onderdeel van de bedrijfskolom
17
De zorg
Bedrijfskolom zorg
De bedrijfskolom onderwijs kent geen verzekeringsmodel, maar heeft net als de zorg een overheidsafhankelijkheid Producten en diensten
Consument NL
Toeleveranciers
zorgaanbieders
Zorg facilitators
Bouw
1e-lijns
Overheid
Apparatuur
ZH / GGZ
ZV
ICT
VV&T / GZ
Onderwijs
Etc.
Overig
Belangenorg.
Geldstromen
Consument NL
Overheid Onderwijsinstellingen Onderwijsinstellingen
Uitgeverijen
Overige toeleveranciers
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Uitgeverijen
Overige toeleveranciers
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Leveranciers grond- en hulpstoffen
0.1/XXX/Amyyon
Onderdeel van de bedrijfskolom
18
De zorg
Eigenschappen van de zorg
Een aantal aspecten maakt de zorg tot een ‘unieke’ sector De overheid heeft (nog steeds) een zeer sterk regulerende rol
De zorg wordt sterk beïnvloed door morele en ethische overtuigingen •
(Goede) gezondheidszorg wordt gezien als een basisrecht
•
Grondwettelijk is de overheid verantwoordelijk voor een goede kwaliteit van de gezondheidszorg
–
Het is politiek en maatschappelijk niet aanvaardbaar dat essentiële zorg niet verleend wordt aan wie dat nodig heeft
•
De overheid treedt op ter bescherming van consumenten en ondernemers
•
–
Bescherming van de meest kwetsbaren is extra evident
Overheid bepaalt/beïnvloedt een groot gedeelte van het zorgaanbod, ware het niet in afnemende mate:
•
De maatschappelijke waarde leidt vaak tot morele discussie
•
Artsen doen de Eed van Hippocrates om zich aan bepaalde beroepsregels te houden
•
Criteria om te bepalen wat noodzakelijke en wat ‘goede’ gezondheidszorg is, zijn niet eenduidig bepaald –
De vraag wie mag beslissen over welke zorg wel of niet wordt geleverd is aan heftige discussies onderhevig
0.1/XXX/Amyyon
Grote diversiteit en versnipperdheid van soorten aanbieders
•
De complexiteit van het stelsel en de vele (onzekere) wijzigingen
•
Veel strijdige belangen binnen instellingen. Illustratief is het grote aantal “vallende bestuurders”
•
Volumes
–
Tarieven
–
Minimale kwaliteit
De overheid stelt randvoorwaarden in een systeem van gereguleerde marktwerking –
Garantie toegankelijkheid van zorg
–
Acceptatieplicht door zorgverzekeraars
Winstuitkering door zorginstellingen is in verregaande mate beperkt
De patiënt kan niet altijd succesvol de rol van ‘klant’ pakken
De zorgsector is zeer complex •
•
–
•
De patiënt is extra kwetsbaar op het moment van vraag
•
De patiënt is in grote mate afhankelijk van de aanbieder
•
•
–
Grote mate van informatieasymmetrie tussen vrager en aanbieder
–
Bij acute zorg is er geen mogelijkheid t.a.v. keuze voor een bepaalde aanbieder
De patiënt heeft geen consistente preferenties als het gaat over gezondheid –
Mensen negeren bewust ziekten (cognitieve dissonantie)
–
Mensen fingeren problemen
Individuele voorkeuren kunnen ten koste van de omgeving gaan, bijvoorbeeld bij gevaar voor besmetting, en moeten dus ‘overruled’ worden
19
Omvang zorgsector
De zorg
De totale omvang van de gehele 2007 is € 72 mld Omvang Nederlandse bedrijfstakken
zorgsector1
Toeleveranciers
Zorgaanbieders
Zorg facilitators
Bouw
1e-lijns
Overheid
Apparatuur
ZH / GGZ
ZV
ICT
VV&T / GZ
Onderwijs
Etc.
Overig
Belangenorg.
in
Omvang van de zorgsector is € 72 mrd
Omvang van de bedrijfstak Zorg is € 65 mrd 70
Delfstoffenwinning Agro
B elangen-
60
org.; 0 ,4
Overig
Overige financieringsbronnen
1 ,1
Energie-en water Zorgverzekeraars ;
Zorg
Zorg-
1 ,4
Vervoer, opsl. comm.
aanbieders ;
Zorg-
6 4 ,9
onderzoek;
Bouw
1 ,7
Omvang (x € mrd)
O verheid;
Overheid
50
40
Eigen betalingen 30
20
Z org-
Overheid gefinancierd AWBZ
onderwijs ;
Handel, hor. en rep.
Particuliere zorgverzekering
10
2 ,4
Fin.en zak. dienstv.
ZVW 0
Industrie 0
50
100
150
200
250
300
350
Relatieve omvang zorgsector
x € mrd
TW aandeel Productie aandeel
0.1/XXX/Amyyon
0% 1 2
Productie zorg als % BBP
12,7%
Zorgquote
Toegevoegde waarde2 zorg als % BBP
9,3%
Productie zorg als % som bedrijfstakken productie
6,3% 5%
10%
15%
Zorgsector omvat de zorgaanbieders en facilitators; de bedrijfstak zorg omvat alleen de zorgaanbieders (zie pagina 6) Hier wordt de macro-economische bruto toegevoegde waarde bedoeld; voor definitie zie bijlagenkatern ‘theoretisch kader’ Bron: CBS; Vektis; bewerking Boer & Croon
20
Omvang bedrijfstak zorg
De zorg
Van 2000 tot 2007 zijn de uitgaven aan zorgaanbieders met ruim 60 % gestegen van € 40 mrd naar € 65 mrd
Uitgaven aan de bedrijfstak zorg (in mrd euro’s)
Toeleveranciers
Zorgaanbieders
Zorg facilitators
Bouw
1e-lijns
Overheid
Apparatuur
ZH / GGZ
ZV
ICT
VV&T / GZ
Onderwijs
Etc.
Overig
Belangenorg.
Verdeling uitgaven aan de verschillende zorgaanbieders in de bedrijfstak zorg
100%
70
1e-lijn
90%
60
80%
50
ZKH
70% 60%
40
GGZ
50% 30
40%
20
30%
VVT GZ
20% 10
10%
overig
0%
0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
2007
0.1/XXX/Amyyon
De verdeling van de uitgaven aan de verschillende zorgaanbieders is sinds 2000 nauwelijks gewijzigd
Bron: CBS Zorgrekeningen
21
De zorg
Omvang bedrijfstak zorg
Toeleveranciers
Zorgaanbieders
Zorg facilitators
Bouw
1e-lijns
Overheid
Apparatuur
ZH / GGZ
ZV
ICT
VV&T / GZ
Onderwijs
Etc.
Overig
Belangenorg.
M.n. tandartsen en paramedici ontvangen een groot deel van hun inkomen uit aanvullende verzekeringen 1e-lijns
Behandeling
uitgaven (x mrd €)
0
1
2
3
uitgaven (x mrd €)
4
0
5
10
20
Huisartspraktijken
Ziekenhuizen
Verdeling financiering van de bedrijfstak zorg in 2007
Tandartspraktijken Praktijken paramedici
GGZ- 1 instellingen
ZVW AWBZ
Apotheken
Overheid gefinancierd Eigen betalingen
Verzorging
Particuliere zorgverzekering
Overig
uitgaven (x mrd €)
Overige financieringsbronnen
0
VVT
2
5
10
uitgaven (x mrd €)
0
15
0,5
1
1,5
GGD
ARBO GZ
0.1/XXX/Amyyon
Jeugdzorg Intramurale GGZ-zorg die langer duurt dan 1 jaar valt onder de AWBZ Overheidsfinanciering in de VVT branche betreft de WMO financiering van Thuiszorg, via gemeenten Absolute bedragen op basis van CBS gegevens. Verhouding per verzekeringssoort voor iedere zorgbranche op basis van CVZ cijfers Bronnen: CVZ; CBS Gezondheid en zorg in cijfers 2008
1 2
22
De zorg
Omvang bedrijfstak zorg
Activiteiten gericht op behandeling beslaan bijna 60 % van de uitgaven aan de bedrijfstak zorg
Verdeling uitgaven aan de hoofdfuncties van zorg in 2005
Toeleveranciers
Zorgaanbieders
Zorg facilitators
Bouw
1e-lijns
Overheid
Apparatuur
ZH / GGZ
ZV
ICT
VV&T / GZ
Onderwijs
Etc.
Overig
Belangenorg.
Uitgaven aan de hoofdfuncties van zorg 2005 (mrd euro’s)
Verzorging Behandeling
Uitgaven (mrd euro's)
40
Preventie
30
20
10
0
0.1/XXX/Amyyon
Behandeling
Verzorging
Preventie
Bron: RIVM, Kosten van Ziekten, Bewerking Boer & Croon (gecorrigeerd voor kinderopvang, internaten en ‘overige welzijnszorg’)
23
Omvang bedrijfstak zorg
De zorg
De bedrijfstak zorg is de vijfde werkgever in Nederland
Werkgelegenheid Nederland 2008
Zorgaanbieders
Zorg facilitators
Bouw
1e-lijns
Overheid
Apparatuur
ZH / GGZ
ZV
ICT
VV&T / GZ
Onderwijs
Etc.
Overig
Belangenorg.
Werkgelegenheid 5 grootste sectoren 2008 x mln fte (x mln pers.) Gezondheidszorg en welzijnszorg
Fin.en zakelijke dienstverlening
1,51 (1,89)
Toeleveranciers
Horec a Energie-en water
0,73 mln
Delfstoffenwinning
(1,1 mln)
Handel
Overige dienstverlening
Industrie
0,84 mln
Handel
1,08 mln
(0,93 mln)
(1,43 mln)
Vervoer, opslag, c ommunic atie
0,78 mln
Landbouw, bosbouw en visserij
Gezondheidszorg en welzijnszorg
1,51 mln (1,89 mln)
(0,90 mln) Overheid
Bouwnijverheid
Overheid
Industrie
Fin.en zakelijke dienstverlening
0.1/XXX/Amyyon
Noot: Exclusief kinderopvangopvang, sociaal, maatschappelijk & cultureel werk, internaten en beleids- en beheersorganisaties. Geschat op circa 10% van aantal banen van het totaal o.b.v. uitgaven aan de gezondheids- en welzijnszorg Bron: CBS – Arbeidsrekeningen 2008
24
Omvang bedrijfstak zorg
De zorg
In de top-50 van grootste werkgevers staat één zorgconcern. 13 zorginstellingen hebben meer dan 5000 medewerkers Werkgever
# werknemers
Waarvan NL
1. TNT
163.2453
40.000
2. Philips
126.4593
15.500
3. ING Groep
124.6613
28.000
4. Randstad Groep
121.000
5.0004
5. Shell
102.000
11.600
67.000
67.000
6. Ministerie van Defensie …
…
46. Espria1
16.983
…
0.1/XXX/Amyyon
Op regionaal niveau zijn de grote zorgverleners vaak wel de grootste werkgevers
…
Meavita2
9.890
Erasmus MC
9.398
Zorgverlening ’s Heeren Loo
8.273
UMC Groningen
8.079
UMC Utrecht
7.237
UMC St Radboud
7.151
VU Medisch Centrum
6.954
Parnassia Bavo Groep
6.522
Zorggroep West- en Midden Brabant
6.498
Leids Universitair MC (LUMC)
5.650
Artsen Zonder Grenzen
5.420
Academisch Medisch Centrum (AMC)
5.396
Espria bestaat uit Evean Zorggroep, Philadelphia en Woonzorg Nederland Inmiddels gedefuseerd 3 Nederland en buitenland 4 Exclusief uitzendkrachten Bron: company.info, navraag bij betreffende bedrijven 1 2
25
Financiering en financiële relaties
De zorg
Toeleveranciers
Zorgaanbieders
Zorg facilitators
Bouw
1e-lijns
Overheid
Apparatuur
ZH / GGZ
ZV
ICT
VV&T / GZ
Onderwijs
Etc.
Overig
Belangenorg.
Financiering van de bedrijfstak zorg verloopt via drie compartimenten
Werkgever
Rijk
Verzekerden Toeslag
AWBZ premie1 Ca. 12%
Werkgeversbijdrage Ca. 7,2%
Rijksbijdrage Ca € 2 mld
Premie Basisverz
Premie Aanv.
Reintegr.
Eigen betalingen
AWBZ gelden
Zorgverzekeringsfonds (Risico vereveningsfonds) Ca. € 17 mld
Zorgkantoren
Zorgverzekeraars
Ca. € 21 mld
Ca. € 31 mld
Ca. € 14 mld
1e compartiment
2e compartiment
3e compartiment
Zorgaanbieders Care 0.1/XXX/Amyyon
Ca. € 14 mld
Zorgaanbieders Cure
Iedereen die in Nederland inkomen heeft, betaalt premie. Deze premie bedraagt vanaf 1 januari 2008 in totaal 12,15% over het inkomen in de eerste twee belastingschijven. Zelfstandigen betalen eenzelfde percentage via de aanslag inkomstenbelasting. Bron: CVZ 2007 Noot: Weergegeven geldstromen zijn illustratief en niet uitputtend. WMO gefinancierde activiteiten worden in de regel niet meegenomen in de indeling in de drie compartimenten
1
26
Bedrijfskundige omschrijving van de zorg Agenda Bedrijfskundige omschrijving van de zorg 4.1 Hoofdlijnen van de zorg
Betaling van de zorg Bedrijfskolom zorg Eigenschappen van de zorg Omvang zorgsector Omvang bedrijfstak zorg Financiering en financiële relaties
4.2 Actoren in de zorg
Producten en diensten Structuur Toeleveranciers Structuur Zorgaanbieders Structuur Zorg Facilitators Relaties tussen actoren Afnemers
4.3 Marktkenmerken bedrijfstak zorg
Naar Naar Naar Naar Naar Naar Naar Naar
leeftijd opleiding sociale klasse samenstelling huishouden geslacht etniciteit stedelijkheid regio
Consumptiepatronen Aanbieders Trends aanbod en vraagkant
Regionale spreiding For-profit vs. Not-for-profit
Bereik van de bedrijfstak zorg
4.4 Werkgelegenheid in de zorg 4.5 Bedrijfstakvergelijkingen
Werkzame personen Kenmerken bedrijfstak Arbeidskenmerken
0.1/XXX/Amyyon
Ontwikkeling productie Ontwikkeling werkgelegenheid
Arbeidsparticipatie Personeelskosten Productiviteit Beloning
Ontwikkeling consumptie
27
Actoren
Observaties
0.1/XXX/Amyyon
Observaties “Actoren in de zorg” •
Binnen de zorg vormen de zorgaanbieders ruim 65 % van de omvang in euro’s en 85 % van de omvang in fte’s
•
De grootste toeleverende bedrijfstak van de zorgsector bestaat uit de financiële en zakelijke dienstverleners
•
De bedrijfstak zorg is fors versnipperd in kleine partijen
•
In de eerste lijn is een beweging zichtbaar naar concentratie en multidisciplinaire samenwerking
•
Ook in de ziekenhuisbranche is sprake van concentratie
•
Verzorging (VVT + GZ) is de grootste werkgever
•
Er heeft een sterke concentratie plaatsgevonden in de zorgverzekeraarbranche, maar nog steeds zijn meer dan 30 partijen daarin actief. De grootste vier hebben 90% van de markt in handen. Alle overige partijen zijn veel kleiner
28
Actoren
De zorgaanbieders vormen de grootste categorie actoren in de gezondheidszorg
Toeleveranciers
Zorgaanbieders
Zorg facilitators
€ 65 mrd; 725.000 fte2
€ 7 mrd; 80.000 fte
1e-lijns (behandeling extramuraal)
Overheid en uitvoeringsorganisaties
Apparatuur
Ziekenhuizen en GGZ
Zorgverzekeraars
Voedselwaren
VV&T en GZ (verzorging)
Onderwijs en onderzoek
Etc.
Overig
Belangenorganisaties
€ 17 mrd; 64.000 fte1
Professionele dienstverlening
(behandeling intramuraal)
Aantal fte dat binnen de bedrijfstak van de toeleverancier werkt voor de bedrijfstak Zorg. Berekend o.b.v. % van de totale omzet van de onderhavige bedrijfstak, aandeel loonkosten in omzet en gemiddelde loonkosten per fte in de bedrijfstak 2 Bewerking op basis van de aanname dat de deeltijdfactor voor kinderopvang, internaten, maatschappelijk en soc. cultureel werk en beleids –en beheersorganisaties gelijk is aan de totale gezondheids –en welzijnszorg NB Optellen van de omvang van de toeleveranciers en zorgverlening geeft dubbeltellingen omdat de waarde van de toeleveranciers als inkoop in de zorgverlening is meegenomen, de omvang van de bedrijfstak zorg is derhalve gelijk aan die van de bedrijfskolom Zorg
0.1/XXX/Amyyon
1
29
Actoren
Producten en diensten
Toeleveranciers
Producten en diensten van de toeleverende industrie Zakelijke en financiële dienstverlening
Voeding / Catering / Horeca
Medische apparatuur
Kredietverschaffing
Linnen
Apparatuur - levering, installatie, beheer
Bancaire diensten
Keukenvoorzieningen
Onderhoud
Vermogensbeheer
Restaurantvoorzieningen
Pensioenvoorziening
Schoonmaakdiensten
Applicatie en software - ontwikkeling, implementatie, beheer
Payroll dienstverlening
Voedingsmiddelen distributie
…
Adviesdiensten - legal
Catering services - food, non-food, dranken
Adviesdiensten - ICT
Logies
Adviesdiensten - organisatie
Verhuur zalen, banen e.d.
Adviesdiensten - financieel
…
Adviesdiensten - overig Accountant/auditdiensten Uitzend- en detacheringdiensten Verhuur/leasing diensten …
Drukwerk
Distributie stoom/gekoelde lucht
Web ontwikkeling site, applicaties
Installatie servicing
(Medische) congressen
Verontreinigingdiensten
Uitgeverijen -Vakliteratuur - ontwikkeling, distributie
Auto-industrie
Bouwactiviteiten - zorgspecifiek
Groot- en detailhandel vervoersmiddelen
Gespecialiseerde bouwactiviteiten
Groot- en detailhandel onderdelen
Utiliteitsbouw
Wassen/poetsen/slepen
Bouwinstallatie
Handelsbemiddeling
Bouwafwerking
Verhuur transportmiddelen
Project/planontwikkeling
Leasing transportmiddelen
Architecten, ingenieurs en technisch ontwerp en advies
Onderhoud en reparatie …
Woningaanpassingen
0.1/XXX/Amyyon
…
Grafisch ontwerp Reclamebureaus
Bouwactiviteiten - Nieuwbouw, verbouw, vernieuwbouw
Onderhoudsdiensten
Telecom - apparatuur, services
GWL services
…
Kleding en schoeisel
Slopen van bouwwerken, grondverzet en proefboren
Postverzorging / koeriers
Energie, water en milieu
Bouw/onderhoud/woningaanpassing
Terrein aanpassing
Media, post, communicatie
Groot/detailhandel/toelevering Schoonmaak/reinigingsdiensten …
… ICT, automatisering en apparatuur ICT hardware Domotica E-health dienstverlening Applicatieontwikkeling Systeemintegratie Assistentie bij ontwikkeling Databank activiteiten Zorgregistratie - software, implementatie en beheer EPD - software, implementatie en beheer Declaratie - software, implementatie en beheer Opleiding en training Reparatie en onderhoud
Inrichting (bedden, meubilair, etc.)
Computercentra en data-entry; webhosting
Farmacie
Toelevering materialen
Distributie
Installatie
Netwerkbeheer, computerbeveiliging, automatiseringsdiensten
Preparatie
Onderhoud
…
Registratie
Schilderwerkzaamheden
Adviesdiensten
…
…
Bron: CBS, Boer & Croon
30
Actoren
Producten en diensten
Zorgaanbieders
Producten en diensten van de eerstelijnszorg Actoren
Producten en diensten
Actoren
Producten en diensten
Huisartsen
• Diagnose en behandeling • Advies en begeleiding • Signalering • Ketenzorg i.s.m. secundaire zorg • Triage naar tweede lijn • Vormen: Visite; Consult; Telefonisch consult; Herhalingsrecept De zorg die plaatsvindt vanaf het begin van de zwangerschap tot en met de bevalling en het kraambed: • Prenatale zorg (screening, advies, begeleiding) • Natale zorg (begeleiding bevallingen) • Postnatale zorg (nazorg, kraamzorg) Gericht op het bereiken en handhaven van een optimale functionaliteit van de mond en de directe omgeving (wangen, kaakgewricht). • Controle, preventie en advies • Behandeling cariës • Implantaten • Correcties • Esthetische correcties • Distributie en uitgifte van geneesmiddelen • Fabricage geneesmiddelen • Advies…
Paramedische zorg
• Fysiotherapeutische zorg: behandelen van klachten aan het houdings- en bewegingsapparaat – Behandeling: Oefentherapie, fysische (o.a. ultrageluid) en manuele verrichtingen – Revalidatie – Advies • Oefentherapie t.b.v. mensen die last hebben van functiestoornissen in het bewegingsapparaat – Verbeteren van de lichaamshouding – Behandeling van pijnklachten – Informeren van de patiënt – Vormen: Mensendiecktherapie (ontspanningsoefeningen) en Cesaroefentherapie (vergroten spierkracht ) • Ergotherapie – Begeleiding bij (opnieuw) aanleren dagelijkse handelingen – Indicatiestelling – Preventie – Advisering en instructie bij hulpmiddelen • Diëtetiek: specialist in voeding en diëten, biedt advies t.a.v. verantwoord eten – Preventie: voorkomen van ziekte in bepaalde gezondheidssituatie – Advies bij herstel na ziekte. • Logopedie: alle aspecten van verbale communicatie (stem, spraak, taal en gehoor) en mondfuncties – Behandeling/ begeleiding bij spraakstoornissen – Eet- en slikproblematiek ouderen
Verloskundige zorg
Tandartsen
0.1/XXX/Amyyon
Apothekers
Bron: Vektis, RIVM
31
Actoren
Producten en diensten
Zorgaanbieders
Producten en diensten van de ziekenhuizen
0.1/XXX/Amyyon
Ziekenhuisspecialismen • Inwendige geneeskunde
• Dermatologie
• Vaatchirurgie
• Cardiologie
• Keel-, neus-, oorheelkunde
• Endocrinologie
• Longziekten
• Oogheelkunde
• Hematologie
• Reumatologie
• Revalidatie
• Hepatologie
• Allergologie
• Radiologie
• Immunologie
• Maag-Darm-Leverartsen
• Radiodiagnostiek
• Kinderchirurgie
• Anesthesiologie
• Radiotherapie
• Nefrologie
• Heelkunde
• Cardio-thoracale chirurgie
• Oncologie
• Urologie
• Klinische chemie
• Thorax chirurgie
• Orthopedie
• Pathologische anatomie
• Neurochirurgie
• Klinische geriatrie
• Intensivisme, inwendige geneeskunde
• Plastische chirurgie
• Klinische genetica
• Verloskunde en gynaecologie
• Nucleaire geneeskunde
• Kindergeneeskunde, algemeen
• Mondziekten/kaakchirurgie
• Psychiatrie
• Dentomaxillaire orthopedie
• Neurologie
• Neonatologie
• Intensivisme, niet inwendige geneeskunde • Traumatologie • Pijnbestrijding • Overige specialismen
Bron: Nivel
32
Actoren
Producten en diensten
Zorgaanbieders
Producten en diensten van de GGZ
Actoren
Producten en diensten
Algemeen psychiatrisch ziekenhuis (APZ)
Preventie
Kinder en Jeugdpsychiatrie
Verpleging
Behandeling
Behandelingen kunnen worden getypeerd op basis van de verrichtingen die plaatsvinden Residentieel
>50% van de verrichtingen betreft opnamen (klinisch) of verblijf (beschermd wonen)
Gemengd residentieel
Opname of verblijf vormt minder dan 50% van het aantal verrichtingen tijdens behandeling. Daarnaast vindt ambulante of deeltijd behandeling plaats
Deeltijd
Dagbehandeling in een klinische omgeving, zonder opname of verblijf
Ambulant
Uitsluitend ambulante verrichtingen
.
Huisvesting RIAGG Regionale Instelling voor Beschermd Wonen (RIBW) Psychiatrische Afdeling Alg. Ziekenhuis (PAAZ) Forensische psychiatrie
Crisisopvang Resocialisatie Ambulante GGZ Begeleiding en ondersteuning Verslavingszorg Bemoeizorg Forensische psychiatrie
Psychotherapeuten Psychiaters
0.1/XXX/Amyyon
Psychologen
Bron; NZa; GGZ Nederland; www.ggzbeleid.nl
33
Actoren
Producten en diensten
Zorgaanbieders
Producten en diensten van de verpleging, verzorging, thuiszorg en gehandicaptenzorg Langdurige zorg • • • • • •
Beschut wonen met begeleiding Beschut wonen met (intensieve) begeleiding en (intensieve/uitgebreide) verzorging Beschermd wonen met intensieve dementiezorg Beschermd wonen met intensieve verzorging en verpleging Beschermd wonen met zeer intensieve zorg, vanwege specifieke aandoeningen, met de nadruk op begeleiding Beschermd wonen met zeer intensieve zorg,vanwege specifieke aandoeningen, met de nadruk op verzorging/verpleging
Thuiszorg • •
Verpleging Huishoudelijke verzorging
• •
Persoonlijke verzorging Gespecialiseerde verzorging.
Gehandicaptenzorg
Kortdurende zorg
0.1/XXX/Amyyon
• •
Herstelgerichte verpleging en verzorging Beschermd verblijf met intensieve palliatiefterminale zorg
• • • • • • •
Wonen (al dan niet besloten wonen) Ondersteunende begeleiding Activerende begeleiding Persoonlijke verzorging Verpleging Gedragsregulering Behandeling
Noot: Welzijnszorg is ook een veelgenoemd begrip om bepaalde onderdelen van de zorg te duiden. Echter in de bronnen worden zeer uiteenlopende definities gehanteerd; zo gebruikt het CBS deze term voor alle niet curatieve zorg; anderen verstaan er alleen kinderopvang, jeugdzorg en voorzieningen voor gehandicapten onder. In dit rapport zal welzijnszorg niet als een aparte zorgcategorie worden meegenomen. Bron: Vektis
34
Actoren
Producten en diensten
Zorgaanbieders
Producten en diensten van de overige ondersteunende, openbare en preventieve zorg
Arbo •
Verzuimbegeleiding
•
Risico-inventarisaties t.a.v. werksituaties
•
Aanstellingskeuringen
•
Advies
Jeugdzorg
• • • • • •
Consultatiebureaus Preventie (vaccinaties, overgewicht, voeding, beweging etc.) Begeleiding van jongeren en ouders Bescherming Signalering Advies
0.1/XXX/Amyyon
Preventie
GGD’en voeren in opdracht van gemeenten taken uit in de openbare gezondheidszorg • Jeugdgezondheidszorg • Ondersteuning OGGZ • Bevordering gezond leven en bewegen • Bestrijding infectieziekten • Rijksvaccinatieprogramma’s • Reizigersadvisering en -vaccinaties • Lokale en nationale monitor gezondheid • Bevolkingsonderzoek • GGD Kennisnet tbv professionals • Medische Opvang Asielzoekers • Forensische geneeskunde • Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen • Vakblad over gezondheid en maatschappij
Medische Laboratoria
Diagnostiek t.b.v. ziekenhuizen en overige zorgverleners • Cyto-histologie • Klinische chemie • Biochemie • Medische Microbiologie • Medische research • Forensisch laboratorium • Tandtechnisch laboratorium Ambulancediensten
•
Ziekenvervoer
Bron: CBS, Productboek GGD, RIVM
35
Actoren
Producten en diensten
Zorgfacilitators
Producten en diensten van de zorgfacilitators Zorgverzekeraars …….
Belangenorganisaties
Inkopen van zorg
Brancheorganisaties
Inkooponderhandeling B-segment zorg
Informatie omtrent beleid en ontwikkelingen in de branche
Basisverzekering
Lobby en belangenbehartiging naar overheden en verzekeraars
Aanvullende verzekeringen Administratie
Ondersteuning bij kwaliteitsverbetering door metingen, databeheer, benchmarking, kwaliteitsrapportages
Restitutie medische kosten
Congressen, seminars
Informatie, advies en verwijzing
(toegang tot) beroepsgroeppublicaties
Bemiddeling overige servicediensten
…
…
Patiëntenorganisaties
Zorgkantoren
Belangenbehartiging naar overheden, zorgverleners en zorgverzekeraars
Inkopen AWBZ zorg
Informatie en verwijzing t.a.v. instellingen
Informeren verzekerden over aanbod en AWBZ regelingen
Informatie t.a.v. ziektebeelden
Uitvoeren subsidieregelingen, w.o. PGB
Informatie over beleid, stelsel, regelingen, subsidies etc.
Zorgtoewijzing en wachtlijstbeheer
Rechtsbijstand
…
Stimuleren van informatie-uitwisseling tussen patiënten, d.m.v. webfora, bijeenkomsten en congressen, nieuwsbrieven etc.
Overheid Beleid t.a.v. gezondheidszorg
Lotgenotencontact …
Informatie voor de burger over beleid, kwaliteit, wachtlijsten etc.
Onderwijs en Onderzoek
Financiering van vnl. preventieve zorg (via bedrijftak zorg)
Onderwijs
Bewaken kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg
Lager en middelbaar beroepsonderwijs
…
Hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs
Gemeenten
Stages, co-schappen, specialisatieopleiding
Indicatiestelling WMO zorg
Afstemming met universitair onderzoek
Informatie, advies en cliëntondersteuning
…
Ondersteuning van mantelzorgers en vrijwilligers
0.1/XXX/Amyyon
Voorzieningen, w.o. woningaanpassing, rolstoelen, scootmobielen, huishoudelijke hulp, dagbesteding, maaltijdvoorziening, sociale alarmering en vervoersvoorzieningen
Onderzoek Onderzoek naar vernieuwing en verbetering van behandeling van ziekten
Maatschappelijke opvang
R&D medische technologie (medische apparatuur en hulpmiddelen, nanotechnologie, etc.
Ondersteuning voor de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ) en verslavingszorg
R&D procesvoering en organisatie medische diensten, incl. pilot-projecten
…
R&D Biotechnologie (gentechnologie, stamceltechnologie, etc.) …
36
Actoren
Structuur Zorg
Door de hoge arbeidsintensiteit bij de zorgaanbieders is hun aandeel in de werkgelegenheid relatief groter dan in de productie
Productie van de zorg € 72 mrd
Werkgelegenheid in de zorg ca 0,9 mln fte
Zorgfacilitators
Toeleveranciers
Toeleveranciers (inkoop zorgaanbieders)
Zorgfacilitators
Zorgaanbieders (kosten excl. inkoop)
Zorgaanbieders
0.1/XXX/Amyyon
Binnen de zorg vormen de zorgaanbieders ruim 65 % van de productie in euro’s en 85 % van de werkgelegenheid in fte
Bron: CBS 2008; Zie voor detaillering verder in dit rapport
37
Actoren
Structuur Toeleveranciers
De farmacie is de grootste toeleverende bedrijfstak van de zorgsector Aantal bedrijven in toeleverende sectoren naar omvang in aantal medewerkers in 20082
Inkoopbestedingen door de zorg in 2008 (x € mln) en het aandeel van de afzet aan de zorg in de totale intermediaire afzet per sector (%) 3,6%
Chemie (vnl Farmacie)
2,1% 45,0%
Bouw Medisc he en maatsc happelijke diensten
1600
3,7% 4,4% 3,4% 3,2% 24,4% 5,2% 0,8% 1,8% 1,1% 8,2% 1,1% 0,3% 8,0% 3,8% 1,6% 0,8% 3,0% 0,7%
Uitzendbureaus & arbeidsbemiddeling Media, Post, telecommunic atie Voeding Water, Energie Medisc he mac hines en apparatuur Cultuur en recreatie Professionele dienstverlening Financ iele dienstverlening Bewerking basismaterialen Horeca Auto's en transport Primaire sector Kleding en schoeisel Overheid en publieke diensten fac ilitaire dienstverlening Machines en apparatuur (exc l medisch) Inventaris Overig
1800
1400 1200
Groot 1000
500
1000
1500
0.1/XXX/Amyyon
Inkoopbestedingen (€ x mln)
Klein
800
Eenpitter 600 400 200 0 Medische apparaten en instrumenten
2
0
Midden
2000
2500
Farmacie
Indeling groot-midden-klein-eenpitter:
Groot: > 100 werkzame personen Midden: 20-100 werkzame personen Klein: < 20 werkzame personen Eenpitter: 1 werkzame personen
Bron: CBS
38
Actoren
Structuur Toeleveranciers
De farmacie is in euro’s de grootste toeleverancier van de zorg, maar er zijn relatief weinig banen gemoeid met farmacie
Omvang inkoop door de zorg € 17 mrd (2008)
overig Financiele dienstverlening
C hemie (incl Farmacie)
Werkgelegenheid bij toeleveranciers van de zorg ca. 64.000 fte2 (2008)
Financiele dienstverlening
Overig
C hemie (incl Farmacie)
Professionele dienstverlening
Bouw
C ultuur en recreatie
Medische en maatschapp. diensten
Medische machines en apparatuur
Arbeidsbemiddeling
Water, Energie Voeding
Media, Post, telecom
Medische en maatschappelijke diensten
Horeca Uitzendbureaus & arbeidsbemiddeling
Media, Post, telecommunicatie C ultuur en recreatie Medische machines en apparatuur
Bouw
Professionele dienstverlening
1Exclusief
BTW fte dat binnen de bedrijfstak van de toeleverancier werkt ten behoeve van de bedrijfstak Zorg. Berekend o.b.v. % van de totale omzet van de onderhavige bedrijfstak, aandeel loonkosten in omzet en gemiddelde loonkosten per fte in de bedrijfstak Bron: CBS
0.1/XXX/Amyyon
2Aantal
39
Actoren
Structuur Zorgaanbieders
Verzorging (VV&T en GZ) is de grootste werkgever binnen de bedrijfstak Zorg 1e-lijn (behandeling extramuraal)
€ mrd
Fte (*1000)
Huisartsenpraktijken
2,4
13
Tandartsenpraktijken
2,1
15
Fysiotherapiepraktijken
1,2
13
Leveranciers geneesmiddelen
Omvang in 2007 € 65 mrd
Ziekenhuizen en GGZ (behandeling intramuraal) Ziekenhuizen
Overig 1e-lijn
Overig2
0,4
5
Totaal
23,2
17
Paramedische en verloskundige praktijken
1,6
6
Leveranciers therapeutische middelen
2,7
PM
Totaal
16
64
€ mrd
Fte (*1000)
14,1
232
GGD
10,1
156
ARBO en reïntegratie
4,0
76
GZ
6,7
96
Overig1
PM
PM
Totaal
20,8
335
VV&T V&V Thuiszorg
197 64
4,9
VV&T (Verzorging)
18,3 4,5
.
Apotheken
Fte (*1000)
GGZ
6
Verzorging
€ mrd
266
Overig: privéklinieken, abortusklinieken, oncologische –en gezondheidscentra (inschatting fte op basis van aantal banen; productie op basis van gemiddelde productie in de zorg)
2
Behandeling
Omvang in 2007 ca. 725.000 fte Overig 1e-lijn
Verzorging
Behandeling
Overig
€ mrd
Fte (*1000)
0,8
6
1
10
Jeugdzorg
1,2
22
Overig4
1,8
25
Totaal
4,8
63
Overig: medische laboratoria, ambulancediensten, verstrekkers ondersteunende diensten (inschatting fte op basis van aantal banen; productie op basis van gemiddelde productie in de zorg)
0.1/XXX/Amyyon
4
1
Overig: instellingen voor revalidatie, dagopvang etc. Bronnen: CBS, SFK, CVZ, IMS Health, Monitor Huisartsenzorg 2008, Arbeid in Zorg en Welzijn 2008
40
Actoren
Structuur Zorgaanbieders
Medewerkers in de 1e-lijn hebben verreweg de hoogste gemiddelde productie Productie per fte bij de zorgaanbieders in 2007 x € 1.000
0
50
100
150
200
250
300
1e-lijn Productie/fte
Ziekenhuizen en GGZ
VV&T en GZ
Productie/fte (exc lusief levering genees -en hulpmiddelen)
Overig
0.1/XXX/Amyyon
De relatief lage productie in de VV&T en GZ ligt met name aan het grote aantal fte; waarvan het grootste deel verpleegkundig en verzorgend personeel. Bronnen: CBS, SFK, CVZ, IMS Health, Monitor Huisartsenzorg 2008, Arbeid in Zorg en Welzijn 2008; bewerking Boer & Croon
41
Actoren
Structuur Zorgaanbieders
De 35.000 bedrijven in de bedrijfstak Zorg bestaan voor een groot deel uit eenpitters, met name in de eerste lijn Verdeling van aantal bedrijven in de Bedrijfstak Zorg gesegmenteerd naar omvang in medewerkers1 Groot
Midden
Klein
Eenpitter
In de bedrijfstak zorg zijn ca. 35.000 bedrijven actief
2
• Deze 35.000 bedrijven bestaan voor het grootste deel uit vrijgevestigde beroepsbeoefenaren in de 1e-lijn
NL totaal Industrie Zak. dienstv. Horeca Onderwijs Zorg totaal
1e-lijn
1e-lijn
Ziekenhuizen en GGZ VV&T en GZ
Ziekenhuizen en GGZ
Overig
VV&T en GZ Overig 0%
20%
40%
60%
80%
0.1/XXX/Amyyon
1
Bron: CBS Bedrijven 2008
100%
Indeling groot-midden-klein-eenpitter:
Groot: > 100 werkzame personen Midden: 20-100 werkzame personen Klein: < 20 werkzame personen Eenpitter: 1 werkzame personen Mogelijk wordt dit beeld vervuild door ‘slapende eenpitters’
2
42
Actoren
Structuur Zorgaanbieders
De bedrijfstak is voor een groot deel versnipperd in kleine partijen 1e- lijn1 Aantal bedrijven
Behandeling1
Gemiddelde omvang
Aantal bedrijven
Gemiddelde omvang
(aantal fte) Huisartspraktijken
(aantal fte)
3,0 1556
Ziekenhuizen
Tandartspraktijken
2,8
Fysiopraktijken
1,5
Praktijken paramedici
1,7
GGZinstellingen
overig
5.000
0
0
10
600
20
400
200
0
0
Verzorging1,2 Aantal bedrijven
13
14,5
Apotheken 10.000
444
500
Overig1
Gemiddelde omvang
Aantal bedrijven
Gemiddelde omvang
(aantal fte) V&V
GGD
0.1/XXX/Amyyon
1000
500
0
9
Jeugdzorg
483
64 NB
Overig
NB
0
176
ARBO
77
GZ Overig
(aantal fte)
217
Thuiszorg
1.000 1.500 2.000
200
400
600
1500
1000
500
0
Cijfers 2006 inclusief ca 300 één-pitters (alfa-hulpen) Bron: CBS Bedrijven; Banen van werknemers; Gezondheid en welzijn (voor deeltijd %) 2008 Deeltijd % V&V en T inschatting o.b.v. rapport Prismant: Arbeid, Zorg en Welzijn 2008
0
50
100
150
200
1
2Thuiszorg
43
Actoren
Structuur Zorgaanbieders
Fusies hebben de afgelopen jaren tot schaalvergroting en concentratie in de ziekenhuisbranche geleid Aantal ziekenhuizen 1990 - 2009 •
•
Als gevolg van een groot aantal fusies is het aantal ziekenhuizen in de afgelopen jaren aanzienlijk gedaald Daarmee is de gemiddelde omvang van de Nederlandse ziekenhuizen toegenomen
180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 1990
1999
2009
Gemiddeld aantal bedden per ziekenhuis 1990 - 2009 500 450 400 350 300
0.1/XXX/Amyyon
1990
1999
2009
Bron: RIVM, Boer & Croon database
44
Actoren
Structuur Zorgaanbieders
Het aantal ZBC’s is met name tussen 2004 en 2007 zeer sterk toegenomen
150
Aandeel ZBC’s in totale omzet per specialisme in 2005 (A-segment) Aandeel ZBC's (%)
Aantal ZBC's
Ontwikkeling van het aantal ZBC’s 2000-2008
100
50
15 10 5
0
D
A
lle rg
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
ol og er ie m at O ol og og Pl he ie as el tis k un ch e de ch Pa ir ur th gi .a e na to m O ie rt ho K N pe O -h di e ee A lk ne u nd st N he e uc s l. io lo ge gi ne e es ku nd R e ad io lo gi e
0
A-segment
B-segment
Algemene ziekenhuizen
86,7 %
92,4 %
Academische ziekenhuizen
12,2 %
3,7 %
ZBC’s
0,3 %
1,9 %
Overige instellingen
0,8 %
2,0 %
Aandeel ZBC’s in totale omzet per specialisme in 2005 (B-segment) Aandeel ZBC's (%)
Percentage van de omzet 2005 in het A-segment en het B-segment per categorie instelling
30 20 10
0.1/XXX/Amyyon
D
er Pl m as at tis ol ch og e ie ch A ir ne ur st gi he e s io O lo og gi he K e lin el ku is ch nd e e ge ri at rie R ad io lo gi O e rt h M o ed pe is di N ch eu e e r ol m og ic ro ie b K io N l O og -h ie ee lk un de
0
Bronnen: NZa; NVZ; IGZ
45
Actoren
Structuur Zorgaanbieders
In de eerste lijn is een beweging zichtbaar naar concentratie en multidisciplinaire samenwerking
Huisartsenpraktijken worden groter
Multidisciplinaire samenwerking neemt toe
Aantal werkzame huisartsen naar praktijkvorm, 1998-2008 2.000
10.000 8.783
9.000 8.000
Verschijningsfrequentie van MOED (Meerdere disciplines onder één dak)
7.456
1.800 1.600
7.107
7.000
1.400
6.000
1.200
5.000
1.000
4.000
Totaal
1371 1108
800
Totaal
600
3.000 Groepspraktijk
MOED-3+ 400
2.000 Duopraktijk
MOED-2 200
1.000 Solopraktijk
0 1998
2003
2008
N.b.
MOED-1
0 1998
2004
2008
0.1/XXX/Amyyon
De sterke toename in MOED-2+ en 3+ wijst er op dat de stijging van het aantal bij multidisciplinaire samenwerking (para)medici nog beduidend groter is dan het aantal MOED’s
Noot: MOED-1/2/3+: Huisarts + 1/2/3+ andere disciplines Bron: NIVEL
46
Actoren
Structuur Zorgaanbieders
Tegen de concentratietrend van de verzorging en verpleging in, worden thuiszorgorganisaties gemiddeld steeds kleiner De afgelopen 15 jaar heeft er een duidelijke concentratie plaatsgevonden in de verzorging en verpleging. Thuiszorgorganisaties worden gemiddeld kleiner door sterke toename van relatief kleine nieuwe toetreders. Aantal verpleeginstellingen
Aantal thuiszorgorganisaties1
1994
1994
1994
1996
1996
1996
1998
1998
1998
2000
2000
2000
2002
2002
2002
2004
2004
2004
2006
2006
2006
2008
2008
2008
0
0.1/XXX/Amyyon
Aantal verzorginstellingen
1Thuiszorg
50
100
150
200
250
0
500
1000
1500
0
200 400 600 800 1000
inclusief ca 300 één-pitters (alfa-hulpen)
Bron: CBS - bedrijven
47
Actoren
Structuur Zorg Facilitators
Bij de ‘faciliterende’ actoren zijn ca. 80.000 fte werkzaam Overheid & Uitvoeringsorganisaties Kern ministerie
200
RIVM
300
1200
CVZ
55
250
Nivel
11
150
CBG
33
150
160
320
29
190
5
160
IGZ
42
386
NZa
31
269
CIZ
180
2.250
CKZ
0,75
5
RVZ
3
30
Inspectie Jeugdzorg
4
46
DBC Onderhoud
3
45
Kwaliteitsinst. CBO
10
60
College Bouw
10
80
Overig
6
60
Totaal
1.200
6.950
Gezondheidsraad
0.1/XXX/Amyyon
3 4 5 6
Productie € 7 mrd Zorgverzekeraars
Belangenorg. Overh. & Uitv.
1100
199
CIBG
2
113
Fte2,3
ZonMw
NVI
1
€mln
Zorgverzekeraars Onderw. & Onderz.
Omvang ca. 80.000 fte BelangenOverh. & org. Uitv. Zorgverzekeraars
Onderw. & Onderz.
€mln
Fte3
Zorgverzekeraars 1.400 14.000 Zorgkantoren
Onderwijs & Onderzoek
€mln
Universiteiten
700
Hogescholen
500
Fte
42.000
MBO
1.200
Onderzoek1
1.700
10.000
Totaal
4.100
52.000
Belangenorganisaties
€ mln
Fte
Beroepsgroep verenigingen
1306
2.5004
Patiëntenverenigingen
2406
4.7005
Totaal
3706
7.200
Onderzoeksactiviteiten binnen de industrie worden meegerekend bij het bepalen van de omvang van onderzoek binnen de zorgsector Waar niet bekend: omrekening werkzame personen naar fte o.b.v. 80% deeltijd Aanname: productie per medewerker € 100.000 Gebaseerd op ca 55 beroepsgroep-verengingen (artsennet.nl), met een gemiddelde omvang van 30 fte (steekproef) plus een correctie voor (tijdelijke) werkgroepen O.b.v. 19300 vrijwilligers (bron: NPCF) á 1 dag/week, plus ca 800 FT krachten (schatting) in ca 400 organisaties (bron: NPC) Op basis van aantal FTE * €42.700 (gem. loonkosten zorgpersoneel) * 1,2 (opslagfactor)
Bronnen: CBS 2007, Vektis, artsennet.nl, NPCF, websites en jaarverslagen, VWS
48
Actoren
Structuur Zorg Facilitators
Verzekeraars uitgelicht
Ondanks de zeer sterke concentratie van het aantal zorgverzekeraars zijn er nog steeds meer dan 30 actief Het aantal zorgverzekeraars is tussen 1990 en 2007 met zo’n 70 % gedaald
Ontwikkeling van het aantal zorgverzekeraars
Marktaandelen 2002
% Verzekerden
Achmea
18%
CZ
13%
VGZ
13%
Menzis
11%
Agis
11%
Totaal top-5
66%
2009
% Verzekerden
Achmea
29%
Uvit
26%
CZ-DLO
20%
Menzis
15%
De Friesland
3%
Totaal top-5
93%
0.1/XXX/Amyyon
De top 4 zorgverzekeraars nemen gezamenlijk 90% van het aantal verzekerden voor hun rekening. Dit betekent dat de overige zorgverzekeraars elk gemiddeld zo’n kleine 60.000 verzekerden vertegenwoordigen, t.o.v. gemiddeld 2 tot 3 miljoen bij de top vier Bron: Vektis, NZa, ZN
49
Actoren
Structuur Zorg Facilitators
Verzekeraars uitgelicht
Nederland telt 32 zorgkantoorregio’s, daarvan zijn er 26 ondergebracht bij de 4 grootste zorgverzekeraars Zorgkantoorregio’s per zorgverzekeraar
0.1/XXX/Amyyon
Achmea
• • • • • •
Drenthe Flevoland Kennemerland Rotterdam Zaanstreek Waterland Zwolle
Agis
• • • •
Amsterdam Utrecht ‘t Gooi Apeldoorn/Zutphen
Uvit
• • • • • • •
Midden-Brabant Midden-Holland Nijmegen Noord-Holland Noord Noordoost-Brabant Noord- en Midden-Limburg Waardenland
CZ
• • • • • •
Haaglanden West-Brabant Zeeland Zuidoost-Brabant Zuid-Hollandse eilanden Zuid-Limburg
Menzis
• Arnhem • Groningen • Twente
DSW
• Delft Westland Oostland • Nieuwe Waterweg-Noord
Zorg –en Zekerheid
• Amstelland en De Meerlanden • Zuid-Holland Noord
De Friesland
• Friesland
Salland
• Midden-IJssel
Zorgkantoorregio’s 2008
Bron: RIVM; ZN; diverse websites zorgverzekeraars
50
Actoren
Structuur Zorg Facilitators
Belangenorganisaties uitgelicht
In vergelijking met verenigingen voor de gehele bevolking, zoals Natuurmonumenten, hebben patiëntenverenigingen een lager aantal leden Aantal leden patiëntenverenigingen (x 1000) 2008
Aantal medewerkers beroepsverenigingen 2008
3.900
150
880 100
100
50
50
NM P G LH GD V N A ed ct e r iz la G nd GZ N N ed V er Z la nd V& VN VG N LV G
K
Ne d V .V er e r . Op . v e n an NL O ba Ma V e rde ar k el r v On aa R O e ni a n d e r s A gin Ad rw ij v (o g rg v a oca s an n t is B a en at n ie k e ad n vi es )
O
NC V N st VV eo S po A VS ro nt r se op N Ve os a re n ni a gi ng
NF Sa K ld o Pe r
er .
VN
t. v
D
Lo
ng
pa
NP V
0
As tm a
Na tu u
rm on
AN um W B en te n
0
Verenigingen buiten de bedrijfstak zorg
0.1/XXX/Amyyon
Verenigingen binnen de bedrijfstak zorg
Bronnen: NPCF; diverse websites, jaarverslagen
51
Actoren
Relaties tussen actoren
Het merendeel van de geldstromen loopt via de verzekeraars de rijksoverheid en gemeenten Primaire actoren en geldstromen in de zorgsector
€ 0,9 mld € 0,3 mld € 1,4 mld (WMO)
€ 17,4 mld
Zorgaanbieders
Belangenorganisaties voor de zorg
€ 1,7 mld
Gemeentelijke overheden
€ 0,5 mld
1
€ 51,8 mld € 3,2 mld (overig)
Toeleveranciers van de zorg
Onderzoek
Financiers Zorgvan de zorg verzekeraars
€ 4,0 mld
€ 0,2 mld (Collegegelden)
Zorgonderwijs € 2,4 mld
Rijksoverheid
€ 0,3 mld (bedrijven/inst.)
€ 1,9 mld
€ 2,8 mld
€ 63,8 mld 2
0.1/XXX/Amyyon
€ 0,6 mld
Zorgconsument / burger
1
Perifere aanbieders
2 AWBZ
€ 22.3 mld
AWBZ-premie
€ 22.3 mld
Zvw
€ 26.3 mld
Zvw-premie
€ 26.3 mld
Aanv.verz.
€ 3.2 mld
Aanv.verz.
Overige fin.
€ 3.2 mld
Ov.bel./premies
Noot: Het schema is een vereenvoudiging van de werkelijkheid; dubbele functies van bepaalde actoren zijn ondergebracht bij de primaire functie. De kleine stromen zijn alleen gekwantificeerd als deze bekend zijn. Bron: CBS 2007
€ 3.2 mld € 12.0 mld
52
Bedrijfskundige omschrijving van de zorg Agenda Bedrijfskundige omschrijving van de zorg 4.1 Hoofdlijnen van de zorg
Betaling van de zorg Bedrijfskolom zorg Eigenschappen van de zorg Omvang zorgsector Omvang bedrijfstak zorg Financiering en financiële relaties
4.2 Actoren in de zorg
Producten en diensten Structuur Toeleveranciers Structuur Zorgaanbieders Structuur Zorg Facilitators Relaties tussen actoren Afnemers
4.3 Marktkenmerken bedrijfstak zorg
Consumptiepatronen Aanbieders Trends aanbod en vraagkant
Naar Naar Naar Naar Naar Naar Naar Naar
leeftijd opleiding sociale klasse samenstelling huishouden geslacht etniciteit stedelijkheid regio
Regionale spreiding For-profit vs. Not-for-profit
Bereik van de bedrijfstak zorg
4.4 Werkgelegenheid in de zorg 4.5 Bedrijfstakvergelijkingen
Werkzame personen Kenmerken bedrijfstak Arbeidskenmerken
0.1/XXX/Amyyon
Ontwikkeling productie Ontwikkeling werkgelegenheid
Arbeidsparticipatie Personeelskosten Productiviteit Beloning
Ontwikkeling consumptie
53
Markt
Observaties
0.1/XXX/Amyyon
Observaties “Marktkenmerken bedrijfstak zorg” •
De zorgconsument betaalt ruim 85% aan de zorgaanbieders via premies en eigen betalingen
•
Leeftijd en positie op de sociaal-maatschappelijke ladder hebben de grootste invloed op de zorgconsumptie patronen
•
Vrouwen consumeren meer zorg dan mannen, maar vooral omdat ze langer leven (en daardoor meer ouderenzorg consumeren)
•
De zorg is geografisch ongelijk verdeeld over Nederland en niet altijd volgens een eenvoudig verklaarbaar patroon
•
Actoren met winstoogmerk creëren 30% van de productie en 40% van de toegevoegde waarde van de bedrijfstak zorg – For-profit instellingen € 0,9 mrd – Maatschappen en praktijken € 18,3 mrd
•
Voor de komende jaren worden significante verschuivingen verwacht in voorkeuren van de consument – De volgzame zorgconsument zal in aantallen afnemen – De maatschappijkritische consument zal voorlopig constant blijven, maar op termijn ook dalen – De pragmatische zorgconsument zal flink aan terrein winnen
54
Markt
Afnemers
Van € 65 mrd wordt € 56 mrd betaald door de consument via premies en eigen betalingen Overheid koopt voor ca. € 6,5 mrd zorg in
Bedrijven kopen voor ca. € 1 mrd zorg in
overig 0,6
1,4
0,4
Ziekenhuizen
Overig
Ouderenzorg
GGZ
1,6 1,2 0,5
GGD
0,9
Jeugdzorg
0,8
ARBO
Gehandicapte nzorg
Overheid
Bedrijven
Overig 1,5
Noot: Het gaat hier om degenen die de zorg betalen, dit hoeft niet overeen te komen met degenen die de zorg ook daadwerkelijk ontvangen
6,5
Overig: Capaciteitshuur, wachtlijstbemiddeling etc.
1
56
Overheid: uitgaven uit overheidsbudget Bedrijven: ARBO 870 miljoen, aangevuld naar 1 miljard voor overig (is schatting)
0.1/XXX/Amyyon
Consument: betalingen via premies en eigen betalingen (ZVW, AWBZ, aanvullende verzekering en eigen betalingen)
NL Consument
Overig: onder andere buitenlandse consument Bron: CBS Zorgrekeningen 2007
55
Markt
Consumptiepatronen
Omvang en soort zorguitgaven hangen sterk samen met leeftijd Zorguitgaven zijn sterk afhankelijk van leeftijdsgroep
Psychische stoornissen komen met name voor bij de arbeidspopulatie en 85-plussers
Gem. zorgkosten per inwoner naar leeftijd en sector, 2005
Gem. zorgkosten per inwoner naar leeftijd en diagnose, 2005
85+
75-84
Infectieziekten en parasitaire ziekten Nieuwvormingen
Ziekenhuiszorg en medisch specialistische zorg
Endocriene, voedings en stofwisselingsziekten Bloed en bloedvormende organen
Ouderenzorg
Psychische stoornissen Zenuwstelsel en zintuigen
65-74
Hartvaatstelsel
Jeugdzorg
Ademhalingswegen
45-64
Spijsverteringsstelsel
Genees- en hulpmiddelen, lichaamsmaterialen
25-44
Urogenitaal systeem Zwangerschap, bevalling en kraambed Huid en subcutis
Overig
15-24 Bewegingsstelsel en bindweefsel C ongenitale afwijkingen
Gew. Gem. € 4.200 p.p.
1-14
Aandoeningen perinatale periode Symptomen en onvolledig omschreven ziektebeelden Ongevalsletsel en vergiftigingen
0 0
10
20
30
0.1/XXX/Amyyon
Zorgkosten per persoon per jaar in € (x 1000)
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Niet toewijsbaar / Niet ziekte gerelateerd
Bron: RIVM, “Kosten van Ziekten”, 2005
56
Markt
Consumptiepatronen
Consumptiepatronen van verschillende typen zorg hangen sterk af van leeftijd Relatieve verdeling van de zorgconsumptie per leeftijdscategorie Typen zorg meer gebruikt door ouderen >65 jr
100% 90%
<65jr
80% 70% 60% 50% 40% 30%
65 jaar en ouder 45 tot 65 jaar
20%
25 tot 45 jaar 10%
15 tot 25 jaar 0 tot 15 jaar
0% NL bevolking naar leeftijd
Jeugdzorg
0.1/XXX/Amyyon
Totaal zorg
Gehandicaptenzorg
Openbare gez.zorg en preventie
Eerstelijnszorg
Geestelijke gezondheidszorg
Genees- en hulpmiddelen
Ziekenhuis- en med.spec.zorg
VV&T
Ambulancezorg en vervoer
Bron: “Kosten van Ziekten”, RIVM 2008 (basis: CBS zorgrekeningen 2005)
57
Markt
Consumptiepatronen
Alleen bij tandartsbezoek neemt zorgconsumptie juist af met toenemende leeftijd Relatieve verdeling van de zorgconsumptie per medisch professional, per leeftijdscategorie1 100% >65 jr
90% 80%
<65jr
65 jaar en ouder
70% 60%
45 tot 65 jaar
50% 25 tot 45 jaar
40% 30%
15 tot 25 jaar 20% 10%
0 tot 15 jaar
0% NL bevolking naar leeftijd
Tandarts
Huisarts
Spec ialisten Fysiotherapie 2 zorg
Ziekenhuis opnamen
Huisarts, Specialistenzorg, tandarts en fysiotherapie: op basis van totaal aantal contacten met zorgaanbieder Ziekenhuisopnamen: op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis. Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden.
1
2
Medisch specialisten werkzaam in Ziekenhuizen
0.1/XXX/Amyyon
Medicijnen: consumptie in euro’s Bron: CBS 2008
58
Markt
Consumptiepatronen
Zorgconsumptie is hoger bij lager opgeleiden, wederom m.u.v. tandartsenzorg Relatieve verdeling van de zorgconsumptie naar opleidingsniveau1 100% 90%
hbo-wo
80% 70%
havo-mbo-vw o
60% 50%
mavo
40% 30% vbo 20% 10% basisonderwijs
0% NL bevolking naar opleidingsniveau
Ziekenhuis opnamen
Specialisten zorg
Huisarts
Tandarts
Fysiotherapie
1Huisarts,
Specialistenzorg, tandarts en fysiotherapie: op basis van totaal aantal contacten met zorgaanbieder Ziekenhuisopnamen: op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis.Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden.
0.1/XXX/Amyyon
Medicijnen: consumptie in euro’s Bron: CBS - 2008
59
Markt
Consumptiepatronen
Zorgconsumptie neemt af met de ‘hogere’ positie op de sociaalmaatschappelijke ladder, met uitzondering van tandartszorg Aantal contacten/opnamen per persoon naar zorgtype per sociaal economische klasse1 25
Hooggeschoolde hoofdarbeid Overige hoofdarbeid Kleine zelfstandigen
20
Geschoolde handarbeid
15
Half-/ongeschoolde handarbeid Werkloze beroepsbevolking
10
Onderwijsvolgend Arbeidsongeschikt
5 Vut-pensioen, 58-64 jaar In huishouden met minderjarige kinderen
0 Ziekenhuis opnamen
Specialisten zorg
Huisarts
Tandarts
Fysiotherapie
Overig
Dit beeld is in lijn met het zorggebruik gerelateerd naar opleidingsniveau Huisarts, Specialistenzorg, tandarts en fysiotherapie: op basis van totaal aantal contacten met zorgaanbieder Ziekenhuisopnamen: op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis.Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden.
0.1/XXX/Amyyon
1
Bron: CBS 2008
60
Markt
Consumptiepatronen
Gezinnen met kinderen consumeren relatief veel zorg, met uitzondering van fysiotherapie Relatieve verdeling van de zorgconsumptie naar samenstelling huishouden1 100% 90% (echt)paar met kinderen
80% 70% 60%
(echt)paar zonder kinderen
50% 40% eenoudergezin
30% 20% 10%
alleenstaande
0% NL bevolking naar samenst. huishouden
1
Ziekenhuis opnamen
Specialisten zorg
Huisarts
Tandarts
Fysiotherapie
Huisarts, Specialistenzorg, tandarts en fysiotherapie: op basis van totaal aantal contacten met zorgaanbieder
0.1/XXX/Amyyon
Ziekenhuisopnamen: op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis. Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden. Bron: CBS 2008
61
Markt
Consumptiepatronen
Vrouwen consumeren meer zorg dan mannen, met name als gevolg van een hogere levensverwachting Relatieve verdeling van de zorgconsumptie naar geslacht Typen zorg meer gebruikt door vrouwen
100%
Vrouw 50% Man
0% NL Bevolking naar geslacht
Gehandicaptenzorg
Totaal zorg
Jeugdzorg
Geestelijke gezondheidszorg
Openbare gez.zorg en preventie
Ambulancezorg en vervoer
Genees- en hulpmiddelen Ziekenhuis- en med.spec.zorg
Ouderenzorg
Eerstelijnszorg
0.1/XXX/Amyyon
Het grote aandeel van vrouwen in zorgkosten wordt vooral verklaard door hun grote aandeel in ouderenzorg (en dus niet primair zorg rond zwangerschap). Het grote aandeel van vrouwen in ouderenzorg wordt waarschijnlijk verklaard doordat zij gemiddeld vijf jaar ouder worden dan mannen. Bron: “Kosten van Ziekten”, RIVM 2008 (basis: CBS zorgrekeningen 2005)
62
Markt
Consumptiepatronen
Allochtonen nemen relatief weinig verpleging en verzorging af Relatieve verdeling van de zorgconsumptie naar etniciteit1 100% 90% Niet-Westerse allochtonen
80% 70%
Westerse allochtonen
60% 50% 40%
Autochtonen
30% 20% 10% 0% NL bevolking naar etniciteit
Ziekenhuis opnamen
GGZ
V&V
GZ
Ziekenhuisopnamen: op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis. Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden.
1
0.1/XXX/Amyyon
V&V, GGZ en GZ: verdeling voor zorg met verblijf Bron: CBS 2008
63
Markt
Consumptiepatronen
Een hogere stedelijkheidsgraad lijkt een beperkt grotere behoefte aan specialistenzorg op te leveren Relatieve verdeling van de zorgconsumptie naar stedelijkheidsgraad1 100% 90%
Niet stedelijk
80% 70%
Weinig stedelijk
60% 50%
Matig stedelijk
40% Sterk stedelijk
30% 20%
Zeer sterk stedelijk
10% 0% NL bevolking naar stedelijkheidsgraad
Ziekenhuis opnamen
Specialisten zorg
Huisarts
Tandarts
Fysiotherapie
0.1/XXX/Amyyon
1 Verdeling bij huisartsen, Specialistenzorg, tandartsen en fysiotherapie is op basis van totaal aantal contacten met zorgaanbieder Ziekenhuisopnamen is op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis. Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden
Bron: CBS 2008
64
Markt
Consumptiepatronen
In de randgebieden van het land is de gem. gezondheid van de bevolking minder goed. Dit is in lijn met vergrijzing en/of SES Percentage medicijngebruikers per Cebuco-gebied2 - 2007
Aantal declaraties bij zorgverzekeraars per inwoner - 2007
Aantal 65-plussers per honderd 20-64 jarigen - 2007
0.1/XXX/Amyyon
1
Aantal chronische medicijn-gebruikers1 per 100 inwoners per Cebuco-gebied2 - 2007
Score sociaaleconomische status - 2006
excl.cholesterol
Cebuco-gebied: een geografisch gebied, bestaande uit gemeenten die geconcentreerd zijn rondom maximaal drie economische verzorgingscentra. Ofwel een cluster van gemeenten waarvan de bewoners voor zaken als een uitgebreid winkelaanbod, werk, hoger onderwijs en medische voorzieningen georiënteerd zijn op een (in enkele gevallen meer dan één) centrale gemeente:het zogenaamde verzorgingscentrum
2
Bron: Vektis, RIVM
65
Markt
Aanbieders
Het aantal ziekenhuizen per 100.000 is behoorlijk ongelijk verdeeld in Nederland, maar niet strikt langs de lijnen stedelijk – landelijk Aantal ziekenhuizen1 per 100.000 inwoners naar Cebuco-regio (2007)
Kerncijfers Ziekenhuizen (2007)
Academische ziekenhuizen Algemene Ziekenhuizen
82
Categorale Ziekenhuizen
27
Zelfstandige Behandelcentra
0.1/XXX/Amyyon
1
8
175
Exclusief ZBC’s
Bron: CBS, RIVM, Vektis
66
Markt
Aanbieders
Met name de ZBC’s concentreren zich in de grote steden Locaties academische en algemene ziekenhuizen (2009)
0.1/XXX/Amyyon
1
Locaties categorale ziekenhuizen1 (2007)
Locaties ZBC’s (2007)
Weergave inclusief revalidatecentra. Revalidatiecentra vallen volgens de SBI-indeling niet onder de categorale ziekenhuizen
Bron: CBS, RIVM, Vektis
67
Markt
Aanbieders
Er zijn bijna 100 intramurale GGZ instellingen in Nederland
Kerncijfers instellingen intramurale GGZ
# Instellingen Geïntegreerde GGZ Psychiatrische ZH KJP
93 37 8 10
RIAGG
7
RIWB
20
Verslavingszorg
11
# intramurale. cliënten
Verdeling van GGZ instellingen in Nederland1
57.931
de kaart staan alle instellingen voor geestelijke gezondheidszorg die lid zijn van GGZ Nederland. De Psychiatrische Afdelingen in Algemene en Academische Ziekenhuizen en Medisch Kinderdag Verblijven zijn geen lidstellingen en staan niet in de kaart weergegeven. Alleen hoofdvestigingen zijn in kaart gebracht.
0.1/XXX/Amyyon
1In
Bron: CBS, RIVM, GGZ sectorrapport 2009
68
Markt
Aanbieders
Beschikbaarheid van huisartsenpraktijken en apothekers lijkt ongeveer de verstedelijking te volgen
0.1/XXX/Amyyon
Aantal huisartsenpraktijken per 100.000 inwoners (2007)
Verzorgingsgebied apotheken (2008)
Bron: Vektis, RIVM
69
Markt
Aanbieders
Verschillende 1e lijnsdiensten kennen niet zomaar een vergelijkbaar verspreidingspatroon Dichtheid tandartsen (2006)
0.1/XXX/Amyyon
De gemiddelde tandartsendichtheid is 2.728 inwoners per tandarts Bron: RIVM
Dichtheid fysiotherapeuten (2005)
De gemiddelde fysiotherapeutendichtheid bedraagt naar schatting 1.330 inwoners per fysiotherapeut
Dichtheid verloskundigen (2008)
De gemiddelde verloskundigendichtheid bedraagt 1.665 vrouwen van 15 t/m 39 jaar per eerstelijnsverloskundige 70
Markt
Aanbieders
De capaciteitsverdeling over Nederland voor intramurale V&V is zeer ongelijk en qua patroon niet zomaar herkenbaar
Kerncijfers intramurale V&V
# Instellingen (locaties)
324
Verzorging
960
Gecombineerd
210
Gemiddeld # cliënten per instelling
0.1/XXX/Amyyon
1.494
Verpleging
# intramurale cliënten
Capaciteitsverdeling in Nederland in 2007 (# bedden per 1.000 inwoners 65+)
168.750
113
Bron: CBS, Actiz, RIVM
71
Markt
Aanbieders
De meeste Thuiszorginstellingen zijn geconcentreerd in de grote steden
Kerncijfers Thuiszorginstellingen (2007)
0.1/XXX/Amyyon
•
# Thuiszorginstellingen1
503
Thuiszorginstellingen
248
Verpleeg- en verzorgingshuizen met thuiszorg
255
Locaties thuiszorginstellingen (2007)
De meeste thuiszorginstellingen zijn geconcentreerd in de grote steden – Dit wil echter niet zeggen dat in de overige gebieden geen thuiszorg wordt aangeboden – Het verzorgingsgebied van een instelling kan ook meerdere gemeenten omvatten
1Exclusief
ca 300 eenpitters (veelal alfa-hulpen)
Bron: Actiz, RIVM
72
Markt
Aanbieders
Voor gehandicapten zijn er relatief minder intramurale plaatsen in de stedelijke gebieden
0.1/XXX/Amyyon
Aantal intramurale plaatsen voor verstandelijk gehandicapten (2003)
Algemene instellingen 35.346 Jeugdig licht verstandelijk 2.545 gehandicapten (JLVG) Gezinsvervangende tehuizen (GVT) 18.418 Totaal 56.309
Aantal intramurale plaatsen voor lichamelijk gehandicapten (2003)
Grote woonvormen Gezinsvervangende tehuizen Totaal
817 2.898 3.715
Aantal intramurale plaatsen voor zintuiglijk gehandicapten (2003)
NB Voor zintuiglijk gehandicapten is de ambulante en extramurale zorg sterk gedecentraliseerd
Bron: RIVM
73
Markt
Aanbieders
0.1/XXX/Amyyon
De locaties voor preventieve zorg zijn redelijk evenwichtig verspreid over Nederland De 441 gemeenten in Nederland zijn verantwoordelijk voor 29 GGD'en
In 2006 waren er in Nederland 1.282 consultatiebureaus
GGD locaties (2009)
Afstand tot dichtstbijzijnde consultatiebureau (2006)
Bron: RIVM
74
Markt
Aanbieders
De perifere regio's Groningen, Friesland en Zeeland hebben relatief veel ambulances per 100.000 inwoners
Gemiddeld zijn er in Nederland 4,1 ambulances per 100.000 inwoners •
De regio's Gelderland Midden en Midden- en West-Brabant hebben het laagste aantal ambulances per 100.000 inwoners
•
Groningen, Friesland en Zeeland hebben relatief veel ambulances per 100.000 inwoners – Gezien de grote spreiding van de relatief kleine bevolking in deze regio's, moet het aantal ambulances groter zijn om aan de 15-minutennorm te kunnen voldoen
0.1/XXX/Amyyon
Kengetallen 1976 Ambulances 767 Ambulanceorganisaties 236 Meldkamers ambulancezorg Standplaatsen Ritten Medewerkers Ambulanceverpleegkundigen Ambulancechauffeurs Verpleegkundig centralisten Overig Macro budget
1995 641 129
Aantal ambulances (2008)
2007 685 34 24 198 977.660 4575 1934 1731 369 541 €367 mln
Bronnen: RIVM, Ambulances in Zicht 2007
75
Markt
Aanbieders
Het aantal medisch laboratoria neemt af, maar de laboratoria groeien in omvang
Gemiddelde omzet per medisch laboratorium in Nederland (x € mln, 2004-2007)
Aantal medisch laboratoria in Nederland (2004-2007)
300
6
250
5
200
4
150
3
100
2
50
1
0
0
0.1/XXX/Amyyon
2004
2005
2006
2007
2004
2005
2006
2007
Bron: CBS
76
Markt
Aanbieders
Actoren met winstoogmerk creëren 30% van de productie van de bedrijfstak zorg Not-for-profit kan in enge en brede zin worden gedefinieerd: •
In enge zin: Bedrijfstak zorg exclusief instellingen met een winstdoelstelling
•
In brede zin: Bedrijfstak zorg exclusief instellingen met een winstdoelstelling en maatschappen en particuliere praktijken 64,8
Totale Zorg For-profit instellingen
For-profit zorginstellingen Omschrijving Omzet 2007 For-profit Ziekenhuizen1 € 0,2 mld Comm.huish.verz.2 € 0,5 mld ZBC’s/klin./zorghotels3 € 0,2 mld ARBO diensten4 € 1,0 mld Totaal € 0,9 mld
0,9
Not-for-profit zorg in enge zin
62,7
Maatschappen en praktijken
Maatschappen & praktijken Omschrijving Omzet 2007 Med.spec. Ziekenh. € 3,2 mld Huisartsen € 2,4 mld Apothekers € 4,8 mld Fysio/Paramedici € 1,9 mld Mondzorg € 2,1 mld Vrijgev.psych/pt/psch5 € 0,2 mld Lev.therap.middelen € 2,7 mld Totaal €18,3 mld
18,3
Not-for-profit zorg in brede zin
44,4 0
10
20
30
40
50
60
70
€ mld 1Betreft
ziekenhuizen die binnen bv rechtspersoon zijn gebracht waarvan een deel van de aandelen zijn of worden vervreemd (Slotervaart Ziekenhuis, IJsselmeer Ziekenhuizen en StJans Gasthuis) totale markt voor huishoudelijke verzorging wordt geschat op €1,2 mld (bron: Cebeon 2007), aanname is dat 40% daarvan is ondergebracht bij commerciële uitvoerders op 125 ZBC’s met gem. omzet van € 1,2 mln en capaciteit zorghotels van 800 kamers met een omzet van €40k per kamer 4Aanname: a.g.v. verregaande privatisering is grote merendeel van de ARBO diensten (€ 1,06 mld) for profit 5Betreft ambulante zittingen bij vrijgevestigde psychiaters, psychotherapeuten en psychologen 2Schatting;
0.1/XXX/Amyyon
3Gebaseerd
Bron: CBS, CVZ, NZa, Vektis
77
Markt
Trends aanbod en vraagkant
Met name de gemaksgerichte en pragmatische zorgcliënten zullen de komende jaren in aantal toenemen Pragmatische zorgcliënten De kerngroepen binnen dit segment zijn de luxegerichte, de resultaatgerichte, de kwaliteitsgerichte en in iets mindere mate de eigenzinnige zorgcliënten. Dit segment is zelfredzaam en veeleisend en wil gebruik kunnen maken van de nieuwste technologieën. Kwaliteit staat voorop, ze gaan hiervoor actief op zoek naar informatie en hebben geen moeite ervoor te reizen. Ze zijn bereid meer te betalen voor extra’s in de zorg.
0.1/XXX/Amyyon
De omvang van dit segment zal toenemen in de komende 15 jaar. Hierdoor zal wellicht meer vraag ontstaan naar de behandelingen waarin de nieuwste medische technologieën gebruikt gaan worden. Ook zal dit segment meer eisen gaan stellen ten aanzien van luxe voorzieningen en snelle behandelingsmethodes.
Minder zelfredzame zorgcliënten
Maatschappijkritische zorgcliënten
Tot deze groep behoren de volgzame, de consumptiegerichte en de gemaksgerichte zorgcliënten. De zorgvraag is in het algemeen relatief hoog en informatie over de zorg moet eenvoudig zijn. Meer lokaal georiënteerd en een wat passieve houding ten aanzien van de zorg. De betalingsbereidheid voor extra’s in de zorg is laag.
Kritischer en mondiger dan minder zelfredzame zorgcliënten, maar is tegelijk een tegenstander van te veel individualisering (in de zorg). Zij zoeken naar betrouwbare en verdiepende informatie, en willen graag veel keuzevrijheid en inspraak hebben ten aanzien van zorginstellingen en behandelaars. De betalingsbereidheid voor extra’s in de zorg is bij deze groep laag tot gemiddeld.
In de komende 15 jaar zal de samenstelling van het minder zelfredzame segment veranderen: het aantal volgzame zorgcliënten zal sterk afnemen, terwijl het aantal gemaksgerichte zorgcliënten zal toenemen.
De samenstelling van deze groep zal de komende 15 jaar ongeveer gelijk blijven, maar daarna in omvang afnemen.
Bron: Motivaction 2009
78
Markt
Trends aanbod en vraagkant
Ontwikkelingen in de organisatie van het zorgaanbod anticiperen op de veranderende omvang en aard van de zorgvraag
Ontwikkelingen vraagkant Bevolkingspiramide 2008
Bevolkingspiramide 2040
Ontwikkelingen aanbodkant • In de zorg komen initiatieven rond ketenvorming, multidisciplinaire samenwerking en alliantievorming nadrukkelijker van de grond • Transparantie in producten/diensten, prijzen en kwaliteit komt gestaag tot stand • Het toepassen van sourcing oplossingen voor ondersteunende of secundaire processen loopt nog sterk achter ten opzichte van andere sectoren
0.1/XXX/Amyyon
• De vraag naar zorg zal onverminderd toenemen – In 2040 is een kwart van de bevolking 65+ – Ongezonde leefstijl leidt tot meer chronisch zieken: 50 % bevolking in 2015 – Medische (technische) innovaties netto leiden tot een toename van de kosten van de gezondheidszorg • Zorgcliënt van de toekomst is in toenemende mate: – Gemaksgericht – Luxegericht – Resultaatgericht – Kwaliteitsgericht
• Inzet van ICT (EPD’s, integrale ERP oplossingen, domotica) begint op gang te komen maar dit gaat traag; de sector worstelt hier met legacy-systemen en privacyvraagstukken • Verhoogde eigen verantwoordelijkheid voor investeringen en exploitatie sinds de invoering van de Zvw zet instellingen aan bedrijfsvoering te verbeteren
Bronnen: CBS, Motivaction, ervaring Boer & Croon
79
Markt
Bereik van de bedrijfstak zorg
Bijna iedereen komt gedurende het jaar wel eens in aanraking met de bedrijfstak zorg Zorggebruik in 2008 • 12,8 miljoen mensen contact1 met tandarts • 12 miljoen mensen contact1 met huisarts • 6,7 miljoen mensen contact1 met medisch specialist • 3,3 miljoen mensen contact1 met fysiotherapeut • 1,1 miljoen mensen opgenomen in het ziekenhuis • 280.000 intramurale care en GGZ cliënten Werkgelegenheid in 2008 • Er werken bijna 1 miljoen betaalde krachten in de zorg en ruim 3 miljoen onbetaalde krachten
0.1/XXX/Amyyon
Bezoekers in 2008 • Ca 21 miljoen personen komen per jaar bij ziekenhuispatiënten op bezoek3 – In 2008 zijn 1,1 miljoen mensen ten minstel 1 keer opgenomen in het ziekenhuis – Gemiddelde ligduur is ca. 6 dagen. – Gemiddeld komen er 4,8 personen per dag per patiënt op bezoek in een ziekenhuis2. Stel dat dit per dag 2 steeds terugkomende en 2,8 steeds wisselende personen zijn: 1,1 miljoen x 2 = 2,2 miljoen bezoekers bij ziekenhuispatiënten 1,1 miljoen x 2,8 x 6 = 18,5 miljoen bezoekers bij ziekenhuispatiënten 20,7 miljoen bezoekers • Daarnaast zijn er nog de ca. 280.000 intramurale care en GGZ cliënten die ook bezoekers ontvangen Noot: De genoemde cijfers zijn indicatief en bevatten – uiteraard - veel dubbeltellingen, zowel binnen de groepen als tussen de groepen. Zo heeft bijvoorbeeld een deel van de personen contact met meerdere zorgaanbieders per jaar, hebben dezelfde personen meerdere (onbetaalde) functies binnen de zorg, komen dezelfde mensen op bezoek bij verschillende patiënten en kan een persoon zowel gebruiker, aanbieder als bezoeker zijn 1 Minimaal één keer contact in 2008 2Bron: Rocapelle, onderzoek ten behoeve van bepalen behoefte aan parkeercapaciteit ziekenhuizen 3 Aanname: wanneer een persoon meerdere malen per jaar in het ziekenhuis ligt, steeds dezelfde personen op bezoek komen Bronnen: CBS; Rocapelle
80
Bedrijfskundige omschrijving van de zorg Agenda Bedrijfskundige omschrijving van de zorg 4.1 Hoofdlijnen van de zorg
Betaling van de zorg Bedrijfskolom zorg Eigenschappen van de zorg Omvang zorgsector Omvang bedrijfstak zorg Financiering en financiële relaties
4.2 Actoren in de zorg
Producten en diensten Structuur Toeleveranciers Structuur Zorgaanbieders Structuur Zorg Facilitators Relaties tussen actoren Afnemers
4.3 Marktkenmerken bedrijfstak zorg
Consumptiepatronen Aanbieders Trends aanbod en vraagkant
Naar Naar Naar Naar Naar Naar Naar Naar
leeftijd opleiding sociale klasse samenstelling huishouden geslacht etniciteit stedelijkheid regio
Regionale spreiding For-profit vs. Not-for-profit
Bereik van de bedrijfstak zorg
4.4 Werkgelegenheid in de zorg 4.5 Bedrijfstakvergelijkingen
Werkzame personen Kenmerken bedrijfstak Arbeidskenmerken
0.1/XXX/Amyyon
Ontwikkeling productie Ontwikkeling werkgelegenheid
Arbeidsparticipatie Personeelskosten Productiviteit Beloning
Ontwikkeling consumptie
81
Werkgelegenheid
Observaties
0.1/XXX/Amyyon
Observaties “Werkgelegenheid in de zorg” •
In totaal zijn er ruim 4 miljoen betaalde en onbetaalde banen in de Zorg
•
Er zijn meer dan 3,5 keer zoveel mantelzorgers en vrijwilligers in de zorg dan betaalde medewerkers
•
Vrijwilligerswerk en mantelzorg vormt zo’n 15% van de totale waarde van de zorg
•
Het aandeel vrouwen onder het zorgpersoneel is relatief en absoluut zeer hoog - Maar in tegenstelling tot het landelijk gemiddelde, is het aandeel vrouwen onder het zorgpersoneel nauwelijks toegenomen - Bij vrije beroepsbeoefenaren in de zorg vindt wel feminisering plaats
•
Mannen zijn gemiddeld korter en vrouwen gemiddeld langer gaan werken in de bedrijfstak zorg
•
Verpleging & verzorging is de omvangrijkste functie bij zorgaanbieders
•
Er werken relatief veel ouderen in de bedrijfstak zorg, met name in de 1e lijn
82
Werkgelegenheid
Werkzame personen
De gezondheidszorg genereert ruim 4 miljoen banen, waarvan het merendeel in de bedrijfstak zorg zelf Zorgaanbieders
29%
Betaald
Omvang zorg in 2007 ca 4,1 mln banen1 Onbetaald
71%
Toeleveranc iers
Facilitators
0,06 mln 81 %
Zorgverlening
4 mln
Betaald 19 %
Zorgfac ilitators
Onbetaald
0,08 mln
Toeleveranciers2
100 %
Betaald
Dit is inclusief vrijwilligers en mantelzorgers, in werkzame personen zal dit minder zijn door personen met dubbele banen
1
0.1/XXX/Amyyon
2
Aanname dat het aantal onbetaalde krachten bij de toeleveranciers te verwaarlozen is
Bron: CBS Arbeidsrekeningen 2008; Mezzo; Brancherapport Care VWS 2002; Vilans 2009; Bewerking Boer & Croon
83
Werkgelegenheid
Werkzame personen
De bijna 4 miljoen banen1 in de bedrijfstak zorg worden voor het grootste deel ingevuld door vrouwen Aantal banen in de bedrijfstak Zorg (x mln, 2007) 4
3 Vrouw 2
1 Man
0 Betaald
2
Onbetaald
2
Totaal
2
In de mantelzorg is de verhouding man/vrouw meer in evenwicht, als gevolg van het feit dat de mantelzorg veelal binnen bestaande (familie-)relaties plaatsvindt
In werkzame personen kan (zal) dit minder zijn door personen met dubbele banen Aantal gewerkte uren per onbetaalde baan zal een stuk lager liggen dan per betaalde baan. De verhouding gewerkte onbetaalde uren vs gewerkte betaalde uren zal behoorlijk anders liggen
1
0.1/XXX/Amyyon
2
Bron: CBS Arbeidsrekeningen 2008; Mezzo; Brancherapport VWS 2004; Vilans 2009; Bewerking Boer & Croon
84
Werkgelegenheid
Werkzame personen
De economische waarde van vrijwilligerswerk en mantelzorg wordt ingeschat op 10 miljard euro Onbetaalde krachten 20071
Betaalde krachten 2007 1e-lijns
nb
ZKH / GGZ
VV&T
Overig
800
600
400
200 0 Aantal (*1000)
Banen van medewerkers
nb
0
500
1.000
1.500
2.000 2.500 3.000 Aantal (*1000)
Vrijwilligerswerk Mantelzorg2
De economische waarde van de mantelzorg en het vrijwilligerswerk ligt tussen de € 5 en € 15 miljard. Uitgaande van 8 uur zorg per week, 30 weken en € 15 uurtarief is de economische waarde € 10 miljard.
1
0.1/XXX/Amyyon
2
Het aantal vrijwilligers binnen 1e-lijns en overig is niet bekend Definitie Mantelzorg: Nederlanders die langer dan drie maanden of meer dan acht uur per week hulp hebben gegeven
Bron: CBS Arbeidsrekeningen; Mezzo; Brancherapport Care VWS 2002; Vilans 2009; Bewerking Boer & Croon
85
Werkgelegenheid
Werkzame personen
De meeste mantelzorg wordt gegeven door het nageslacht Mantelzorgers
Aantal (%)
Gem.aantal uren zorg per week1
Gem.aantal maanden zorg1
18-34 jaar
12
19
7,4
35-44 jaar
20
20
7,6
45-54 jaar
27
16
9,1
55-64 jaar
24
19
9,2
65+ jaar
17
30
9,8
Man < 65 jaar
32
.
.
Man > 65 jaar
52
.
.
Vrouw < 65 jaar
8
.
.
Vrouw > 65 jaar
9
.
.
Relatie tussen de mantelzorger en hulpbehoevende Hulpbehoevende maakt deel uit van het huishouden van de mantelzorger
20
hulpbehoevende is partner
14
hulpbehoevende is een kind
2
anders
3
Hulpbehoevende maakt geen deel uit van het huishouden van de mantelzorger
80
hulpbehoevende is ouder
44
hulpbehoevende is een kind
0.1/XXX/Amyyon
Aantal (%)
3
hulpbehoevende is een ander familielid
16
hulpbehoevende is een vriend of kennis
12
anders
Vrijwilligers in de zorg 18 jaar en ouder2
Mannen (%)
Vrouwen (%)
Gem.aantal uren zorg per week
4
12
1,7
Trends vrijwilligerswerk en mantelzorg Sinds 1997 is het aantal vrijwilligers en mantelzorgers in Nederland toegenomen en sinds 2007 redelijk in balans. Voor de toekomst worden echter enkele trends gesignaleerd die het huidige evenwicht tussen vraag en aanbod in gevaar kunnen brengen: •
Vrijwilligers vergrijzen en worden zelf hulpbehoevend
•
Onder jongeren neemt vrijwilligerswerk niet navenant toe
Daarnaast vraagt de veranderende leefstijl van burgers (minder vrije tijd, combineren van diverse rollen en verantwoordelijkheden) om een eigentijdse manier waarop vrijwilligersactiviteiten worden aangeboden en georganiseerd. Vroeger waren vaste uren en patronen vanzelfsprekend. Nu is er behoefte aan een meer flexibele en gerichte invulling van vrijwilligerswerk.
6
Cijfers 2001 Percentage van bevolking van 18 jaar en ouder Bron: CBS POLS-module; SCP, Mantelzorg in getallen 2003; Vrouwen, mannen en mantelzorg
1 2
86
Werkgelegenheid
Werkzame personen
In tegenstelling tot de landelijk trend, is het aandeel vrouwen onder het zorgpersoneel nauwelijks toegenomen Aantal werkzame personen Bedrijfstak Zorg Mannen
Aantal werkzame personen Nederland totaal Mannen
Vrouwen
Vrouwen
9.000
1.400
8.000
1.200 x 1.000
7.000 1.000
6.000
800
5.000
600
4.000 3.000
400
2.000
200
1.000
0 1997
1999 2001 Mannen
2003
2005 Vrouwen
2007
1999 2001 Mannen
2003
2005 Vrouwen
2007
100%
100%
80%
80% 80,3%
0.1/XXX/Amyyon
0 1997
42,4%
80,7%
60%
60%
40%
40%
20%
20%
0% 1997
1999
2001
2003
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen
2005
2007
0% 1997
1999
45,7%
2001
2003
2005
2007
87
Werkgelegenheid
Werkzame personen
Bij vrije beroepsbeoefenaren in de bedrijfstak zorg vindt wel feminisering plaats Aandeel vrouwen Artsen1
1999
1999
2000
2000
2000
2001
2001
2001
2002
2002
2002
2003
2003
2003
2004
2004
2004
2005
2005
2005
Bron: BIG
0.1/XXX/Amyyon
Fysiotherapeuten
1999
30% 32% 34% 36% 38% 40%
1
Tandartsen
16% 18% 20% 22% 24% 26% Bron: NMT
45% 47% 49% 51% 53% 55% Bron: NIVEL
Medisch specialisten en huisartsen
88
Werkgelegenheid
Werkzame personen
Mannen zijn gemiddeld korter en vrouwen gemiddeld (iets) langer gaan werken in de bedrijfstak zorg
Ontwikkeling deeltijdfactor in de bedrijfstak zorg 95%
90%
Mannen
85%
80%
75%
70%
Totaal Vrouwen
65% 97
98
99
00
01
02
03
04
05
06
07
08
0.1/XXX/Amyyon
Deeltijdfactor is aantal arbeidsjaren als % van het aantal werkzame personen Bron: CBS
89
Werkgelegenheid
Kenmerken bedrijfstak
Verpleegkundig en verzorgend personeel vormt de meest omvangrijke functiesoort bij de zorgaanbieders Verdeling naar functiesoort bedrijfstak Zorg (2007, aantal fte1)
Verpleegkundig -en verzorgend personeel
Overig personeel in loondienst Leerling -en verzorgend Terrein -en gebouw geb.functies Hotelfuncties Medisch -en sociaal wetensc happelijke functies Algemeen en administratief
0.1/XXX/Amyyon
1
Overig patiënt -en bewonersgeb.functies
Exclusief 110.000 fte overig en niet-bekend
Bron: CBS
90
Werkgelegenheid
Kenmerken bedrijfstak
De GZ heeft de meeste verpleegkundigen en verzorgenden in haar gelederen, de eerste lijn naar verhouding de meeste medische functies
Verdeling functiesoort per branche (2007, aantal fte1) Verpleegkundig -en verzorgend personeel Overig patiënt -en bewonersgeb.functies Hotelfunc ties Leerling -en verzorgend
Medisch -en soc iaal wetenschappelijke func ties Algemeen en administratief Terrein -en gebouw geb.functies Overig personeel in loondienst 2
1e-lijn
Ziekenhuizen GGZ VV&T GZ nb
0.1/XXX/Amyyon
0
50
100
1
Exclusief 110.000 fte overig en niet-bekend
2
Aanname: Deeltijdfactor gemiddeld 80%
150
200
Overig
nb
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Bron: CBS en bewerking Boer & Croon
91
Werkgelegenheid
Kenmerken bedrijfstak
De bedrijfstak zorg heeft relatief veel oudere werknemers, vooral in de 1e lijn
Verdeling medewerkers naar leeftijd per zorgtype (2007) 100% 90% 80% 45 tot 65 jaar
70% 60% 50%
25 tot 45 jaar
40% 30% 20% 10%
15 tot 25 jaar
0% Totaal beroepsbevolking
Bedrijfstak Zorg
Ziekenhuizen GGZ
VV&T + GZ
1e-lijn
Overige zorg 1
1 gebaseerd op cijfers Jeugdzorg (enige groep van enige omvang binnen Overige zorg waar deze cijfers van beschikbaar zijn)
0.1/XXX/Amyyon
Bron: Nivel; AZW, Arbeid in zorg en welzijn 2008; bewerking Boer & Croon
92
Bedrijfskundige omschrijving van de zorg Agenda Bedrijfskundige omschrijving van de zorg 4.1 Hoofdlijnen van de zorg
Betaling van de zorg Bedrijfskolom zorg Eigenschappen van de zorg Omvang zorgsector Omvang bedrijfstak zorg Financiering en financiële relaties
4.2 Actoren in de zorg
Producten en diensten Structuur Toeleveranciers Structuur Zorgaanbieders Structuur Zorg Facilitators Relaties tussen actoren Afnemers
4.3 Marktkenmerken bedrijfstak zorg
Consumptiepatronen Aanbieders Trends aanbod en vraagkant
Naar Naar Naar Naar Naar Naar Naar Naar
leeftijd opleiding sociale klasse samenstelling huishouden geslacht etniciteit stedelijkheid regio
Regionale spreiding For-profit vs. Not-for-profit
Bereik van de bedrijfstak zorg
4.4 Werkgelegenheid in de zorg 4.5 Bedrijfstakvergelijkingen
Werkzame personen Kenmerken bedrijfstak Arbeidskenmerken
0.1/XXX/Amyyon
Ontwikkeling productie Ontwikkeling werkgelegenheid
Arbeidsparticipatie Personeelskosten Productiviteit Beloning
Ontwikkeling consumptie
93
Bedrijfstakvergelijking
Observaties
0.1/XXX/Amyyon
Observaties “bedrijfstakvergelijkingen” •
De bedrijfstak zorg heeft verreweg het grootste aandeel vrouwelijke werknemers
•
Vrouwen in de bedrijfstak zorg zijn als enigen gemiddeld langer gaan werken
•
Eigen personeelskosten vormen in de bedrijfstak zorg een veel groter aandeel dan in het bedrijfsleven
•
In productiviteit blijft de bedrijfstak zorg achter
•
De beloning van de medewerkers in de bedrijfstak zorg ligt iets onder het gemiddelde
•
Het gemiddeld opleidingsniveau in de bedrijfstak zorg ligt juist vrij hoog
•
De ontwikkeling van de gemiddelde beloning in de bedrijfstak zorg is achtergebleven bij de rest
•
De bedrijfstak zorg is de afgelopen 10 jaar circa 50% meer gegroeid dan het Nederlands gemiddelde
•
Slechts enkele goederen en diensten groeit sneller dan de zorgconsumptie. De meeste andere goederen en diensten groeien minder hard
94
Bedrijfstakvergelijking
Arbeidskenmerken
De bedrijfstak Zorg heeft verreweg het grootste aandeel vrouwelijke werknemers
Werkzame personen naar geslacht - 2007 100% 90% 80% 70%
Vrouw 60% 50% 40% 30%
Man 20% 10% 0% Totaal beroepsbevolking
Industrie
Zakelijke dienstverlening
Horeca
Onderwijs
Bedrijfstak Zorg
0.1/XXX/Amyyon
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen
95
Bedrijfstakvergelijking
Arbeidskenmerken
Mannen in de zorg werken per week iets korter dan gemiddeld in Nederland, vrouwen juist iets langer
Deeltijdfactor mannen - 2007
Deeltijdfactor vrouwen - 2007
NL
NL
Zorg en welzijn
Bedrijfstak Zorg
Industrie
Industrie
Fin. en akelijke dienstverlening
Fininanc ieel en zakelijke dienstverlening Onderwijs
Onderwijs
Horeca
50%
Horec a
60%
70%
80%
90%
100%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
0.1/XXX/Amyyon
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen
96
Bedrijfstakvergelijking
Arbeidskenmerken
Vrouwen in de bedrijfstak zorg zijn als enigen gemiddeld langer gaan werken Wijziging deeltijdfactor mannen 2002 - 2007
Wijziging deeltijdfactor vrouwen 2002 - 2007 NL
NL
Bedrijfstak Bedrijfstak Zorg Zorg
Industrie
Industrie
Fin.Fininanc en ieel en zakelijke zakelijke dienstverlening dienstverlening Onderwijs
Horec a
-6%
-5%
-4%
-3%
-2%
-1%
0%
Onderwijs
Horec a
-8%
-6%
-4%
-2%
0%
2%
4%
0.1/XXX/Amyyon
Deze stijging kan het gevolg zijn van de stijging van het aandeel vrouwelijke artsen en specialisten in de vrouwelijke arbeidspopulatie in de bedrijfstak zorg. Deze arbeidsgroep heeft in de regel een hogere deeltijdfactor dan de verplegende arbeidsgroep Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen
97
Bedrijfstakvergelijking
Arbeidskenmerken
T.o.v. de totale beroepsbevolking en andere bedrijfstakken werken er relatief weinig allochtonen in de bedrijfstak zorg
Verdeling medewerkers naar etniciteit per bedrijfstak - 2005 100% 90% 80% 70% 60% Autochtonen Allochtonen
50% 40% 30% 20% 10% 0%
0.1/XXX/Amyyon
Totaal beroepsbevolking
Bedrijfstak Zorg
Industrie
Zak.dienstv.
Onderwijs
Horeca
Bron: CBS Arbeidsrekeningen, 2005
98
Bedrijfstakvergelijking
Arbeidskenmerken
De medewerkers in de bedrijfstak zorg hebben een relatief hoog opleidingsniveau Verdeling medewerkers naar opleidingsniveau per bedrijfstak - 2005 100% 90% 80%
hoog 70% 60%
middelbaar
50% 40%
laag
30% 20% 10% 0%
0.1/XXX/Amyyon
Totaal beroepsbevolking
Bedrijfstak Zorg
Industrie
Zakelijke dienstverlening
Onderwijs
Horeca
Bron: CBS Arbeidsrekeningen 2005
99
Bedrijfstakvergelijking
Arbeidskenmerken
Eigen personeelskosten vormen in de bedrijfstak zorg een veel groter aandeel dan in het bedrijfsleven Aandeel personeelskosten in de zorg is vergelijkbaar met het onderwijs Kostenopbouw 2007 en bedrijfsresultaat in % Inkoop + overige kosten
Personeelkosten
Afschrijvingen
Bedrijfsresultaat %
Huisartsen Tandartsen
NB
Apothekers Paramedic i
NB
Ziekenhuizen GGZ VV&T GZ Overig
NB
Industrie Zak. dienstv. Onderwijs Horeca
0.1/XXX/Amyyon
0%
20%
40%
60%
80%
100% 0%
10%
20%
Bron: Benchmarkstudies Gezondheidszorg PWC, Ernst&Young 2007-2008, jaarverslagen zorinstellingen, NZa kostenonderzoeken; CBS Nationale Rekeningen en Financiën van ondernemingen Noot: Resultaat huisartsen en apothekers betreft overwinst (praktijkresultaat boven norminkomen praktijkhouders)
30%
100
Bedrijfstakvergelijking
Arbeidskenmerken
Productie per medewerker (fte) ligt laag in de bedrijfstak zorg en is ook minder dan gemiddeld gestegen Toename productie ’97-’07 per fte
Productie per fte 2007 Totaal Nederland
Totaal Nederland
Bedrijfstak Zorg
Bedrijfstak Zorg
Industrie
Industrie
Zak. dienstv.
Zak. dienstv.
Onderwijs
Onderwijs
Horeca
Horeca
0.1/XXX/Amyyon
0
100
200
300
400 (x €1.000)
0%
20%
40%
60%
80%
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen; Productie; Inkomensvorming
101
Bedrijfstakvergelijking
Arbeidskenmerken
De productiviteitsontwikkeling van de bedrijfstak zorg houdt gelijke tred met zakelijke dienstverlening, maar blijft achter bij het NL gemiddelde
Index productie bedrijfstak per arbeidsjaar 180
Industrie 170 160
Onderwijs 150
Nederlands gemiddelde
140
Fin. en zakelijke dienstverlening Zorg Horeca
130 120 110 100
0.1/XXX/Amyyon
1997
2002
2007
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen; Productie
102
Bedrijfstakvergelijking
Arbeidskenmerken
De beloning van de medewerker in de bedrijfstak zorg ligt onder en is achtergebleven bij het Nederlands gemiddelde Beloning per medewerker 2007 (fte)
Toename beloning per arbeidsjaar 1997 - 2007 Inflatie
Totaal Nederland
Totaal Nederland
Bedrijfstak Zorg
Bedrijfstak Zorg
Industrie
Industrie
Zak. en fin. dienstv.
Zak. en fin. dienstv.
Onderwijs
Onderwijs
Horeca
Horeca
0.1/XXX/Amyyon
0
10
20
30 40 (x 1.000 €)
50
60
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen; Productie; Verbruik; Inkomensvorming
103
Bedrijfstakvergelijking
Ontwikkeling Productie
Zorg is een van de snelst groeiende bedrijfstakken in productie… •
Zorg is de afgelopen 10 jaar circa ½ keer meer gegroeid dan het Nederlands gemiddelde
•
Koploper is echter IT/Telecom die ruim 2 keer meer is gegroeid dan het Nederlands gemiddelde Index productie per bedrijfstak/sector
Index productie, 1997 = 100
260
IT
240 220 200
Zorg Onderwijs Fin. en zakelijke dienstverlening Nederlands gemiddelde Industrie Horeca
180 160 140
Inflatie 120 100 80
0.1/XXX/Amyyon
1997
2002
2007
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Productie
104
Bedrijfstakvergelijking Branchevergelijking
Ontwikkeling Werkgelegenheid
… en in werkgelegenheid •
Werkgelegenheid in de zorg is de afgelopen 10 jaar circa 3 keer meer gegroeid dan het Nederlands gemiddelde
•
Koploper is echter ook hier IT/Telecom die meer dan 6 keer meer is gegroeid dan het Nederlands gemiddelde Index werkgelegenheid per bedrijfstak/sector 180
IT
Index arbeidsjaren, 1997 = 100
170 160 150
Zorg
140 130
Fin. en zakelijke dienstverlening
120
Onderwijs Horeca Nederlands gemiddelde
110 100 90
Industrie
80
0.1/XXX/Amyyon
1997
2002
2007
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen
105
Bedrijfstakvergelijking Branchevergelijking
Ontwikkeling Consumptie
De consumptie van slechts enkele goederen of diensten houdt gelijke tred of groeit sneller dan de zorgconsumptie Het aandeel van de zorguitgaven in de totale consumptieve uitgaven is gestegen, maar minder hard dan bijvoorbeeld uitgaven aan telecom (vooral door mobiele telefonie) Index consumptie per bedrijfstak/sector 2007 1997 = 100 Index omvang, 1997 = 100
260 240 220 200 180 160 140
Inflatie
120 100 80
0.1/XXX/Amyyon
Telecom
Bank en verz.
Zorg
Electriciteit
Audio-, Video- en tel.app.
Vervoer
Totaal BNP
Voeding
Bron: CBS Productie; Consumptie
106
0.1/XXX/Amyyon
5. Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg
107
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Agenda Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Toegevoegde waarde in enge zin
Bruto toegevoegde waarde Bruto toegevoegde waarde relatief
Economisch effect van de zorg
Input-output relaties Multipliereffect zorg vs. andere sectoren
Effect op periferie
Vervoer Horeca Detailhandel
Innovatie
R&D inspanningen Patentaanvragen absoluut Private equity investeringen Gazellen bedrijven Innovatieplatforms Impact van innovaties op zorgverlening
0.1/XXX/Amyyon
Voorbeelden innovatieve projecten
108
Toegevoegde waarde in enge zin
Observaties
0.1/XXX/Amyyon
De bedrijfstak zorg levert relatief veel economisch toegevoegde waarde ten opzichte van de totale productie •
De bedrijfstak zorg levert relatief veel economisch toegevoegde waarde ten opzichte van de totale productie
•
94% van de vraag naar gezondheidszorg zijn consumptieve bestedingen
•
Het multiplier effect van de bedrijfstak zorg is laag in vergelijking met andere sectoren – Dit is het gevolg van de hoge arbeidsintensiteit van de zorgverlening. Er wordt veel waarde toegevoegd in de zorg zelf en relatief weinig ingekocht
•
Het aandeel aan zorggerelateerde producten in de Nederlandse export is laag
•
In de periferie van de zorg leveren bedrijven (niet-medische) producten en diensten aan de gebruikers (en medewerkers) in de zorg
109
Toegevoegde waarde in enge zin
Bruto toegevoegde waarde
De bedrijfstak gezondheidszorg levert relatief veel toegevoegde waarde1 ten opzichte van de totale productie Bruto toegevoegde waarde1 van de bedrijfstak gezondheidszorg vs andere bedrijfssectoren (x € mln) 2005 - 2008
2008
80%
160
70%
140
60%
Overheid
120
2006
2007
2008
0
0% Landbouw, bosbouw en visserij
2005
10% Energie- en waterleidingbedrijven
0
20 Delfstoffenwinning
20
Overige dienstverlening Energie- en waterleidingbedrijven Landbouw, bosbouw en visserij
20%
Bouwnijverheid
Delfstoffenwinning
40
40
Vervoer, opslag en communicatie
60
30%
60
Gezondheidszorg en welzijnszorg
80
40%
80
Overheid
Gezondheidszorg en welzijnszorg Vervoer, opslag en communicatie Bouwnijverheid
50%
100
Industrie
120 100
Bruto TW / Totale productie
180
Handel, horeca en reparatie
140
Bruto TW (2008)
Financiële en zakelijke dienstverlening Handel, horeca en reparatie Industrie
Fin. & zakelijke dienstverlening
160
0.1/XXX/Amyyon
In de zorg wordt de toegevoegde waarde vooral gerealiseerd doordat het een bedrijfstak is met een zeer arbeidsintensief productieproces 1De
toegevoegde waarde is het verschil tussen de marktwaarde van productie en de daarvoor ingekochte grondstoffen. Het is dus gelijk aan de omzet minus de ingekochte goederen. De bruto toegevoegde waarde is de toegevoegde waarde inclusief de bedragen die opzij worden gezet voor vervangingsinvesteringen. Zie bijlagen Bron: CBS Nationale Rekeningen
110
Toegevoegde waarde in enge zin
Bruto toegevoegde waarde
De toegevoegde waarde van de bedrijfstak zorg stijgt, maar blijft t.o.v. de totale productie zeer stabiel
Bruto Toegevoegde Waarde en inkoop door de bedrijfstak zorg 1990-2008 (x € mrd) 70
60
Intermediair gebruik (inkoop)
50
40
30
Toegevoegde w aarde
73,6%
73,6%
73,6%
73,4%
72,3%
73,1%
10
72,6%
20
2005
2006
2007
2008
0
0.1/XXX/Amyyon
1990
…
1995
…
2000
…
111
Toegevoegde waarde in enge zin
Bruto toegevoegde waarde
De bedrijfstak zorg heeft een relatief hoge toegevoegde waarde vergeleken met het bedrijfsleven Toegevoegde waarde1 2007 in % Toegevoegde waarde
Inkoop
•
Toegevoegde waarde is het verschil tussen de marktwaarde van de productie en de daarvoor ingekochte grondstoffen
•
De hoge arbeidsintensiteit van de productie zorgt voor een relatief hoge toegevoegde waarde van de zorg – Relatief veel loonkosten
Ziekenhuizen GGZ VV&T
–
GZ
•
Bedrijfstak Zorg
Relatief weinig inkoop-kosten
De relatieve toegevoegde waarde in de zorg is vergelijkbaar met het onderwijs, ook een arbeidsintensieve sector
Industrie Zak. dienstv. Onderwijs Horeca 0%
20%
40%
60%
80%
100%
0.1/XXX/Amyyon
1Macro-economische
definitie: De toegevoegde waarde is het verschil tussen de marktwaarde van productie en de daarvoor ingekochte grondstoffen. Het is dus gelijk aan de omzet minus de ingekochte goederen. De bruto toegevoegde waarde is de toegevoegde waarde inclusief de bedragen die opzij worden gezet voor vervangingsinvesteringen. Zie ook bijlagen Bron: CBS Nationale Rekeningen; Productie, verbruik en inkomensvorming
112
Toegevoegde waarde in enge zin
Bruto toegevoegde waarde
De beloning van de medewerker in de bedrijfstak zorg ligt onder het gemiddelde, maar de toegevoegde waarde ligt 30% lager Beloning per medewerker 2007 (fte)
Toegevoegde waarde1 per medewerker 2007 (fte) Totaal Nederland
Totaal Nederland
Bedrijfstak Zorg
Bedrijfstak Zorg
Onderwijs
Onderwijs
Horec a
Horec a
Industrie
Industrie
Zak. dienstv.
Zak. dienstv. 0
20
40 60 (x 1.000 €)
80
100
120
0
10
20
30 40 (x 1.000 €)
50
60
0.1/XXX/Amyyon
De toegevoegde waarde van de gehele bedrijfstak zorg is weliswaar relatief hoog, maar door het grote aantal fte’s is de toegevoegde waarde per fte niet zeer hoog Macro-economische definitie: De toegevoegde waarde is het verschil tussen de marktwaarde van productie en de daarvoor ingekochte grondstoffen. Het is dus gelijk aan de omzet minus de ingekochte goederen. De bruto toegevoegde waarde is de toegevoegde waarde inclusief de bedragen die opzij worden gezet voor vervangingsinvesteringen. Zie ook bijlagen Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen; Productie; Verbruik; Inkomensvorming
1
113
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Agenda Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Toegevoegde waarde in enge zin
Bruto toegevoegde waarde absoluut Bruto toegevoegde waarde relatief
Economisch effect van de zorg
Input-output relaties Multipliereffect zorg vs. andere sectoren
Effect op periferie
Vervoer Horeca Detailhandel
Innovatie
R&D inspanningen Patentaanvragen absoluut Private equity investeringen Gazellen bedrijven Innovatieplatforms Impact van innovaties op zorgverlening
0.1/XXX/Amyyon
Voorbeelden innovatieve projecten
114
Multiplier effect
Input-output relaties
94% van de gezondheidszorg wordt afgenomen door consumenten Vereenvoudigde Input-outputtabel van de Nederlandse economie Geleverd aan
1.638 1.298 5.046 1.063 1.187 341
730 75.042 47.076 11.937 7.127 2.626
537 13.804 82.672 4.080 7.871 3.645
32 9675 4313 13065 823 197
53 13.302 9.711 649 31.542 522
503 3.050 15.047 5.556 5.499 7.475
Totaal intermed. levering 3.493 116.171 163.865 36.350 54.020 14.806
10.573
144.509
112.609
28105
55.779
37.130
388.705
35.487
78.417
105.864
3690
22.054
49.637
295.149
3.030
122.274
39.421
6649
10.426
5.445
187.245
707
1.471
4.391
339
3.381
4.907
15.196
13.706
99.090
67.586
11.302
55.232
17.371
264.287
63.503
445.761
329.871
50.085
146.872
114.490
1.150.582
GezondEnergie en Producten Diensten Vastgoed heidszorg milieu Gezondheidszorg Producten Diensten Energie en milieu Vastgoed Overig Totaal intermed. Inkoop Loonkosten
Geleverd door
Overige uitgaven Invoer ontvang. Belasting bedrijfstak Marge
Totaal input
Overig
Overige inkomsten leverende bedrijfstak ConsumpInvesteExport tieve ringen ea 1 besteding 276 59.445 243 193.175 28.485 107.930 62.291 76.250 27.465 2.141 10.745 849 3.175 41.212 48.465 3.810 93.410 2.464 264.868
309.547
187.416
Totaal output 63.503 445.761 329.871 50.085 146.872 114.490 1.150.582
94% van de output van de bedrijfstak zorg bestaat uit consumptieve bestedingen 0,4% van de output van de bedrijfstak zorg bestaat uit export
De input-outputtabel geeft inzicht in de productiestructuur van een economie: Wie produceert wat, en wie gebruikt dat? • Intermediair gebruik van goederen en diensten tussen de verschillende bedrijfsklassen in Nederland • Specificaties van de finale bestedingen per bedrijfstak, t.w. consumptie, export en investeringen
0.1/XXX/Amyyon
• 1
Specificaties van de overige uitgaven van de bedrijfstak
Consumptieve bestedingen is inclusief consumptieve bestedingen door de overheid
Bron: CBS Nationale Rekeningen 2008, bewerking Boer & Croon
115
Multiplier effect
Input-output relaties
Het multiplier effect van de bedrijfstak zorg is 1,26. Dat is relatief laag in vergelijking met andere sectoren Gemiddelde multipliers per sector (2001)
1,8
De multiplier geeft het economisch effect van de bedrijfstak zorg op andere sectoren aan •
De multiplier wordt gebruikt om de gevolgen van een vraagimpuls in een bepaalde sector op de vraag in andere sectoren te berekenen. Een multiplier van bijvoorbeeld 1,6 geeft aan dat behalve het oorspronkelijke directe effect ter grootte van 1, nog een additioneel indirect effect van 0,6 optreedt, elders in de economie.
•
De multiplier wordt berekend op basis van de Input-Outputtabel (zie bijlage voor de berekeningswijze)
1,7 1,6
Gemiddeld
1,5 1,4 1,3 1,2
0.1/XXX/Amyyon
Gezondheidszorg
Tertiaire en quartaire sector
Communicatie, reparatie en transport
Industrie en delfstoffenwinning
Landbouw en visserij
Openbare nutsbedrijven
1
Bouwnijverheid en bouwinstallatiebedrijven
1,1
Bronnen: CBS; LEI Regionale input-outputanalyse, In welke regio's en sectoren heeft een vraagimpuls het hoogste rendement? Van Leeuwen, Bos, Vleugel, 2001; bewerkingen Boer & Croon
De multiplier van de bedrijfstak zorg is relatief laag •
De multiplier van de bedrijfstak zorg is 1,26. Dat is relatief laag ten opzichte van andere sectoren
•
De tertiaire en quartaire sector (resp. dienstensector en collectieve sector) scoort in zijn geheel laag
•
De gezondheidszorg heeft een zeer hoge arbeidsintensiteit. Veel toegevoegde waarde in de kolom wordt binnen de gezondheidszorg zelf geleverd
•
Toch kan gesteld worden dat voor elke euro die in zorg gestoken wordt, zo’n 26 cent elders aan additioneel effect wordt gesorteerd 116
Multiplier effect
Input-output relaties
De zorggerelateerde export bestaat voor meer dan de helft uit farmaceutische producten en medische apparatuur
De bedrijfstak zorg exporteert voor ca. € 276 mln (2008)
De totale geschatte export van zorggerelateerde producten en diensten bedraagt ca. € 14 mrd1 (2008)
Zorggerelateerde export (* € mrd, 2008) 14
0,4%
96,9%
12
Auto's en transport
10 8
Machines en apparatuur (excl medisch) Zakelijke dienstverlening
6
Kleding en schoeisel
4
Voeding
3,1%
99,6% 2
export van zorgproducten en -diensten
Export van zorggerelateerde producten
aanbod zorgproducten en -diensten in NL
Export van niet-zorggerelateerde producten
Overig
0
Chemie (incl Farmacie) Medische machines en apparatuur
•
Het aandeel aan zorggerelateerde producten in de Nederlandse export is met 3% laag te noemen
•
De zorggerelateerde export bestaat voor meer dan de helft uit farmaceutische producten en medische apparatuur
Aanname: per bedrijfstak is bij de export de verhouding van zorggerelateerde diensten/niet-zorggerelateerde diensten hetzelfde als voor binnenlandse verkopen Bron: CBS, bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
1
117
Multiplier effect
Input-output relaties
De bedrijfstak zorg importeert voor ca. € 3,8 mrd
Aandeel van de import in de inkopen per bedrijfstak (2008)
import
inkopen in NL
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Gemiddeld NL
Producten
Diensten
Bedrijfstak Energie en Zorg milieu
Vastgoed
•
De bedrijfstak zorg importeert in 2008 voor ca. € 3,8 mrd1. Dat komt neer op ca 20% van de totale inkopen door de zorg
•
Hiermee is de zorg in lijn met het gemiddelde van de andere dienstverlenende branches
0.1/XXX/Amyyon
Bron: CBS Nationale Rekeningen 2008, bewerking Boer & Croon. 1Totale
inkoopbedrag is € 16,9 mrd. Verhouding import/inkoop NL op basis van IO tabel.
118
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Agenda Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Toegevoegde waarde in enge zin
Bruto toegevoegde waarde absoluut Bruto toegevoegde waarde relatief
Multiplier effect
Input-output relaties Multipliereffect zorg vs. andere sectoren
Effect op periferie
Vervoer Horeca Detailhandel
Innovatie
R&D inspanningen Patentaanvragen absoluut Private equity investeringen Gazellen bedrijven Innovatieplatforms Impact van innovaties op zorgverlening
0.1/XXX/Amyyon
Voorbeelden innovatieve projecten
119
Effect op periferie
In de periferie van de zorg leveren bedrijven producten en diensten aan de gebruikers (en medewerkers) van de bedrijfstak zorg •
Naast de actoren in de bedrijfstak zorg, de toeleveranciers en de facilitators, zijn er in de periferie van de zorg ook spelers actief. Deze spelers leveren niet direct aan de bedrijfstak zorg, maar aan de gebruikers (en bezoekers) van de bedrijfstak zorg
•
Het merendeel van deze spelers levert activiteiten aan gebruikers van zorgaanbieders van intramurale behandeling en verzorging en in mindere mate aan gebruikers van 1e-lijn en overige zorg
•
Deze spelers zijn niet meegenomen in de scope van het onderzoek en derhalve niet kwantitatief in kaart gebracht. Echter, aangezien dit economische activiteiten zijn die (een deel van) hun bestaansrecht ontlenen aan de aanwezigheid van de zorgaanbieders, geven we een aantal voorbeelden Spelers in periferie van de zorg Vervoer
Vervoer van en naar zorginstellingen: - Taxibedrijven1 - Openbaar vervoer
Horeca
Verkoop van eten en drinken in (de directe omgeving van) zorginstellingen: - Restaurants en lunchrooms - Broodjeszaken, coffee-corners, ijssalons - etc…
Retail
Verkoop van producten in (de directe omgeving van) zorginstellingen: - Reform en homeopathische artikelen - Opticiens en audiciens, aanbieders rollators en scootmobiels2 - Boetieks, bloemisten, media - Bakkers, supermarkten - etc…
zover zittend patiëntenvervoer door zorgverzekeraars vergoed wordt, maken taxidiensten deel uit van de bedrijfstak gezondheidszorg. Niet-vergoed taxi-vervoer, waaronder ook vervoer van het bezoek intramurale patiënten, speelt zich af in de periferie van de zorg.
0.1/XXX/Amyyon
1Voor
2Genoemde
producten worden veelal (deels) vergoed binnen ZVW, AWBZ of WMO. Voor dat gedeelte spelen deze activiteiten zich af binnen de zorg.
120
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Agenda Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Toegevoegde waarde in enge zin
Bruto toegevoegde waarde absoluut Bruto toegevoegde waarde relatief
Multiplier effect
Input-output relaties Multipliereffect zorg vs. andere sectoren
Effect op periferie
Vervoer Horeca Detailhandel
Innovatie
R&D inspanningen Patentaanvragen absoluut Private equity investeringen Gazellen bedrijven Innovatieplatforms Impact van innovaties op zorgverlening
0.1/XXX/Amyyon
Voorbeelden innovatieve projecten
121
Innovatie
Observaties
De zorg is verantwoordelijk voor een groot aandeel van de innovatieactiviteiten in Nederland Zorginnovatie kan gedefinieerd worden als:
0.1/XXX/Amyyon
“Het geheel van bewust gekozen activiteiten die gericht zijn op het realiseren van verandering in de gezondheidszorg, welke ten doel heeft om met toegenomen effectiviteit te voldoen aan de zorgvraag met behoud of verbetering van de kwaliteit” [Definitie GHIP: Good Healthcare Innovation Practice] •
In 2003 werd er in totaal € 1,7 mrd uitgegeven aan R&D inspanningen in de zorg
•
In 2005 genereerde Nederland 2,4% van de zorggerelateerde patentaanvragen wereldwijd. Dat lijkt niet veel, maar relatief naar bevolkingsomvang voert Nederland daarmee wereldwijd de lijst aan met zorggerelateerde patentaanvragen
•
Het grootste aantal Private Equity investeringen (26%) vindt plaats in gezondheidszorg en biotechnologiebedrijven –
Het gros van deze PE investeringen wordt in biotechnologie gestoken.
–
In totale Private Equity investeringsbedrag wordt de zorg & biotechnologie ingehaald door energie & milieu
–
Tussen 2005 en 2007 is ook de inzet van venture capital in de Nederlandse Life Sciences en Medische Technologie sterk toegenomen
•
De farmacie sector levert relatief veel sterk groeiende bedrijven op
•
Nederland ligt rond het Europees gemiddelde in de toepassing van innovatieve technieken, zoals minimaal invasieve ingrepen
•
Overheid en bedrijfsleven zijn actief in het stimuleren van innovatie in de zorg. –
Dit leidt ondermeer tot een groot aantal zorg-op-afstand projecten
–
De regio Eindhoven heeft zich ontwikkeld tot een cluster met een aanzuigende werking op innovatieve healthcare bedrijven
122
Innovatie
R&D inspanningen
In 2003 werd er in totaal € 1,7 mrd uitgegeven aan R&D inspanningen in de zorg Uitgaven t.b.v. zorggerelateerde R&D (2003, * € mln)
146 9% 187 11%
Arbeidsvolume t.b.v. zorggerelateerde R&D (2003, * 1000 fte)
Universiteiten en UMC's 653 38%
Farmaceutische industrie Overig industrie en groothandel
254 15%
Researchbedrijven
462 27%
2 13% 1,7 11% 1,8 12%
R&D instellingen (muv univ. en UMC)
Totaal: 1,7 mrd
0.1/XXX/Amyyon
Gez. R&D universiteiten en UMC's Gez. R&D farmaceutische industrie Gez. R&D overig industrie en groothandel Gez. R&D researchbedrijven1 Gez. R&D instellingen2 (muv univ. en UMC) Totaal gezondheidszorggerelateerde R&D
6,6 45%
2,9 19% Totaal: 15.000 fte
Arbeidsvolume (* 1000 fte) 2003 2004 6,6 ? 2,9 2,7 1,8 1,6 1,7 1,7 2 1,8 15 ?
Uitgaven (* €mln) 2003 2004 ? 653 462 458 254 237 187 173 146 137 ? 1702
Bron: CBS 1Gez.R&D researchbedrijven: R&D in de bedrijven uit de bedrijfstak Medisch en farmacologisch speur- en ontwikkelingswerk (SBI 73103). Bedrijven zijn voor meer dan de helft privaat gefinancierd. Bevat ook de totale omzet en arbeidsvolume van Clinical Research Organisaties. 2Gez.R&D instellingen (muv univ. en UMC): R&D bij gezondheidsgerelateerde instellingen of gezondheidsgerelateerde delen van instellingen (instellingen zijn voor meer dan de helft publiek gefinancierd). Bevat ook de totale omzet en arbeidsvolume van biomedisch proefdieronderzoek bij apen
123
Innovatie
Patentaanvragen
In 2005 genereerde Nederland 2,4% van de zorggerelateerde patentaanvragen wereldwijd
0.1/XXX/Amyyon
Aantal zorggerelateerde patentaanvragen, per land, 1995-2005
Bron: Octrooicentrum Nederland, 2007
Merendeel van de patenten heeft nog betrekking op geneesmiddelen •
Van de Nederlandse patenten heeft het grootste deel betrekking op geneesmiddelen.
•
Steeds meer patenten worden aangevraagd voor medische instrumenten en relatief weinig op het gebied van non-invasieve technieken en ICT. In het bijzonder de deelgebieden imaging, genetische en biomedische technieken, cel engineering en bioinformatica hebben de afgelopen jaren een bovengemiddelde groei doorgemaakt in het aantal aangevraagde patenten
•
Het bedrijfsleven is de grootste aanvrager van patenten, op afstand gevolgd door universiteiten en kenniscentra.
Bronnen: Lambooij M (RIVM), Berg MJ van den (NIVEL). Aantal patentaanvragen Nederland. In: Zorgbalans 2008; Octrooicentrum Nederland, Life Sciences en Gezondheid, ‘Trends in octrooiaanvragen in medische biowetenschappen’, 2006
124
Innovatie
Patentaanvragen
Relatief naar bevolkingsomvang voert Nederland wereldwijd de lijst aan met zorggerelateerde patentaanvragen Aantal zorggerelateerde patentaanvragen per miljoen inwoners, per land 2005
1995-2005 NL USA D B JPN UK EU-15 F S-KOR
0.1/XXX/Amyyon
0
20
40
60
Bron: Octrooicentrum Nederland, 2007
125
Innovatie
PE investeringen
Het grootste aantal Private Equity investeringen vindt plaats in biotechnologie-bedrijven PE Investeringen in Nederland, naar bedrijfssectoren, 2008 (aantal ondernemingen, industrieanalyse) Gezondheidszorg en biotec hnologie Communicatie Zakelijke en industriële producten Computergerelateerde en consumentenelektronic a Consumentengoederen en retail Zakelijke en industriële diensten Energie en milieu Consumentendiensten en overige diensten Transport Constructie Chemische producten en materialen Financiële diensten Vastgoed Overige Agrarisc he sec tor 0
10
20
30
40
50
60
70
80
0.1/XXX/Amyyon
Volgens bronnen ontvangen gezondheidszorg en biotech de meeste PE-investeringen. In de praktijk zal vooral de laatste van de twee hiervoor in aanmerking komen Bron: De Nederlandse PE markt 2008 (PwC)
126
Innovatie
PE investeringen
Het gemiddelde bedrag per PE investering in de zorg & biotech lijkt relatief klein Totale PE investeringsbedrag per sector in 2007 (x € mln) 1800
Chemisc he producten en agrarische sector
1600 Zakelijke en industriele producten en diensten
1400 1200
Consumenten goederen, diensten en retail
1000
Energie en milieu
800
Financiële diensten (incl. vastgoed)
600 ICT 400 Gezondheidszorg en biotechnologie
200
Overige
0 2004
2005
2006
2007
2008
0.1/XXX/Amyyon
Gezien het feit dat in aantal Private equity investeringen in Nederland de gezondheidszorg- en biotechnologiebedrijven de lijst wel aanvoeren, maar op totaal investeringsbedrag in de middenmoot hangen, kan geconcludeerd worden dat het gemiddelde bedrag per PE investering relatief klein is. Bron: “Ondernemend vermogen. De Nederlandse private equity-markt in 2008”, PwC i.o.v. NVP, april 2009
127
Innovatie
Private Equity
Tussen 2005 en 2007 is de inzet van venture capital in de Nederlandse Life Sciences en Medische Technologie sterk toegenomen De inzet van venture capital1 binnen de Banken en venture capital bedrijven nemen met Nederlandse Life Sciences en Medische Technologie name bij midden- en kleinbedrijf een (klein) belang is tussen 2005 en 2007 opgelopen tot € 365 miljoen Gemiddeld deelnamebelang van venture capital instellingen en banken, per sector, naar grootte van bedrijven
Ontwikkeling venture capital investeringen in Life Sciences2 en Medische Technologie
1-25 mw
Groei
120 100
300
80 60
200
40 20
100
0 -20
0
-40 2004
2005
2006
2007
30% van het aantal investeringen vindt plaats binnen de eerste fase van productontwikkeling. Het gaat hier echter in totaal maar om ongeveer 3,5% van het geïnvesteerde kapitaal binnen de Nederlandse Life Sciences en Medische Technologie sector. Investeringsbedragen in startkapitaal zijn dus relatief klein per investering. 0.1/XXX/Amyyon
26-100 mw
> 100 mw
4
140
Aandeel venture capital en banken (%)
400
Groei (%)
Investeringen (mln euro's)
Investeringen
3 2
1 0 Farmaceutische industrie
Medische technologie
Hoewel het geïnvesteerde kapitaal in de beginfase relatief laag is, is het aandeel van financiers (banken en venture capital) in de beginfase van bedrijven Life Sciences en Medische Technologie in de afgelopen twee jaar wel meer dan verdubbeld
1Venture
Capital is een vorm van Private Equity, gericht op investeringen in startende, snel-groeiende ondernemingen is dat een groot deel van deze investeringen in biotechnologie gedaan worden Bron: Zorginnovatieplatform uit ‘Meer rendement uit R&D’
2Inschatting
128
Innovatie
Gazellen bedrijven
De chemie en farmacie sector levert relatief veel sterk groeiende bedrijven op 9,9 procent van de Gazelle bedrijven bevindt zich in de sector chemie- & farmacie, terwijl deze branche slechts 1,5 procent van het Nederlandse bedrijfsleven vertegenwoordigt.
0.1/XXX/Amyyon
1Gazellen
zijn bedrijven die over de periode 2005 tot en met 2007 ononderbroken omzetgroei van in totaal minimaal 20% of meer hebben gerealiseerd en over het laatste jaar ook een positief resultaat hebben gerealiseerd Bron: FD Gazellen Awards 2008, Financieel Dagblad
129
Innovatie
Innovatieplatforms
Er zijn vanuit de overheid een aantal platforms opgericht die gericht zijn op innovatie in (onder andere) de bedrijfstak zorg
Gestart in
Jaarlijks budget
Versterking innovatiekracht Nederland
2004
€ 01
ICTRegie: Platform Health Support (EZ/OCW)
Versnellen van de innovatiecyclus
2005
€ 0,2 mln
Platform ICT & Innovatie (VWS/Nictiz)
Agendasetting, besluitvorming en bewaking van de uitvoering van programma’s
2006
02
Landelijk Platform Zorginnovatie (RegioPlus)
Verbeteren arbeidsproductiviteit en omstandigheden
2006
€ 0,1 mln
Zorginnovatieplatform (VWS)
Verbetering innovatieklimaat en opschaling succesvolle innovaties
2009
€ 21 mln.3
Platforms
Doel
Innovatieplatform (AZ, VWS, EZ, OCW)
Het platform heeft zelf geen budget. Het platform tracht concrete belemmeringen voor innovatie weg te nemen. Het totale bedrag dat het kabinet heeft vrijgemaakt voor innovatie loopt op van tweehonderd miljoen euro in 2004 tot zevenhonderd miljoen euro structureel vanaf 2007.
1
2
Het platform ICT en Innovatie heeft geen budget. Het is aan het Ministerie van VWS om over de financiering van voorstellen van dit platform te beslissen.
Het Zorginnovatieplatform verstrekte in 2008 zelf nog geen subsidies aan partijen. Inmiddels geeft het ZIP wel zelf subsidies uit, via Senternovem, waaronder de Zorginnovatievouchers. 0.1/XXX/Amyyon
3
Bron: websites
130
Innovatie
Impact van innovaties op zorgverlening
Er lopen ruim 100 telecareprojecten in Nederland, de meeste in de sfeer van e-domotica en personenalarmering Telecareprojecten in Nederland, begin 2007* Aantal projecten
Aantal woningen/ gebruikers
Gemak, veiligheid en energiebesparing, overwegend in een care-omgeving
60
3.000 W
Personenalarmeringplus
Veiligheid, overwegend in een careomgeving.
10
600 G
Videocommunicatie
Communicatie en informatieuitwisseling, diagnose op afstand, overwegend in een care-omgeving
15
2.500 G
ICT-domotica
Informatievoorziening aan client en verzorger, diagnose op afstand, monitoring, administratie. Overwegend in een care-omgeving
3
250 G
Telemedicine in de thuissituatie
Informatievoorziening aan client en verzorger, monitoring, administratie, diagnose, zowel in care als in cure
> 15
7.000 G
> 100
13.350 W/G
Type
Doel
E-domotica en personenalarmering
Totaal
0.1/XXX/Amyyon
Bron: RIVM, Van Van Houwelingen & Lambooij, 2007 *
De tabel is niet uitputtend omdat niet alle projecten centraal worden bijgehouden
131
Innovatie
Impact van innovaties op zorgverlening
In de GGZ worden met e-health toepassingen verschillende patiëntengroepen beter bereikt Aantal e-health projecten in de GGZ (2007) Type
(Na)zorg
Totaal
Depressie
5
7
2
-
-
14
Angststoornissen
-
1
5
-
-
6
13
4
-
9
1
27
2
10
2
-
4
18
20
22
9
9
5
65
Psychische klachten 'allerlei' Problematisch alcoholgebruik Totaal
0.1/XXX/Amyyon
Selectieve Geïndiceerde Behandeling E-consult preventie preventie
Bron: Riper et al., 2007
132
Innovatie
Impact van innovaties op zorgverlening
Nederland ligt rond het Europees gemiddelde in de toepassing van innovatieve technieken zoals minimaal invasieve ingrepen Beschikbaarheid minimaal invasieve technieken in OECD-landen, 1996-2005
De beschikbaarheid en de toepassing van minimaal invasieve technieken ligt in Nederland rond het gemiddelde van de OECD-landen
Toepassing chirurgische dagbehandeling in OECDlanden, 1996-2005
In Nederland vinden chirurgische ingrepen vaker plaats in dagbehandeling dan in andere Europese landen
0.1/XXX/Amyyon
De scores worden berekend door het gebruik van een innovatie in een land te delen door het gebruik van een innovatie in alle OECD-landen. De waarde kan dus alleen worden geïnterpreteerd in relatie tot de score van de andere landen Bron: OECD HEALTH DATA 2008, Dec. 08
133
Innovatie
Impact van innovaties op zorgverlening
Sinds 1980 is de gemiddelde ligduur bij klinische opnamen gehalveerd Gemiddelde ligduur bij klinische opnamen, naar geslacht mannen
vrouwen
14 12 10 8 6 4 2 0
0.1/XXX/Amyyon
1981
1983
1985
1987
1989
1991
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
•
Als gevolg van innovaties in processen, medische apparatuur en hygiëne herstellen patiënten sneller van ingrepen en worden zware ingrepen in toenemende mate vervangen door minder invasieve ingrepen
•
Ook kunnen door het beter organiseren van de zorg in de thuissituatie patiënten eerder uit het ziekenhuis ontslagen worden
•
Daling van de gemiddelde ligduur leidt tot kostenbeheersing in de zorg
•
Met de komst van DBC’s is er voor ziekenhuizen een extra belang om de verpleegduur per opname te minimaliseren Bron: CBS, Prismant
134
Innovatie
Voorbeelden
De regio Eindhoven heeft een aanzuigende werking op innovatieve healthcare bedrijven Brainport Eindhoven De regio Eindhoven heeft als doel te excelleren als internationale top-technologieregio, o.a. door samenwerking met Leuven, Maastricht en Aken. Door de vele onderzoekscentra, hogescholen en universiteiten is de regio een belangrijke innovatiebron
Voorbeelden van bedrijven in de regio Eindhoven • Philips Healthcare
LifeTec Network LifeTec Network is opgericht door Philips, Schering-Plough, DSM, Medtronic, de TU/e en het AZM/UM. Samen met o.a. Brainport voert LifeTec Network een studie uit om de strategische richting te bepalen voor de regio Zuidoost Nederland om toonaangevend in de wereld te worden als gebied voor industrie, ontwikkeling en onderzoek op het terrein van ‘lifetec’.
•
•
–
Beeldvormende systemen
–
Klinische systemen
–
Thuiszorgoplossingen
– Informatie –en monitoringsystemen GE Healthcare –
Beeldvormende systemen
–
Interventie –en operatieapparatuur
–
Klinische systemen
–
Informatie –en monitoringsystemen
– IT-systemen Medical Development & Technology B.V.
0.1/XXX/Amyyon
–
Röntgenapparatuur
•
– Vruchtbaarheidsinstrumenten Merge Technologies Inc.
•
– Monitoringsystemen Cytocentrics B.V. –
Microscopen en instrumenten voor laboratoria
–
Apparatuur voor celverwerking in laboratoria
135
Innovatie
Voorbeelden
Overige voorbeelden van innovatie1 Type innovatie
Voorbeelden
Nieuwe methoden van zorgverlening
1. Neonatale gehoorscreening: van experiment tot standaardzorg voor alle pasgeborenen 2. Fysiotherapie in de eerste lijn voor vrouwen met incontinentieklachten: droog op eigen kracht 3. Behandeling en zorg van risicozwangere thuis: effectief, vriendelijk en goedkoop 4. Implementatie van laparoscopische chirurgie in Nederland: langzaam maar zeker voortschrijdend
Standaardisering van bestaande zorg
5. Een cataractstraat voor Rotterdamse oogpatiënten: bedrijfsmatig, persoonlijk en hoge kwaliteit 6. Joint Care voor orthopediepatiënten in Den Bosch: patiënten en partners helpen elkaar 7. De mammapoli in Delft: van vraag tot antwoord in één ochtend
Ketenzorg
8. Van consultatiebureauzuster tot nurse practitioner in de integrale reumazorg in Groningen 9. Geïntegreerde diabeteszorg in de regio Gorinchem: continu, overzichtelijk en doelmatig 10. Geïntegreerde zorg aan COPD-patiënten in de Utrechtse regio 11. Transmurale zorg voor patiënten met een beroerte in het Heuvelland: op tijd, effectief en gewenst 12. Geïntegreerde PG zorg in Den Haag: een verpleeghuis van 160 bedden wordt overbodig
Nieuwe structuren voor zorgaanbod in de eerste lijn
13. Lastenverlichting en kwaliteitsverbetering voor een huisartsenpost in Nijmegen 14. Transmurale zorg in de regio Midden-Twente: van ziekenhuis naar thuiszorg zonder hobbels
0.1/XXX/Amyyon
15. Samenhangende zorg in Almere: een continue proeftuin voor zorginnovaties Structuren voor multidisciplinair werken door medisch specialisten en verpleegkundigen
16. Multidisciplinaire zorg aan patienten met vaatziekten: meer samenhang, preventie en kwaliteit
Nieuwe publieke infrastructuren
20. Landelijke vaccinatiecampagne tegen meningokokken C: van consternatie tot slagvaardige campagne
17. Transmurale zorg voor patiënten met kanker in de regio Arnhem 18. Dordtse traumazorg: ketenzorg op maat bij ongevallen en rampen 19. Samenhangend beleid voor spoedeisende ziekenhuisopnamen in Eindhoven: nooit meer opnamestops
21. Het Leidsche Rijn Gezondheids Project: zorgvernieuwing toetsen met dagelijks verzamelde gegevens.
Bron: Moderne patiëntenzorg in Nederland, G. Schrijvers, N. Oudendijk, P. de Vries, e.a.
136
BIJLAGEN • X-check naar te onderzoeken onderdelen • Gebruikte bronnen • Omvang en samenstelling van de zorg • Samenstelling arbeidspopulatie • Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties • Zorggebruik in Nederland Den Haag, oktober 2009 • Theorie toegevoegde waarde, IO-tabellen en multiplier
Dit rapport is bestemd voor de organisatie van de opdrachtgever. Verspreiding en reproductie van (delen van) dit rapport buiten de organisatie van de opdrachtgever is niet toegestaan zonder vooraf verstrekte schriftelijke toestemming van Boer & Croon.
BIJLAGEN •
X-check naar te onderzoeken onderdelen
• Gebruikte bronnen • Omvang en samenstelling van de zorg • Samenstelling arbeidspopulatie • Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties • Zorggebruik in Nederland
0.1/XXX/Amyyon
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
138
Verslaglegging
Alle te onderzoeken aspecten zijn meegenomen in dit rapport In het rapport dient inzicht te worden verkregen op de volgende gebieden Onderzoeksaspect
Verslaglegging
• Welke actoren zijn er actief binnen en rondom de sector zorg?
In Hoofdstuk 4, in de onderdelen bedrijfskolom en actoren staan voor zorgleveranciers, de toeleveranciers en de faciliterende instellingen weergegeven, naar omvang en producten en diensten
• Welke producten en diensten leveren de actoren? • Hoeveel werkgelegenheid wordt er gegenereerd door de activiteiten van de actoren?
In hoofdstuk 4, Actoren, staat de zorggerelateerde werkgelegenheid bij de verschillende actoren In hoofdstuk 5, Multiplier, staat ook berekend in welke verhouding de werkgelegenheid in de bedrijfstak zorg staat t.o.v. zorggerelateerde werkgelegenheid in de bedrijfskolom zorg
• Op welke manieren zijn de actoren van elkaar afhankelijk? • Welke (structurele) relaties en interacties zijn er tussen de actoren?
De relaties tussen de actoren, daar waar mogelijk gekwantificeerd naar de waarde van de geld of goederen/dienstenstroom, staan weergegeven in Hoofdstuk 4, Relaties tussen actoren
0.1/XXX/Amyyon
• Wat zijn de bijbehorende financiële stromen? • Welke doorkijken op de gezondheidszorg kunnen worden geboden
In hoofdstuk 4, Profit / not for profit
• Wat is de waarde voor de export?
Onderdeel van de input-outputtabel in Hoofdstuk 5 is een waardering van de export van de zorgsector
• Wat is de betekenis van de sector zorg voor innovaties?
In Hoofdstuk 5, Innovatie, wordt ingegaan op indicatoren van zorggerelateerde innovatie, zorggerelateerde R&D investeringen en worden voorbeelden genoemd van innovatie in de zorg
Opbouw “waardeketens” van de klassieke gezondheidszorgonderdelen (Porter)
139
BIJLAGEN • X-check naar te onderzoeken onderdelen • Gebruikte bronnen • Omvang en samenstelling van de zorg • Samenstelling arbeidspopulatie • Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties • Zorggebruik in Nederland
0.1/XXX/Amyyon
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
140
Bronnen
Gehanteerde bronnen Bronnen CBS CPB RIVM Nivel Vektis Zorgmonitor Actiz IGZ PwC Benchmark VVT LHV brancherapport VGN brancherapport SFK SCP Boer & Croon health care database Jaarverslagen zorginstellingen Nederlands Octrooibureau NZa Monitor Huisartsenzorg 2008 Ambulances in Zicht E-Mental Health (Riper et al. 2007) Philips Healthcare Jaarverslag Company.info Good Healthcare Innovation Practice Zorg Innovatie Platform
Neprofarm Vilans Prismant Mezzo Vektis VWS brancherapport Care NZa OECD Heath Data 2008 LEI KNMP PGGM AZW Rijksbegroting VWS ZN Moderne patiëntenzorg NL (Schrijvers et al. 2002) De Nederlandse PE markt 2008 (PwC) BIG NMT IMS Health Mazars Diverse websites
0.1/XXX/Amyyon
CVZ IMS Health Nefarma
141
BIJLAGEN • X-check naar te onderzoeken onderdelen • Gebruikte bronnen • Omvang en samenstelling van de zorg • Samenstelling arbeidspopulatie • Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties • Zorggebruik in Nederland
0.1/XXX/Amyyon
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
142
0.1/XXX/Amyyon
Sinds 1998 zijn de uitgaven aan zorg gestegen van € 41 mrd naar € 74 mrd
143
0.1/XXX/Amyyon
Productie en capaciteit van zorginstellingen 2006
144
Internationale vergelijking totale uitgaven aan zorg als % BBP Country
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Australia
6,9
7,2
7,3
7,3
7,4
7,4
7,6
7,6
7,8
8
8,3
8,4
8,6
8,6
8,8
8,8
8,7
Austria
8,4
8,4
8,8
9,3
9,7
9,7
9,7
9,8
10
10,1
9,9
10
10,1
10,2
10,3
10,3
10,1
Belgium
7,2
7,6
7,7
7,9
7,7
8,2
8,4
8,3
8,4
8,6
8,6
8,7
9
10,5
10,7
10,6
10,3
Canada
8,9
9,6
9,8
9,7
9,4
9
8,8
8,8
9
8,9
8,8
9,3
9,6
9,8
9,8
9,9
10
Denmark
8,3
8,2
8,3
8,6
8,4
8,1
8,2
8,2
8,3
8,5
8,3
8,6
8,8
9,3
9,5
9,5
9,5
Finland
7,7
8,8
9
8,2
7,7
7,7
7,8
7,4
7,2
7,2
7
7,2
7,6
8
8,1
8,3
8,2
France
8,4
8,6
8,9
9,3
9,3
10,4
10,4
10,2
10,1
10,1
10,1
10,2
10,5
10,9
11
11,1
11
Germany
8,3
9,6
9,6
9,8
10,1
10,4
10,2
10,2
10,3
10,3
10,4
10,6
10,8
10,6
10,7
10,6
Iceland
7,8
8
8,2
8,3
8,1
8,2
8,2
8,1
8,9
9,6
9,5
9,3
10,2
10,4
9,9
9,4
9,1
Ireland
6,1
6,5
7
6,9
6,9
6,7
6,5
6,4
6,2
6,2
6,3
6,9
7,1
7,3
7,5
8,2
7,5
Italy
7,7
7,9
8
7,9
7,6
7,3
7,4
7,7
7,7
7,8
8,1
8,2
8,3
8,3
8,7
8,9
9
6
6
6,3
6,5
6,8
6,9
7
7
7,3
7,5
7,7
7,9
8
8,1
8
8,2
8,1
5,4
5,1
5,4
5,5
5,3
5,6
5,7
5,6
5,7
5,8
5,8
6,4
6,8
7,6
8,1
7,8
7,3
8
8,2
8,4
8,5
8,3
8,3
8,2
7,9
8,1
8,1
8
8,3
8,9
9,4
9,5
Japan Luxembourg Netherlands New Zealand
6,9
7,3
7,5
7,1
7,1
7,2
7,1
7,3
7,8
7,6
7,7
7,8
8,2
8
Norway
7,6
8
8,1
7,9
7,9
7,9
7,8
8,4
9,3
9,3
8,4
8,8
9,8
10
9,7
9,1
8,7
Portugal
5,9
6,4
6,6
6,9
7
7,8
8
8
8
8,2
8,8
8,8
9
9,7
10
10,2
10,2
Spain
6,5
6,7
7,1
7,4
7,3
7,4
7,5
7,3
7,3
7,3
7,2
7,2
7,3
8,1
8,2
8,3
8,4
Sweden
8,2
8
8,2
8,4
8
8
8,2
8,1
8,2
8,3
8,2
9
9,3
9,4
9,2
9,2
9,2
Switzerland
8,2
8,9
9,3
9,4
9,4
9,7
10,1
10,1
10,2
10,3
10,3
10,7
11
11,4
11,4
11,4
11,3
Turkey
3,6
3,8
3,8
3,7
3,6
3,4
3,9
4,2
3,6
4,8
4,9
5,6
5,9
6
5,9
5,7
6
6,4
6,9
6,9
7
6,9
7
6,8
6,8
7,1
7,2
7,5
7,6
7,7
8
8,2
8,4
11,9
12,6
12,9
13,2
13,1
13,3
13,2
13,1
13
13,1
13,2
13,9
14,7
15,1
15,2
15,2
15,3
UK
0.1/XXX/Amyyon
United States
Bron: OESO Health Data 2008
145
Uitgaven aan personal health care per hoofd van de bevolking (US$ 2000-prijzen) Country
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Australia
1333
1375
1431
1478
1514
1575
1660
1715
1809
1922
2005
2117
2203
2259
2356
2378
2432
Austria
1757
1794
1890
1984
2129
2168
2193
2285
2416
2517
2567
2605
2673
2727
2770
2812
2864
2599
2693
2610
2638
Belgium Canada
1884
1975
2024
2017
1993
1948
1913
1975
2084
2104
2168
2276
2390
2420
2492
2541
2632
Denmark
1872
1872
1896
1969
2016
1989
2053
2092
2174
2265
2292
2369
2441
2488
2571
2644
2767
Finland
1501
1607
1585
1441
1391
1399
1474
1469
1490
1551
1590
1669
1777
1902
1994
2099
2147
France
1695
1753
1818
1887
1910
2034
2050
2060
2106
2169
2227
2289
2375
2462
2537
2590
2608
Germany
1790
1929
1896
1992
2078
2156
2163
2213
2267
2338
2393
2429
2459
2430
2475
2529
699
739
762
821
903
1030
1059
1149
1164
Hungary Iceland
1800
1814
1773
1805
1814
1839
1927
1973
2364
2622
2662
2689
2885
3007
3061
3092
3052
Italy
1584
1662
1690
1683
1665
1624
1657
1743
1768
1810
1939
2006
2049
2050
2158
2213
2264
1503
1593
1604
1638
1708
1794
1859
1893
1942
1999
2068
2089
521
541
510
597
663
787
816
894
942
1056
1187
Japan Korea
358
377
414
425
438
473 1761
1795
1898
1858
2264
2411
2620
2870
2940
3234
3139
1588
1655
1722
1754
1759
1780
1810
1832
1844
1922
1950
2073
2211
2349
2430
2504
2599
1775
1889
1983
Luxembourg Netherlands New Zealand Norway
1873
2019
2119
2128
2202
2276
2353
2608
2901
2937
Portugal Slovak Republic Spain
823
Sweden Switzerland
2291
2440
2526
3286
3379
3361
3235
3129
1387
1407
1450
1514
1581
1617
1597
592
573
600
645
679
792
878
970
1277
1303
1347
1404
1433
1464
1484
1667
1709
1758
1807 2640
1779
1742
1784
1862
1871
1975
2067
2164
2253
2378
2479
2513
2604
2519
2563
2614
2715
2770
2870
2933
3014
3169
3261
3332
3407
3448
323
343
4213
4437
4643
4785
4905
United Kingdom
0.1/XXX/Amyyon
2908
1243
Turkey
United States
2748
1560 2962
3111
3253
3345
3406
3498
3575
3664
3771
3885
4010
5018
Bron: OECD HEALTH DATA 2008, Dec. 08
146
Omvang intramurale actoren bedrijfstak zorg 2007
Ziekenhuizen
GGZ
VV&T
GZ
117
102
721
150
Totaal bedrijfsopbrengsten (mln euro)
17.189
4 630
13 598
5 883
Totaal netto-omzet
14.979
3 972
11 848
5 529
12.926
3 872
10 910
5 333
2.054
100
938
195
waarvan B-segment
1.042
nvt
16
Nvt
Niet-gebudgetteerde zorgprestaties
333
38
534
133
Overige dienstverlening
678
62
389
62
Totaal overige bedrijfsopbrengsten
2210
658
1 749
354
25
0
950
2
1.406
544
197
222
779
114
602
130
Aantal instellingen
Wettelijk budget en/of subsidies Totaal overige netto-omzet
WMO-subsidies Huishoudelijke Hulp Overige subsidies en bijdragen
0.1/XXX/Amyyon
Niet eerder genoemde bedrijfsopbrengsten
Bron: CBS
147
Totale Macrobudget voor huishoudelijke hulp in de WMO bedraagt 1,4 mrd
Opbouw macrobudget voor WMO huishoudelijke hulp (2008, x € mrd) 1,6 1,4 0,18 1,2 1 1,05 0,8 0,6
1,22
0,4 0,20
0,2
0,15
0
0.1/XXX/Amyyon
Budget huishoudelijke hulp VWS
Eigen bijdragen
Uitgaven Zorg in Natura
Uitgaven PGB
Overschot
Bron: SCP, advies macrobudget huishoudelijke hulp WMO
148
Productie en capaciteit ziekenhuis- en revalidatiezorg 2007* SBI codering
Academ. Ziekenhuizen
Alg. Ziekenhuizen
Cat. Ziekenhuizen
GGZ
GZ
VV&T
Overig
Grootheid
Variabele
Capaciteit ziekenhuiszorg (excl. GGZ)
Bedden klinische, dag-, deeltijdbehand.
55 727
8 054
45 060
1 832
-
-
696
85
Klinische verpleegdagen (*1000)
11 271
1 740
9 248
134
-
-
137
12
Dag- en deeltijdbehandelingen (*1000)
1 703
190
1 456
30
-
-
27
-
Eerste polikliniekbezoeken (*1000)
10 267
1 106
8 897
124
-
-
140
-
Klinische opnamen (*1000)
1 780
224
1 513
18
-
-
25
-
Bedden klinische behandeling
1 786
-
15
1 771
-
-
-
-
Poliklinische behandelplaatsen
1 066
-
35
1 031
-
-
-
-
Klinische verpleegdagen (*1000)
455
-
8
447
-
-
-
-
Revalidatiebehandeluren (*1000)
2 255
-
60
2 195
-
-
-
-
Eerste consulten (*1000)
43
-
3
40
-
-
-
-
Productie ziekenhuiszorg (excl. GGZ)
Capaciteit revalidatiezorg
Productie revalidatiezorg
0.1/XXX/Amyyon
Totaal
Bron: CBS; Tabel geeft weergave van direct beschikbare informatie conform SBI codering e dekt niet de volledige gezondheidszorg conform de definitie in dit onderzoek af
149
Productie en capaciteit intramurale zorg 2007* SBI codering
Acad. Alg. Cat. Zieken- Zieken- Ziekenhuizen huizen huizen
GGZ
GZ
VV&T
Overig
-
767
341
62 735
122
1 532
-
280
123
22 465
44
-
-
-
-
-
13
-
101 152
-
3 130
-
342
315
97 203
162
35 265
-
1 105
-
117
154
33 829
59
Dagen kortdurend verblijf (*1000)
1 113
-
40
-
2
3
1 067
1
Nachten nachtverzorging (*1000)
2
-
-
-
-
-
2
-
Uren extramurale huishoudelijke verz. (*1000)
52 799
-
1 341
-
6
96
51 267
89
Uren extramurale persoonlijke verz. (*1000)
30 457
-
746
-
46
649
28 860
156
Uren extramurale verpleging (*1000)
11 540
-
291
2
36
450
10 694
67
Uren extram. begeleiding (excl. dagact.) (*1000)
19 327
-
239
28
292
8 168
9 109
1 491
743
-
6
5
33
607
78
14
80
-
1
-
-
1
78
-
.
.
.
.
.
.
.
.
24 374
0
425
121
1 323
12 842
8 793
870
Grootheid
Variabele
Capaciteit intramurale zorg met VPH
Intramur. plaatsen met behandeling VPH
68 248
-
4 283
Intramur. verpleegd. met behandeling VPH (*1000)
24 445
-
13
Intramur plaatsen zonder behandeling VZH Intramur verzorgingsdagen z. behand. VZH (*1000)
Productie Intramurale verpleging Capaciteit intramurale zorg zonder VZH
Productie intramurale verzorging
Nachten nachtverpleging (*1000)
Uren extramurale behandeling (*1000) Uren prenatale zorg (*1000) Uren advies, instructie en voorlichting (*1000) 0.1/XXX/Amyyon
Totaal
Dagdelen groepsgewijze dagactiviteiten (*1000)
Bron: CBS; Tabel geeft weergave van direct beschikbare informatie conform SBI codering e dekt niet de volledige gezondheidszorg conform de definitie in dit onderzoek af
150
Productie en capaciteit GGZ en Gehandicaptenzorg 2007* SBI codering Totaal Grootheid
Capaciteit GGZ
Productie GGZ
Variabele
0.1/XXX/Amyyon
Cat. Ziekenhuizen
GGZ
GZ
VV&T
Overig
22 383
-
1 115
-
20 947
206
22
93
Plaatsen beschermd wonen
11 739
-
-
-
9 370
637
222
1 511
Klinische verpleegdagen GGZ (*1000)
7 701
-
357
-
7 235
71
8
30
Verzorgingsdagen beschermd wonen (*1000)
3 761
-
-
-
2 761
335
136
528
Deeltijdbehandelingen (*1000)
1 529
-
124
-
1 347
34
10
13
12 104
-
412
-
11 081
56
112
443
62
-
10
-
52
-
-
-
Intramur. plaatsen met behandeling GHZ
42 147
-
-
-
143
40 771
1 168
65
Intramur. plaats. zonder behandeling GHZ
24 154
-
-
158
12
23 300
635
50
Klinische verpleegdagen GHZ (*1000)
18 648
-
-
-
53
18 121
451
23
8 474
-
-
53
4
8 188
212
17
Eerste klinische opnamen (*1000)
Productie intraen semimurale GHZ
Alg. Ziekenhuizen
Bedden klinische en deeltijdbehand. GGZ
Poliklinische face-to-face contacten (*1000)
Capaciteit intraen semimurale GHZ
Acad. Ziekenhuizen
Klinische verzorgingsdagen GHZ (*1000)
Bron: CBS; Tabel geeft weergave van direct beschikbare informatie conform SBI codering e dekt niet de volledige gezondheidszorg conform de definitie in dit onderzoek af
151
Huisartsen gaan steeds meer samenwerken in groepspraktijken Relatief aantal huisartsen naar praktijkvorm (2002-2007)
Solopraktijk
Duopraktijk
Groepspraktijk
2002
2003
2004
2005
2006
2007
0.1/XXX/Amyyon
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Bron: Vektis
152
De opbrengsten per medewerker liggen bij apotheken en huisartsen beduidend hoger dan bij andere zorgaanbieders Totale bedrijfsopbrengsten per medewerker (* €1000) in 2006
250
200
150
100
50
?
0.1/XXX/Amyyon
oe r en ve rv
&T VV
G Z
G G Z
n ze en hu i
Zi ek
ot he ra pi e
Fy si
Zi ek
M ed is c
he
la
bo ra to r
ia
G G D
ts en Ta nd ar
ui sa r H
Ap ot he k
en
ts en
0
Bron: CBS
153
Omvang patiëntenverenigingen en beroepsorganisaties Patiëntenverenigingen Astma Fonds Longpatiëntenvereniging
Omzet
Aantal leden
Jaar 2009
14.576.000
2008
40.000
Nederlandse Patiënten Vereniging (NPV)
1.477.016
2008
73.000
2008
Diabetesvereniging Nederland (DVN)
3.941.730
2008
57.922
2008
Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK)
1.098.633
2008
25.000
2008
Per Saldo
2.604.993
2008
23.000
2009
522.857
2008
10.000
2008
Nederlandse Vereniging voor Slechthorenden (NVVS)
.
.
9.500
2009
Vereniging Spierziekten Nederland
.
.
8979
2008
283.891
2008
7920
2008
.
.
1.989
2009
Nederlandse Coeliakie Vereniging (NCV)
Antroposana Osteoporose Vereniging
Beroepsorganisaties
Omzet
Jaar
Aantal mw.
Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP)
23.000.000
2006
130
GGD Nederland
13.100.000
2006
81
Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV)
13.358.094
2008
Jaar 2006 2006
83
2009
Landelijke Vereniging Georganiseerde eerste lijn (LVG)
3.218.818
2008
20
2009
Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN)
8.047.045
2008
50
2009
Actiz
13.197.154
2008
82
2009
Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ)
11.748.000
2008
74
2008
GGZ Nederland
10.300.000
2008
70
2008
8.320.000
2008
52
2008
Verpleegkundigen en verzorgende Nederland (V&VN) 0.1/XXX/Amyyon
Jaar
Bronnen: NPCF; diverse websites, jaarverslagen
154
BIJLAGEN • X-check naar te onderzoeken onderdelen • Gebruikte bronnen • Omvang en samenstelling van de zorg • Samenstelling arbeidspopulatie • Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties • Zorggebruik in Nederland
0.1/XXX/Amyyon
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
155
De sector gezondheidszorg loopt voor in de vergrijzing op de totale Nederlandse economie
0.1/XXX/Amyyon
Het aandeel werknemers per leeftijdsklasse in % - 2005
Bron: Prognosemodel Leeftijdsopbouw, PGGM-deelnemersbestand
156
De gemiddelde leeftijd van het personeel in de zorg stijgt (Voorziene) leeftijdsopbouw ziekenhuispersoneel 2007, 2012, 2017
(Voorziene) leeftijdsopbouw personeel in Zorg en Welzijn, Jeugdzorg en Kinderopvang 2007, 2012, 2017
0.1/XXX/Amyyon
Bij de 30-ers is een dip in de arbeidsparticipatie te zien. Dit is mogelijk gerelateerd aan vrouwen die uittreden bij het moederschap en later weer intreden Bron: Prognosemodel Leeftijdsopbouw, PGGM-deelnemersbestand
157
Herkomst arbeidspopulatie in de bedrijfstak zorg
Herkomstgroepering
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Autochtonen
1495,6
1547,8
1641
1728,4
1808
1823,6
1833,9
Allochtonen
414
440,4
480
520
550,9
555,1
557,4
Westerse allochtonen
249,6
258,2
275,5
291,7
306,5
307,7
306,4
Niet-westerse allochtonen
164,6
182,4
204,5
228,3
244,6
247,6
251,3
Suriname
73,7
77,9
83,7
89,5
94,2
95,3
95,2
Nederlandse Antillen en Aruba
21,8
24,7
28,4
31,8
34,1
33,4
33,5
Marokko
21,5
24,2
27,9
31,9
34,2
34,8
35,7
Turkije
16,3
19,2
21,7
24,6
26,7
27
27,7
Overige niet-westerse allochtonen
30,9
36,1
42,3
49,7
55,3
57,1
59,5
Totaal
0.1/XXX/Amyyon
1999
1909,6
1988,2
2121
2248,4
2358,9
2378,7
2392,3
Bron: CBS
158
Er werken zeer veel vrouwen in de bedrijfstak zorg
Aantal werkzame personen in de bedrijfstak zorg naar geslacht 2007 100% 90% 80% 70% Vrouw 60% 50% 40% 30%
Man
20% 10%
nb 0%
0.1/XXX/Amyyon
Bedrijfstak Zorg
VV&T + GZ
Ziekenhuizen en GGZ
1e-lijnszorg
Overig
Bron: CBS
159
Nederland telde in 2007 bijna 55.000 geregistreerde vrije medische beroepsbeoefenaren Ten opzichte van 2006 is dit een stijging van 3,3%.
Aantal vrije beroepsbeoefenaren Beroepsgroep
2006
2007
mutatie (%)
Apothekers
2.199
2.321
5,5
Huisartsen
8.393
8.650
3,1
Verloskundigen
1.648
1.764
7,0
Tandartsen
6.936
7.102
2,4
Fysiotherapeuten
16.000
16.135
0,8
Oefentherapeuten
1.877
1.930
2,8
Logopedisten
2.631
2.916
10,8
Medisch specialisten
12.294
12.874
4,7
Tandartsspecialisten
1.139
1.191
4,6
Mond- en kaakchirurgie
193
204
5,7
Orthodontie
294
285
-3,1
Mondhygiënisten
652
702
7,7
53.117
54.883
3,3
0.1/XXX/Amyyon
Totaal Bron: Vectis Zorgmonitor
160
Verhouding medisch specialisten in dienstverband vs. vrije beroepsbeoefenaren
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
23%
24% Dienstverband
77%
76%
2007
2008
Vrije beroepsbeoefenaren
Totaal specialisten
20071
verhouding
20081
verhouding
Vrije beroepsbeoefenaren
3.638
77%
3.713
76%
In dienstverband
1.089
23%
1.141
24%
Totaal
4.727
4.854
cijfers m.b.t. de verhouding tussen medisch specialisten vrij beroepsbeoefenaren en dienstverbanders, zijn gebaseerd op cijfers van 43 enquêtes waarvoor de gegevens ultimo 2006, 2007 en 2008 zijn ingevuld, voor zowel de medisch specialisten vrij beroepsbeoefenaren als de medisch specialisten in dienstverband. Op basis hiervan is het gemiddeld aantal medisch specialisten 2007 en 2008 berekend. De absolute aantallen representeren dus niet de werkelijke aantallen medisch specialisten, maar dienen ter bepaling van de verhouding vrije beroepsbeoefenaren – specialisten in dienstverband
0.1/XXX/Amyyon
1De
Bron: Mazars; Onderzoek omzetontwikkeling medisch specialisten 2007/2008, 9 juni 2009
161
Aantal zelfstandig gevestigde huisartsen en huisartsen in loondienst van zelfstandig gevestigde huisartsen
Zelfstandig gevestigde huisartsen
Jaar
1980 1985 1990 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Man
5.041 5.433 5.615 5.657 5.662 5.656 5.668 5.691 5.702 5.631 5.588 5.556 5.504 5.509 5.460
vrouw totaal
HIDHA’s (huisartsen die in loondienst werkzaam zijn van een zelfstandig gevestigde huisarts)
776
1.096 1.152 1.260 1.330 1.400 1.514 1.639 1.740 1.829 1.916 2.006 2.123
5.257 5.909 6.391 6.753 6.814 6.916 6.998 7.091 7.216 7.270 7.328 7.385 7.420 7.515 7.583 110
122
169
96
81
113
93
101
94
87
111
127
126
150
151
vrouw
155
181
240
276
275
348
365
379
396
406
506
595
663
743
761
totaal
265
303
409
372
356
461
458
480
490
493
617
722
789
893
912
vrouw Totaal
0.1/XXX/Amyyon
476
Man
man Totaal
216
5.151 5.555 5.784 5.753 5.743 5.769 5.761 5.792 5.796 5.718 5.699 5.683 5.630 5.659 5.611 371
657
1.016 1.372 1.427 1.608 1.695 1.779 1.910 2.045 2.246 2.424 2.579 2.749 2.884
5.522 6.212 6.800 7.125 7.170 7.377 7.456 7.571 7.706 7.763 7.945 8.107 8.209 8.408 8.495
Bron: Nivel
162
Verdeling naar functiesoort per zorgtak (aantal medewerkers) Academische ziekenhuizen
VV&T (niet alleen intramur.)
GGZ
GZ
Totaal aantal banen
70 380
191 000
16 400
479 710
85 510
158 940
Totaal aantal medewerkers in loondienst
61 870
180 320
15 280
388 660
80 010
148 250
57 470
4 350
102 550
Totaal overhead en facilitaire functies Algemene en administratieve functies Hotelfuncties Terrein- en gebouwgebonden functies Totaal patiënt- en bewonergeb. functies
19 690
20 350
14 660
31 620
2 860
31 670
13 280
10 840
4 130
23 850
1 270
66 280
6 220
10 360
900
1 990
220
4 590
860
1 080
39 900
116 580
10 750
270 670
57 250
7 951
Jeugdzorg
28 900
120 350
14 060
69 770
3 780
231 190
31 780
98 480
Medisch en sociaalwetenschapp. functies
13 230
8 660
1 240
4 560
10 470
2 630
Overige patiënt- en bewonergeb. functies
12 620
38 150
5 730
34 920
15 000
19 240
Overig personeel in loondienst
GGD-en
22 280
Verpleegkundig en verzorgend personeel
Leerling verpleegkundig/– verzorgend personeel
0.1/XXX/Amyyon
Algemene Categorale ziekenziekenhuizen huizen
990
4 870
100
10 990
1 700
3 540
1 300
1 400
70
4 460
710
2 080
Bron: CBS
163
Verdeling naar functiesoort per zorgaanbieder (fte) Academische Algemene Categorale VV&T ziekenhuizen ziekenhuizen ziekenhuizen
GGZ
GZ
Totaal arbeidsjaren
54 450
130 870
11 390
63 670
98 570
231 650
Totaal werknemers in loondienst
49 600
125 510
10 770
60 080
92 570
210 230
Totaal overhead en facilitair Algemene en administratieve functies Hotelfuncties
14 930
3 020
14 560
14 330
55 470
11 140
21 820
2 070
9 890
7 790
20 070
3 000
13 910
770
3 950
5 630
32 240
790
1 860
180
720
920
3 150
Terrein- en gebouwgebonden functies Totaal patiënt- en bewonergeb. functies
37 590
32 560
82 720
7 610
43 450
73 800
144 670
Verpleegkundig en verzorgend personeel
10 740
47 910
2 560
24 270
59 070
120 880
Medisch en sociaalwetenschapp. Functies
11 630
7 520
940
8 120
1 810
2 700
Overige patiënt- en bewonergeb. functies
10 200
27 280
4 110
11 060
12 930
21 080
Leerling-verpleegkundig en – verzorgend Overig personeel in loondienst
890
4 270
80
1 540
2 850
8 240
1 210
930
60
540
1 590
1 860
Vrijgevestigde en ingehuurde medici
0.1/XXX/Amyyon
Overige werkzame personen Bron: CBS
164
BIJLAGEN • X-check naar te onderzoeken onderdelen • Gebruikte bronnen • Omvang en samenstelling van de zorg • Samenstelling arbeidspopulatie • Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties • Zorggebruik in Nederland
0.1/XXX/Amyyon
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
165
Er zijn in Nederland meer dan 2000, veelal kleine, bedrijven die medische apparaten en instrumenten maken Vervaardiging van medische apparaten en instrumenten, orthopedische artikelen e.d., precisie- en optische instrumenten en uurwerken
0 tot 19 werknemers 20 tot 100 werknemers 100 of meer werknemers
0.1/XXX/Amyyon
Totaal grootteklasse
2001
2002
2003
2004
2005
2070
1830
1970
2150
1920
155
160
155
155
160
40
45
45
40
40
2270
2035
2170
2345
2120
Bron: CBS
166
Nederland heeft in 2007 een positieve en in 2008 een negatieve handelsbalans op medicinale en farmaceutische producten
Internationale handel medicinale en farmaceutische producten in (* €mln)
0.1/XXX/Amyyon
Invoerwaarde Totaal
Europa
2007
4802
3998
47
2008*
5800
1719
10
Uitvoerwaarde
Handelsbalans
Azië
Totaal
Europa
504
249
4870
2476
65
2003
289
67
3842
222
5655
2977
63
2243
294
-144
Afrika Amerika
Afrika Amerika
Azië
Totaal Europa
Afrika
Amerika
Azië
-1521
19
1498
39
1257
53
-1599
72
Bron: CBS
167
Toeleverancier uitgelicht: Philips Healthcare Producten
Omvang 2008 Omzet
€ 7.649 mln
•
Beeldvormende systemen – Röntgenapparatuur – CT-scanners – Magnetic Resonance Imaging (MRI) apparatuur
•
Klinische systemen – Echografische apparatuur – Cardiale zorgsystemen – Reanimatie-apparatuur
•
Thuiszorgoplossingen – Alarmeringsystemen – Hartbewakingsservice – Bewakingsapparatuur op afstand
•
Informatie –en monitoringsystemen – Patiëntmonitoringsystemen – Patiëntinformatie systemen – Ziekenhuis IT
• 24% van totale omzet van Philips NV EBITDA
€ 863 mln • 92,6 % totale EBITA Philips •
3,3 % totale omzet Philips
• 11,3 % van omzet Philips Healthcare Medewerkers
35.551 fte
Afzetmarkt 2008 • Noord-Amerika: • West-Europa: • Overige volwassen markten • Belangrijkste opkomende markten: • Overige opkomende markten:
€ 3.758 mln € 1.947 mln € 675 mln € 769 mln € 500 mln
Ontwikkeling omzet Philips Healthcare naar afzetmarkt 2005-2008 (x € mrd) 8
Overige o pko mende markten
7 6
B elangrijkste o pko mende markten
5 4
Overige vo lwassen markten
3 2
West-Euro pa
0.1/XXX/Amyyon
1 0
No o rd-A merika
2005
2006
2007
2008
In Nederland wordt met name Röntgen- en MRIapparatuur gefabriceerd •
R&D, assamblage en testen voor deze producten vindt grotendeels in Nederland plaats
•
Onderdelen worden veelal op modulaire basis ingekocht bij toeleveranciers in binnen- en buitenland
Omzet Philips HC Nederland
Ca. € 2,4 mrd
Verkopen in Nederland
Ca. € 125 mln
Export
Ca. € 2,3 mrd
Bronnen: jaarverslagen, website, navraag Philips Healthcare
168
Toeleverancier uitgelicht: Organon / Schering-Plough Omvang
Producten
•
•
In 2008 is Organon BioSciences N.V. overgenomen door Schering-Plough (US) Dit heeft grote invloed gehad op de grote omzetstijging (40%) in 2008
•
2007
2008
Omzet
€ 8.883 mln
€ 12.951 mln
Voorgeschreven geneesmiddelen
€ 7.121 mln
€ 9.977 mln
Dierengeneesmiddelen
€
875 mln
€ 2.081 mln
Consumentenproducten
€
886 mln
€
Medewerkers totaal
893 mln
Groot aantal voorgeschreven geneesmiddelen, voor aandoendingen zoals: – –
Hooikoorts en andere allergiën Hepatitis C
– –
Hersentumoren Baarmoederhalskanker
–
Asthma
•
Geneesmiddelen voor dieren
•
Overige middelen voor consumenten: – Over the counter producten
51.000
Medewerkers in Nederland
6.500
Vestigingen Nederland
9
Ontwikkeling van de omzet van Schering-Plough naar afzetmarkt 2006-2008 (x € mrd) 14
– –
Voetverzorging Zonverzorging voor de huid
Canada
12 Duitsland
10 Japan
8 6
Frankrijk
4
VS
2 0.1/XXX/Amyyon
Overig internatio naal
0 2006
2007
2008
Bronnen: jaarverslagen en website Schering-Plough
169
De Farmaceutische sector levert zowel via zorgaanbieders als direct aan de consument Productie
Farmaceutische bedrijven
Farmaceutische bedrijven
Groothandel
€ 4.900
€ 16.000 FTE
Import en groothandel van medicijnen
Distributie kanalen
Consument
Openbare apotheken Reguliere apotheken (620)
€ 1.439
Apotheek ketens (673) € 1.562
€ 1.302
Ziekenhuisapotheken (74)
€ 380
Retail/Drogisterijen (3.500)
0.1/XXX/Amyyon
Consument
Apotheek houdende huisartsen (561)
€ 1.318
Bron: Nefarma; CBS; SFK
170
Overheden en beleidsondersteunende organisaties (1/2) Actoren
FTE/mw (#)
Opmerkingen
13.245.800
1100 fte
Rijksuitgaven 2009 Miljoenennota sept. 2008
College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG)
33.148
192 mw
Uit Begroting 2009 VWS, totale baten CBG
Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ)
42.339
386 FTE / 445 mw
Ministerie van VWS
Inspectie Jeugdzorg (IJZ) Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg (CIBG)
4.400 29.147
46 fte
Jaarverslag 2008, gerealiseerde begroting Alleen cijfers aangaande aantallen meldingen e.d. beschikbaar
240 mw
Uit Begroting 2009 VWS, totale baten CIBG
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
321.078
1500 mw
Uit Begroting 2009 VWS, totale baten RIVM
Nederlands Vaccin Instituut (NVI)
162.575
400 mw
Uit Begroting 2009 VWS, totale baten NVI
DBC-Onderhoud Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)
3.050 31.195
45 mw 269 FTE
Uit stand vastgestelde ontwerpbegroting VWS 2009 Begroting 2009 NZa Stafbureau, daarnaast nog WAR en Commissie Klantenperspectief
Centrum Klantervaring Zorg (CKZ)
n.b.
6 mw
Gezondheidsraad (GR)
n.b.
Ca. 200 leden
Raad voor Gezondheidsonderzoek (RGO)
n.b.
Ca. 15 leden
Per 1.2.08 gefuseerd met GR
179.222
Ca. 2800 mw
Stand vastgestelde ontwerpbegroting VWS 2009
Centrum indicatiestelling zorg (CIZ) Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) 0.1/XXX/Amyyon
Budget (x€1000)
n.b.
Gefinancierd door VWS, VROM, LNV, SZW
9 leden, 25 mw ‘secretariaat’
Bronnen: websites, jaarverslagen, VWS
171
Overheden en beleidsondersteunende organisaties (2/2) Actoren Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF)
Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO ZonMw College voor Zorgverzekeringen (CVZ) Nivel
College sanering zorginstellingen
0.1/XXX/Amyyon
College bouw zorginstellingen (CBZ)
Budget (x€1000)
FTE/mw (#)
Opmerkingen
n.b.
Ca.50 mw
13.12.06 EUR 358.000 instellingssubsidie aangevraagd bij VWS, 18.2.09 EUR 366.010 subsidieverlening door VWS (‘Zorgconsument & ICT’ 2009)
10.695
Ca. 75 mw
Begroting 2007: baten 10.695.000 (lasten 10.601.138)
199.169
12 bestuursleden
Realisatie baten 2008 (realisatie 2008 lasten 201.091.312)
55.235
Ca. 300
Totale baten van VWS, begroting CVZ 2009
11 miljoen
Ca. 200
Het NIVEL had in 2007 een omzet van 11miljoen Euro. Ongeveer een derde deel daarvan is als basissubsidie afkomstig van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
8.459
Ca. 13,3 FTE
n.b.
96 mw
Saldo subsidies 2008 Jaarverslag 2008, cijfers aangaande investeringsbedragen wel beschikbaar
Bronnen: websites
172
De NPCF bestaat uit 25 koepelorganisaties met daaronder ca 400 patiëntenorganisaties
0.1/XXX/Amyyon
Koepelorganisaties onder de NPCF •
ANBO
•
Antroposana
•
Astma Fonds Longpatiëntenvereniging
•
Clientenbond in de geestelijke gezondheidszorg
•
Crohn en Colitis Ulcerosa Vereniging Nederland (CCUVN)
•
De Hart & Vaatgroep
•
Diabetesvereniging Nederland (DVN)
•
Huidfederatie
•
LOC, Zeggenschap in zorg
•
Landelijke Vereniging Thuislozen (LVT)
•
Nederlandse Coeliakie Vereniging (NCV)
•
Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK)
•
Nederlandse Patiënten Vereniging (NPV)
•
Nederlandse Vereniging voor Slechthorenden (NVVS)
•
Osteoporose Vereniging
•
Per Saldo
•
Reumapatiëntenbond
•
Stichting Hersenletsel Organisaties Nederland (SHON)
•
Stichting Kind en Ziekenhuis
•
Stichting Pandora
•
Stichting Patiëntenbelangen Orthopaedie (SPO)
•
Vereniging Samenwerkende Ouder- en Patiëntenorganisaties (VSOP)
•
Vereniging Spierziekten Nederland
•
Wervelkolom (NVVR)
•
Zorgbelang Nederland
Bronnen: NPCF jaarrapport en website
173
BIJLAGEN • X-check naar te onderzoeken onderdelen • Gebruikte bronnen • Omvang en samenstelling van de zorg • Samenstelling arbeidspopulatie • Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties • Zorggebruik in Nederland
0.1/XXX/Amyyon
• Theorie input-outputtabellen en multiplier
174
0.1/XXX/Amyyon
Ziekten van adenoid en tonsillen
Arthrosis
Blaastumor
Arthrosis: bekken/heup/bovenbeen Impuls- en geleidingsstoornissen
Appendicitis
ST-elevatie/hartinfarct
Pneumonie
Acuut hartfalen
Maternale anamnese
Cholecystitis/cholelithiasis
COPD
Onbloedige beroerte
Atriumfibrilleren/flutter
Begeleiding graviditeit in tweede lijn
Angina pectoris, stabiel
Thoracale klachten e.c.i.
Angina pectoris
Gezond/geen pathologie
Begeleiding partus met nazorg
Met name cardiologie en gynaecologie hebben relatief veel gedeclareerde DBC’s Top 20 meest gedeclareerde diagnoses van alle klinische DBC’s, in 2007
8%
7% KNO-heelkunde
6% Urologie
5% Orthopedie
4% Chirurgie
3%
2% Longziekten
1% Neurologie
0% Cardiologie
Kindergeneeskunde
Gynaecologie en verloskunde
Bron: Vektis
175
Consumptie Huisartsenzorg neemt toe met leeftijd
Consumptie huisartsenzorg naar leeftijdscategorie (totaal aantal contacten)
25 tot 45 jaar
45 tot 65 jaar
Gemiddelde consumptie huiartsenzorg naar leeftijdscategorie (aantal contacten per persoon)
65 jaar en ouder
45 tot 65 jaar
25 tot 45 jaar
15 tot 25 jaar
0 tot 15 jaar
15 tot 25 jaar
65 jaar en ouder
0 tot 15 jaar
0.1/XXX/Amyyon
0
2
4
6
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
176
Specialistenzorg wordt het meest geconsumeerd door ouderen boven 65 jaar
Consumptie Specialistenzorg naar leeftijdscategorie (totaal aantal contacten)
45 tot 65 jaar
Gemiddelde consumptie Specialistenzorg naar leeftijdscategorie (aantal contacten per persoon)
65 jaar en ouder
25 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar
25 tot 45 jaar
15 tot 25 jaar
15 tot 25 jaar 0 tot 15 jaar
65 jaar en ouder
0 tot 15 jaar
0.1/XXX/Amyyon
0
1
2
3
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
177
Ziekenhuiszorg wordt het meest geconsumeerd door ouderen boven 65 jaar
Consumptie Ziekenhuiszorg1 naar leeftijdscategorie (totaal aantal opnamen)
Gemiddelde consumptie Ziekenhuiszorg1 naar leeftijdscategorie (aantal opnamen per 100 personen)
45 tot 65 jaar 65 jaar en ouder
45 tot 65 jaar
25 tot 45 jaar
25 tot 45 jaar
15 tot 25 jaar
65 jaar en ouder
0 tot 15 jaar
15 tot 25 jaar
0 tot 15 jaar
0
0.1/XXX/Amyyon
1
5
10 15 20
Alleen aantal opnamen. Dagbehandelingen niet meegenomen
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
178
Consumptie Tandartszorg is het hoogst onder mensen tussen 25 en 65 jaar
Consumptie Tandartszorg naar leeftijdscategorie (totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie Tandartszorg naar leeftijdscategorie (aantal contacten per persoon)
25 tot 45 jaar 65 jaar en ouder
45 tot 65 jaar
45 tot 65 jaar
25 tot 45 jaar
15 tot 25 jaar 15 tot 25 jaar
0 tot 15 jaar
65 jaar en ouder
0 tot 15 jaar
0.1/XXX/Amyyon
0
1
2
3
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
179
Consumptie Fysiotherapie neemt toe met leeftijd
Consumptie Fysiotherapie naar leeftijdscategorie (totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie Fysiotherapie naar leeftijdscategorie (aantal contacten per persoon)
45 tot 65 jaar 65 jaar en ouder
45 tot 65 jaar
25 tot 45 jaar 25 tot 45 jaar
15 tot 25 jaar
15 tot 25 jaar 0 tot 15 jaar
65 jaar en ouder
0 tot 15 jaar
0.1/XXX/Amyyon
0
2
4
6
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
180
65-plussers consumeren in euro’s 4,5 keer zoveel als de rest van de bevolking Consumptie voorgeschreven geneesmiddelen naar leeftijdscategorie 2008 (aantal personen, x mln)
65 jaar en ouder
65 jaar en ouder
45 tot 65 jaar
45 tot 65 jaar
25 tot 45 jaar
25 tot 45 jaar
15 tot 25 jaar
15 tot 25 jaar
0 tot 15 jaar
0 tot 15 jaar
Consumptie geneesmiddelen 2007 (mln euro's)
0
0.1/XXX/Amyyon
Consumptie niet-voorgeschreven geneesmiddelen naar leeftijdscategorie 2008 (aantal personen, x mln)
0,5
1
1,5 2 2,5 Aantal personen (*mln)
Consumptie geneesmiddelen naar leeftijdscategorie 2007 (x € mln)
0
0,5
1
1,5 2 2,5 Aantal presonen (*mln)
Consumptie geneesmiddelen per hoofd naar leeftijdscategorie 2007 (€)
2384
65 jaar en ouder 1400
45 tot 65 jaar
1200 1000
25 tot 45 jaar
800 15 tot 25 jaar
600 400
0 tot 15 jaar
200 0
0 0 tot 15 15 tot 25 25 tot 45 45 tot 65 65 jaar jaar jaar jaar jaar en ouder
200
400
600
800
1000
65 tot 75 75 jaar jaar en ouder
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
181
Consumptie huisartsenzorg is hoger in de lagere sociaal economische groepen
Gemiddelde consumptie huisartsenzorg naar soc. economische groep (aantal contacten per persoon)
Overig sociaal economische groep In huishouden met minderjarige kinderen Vut-pensioen, 58-64 jaar Arbeidsongeschikt Onderw ijsvolgend Werkloze beroepsbevolking Half-/ongeschoolde handarbeid Geschoolde handarbeid Kleine zelfstandigen Overige hoofdarbeid Hooggeschoolde hoofdarbeid
0.1/XXX/Amyyon
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
182
Consumptie specialistenzorg is hoger in de lagere sociaal economische groepen
Gemiddelde consumptie Specialistenzorg naar soc. economische groep (aantal contacten per persoon)
Overig sociaal economische groep In huishouden met minderjarige kinderen Vut-pensioen, 58-64 jaar Arbeidsongeschikt Onderw ijsvolgend Werkloze beroepsbevolking Half-/ongeschoolde handarbeid Geschoolde handarbeid Kleine zelfstandigen Overige hoofdarbeid Hooggeschoolde hoofdarbeid
0.1/XXX/Amyyon
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
5
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
183
Het aantal ziekenhuisopnamen lijkt niet direct samen te hangen met de sociaal economische status
Gemiddelde consumptie ziekenhuiszorg1 naar soc. economische groep (aantal opnamen per 100 personen)
Overig sociaal economische groep In huishouden met minderjarige kinderen Vut-pensioen, 58-64 jaar Arbeidsongeschikt Onderwijsvolgend Werkloze beroepsbevolking Half-/ongeschoolde handarbeid Geschoolde handarbeid Kleine zelfstandigen Overige hoofdarbeid Hooggeschoolde hoofdarbeid 0
0.1/XXX/Amyyon
1
5
10
15
20
25
Alleen aantal opnamen, dagbehandelingen niet meegenomen
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
184
Consumptie Tandartszorg lijkt niet direct samen te hangen met sociaal economische status
Gemiddelde consumptie tandartszorg naar soc. economische groep (aantal contacten per persoon)
Overig sociaal economische groep In huishouden met minderjarige kinderen Vut-pensioen, 58-64 jaar Arbeidsongeschikt Onderw ijsvolgend Werkloze beroepsbevolking Half-/ongeschoolde handarbeid Geschoolde handarbeid Kleine zelfstandigen Overige hoofdarbeid Hooggeschoolde hoofdarbeid
0.1/XXX/Amyyon
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
185
Consumptie Fysiotherapie lijkt niet direct samen te hangen met sociaal economische status
Gemiddelde consumptie fysiotherapie naar soc. economische groep (aantal contacten per persoon) Overig sociaal economische groep In huishouden met minderjarige kinderen Vut-pensioen, 58-64 jaar Arbeidsongeschikt Onderwijsvolgend Werkloze beroepsbevolking Half-/ongeschoolde handarbeid Geschoolde handarbeid Kleine zelfstandigen Overige hoofdarbeid Hooggeschoolde hoofdarbeid
0.1/XXX/Amyyon
0
2
4
6
8
10
12
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
186
In lagere sociaal economische groepen worden relatief meer voorgeschreven geneesmiddelen gebruikt
Consumptie niet-voorgeschreven medicijnen naar soc. economische groep 2008 (% van totale groep)
Consumptie voorgeschreven medicijnen naar soc. economische groep 2008 (% van totale groep) Overig sociaal economische groep
Overig sociaal economische groep
In huishouden met minderjarige kinderen
In huishouden met minderjarige kinderen
Vut-pensioen, 58-64 jaar
Vut-pensioen, 58-64 jaar
Arbeidsongeschikt
Arbeidsongeschikt
Onderwijsvolgend
Onderwijsvolgend
Werkloze beroepsbevolking
Werkloze beroepsbevolking
Half-/ongeschoolde handarbeid
Half-/ongeschoolde handarbeid
Geschoolde handarbeid
Geschoolde handarbeid
Kleine zelfstandigen
Kleine zelfstandigen
Overige hoofdarbeid
Overige hoofdarbeid
Hooggeschoolde hoofdarbeid
Hooggeschoolde hoofdarbeid
0.1/XXX/Amyyon
0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
187
Allochtonen gebruiken relatief meer zorg dan autochtonen Percentage gebruikers verschillende zorgtypen naar herkomstgroepering 60,00% Nederlanders 50,00% Turken 40,00% Marokkanen 30,00%
20,00%
Surinamers
10,00%
Antillianen
0,00% Huisarts
0.1/XXX/Amyyon
1
Specialistenzorg
Ziekenhuis opnamen
Fysiotherapie
Huisarts, Specialistenzorg en Fysiotherapie: percentage personen met minimaal 1 keer contact zorgaanbieder
Ziekenhuisopnamen: percentage personen met minimaal 1 overnachting in het ziekenhuis Bron: RIVM – Etniciteit in relatie met volksgezondheid - 2002
188
Lager opgeleiden consumeren meer huisartszorg dan hoger opgeleiden
Consumptie huisartsenzorg naar opleidingsniveau (totaal aantal contacten1) hbo-wo
Gemiddelde consumptie huisartsenzorg naar opleidingsniveau (aantal contacten per persoon)
basisonderwijs hbo-w o
havo-mbo-vwo havo-mbo-vw o
vbo mavo
vbo
mavo
basisonderwijs
0
2
4
6
0.1/XXX/Amyyon
1 De totalen zijn gebaseerd op de verdeling van het opleidingsniveau van de beroepsbevolking van 15 tot 65 jaar
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
189
Lager opgeleiden consumeren ook meer specialistenzorg dan hoger opgeleiden
Consumptie specialistenzorg naar opleidingsniveau 2008 (totaal aantal contacten1) hbo-wo
Gemiddelde consumptie specialistenzorg naar opleidingsniveau 2008 (aantal contacten per persoon)
basisonderwijs hbo-w o
havo-mbo-vwo
havo-mbo-vw o
vbo
mavo
vbo
mavo
basisonderwijs
0
1
2
3
0.1/XXX/Amyyon
1 De totalen zijn gebaseerd op de verdeling van het opleidingsniveau van de beroepsbevolking van 15 tot 65 jaar
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
190
Het aantal ziekenhuisopnamen is hoger voor laag opgeleiden
Consumptie ziekenhuiszorg1 naar opleidingsniveau 2008 (totaal aantal opnamen2) hbo-wo
Gemiddelde consumptie ziekenhuiszorg1 naar opleidingsniveau 2008 (aantal opnamen per 100 personen)
basisonderwijs hbo-w o
havo-mbo-vwo havo-mbo-vw o
vbo
mavo
vbo
mavo
basisonderwijs
0 1
5
10
15
Alleen aantal opnamen, dagbehandelingen niet meegenomen
0.1/XXX/Amyyon
2 De totalen zijn gebaseerd op de verdeling van het opleidingsniveau van de beroepsbevolking van 15 tot 65 jaar
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
191
Consumptie Tandartszorg neemt als enige zorgtype juist toe met opleidingsniveau
Consumptie tandartsenzorg naar opleidingsniveau 2008 (totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie tandartsenzorg naar opleidingsniveau 2008 (aantal contacten per persoon)
basisonderwijs
hbo-wo
hbo-w o
vbo
havo-mbo-vwo
havo-mbo-vw o
mavo
vbo
basisonderwijs
mavo 0
1
2
3
0.1/XXX/Amyyon
1 De totalen zijn gebaseerd op de verdeling van het opleidingsniveau van de beroepsbevolking van 15 tot 65 jaar
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
192
Consumptie Fysiotherapie, consument naar opleidingsniveau
Consumptie fysiotherapie naar opleidingsniveau 2008 (totaal aantal contacten) hbo-wo
Gemiddelde consumptie fysiotherapie naar opleidingsniveau 2008 (aantal contacten per persoon)
basisonderwijs hbo-w o
havo-mbo-vwo havo-mbo-vw o
vbo mavo
vbo
mavo
basisonderwijs
0
2
4
6
0.1/XXX/Amyyon
1 De totalen zijn gebaseerd op de verdeling van het opleidingsniveau van de beroepsbevolking van 15 tot 65 jaar
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
193
De consumptie van geneesmiddelen
Verdeling Nederlandse bevolking naar opleidingsniveau 2007 (x 1000)
Consumptie voorgeschreven geneesmiddelen naar opleidingsniveau 2008 (% van totale groep)
Consumptie niet-voorgeschreven geneesmiddelen naar opleidingsniveau 2008 (% van totale groep)
hbo-wo
havo-mbo-vwo
mavo
vbo
basisonderwijs
0.1/XXX/Amyyon
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
0%
10% 20% 30% 40% 50% 60%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
194
Het overgrote merendeel van het medicijngebruik is voorgeschreven en wordt verstrekt via apotheken
Medicijngebruik1 2007 (ca. € 6 mrd) Zelfzorg
€ 0,6 mrd
Voorgeschreven medicijnen via intramurale zorg
€ 0,4 mrd
Voorgeschreven medicijnen; verstrekt via apotheken
0.1/XXX/Amyyon
1
€ 5 mrd
Apotheken is inclusief apotheekhoudende huisartsen
Bron: Nefarma; Neprofarm; IMS Health; CBS; Rijksbegroting VWS
195
Vrouwen gebruiken meer medicijnen dan mannen
0.1/XXX/Amyyon
Medicijngebruik per geslacht (2007)
Bron: Vektis
196
Consumptie Huisartsenzorg, consument naar samenstelling huishouden
Consumptie huisartsenzorg naar samenstelling huishouden 2008 (totaal aantal contacten) (echt)paar zonder kinderen; 19.898.268
(echt)paar met kinderen; 27.730.280
eenoudergezin; 5.141.372
Gemiddelde consumptie huiartsenzorg naar samenstelling huishouden 2008 (aantal contacten per persoon)
(echt)paar met kinderen (echt)paar zonder kinderen
eenoudergezin
alleenstaande; 12.597.969
alleenstaande
0.1/XXX/Amyyon
0
2
4
6
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
197
Consumptie Specialistenzorg, consument naar samenstelling huishouden
Consumptie specialistenzorg naar samenstelling huishouden 2008 (totaal aantal contacten)
(echt)paar zonder kinderen; 9.737.450
Gemiddelde consumptie specialistenzorg naar samenstelling huishouden 2008 (aantal contacten per persoon)
(echt)paar met kinderen
(echt)paar met kinderen; 12.676.699
(echt)paar zonder kinderen
eenoudergezin
eenoudergezin; 2.382.230
alleenstaande
alleenstaande; 4.370.724
0.1/XXX/Amyyon
0
0,5
1
1,5
2
2,5
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
198
Consumptie Ziekenhuiszorg, consument naar samenstelling huishouden
Consumptie ziekenhuiszorg1 naar samenstelling huishouden 2008 (totaal aantal opnamen)
(echt)paar zonder kinderen; 444.536
Gemiddelde consumptie ziekenhuiszorg1 naar samenstelling huishouden 2008 (aantal opnamen per 100 personen)
(echt)paar met kinderen
(echt)paar met kinderen; 546.683
(echt)paar zonder kinderen
eenoudergezin
eenoudergezin; 67.894
alleenstaande
alleenstaande; 239.104 0
0.1/XXX/Amyyon
1
5
10
15
Alleen aantal opnamen, dagbehandelingen niet meegenomen
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
199
Consumptie Tandartszorg, consument naar samenstelling huishouden
Consumptie tandartsenzorg naar samenstelling huishouden 2008 (totaal aantal contacten) (echt)paar zonder kinderen; 8.890.715
eenoudergezin; 2.739.565
alleenstaande; 4.370.724
Gemiddelde consumptie tandartsenzorg naar samenstelling huishouden 2008 (aantal contacten per persoon)
(echt)paar met kinderen
(echt)paar met kinderen; 19.015.049
(echt)paar zonder kinderen
eenoudergezin
alleenstaande
0.1/XXX/Amyyon
0
1
2
3
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
200
Consumptie Fysiotherapie, consument naar samenstelling huishouden
Consumptie fysiotherapie naar samenstelling huishouden 2008 (totaal aantal contacten)
(echt)paar zonder kinderen; 18.204.798
(echt)paar met kinderen; 15.845.874
Gemiddelde consumptie fysiotherapie naar samenstelling huishouden 2008 (aantal contacten per persoon)
(echt)paar met kinderen (echt)paar zonder kinderen
eenoudergezin
eenoudergezin; 2.501.342
alleenstaande; 9.512.752
alleenstaande
0.1/XXX/Amyyon
0
1
2
3
4
5
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
201
Consumptie geneesmiddelen, consument naar samenstelling huishouden
Consumptie voorgeschreven geneesmiddelen naar samenstelling huishouden 2008 (% van groep)
Nederlandse bevolking naar samenstelling huishouden 2007 (mln euro’s)
Consumptie niet-voorgeschreven geneesmiddelen naar samenstelling huishouden 2008 (% van groep)
(echt)paar met kinderen (echt)paar zonder kinderen
eenoudergezin
alleenstaande
0.1/XXX/Amyyon
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
0%
10% 20% 30%
40% 50% 60%
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
202
Consumptie Huisartsenzorg ligt hoger bij vrouwen dan bij mannen
Consumptie huisartsenzorg naar geslacht 2008 (totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie huisartsenzorg naar geslacht 2008 (aantal contacten per persoon)
vrouw
man
vrouw
man
0.1/XXX/Amyyon
0
1
2
3
4
5
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
203
Consumptie Specialistenzorg ligt hoger bij vrouwen dan bij mannen
Consumptie Specialistenzorg naar geslacht 2008 (totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie specialistenzorg naar geslacht 2008 (aantal contacten per persoon)
vrouw
man
vrouw
man
0.1/XXX/Amyyon
0
0,5
1
1,5
2
2,5
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
204
Het aantal ziekenhuisopnamen per persoon ligt hoger bij vrouwen dan bij mannen
Consumptie Ziekenhuiszorg naar geslacht 2008 (totaal aantal opnamen)
Gemiddelde consumptie Ziekenhuiszorg naar geslacht 2008 (aantal opnamen per 100 personen)
vrouw
man
vrouw
man
0.1/XXX/Amyyon
0
2
4
6
8
10
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
205
Vrouwen consumeren meer tandartszorg dan mannen
Consumptie Tandartszorg naar geslacht 2008 (totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie Tandartszorg naar geslacht 2008 (aantal contacten per persoon)
vrouw
man vrouw
man
0.1/XXX/Amyyon
0
1
2
3
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
206
Vrouwen consumeren meer zorg dan mannen
Consumptie Fysiotherapie naar geslacht 2008 (totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie Fysiotherapie naar geslacht 2008 (aantal contacten per persoon)
vrouw
man
vrouw
man
0.1/XXX/Amyyon
0
1
2
3
4
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
207
Vrouwen consumeren meer geneesmiddelen dan mannen Consumptie voorgeschreven medicijnen naar geslacht 2008 (% van groep)
vrouw
vrouw
man
man
0%
5%
10%
0%
15%
Consumptie voorgeschreven geneesmiddelen naar geslacht 2007 (mln euro’s)
10%
20%
30%
40%
Consumptie voorgeschreven geneesmiddelen per persoon naar geslacht 2007 (euro’s)
vrouw
vrouw
man
man
0.1/XXX/Amyyon
Consumptie niet-voorgeschreven medicijnen naar geslacht 2008 (% van groep)
0
1000
2000
3000
0
100
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
200
300
400
500
208
Vrouwen gebruiken meer medicijnen dan mannen
Medicijngebruik per geslacht (2007)
0.1/XXX/Amyyon
Mannen
Vrouwen
Totaal
Groei
Bron: Vektis
209
Echter, met name op hogere leeftijd consumeren mannen, per persoon, meer zorg dan vrouwen
0.1/XXX/Amyyon
Schade per verzekerde naar leeftijd en geslacht (€, 2007)
Bron: Vektis
210
BIJLAGEN • X-check naar te onderzoeken onderdelen • Gebruikte bronnen • Omvang en samenstelling van de zorg • Samenstelling arbeidspopulatie • Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties • Zorggebruik in Nederland
0.1/XXX/Amyyon
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
211
Toelichting macro-economische en bedrijfseconomische toegevoegde waarde Macro-economische Toegevoegde Waarde Productie
Bedrijfsopbrengsten
•
De waarde van alle voor de verkoop bestemde goederen (ook de nog niet verkochte) en de ontvangsten voor bewezen diensten
•
•
Productie omvat ook de producten met een marktequivalent die voor eigen gebruik zijn geproduceerd zoals investeringen in eigen beheer, eigen woningdiensten en landbouwproducten voor eigen consumptie door landbouwers. Deze productie wordt gewaardeerd tegen de prijs die de producent bij verkoop zou hebben ontvangen.
De opbrengsten uit de normale bedrijfsuitoefening. Deze bestaan uit verkopen van goederen en diensten, alsook de waarde van de voorraadmutatie onderhanden werk, geactiveerde productie voor het eigen bedrijf, subsidies en schade-uitkeringen. Onder geactiveerde productie voor het eigen bedrijf wordt verstaan de door het bedrijf zelf vervaardigde vaste activa voor eigen gebruik, zoals machines en gebouwen.
•
Deze activa worden tegen de productiekosten gewaardeerd.
•
Vanaf het verslagjaar 2007 worden loon(kosten)subsidies niet meer onder de bedrijfsopbrengsten geboekt.
•
De productie is gewaardeerd tegen basisprijzen, i.e. de prijs die de producent daadwerkelijk overhoudt, dus exclusief handels- en vervoersmarges van derden en exclusief productgebonden belastingen (waaronder btw) en productgebonden subsidies.
Intermediair verbruik •
Alle producten die in de verslagperiode zijn verbruikt in het productieproces. Dit kunnen al dan niet in de verslagperiode aangekochte grondstoffen, halffabrikaten en brandstoffen zijn maar ook diensten zoals communicatiediensten, schoonmaakdiensten en diensten van externe accountants.
Bruto toegevoegde waarde
0.1/XXX/Amyyon
Bedrijfseconomische Toegevoegde waarde
•
De toegevoegde waarde is gelijk aan het verschil tussen de productie en het intermediair verbruik (exclusief aftrekbare belasting over de toegevoegde waarde (btw)).
•
Bruto is inclusief afschrijvingen
Inkoopwaarde omzet •
Kosten van grond- en hulpstoffen, verpakkingsmiddelen, handelsgoederen, loondiensten en uitbestede werkzaamheden, voor zover verbruikt bij de productie van de in het verslagjaar verkochte goederen en diensten.
Toegevoegde waarde •
Bedrijfsopbrengsten minus inkoopwaarde van de omzet
Bij de bedrijfstakvergelijking is de macro-economische toegevoegde waarde gehanteerd
212
Definitie toegevoegde waarde Opbouw “exploitatierekening” bedrijfstak 100
80
60
40
20
0 Productie
Ingekochte Overige MacroBeloning van Afschrijvingen Bedrijfsgoederen en economische ingekochte economische werknemers diensten die definitie goederen en definitie onderdeel zijn Toegevoegde diensten Toegevoegde van het Waarde Waarde eindproduct
Bedrijfsresultaat
0.1/XXX/Amyyon
Bij arbeidsintensieve bedrijfstakken, die relatief beperkt inkopen, is de toegevoegde waarde als percentage van de productie hoog
213
Berekening van de multiplier (1/3) 1. Opbouw van een input-outputtabel Vraag Sector
Sector Aanbod Input
Vraag eindgebruikers
Totale output
Gez-zorg
Gez-zorg x(1,1)
Energie x(1,2)
Producten x(1,3)
Diensten x(1,4)
Consument C(1)
Overheid g(1)
Export e(1)
Energie Producten
x(2,1) x(3,1)
x(2,2) x(3,2)
x(2,3) x(3,3)
x(2,4) x(3,4)
C(2) C(3)
g(2) g(3)
e(2) e(3)
X2 X3
Diensten Arbeid
x(4,1) l(1)
x(4,2) l(2)
x(4,3) l(3)
x(4,4) l(4)
C(4)
g(4)
e(4)
X4 L
Overheid Import
o(1) m(1)
o(2) m(2)
o(3) m(3)
o(4) m(4)
Z1
Z2
Z3
Z4
Totaal input
X1
O M C
O
E
T
2. Definiëren technische coëfficiënten: De input-outputtabel wordt omgezet in een input-outputmodel a(i,j) = x(i,j) / X(j) C+G+E=F Coëfficiëntenmatrix A
Finale vraag F
Gez-zorg
Energie
Producten
Diensten
Gez-zorg
a(1,1)= x(1,1)/X1
a(1,2)= x(1,2)/X2
a(i,j)= x(1,3)/X3
a(i,j)= x(1,4)/X4
Energie
a(2,1)= x(2,1)/X1
a(2,2)= x(2,2)/X2
a(i,j)= x(2,3)/X3
a(i,j)= x(2,4)/X4
Producten
a(3,1)= x(3,1)/X1
a(3,2)= x(3,2)/X2
a(i,j)= x(3,3)/X3
Diensten
a(4,1)= x(4,1)/X1
a(4,2)= x(4,2)/X2
a(i,j)= x(4,3)/X3
Consument
Overheid
Export
Totale eindvraag
Gez-zorg
c(1)
g(1)
e(1)
F1
Energie
c(2)
g(2)
e(2)
F2
a(i,j)= x(3,4)/X4
Producten
c(3)
g(3)
e(3)
F3
a(i,j)= x(4,4)/X4
Diensten
c(4)
g(4)
e(4)
F4
Totaal
C
G
E
F
0.1/XXX/Amyyon
a(i,j) = waarde die sector j aan input van leverancier i uitgeeft per euro output
214
Berekening van de multiplier (2/3) Als
In matrix
a(i,j) = x(i,j) / X(j) x(i,j) = a(i,j) * X(j)
X = A* X + F
En
X – A*X = F
X(1) = x(1,1) + x(1,2) + … + x(1,n) + c(1) + g(1) + i(1) + e(1) X(2) = x(1,2) + x(2,2) + … + x(2,n) + c(2) + g(2) + i(2) + e(2)
IX – A*X = F
(met I = n x n-eenheidsmatrix)
.. X(n) = x(n1) + x(n2) + … + x(nn) + c(n) + g(n) + i(n) + e(n)
(I – A)*X = F inversie
Dan
X = (I – A)-1 * F (de Leontief-vergelijking)
X(1) = a(1,1) * X(1) + a(1,2) * X(2) + … + a(1,n) * X(n) + F(1)
Waarbij
X(2) = a(2,1) * X(1) + a(2,2) * X(2) + … + a(2,n) * X(n) + F(2)
X = Totale waarde van de leveringen, de output (in de vorm van een vector, met de rijtotalen uit de IO tabel)
.. X(n) = a(n,1) * X(1) + a(n2) * X(2) + … + a(nn) * X(n) + Fn
I = de eenheidsmatrix (matrix met enen op de diagonaal en voor de rest nullen) A = technische coëfficiëntenmatrix
Oftewel, in matrixnotatie
F = C + G + I + E, de finale vraag
0.1/XXX/Amyyon
X = A* X + F
215
Berekening van de multiplier (3/3) X = (I – A)-1 * F
Gez-zorg
X(1)
Energie Producten
X(2) X(3)
Diensten
X(n)
Gez-zorg Energie Producten Diensten
=
1 0
0 1
0 0
0 0
0 0
0 0
1 0
0 1
X(1) X(2) X(3) X(n)
=
-
(Leontief-vergelijking)
Gez-zorg
Gez-zorg a(1,1)
Energie a(1,2)
Producten a(1,j)
Diensten a(1,n)
Energie Producten
a(2,1) a(3,1)
a(2,2) a(3,2)
a(i,j) a(i,j)
a(2,n) a(i,n)
Diensten
a(n,1)
a(n,2)
a(n,j)
a(n,n)
Gez-zorg Energie Producten Diensten
Gez-zorg 1 - a(1,1) - a(2,1) - a(3,1) - a(n,1)
Energie
Producten
Diensten
- a(1,2) 1 - a(2,2)
- a(1,j) - a(i,j)
- a(1,n) - a(2,n)
- a(3,2) - a(n,2)
1 - a(i,j) - a(n,j)
- a(i,n) 1 - a(n,n)
-1 Gez-zorg
*
Diensten
-1 *
Energie Producten
Gez-zorg
Gez-zorg F(1)
Energie Producten
F(2) F(3)
Diensten
F(n)
Gez-zorg F(1) F(2) F(3) F(n)
0.1/XXX/Amyyon
Door de vraag F(1) in de gezondheidszorg te vergroten, wordt berekend wat het effect is op de totale output X in de verschillende sectoren, i.e. de multiplier
216