de ecologische tuin natuurvriendelijk en afvalarm
OVAM, uw beleidspartner in afval en bodem
meer leven in de tuin voor minder afval Een levende tuin: genieten zonder grenzen
In samenwerking met: Vlaco vzw (Vlaamse Compostorganisatie) Kan. De Deckerstraat 37 2800 Mechelen tel.: 015 45 13 70 fax: 015 21 83 35 www.vlaco.be
[email protected]
Hoe moet je tuin zijn? Mooi, vast en
Kan je al deze verwachtingen met el-
zeker. En met uitstraling, een ziel en
kaar verzoenen? Het antwoord is vol-
karakter. Maar hij moet ook functio-
mondig "ja". Met een beetje kennis
neel zijn. Heb je bijvoorbeeld kinderen,
van zaken kom je al een heel eind.
dan zorg je voor een tuin op hun maat.
Zelfs als je tuin maar een voorschoot
Kleine kleuters die op het gazon spe-
groot is, omgeven is door hoge muren
len, zal je graag in het oog houden van
en in het midden van de stad ligt.
achter het keukenraam. Worden ze
Je mag de lat zelfs nog wat hoger leg-
groter, dan vinden ze het fijn om te
gen. In een geslaagde tuin voelen niet
ravotten in het hoge gras of kampen te
alleen jij en je huisgenoten zich thuis.
bouwen tussen de struiken. En is het
Je krijgt ook heel wat bezoekers over
niet mooi meegenomen als je tuin ook
de vloer. Wat dacht je van vogels, vlin-
iets opbrengt? Wat fruit of een eitje?
ders, insecten, egels en ander dieren
Privacy staat ongetwijfeld ook hoog
en diertjes die langs komen geflad-
op je verlanglijstje. En aan te veel
derd en gekropen?
onderhoud heb je zeker een broertje
Een levende tuin betekent meer natuur
dood. Je wil geen slaaf worden van
én meer genieten. En er wordt ook
je tuin.
harder gewerkt, maar niet door jou.
3
Een slimme tuinier gebruikt de natuurlijke processen in zijn tuin. Hij laat ze voor hem werken. Hij houdt niet enkel rekening met de afzonderlijke elementen zoals planten, water en bodem maar let vooral op de verbanden die ertussen ontstaan. Zo wordt de ecologische tuin een samenspel tussen tuin en tuinier.
Een ecologische tuin is geen wilde tuin waar alles je over het hoofd groeit en je voortdurend moet snoeien. Integendeel: we streven naar minder organisch afval! 4
5
Bestaat er wel zoiets als "organisch afval"? Leven en dood zitten in de natuur
joenen organismen die in een bodem
Plantenresten die op het eerste zicht
we het woord "afval" dan ook zo wei-
ingebakken. Ook je tuin kent de jaar-
aanwezig zijn vers plantenmateriaal
afval lijken, kan je vaak toch nog nut-
nig mogelijk gebruiken. Het is niet
lijkse cyclus van fris groen in de lente
om tot humus. Die geeft de planten
tig gebruiken. Een gesnoeide tak is
zoals de definitie zegt een "probleem-
tot afstervende bladeren en uitdoven-
meer water en voedingsstoffen. De
bijvoorbeeld een perfecte steunstok.
product" waar je je zo snel mogelijk
de éénjarigen in herfst en winter. Die
natuurlijke kringloop is gesloten.
En waarom de kortere twijgen niet in
moet van ontdoen. Als je je tuin en het
bladeren en andere afgestorven,
Je kan bladeren, maaisel en afgestor-
een bloemstuk verwerken?
onderhoud ervan op een goede
gesnoeide of gemaaide plantenresten
ven plantendelen gewoon laten liggen
Met deze brochure willen we aantonen
manier aanpakt, merk je hoeveel
vormen een ideale voedingsbron voor
of ze verzamelen en composteren. Het
hoe het voorkomen van afval verrij-
mogelijkheden organisch materiaal te
bodem en planten. De één zijn dood is
natuurlijke afbraakproces verloopt dan
kend kan werken bij de aanleg en het
bieden heeft. Leer de natuur beter
de ander zijn brood.
sneller.
onderhoud van je tuin. Een mooie tuin
begrijpen en het woord "afval" ver-
kan zonder afval. In dit boekje zullen
dwijnt uit je tuinwoordenschat.
Net zoals in een bos vormen de mil-
Ecologie in de tuin Herinner je je nog de lessen biologie?
je tuin is geen gemakkelijke opgave.
Daar leerde je hoe planten en dieren
En als je er toch in slaagt, hoe pas je
zich ontwikkelen. Ecologie bestudeert
die kennis dan toe opdat jij en je tuin
de invloed die ze op elkaar uitoefenen
er baat bij zouden hebben? De Vere-
en hoe ze op eenzelfde plek met
niging voor Ecologische Leef- en Teel-
elkaar kunnen samenwonen. Het is
twijze (Velt vzw) stelde een lijst van
een jongere tak van de biologie en een
zeven kenmerken op die een interes-
erg complexe wetenschap. Zelfs het
sante houvast vormt om dit na te
doorgronden van alle wisselwerkingen
gaan.
Open en gesloten ruimtes Een tuin is opgebouwd uit open en
De open ruimte laat toe om een bij-
gesloten ruimtes.
zonder element in je tuin - een mooie
De open ruimte situeert zich meestal
struik of een beeldje bijvoorbeeld -
1. Draag zoveel mogelijk bij tot het herstel of het behoud van landschap en milieu.
dicht bij het huis. Je zou het kunnen
extra tot zijn recht te laten komen.
2. Kies planten in functie van bodem en (micro)klimaat.
omschrijven als het deel van je tuin
De gesloten ruimte zijn de bomen en
3. Zorg voor een gelaagde begroeiing in de tuin.
waar je overheen kan kijken. Open
struiken, het tuinhuisje, de hagen en
4. Hou rekening met de eco-dynamiek van de planten.
ruimte brengt licht in de tuin, het geeft
andere afsluitingen of constructies in
5. Werk met de natuur samen, dan wordt je tuin arbeidsarmer.
een doorkijk naar andere delen en een
de tuin. Ze creëren geborgenheid,
6. Herontdek de schoonheid van de natuur in je tuin.
ruimtegevoel. Je kan de open ruimte
volume, structuur en uiteraard ook
7. Werk het harmonieuze samenleven van mens, plant en dier in de hand.
invullen met bodembedekkers of niet
schaduw. Ze omsluiten en accentue-
al te hoge vaste planten.
ren de open ruimtes.
in een relatief eenvoudig systeem als
6
Afvalpreventie in de tuin begint bij de aanleg ervan
Een uitgebreide bespreking van deze zeven vuistregels vind je in het boek "De ecologische siertuin" van Velt.
7
Laat je tuin groeien Niet alleen de planten in je tuin moe-
Ook je eigen ervaring, plantenkennis
Waarop let je bij de aanschaf van een plant?
ten zich kunnen ontwikkelen, je hele
en inzichten groeien. Je doet in ande-
• Over welke plant gaat het? Noteer duidelijk de naam én de variëteit.
tuin evolueert voortdurend. Naarmate
re tuinen ideeën op. Je tuinplannen
• Documenteer je. Koop enkele goede tuinboeken en zoek naar informatie over
de bomen en struiken groeien, werpen
evolueren mee met je tuin. Bereid je
je nieuwe plant. Raadpleeg zeker het internet en de catalogi van plantenkwe-
ze meer schaduw op de bodem en op
daarom goed voor. Hoe meer je voor-
kers.
de lagere planten er omheen. Met een
af leest, luistert en om je heen kijkt,
doordachte aanleg kan je heel wat
hoe minder ingrijpend de veranderin-
problemen voorkomen.
gen nadien zullen zijn.
• Ga na of de eisen die de plant stelt, zijn vorm en uiteindelijke omvang overeenkomen met je verwachtingen. Kan je tuin hem wel "huisvesten"? • Welk bodemtype heeft de plant nodig? Staat hij graag op een vochtige of droge plek? Heeft je tuin zo’n ideaal plekje? • Neem bij het planten de nodige maatregelen. Geef de plant voldoende ruimte. Zorg zonodig voor een steunstok. Graaf een stuk plastic in om de wortelgroei
De juiste plant op de juiste plaats Kies planten in functie van hun bloei,
8
specialiseerde publicaties over tuinie-
bij woekerende planten in te tomen. Maak de bodem tot op voldoende diepte los. Voorzie een ruim plantgat. Geef compost. • In de tuin ontstaan plaatselijk microklimaten. In een hoek tussen twee muren,
bladvorm en omvang. Maar opgelet!
ren waarin je plantenlijsten vindt.
Dat mooie exemplaar uit een boek of
Neem rustig de tijd om een selectie te
gericht op het zuiden zal een plant zich heel anders voelen dan een paar meter
het bloemenperk van je vrienden kan
maken. Hou rekening met de opper-
verder waar weer en wind vrij spel hebben. Hou ook rekening met het zonlicht.
in jouw tuin toch een heel ander resul-
vlakte, de lichtinval en de bodemge-
Sommige planten houden van schaduw, andere gedijen enkel in de volle zon.
taat opleveren. Er zijn aardig wat ge-
steldheid van jouw tuin.
• Verplaats andere planten als je vreest dat die door de nieuwkomer overwoekerd of overschaduwd zullen worden. • Denk eraan dat planten in jouw tuin heel anders kunnen reageren dan op een andere plek. Wil een plant helemaal niet groeien of begint hij integendeel te woekeren? Kies voor de korte pijn.
9
Waarop let je wanneer je planten schikt in de tuin? • Geef iedere individuele plant voldoende ruimte. Pas de plantafstand aan. Struiken die 6 meter breed worden, plant je op 6 meter van elkaar. Bij soortgenoten en struiken met een gelijkaardige groeikracht kan je de plantafstand
Goed geschikt
iets verminderen. Na enkele jaren groeien de planten wat in elkaar zonder dat
Een tuin stel je samen uit verschillen-
grond voor een groep vaste planten.
de elementen: een heestermassief,
Je let op kleurencombinaties en ver-
• Wil je in een kleine tuin toch bomen aanplanten? Kies dan exemplaren met een
een partij vaste planten, een pad, een
mijdt dat een hoge struik te veel scha-
parasol- of treurvorm. Er zijn ook heel wat soorten met een extra smalle kroon.
tuinhuisje. Je kiest voor een bepaalde
duw werpt op de planten eromheen.
Ze nemen weinig plaats in, geven niet te veel schaduw en brengen toch een
combinatie omdat je ze mooi of nuttig
Het pad naar het tuinhuisje loopt langs
extra dimensie en wat privacy in je tuin.
vindt. Bij de aanleg schik je de onder-
de vaste planten zodat je van nabij
delen in een bepaald verband. Je ge-
van hun bloei en geur kan genieten.
dit problemen geeft. Denk ook aan de afstand tot de buren.
• Plaats geen grote struik voor je (keuken)raam. Je zal hem jaarlijks ingrijpend moeten snoeien. • Wat dacht je van een fruitboom of bessenstruik? Ook die bestaan in alle maten
bruikt een bloeiende struik als achter-
en vormen. Je vindt zeker iets smakelijks dat perfect in je tuin past. • Plaats geen zwakke groeiers tussen krachtige exemplaren. Dit geldt zowel 10
Hoe ver plant je de verschillende elementen uit elkaar?
voor struiken als voor vaste planten, kruiden enz. Groepeer ze liever.
De struik die zo mooi oogde in de
echter in de problemen. Wanneer de
• Wees geduldig. Geniet van de groei van je tuin en de evoluties die er plaats-
catalogus, heeft bij aankoop nog niet
struiken verder uitgroeien, ben je ver-
vinden. Observeer, overleg en pas je plannen aan waar nodig. Een jonge struik
veel om het lijf. Ook de geurige vaste
plicht ze voortdurend te snoeien. Ze
die niet op de juiste plaats staat of andere dreigt te overklassen, kan je ver-
planten blijken amper wat wortels in
verliezen hun eigen karakteristieke sil-
planten of cadeau doen aan collega-tuinliefhebbers. Geeft een struik na enke-
een plastic pot. Logisch dat je geneigd
houet en de kans is groot dat je de
le jaren meer schaduw dan je had verwacht? De vaste planten die daardoor
bent om alles erg dicht bij elkaar te
bloei van het volgende jaar wegsnoeit.
bedreigd zijn, laten zich vermoedelijk gemakkelijk verplanten. Geef ze een
plaatsen. Het geheel sluit sneller aan
Door meer vaste planten te zetten dan
nieuwe plek. Dit verdient de voorkeur boven het jaarlijks drastisch snoeien van
en het eerste groeiseizoen heb je al
nodig, kunnen zij hun normale volume
de struik.
wat effect. Waarom geen drie struiken
niet innemen. Ze komen zo dicht bij
• Beheers je bij het bemesten. Een goede bodemstructuur is voor de siertuin
plaatsen op dat kleine hoekje en het
elkaar te staan dat je voortdurend
belangrijker dan veel meststoffen. Een dosis compost bij het planten en een
aantal vaste planten verdubbelen…?
moet ingrijpen en aanbinden om er
laag mulch van afgevallen bladeren, gazonmaaisel of houtsnippers volstaan
In het begin levert zo’n aanpak inder-
niet telkens tegen te lopen.
ruimschoots om de plant te laten aanslaan. Meteen begint het bodemleven
daad wat meer groen op. Later kom je
een mulle kruimelstructuur op te bouwen.
11
Kies voor inheemse planten
Hoe creëer je een zekere "volheid" in je tuin?
Bomen en struiken van eigen bodem
len worden gekweekt, zijn ze goed-
hebben onze tuin heel wat te bieden.
koop en gemakkelijk verkrijgbaar.
maal gebruik van de beschikbare ruimte en het zonlicht. Vergelijk het met een
Ze zijn mooi en goed aangepast aan
Het assortiment is uitgebreid. Enkele
bosrand. Vanaf de open ruimte, bijvoorbeeld het grasperk, onderscheid je een
ons klimaat. Bovendien blijken ze vaak
voorbeelden van mooie inheemse en
kruidlaag van bodembedekkers en vaste planten, een struiklaag en een boom-
veel resistenter voor ziekten en plagen
niet te grote bomen zijn els, lijsterbes,
laag.
en geven ze een ecologische meer-
sporkehout en meidoorn. Struiken van
• Dankzij de trapsgewijze opbouw kan je meer planten op eenzelfde oppervlak-
waarde. Hun zaden en bessen trekken
eigen bodem zijn o.a. kornoelje, kardi-
te zetten zonder dat ze elkaar hinderen. Het is ook een favoriete pleisterplaats
vogels aan. Talrijke insecten die elders
naalsmuts, brem, mispel, Gelderse
voor dieren. Er is bijvoorbeeld meer geborgenheid om een nest te bouwen en
in de tuin op schadelijke organismen
roos en vlier. Voor een kleine tuin kan
poezen weten minder snel de jongen te vinden. Iedere laag en elke plant trek-
jagen, vinden er een goede thuis.
je klimplanten gebruiken om langs een
ken ook specifieke dieren aan. Een gesloten en mooi in elkaar passende
Omdat ze als bosgoed in grote aantal-
muur een etage toe te voegen.
beplanting vraagt bovendien weinig onderhoud. Zo moet je broedende vogels
• Bouw je border of heestermassief in etages. De lagen zorgen voor een opti-
nauwelijks verstoren en heb je minder afval. • De aandacht voor de bovengrondse ruimte in je tuin betekent meteen ook onder de grond een beter benutting van de bodemlagen en het beschikbare voedsel. De wortels van bomen en struiken gaan een stuk dieper dan die van 12
kruidige planten en grassen. • Plaats struiken, bomen en vaste planten in elkaars omgeving. Zo krijg je veel meer afwisseling in de tuin en valt er, voor jou én je bezoekers, ook meer te beleven.
13
Wie zich laat helpen door de natuur, kent geen afval Afvalarm – arbeidsarm
Hoe actief is je bodem? Verwijder in
de ijsberg. Iedere gram grond wordt
een hoek van je tuin onder wat blade-
bevolkt door honderdduizenden bac-
ren voorzichtig de bovenlaag. Bekijk
teriën en schimmels. Microscopisch
een handvol van de mulle grond die je
kleine aaltjes en eencelligen zijn dag
er onder vindt. Merk je hoeveel on-
en nacht in de weer. Onder een vacht
ooglijk kleine beestjes er zich in bewe-
van herfstbladeren of snippers worden
gen? Wormpjes en pissebedden val-
ze niet gehinderd door kou of regen bij
Tuinarbeid betekent tuinafval. Jij be-
gevarieerder werk. Een ecologische
len het eerst op. Voor springstaarten,
het verteren van materiaal en het
slist afgevallen bladeren bij elkaar te
tuin is een onderhoudsvriendelijke
mijten en kevertjes zal je al iets aan-
opbouwen van de bodem. Wil je
vegen, gras te maaien, de haag te
tuin. Welke tuinelementen zorgen
dachtiger moeten kijken. Onder een
gezonde planten in je tuin? Maak dan
scheren… hoe harder je werkt, hoe
doorgaans voor het meeste afval? We
vergrootglas zie je nog meer leven.
het bodemleven tot je bondgenoot.
meer afval. Gelukkig is ook het omge-
gaan hieronder na hoe je door een
En dat is dan nog maar het topje van
keerde waar. Streven naar minder
aangepast onderhoud de afvalpro-
afval bezorgt je minder en vooral
ductie kan beperken.
14
15
De grond van de zaak Onbekend is onbemind De bovengrondse tuin ken je het best.
plaatsvinden. Het drukke leven onder
Nochtans is de bodem voor de plan-
de grond beschermt de planten(wor-
ten minstens even belangrijk als de
tels) tegen ziekten en ongedierte. De
lucht. Ze zitten er verankerd met hun
diertjes geven de bodem de kruimel-
wortels, ze zuigen er hun vocht en hun
structuur waarin de wortels lucht,
voedsel op. De bodem is echter meer
water en voedsel vinden. Daarvoor
dan alleen maar een opslagplaats van
hebben ze zélf echter voedsel en
voedsel en vocht. Het is de woon-
energie nodig. Die halen ze uit de bla-
plaats van onnoemelijk veel bodem-
deren, houtsnippers, compost en
diertjes. Zij spelen een essentiële rol
ander organisch materiaal waarmee je
in de natuurlijke processen die er
de bodem bedekt.
Zo stimuleer je het leven in je tuinbodem: • Gebruik compost. • Mulch je bodem met bladeren of houtsnippers. • Plant bodembedekkers. • Spring zuinig om met meststoffen. Overmatig gebruik van meststoffen verComposteren kan bijvoorbeeld in bakken.
zwakt niet enkel je planten, het verstoort ook het bodemleven en vervuilt het grondwater. • Bewerk de bodem zo weinig mogelijk. Spitten verstoort het ondergrondse leven. • Laat afgestorven planten ter plaatse verteren of verwijder de resten pas in het late voorjaar • Gebruik geen chemische meststoffen of sproeistoffen. Ze zijn niet alleen schadelijk voor bovengrondse dieren, maar ook voor bodemorganismen.
16
Gebruik compost Compost bestaat uit plantenresten die
aaltjes, schimmels en andere ziekte-
(gedeeltelijk) door micro-organismen
kiemen.
zijn afgebroken. Je kan het vergelijken met wat in een bos gebeurt. Afgeval-
De aanleg van je tuin is de gelegen-
len bladeren, takjes en andere plan-
heid bij uitstek om compost te gebrui-
tenresten in de strooisellaag worden
ken. Breng rijpe compost in de plant-
tot humus omgevormd. Compost
gaten bijvoorbeeld. Dat garandeert
wordt in de bodem verder afgebroken
een goede start voor de plant. Terwijl
en opgenomen door het bodemleven.
de compost verteert, komen de mest-
Een levende bodem onderdrukt scha-
stoffen geleidelijk vrij en verbeteren de
delijke organismen zoals bepaalde
groeiomstandigheden van de planten.
Een gezond bodemleven zorgt voor gezonde planten. Het regelmatig afsterven van de wortels doorheen alle bodemlagen, creëert luchtkanalen en levert voedsel aan de wormen. Die woelen op hun beurt door de bodem en verkruimelen hem. Hun gangen helpen bij hevige regenval het overtollig water weg te stromen. In ons land komen 25 soorten wormen voor. Dat is dan nog maar een minieme fractie van alle organismen die zich in de bodem ophouden en er een boeiende gemeenschap vormen. Keuken- en tuinafval, halfverteerde en rijpe compost.
Rijpe compost in een compostvat.
17
Mulch je bodem en breng hem tot leven Mulchen is het toedekken van de
men. Zij beschermen de bodem en
bodem met een laag organisch materi-
vormen een perfect deken voor een
aal. Gebruik herfstbladeren, grasmaai-
rijk ondergronds leven. Het resultaat?
sel, houtsnippers of compost. Het is
Een kruimelige en lekker ruikende
een heel natuurlijke ingreep. Denk
bodem. Een naakte, onbedekte bodem
maar aan de bladeren die in de herfst
zal je in de natuur zelden aantreffen.
op de bodem van het bos terechtko-
Een blote bodem is een dode bodem.
Mulchen: een zegen voor de grond • Een laag bladeren, houtsnippers of grasmaaisel beschermt de bodem tegen
18
Met het organische materiaal uit je tuin
belangrijke rol bij de structuuropbouw
slagregen, rechtstreekse zonnestralen en uitdrogende wind. Tijdens de zomer
kan je eenvoudig zelf compost maken.
van de bodem. Om goede compost te
voorkomt deze mulchlaag het verdampen van het bodemvocht. Planten-
Er zijn verschillende mogelijkheden:
verkrijgen, zal je het verterende meng-
een composthoop, in bakken of in een
sel ook moeten omzetten. Hou alles
• Afbraakorganismen hebben enkele maanden tot meerdere jaren nodig om
compostvat. Om goede compost te
voortdurend vochtig zonder te over-
mulchmateriaal te verwerken. In die tijd komen humus en voedingselementen
krijgen, meng je "bruine" en "groene"
drijven. Controleer het vochtgehalte
voor de planten vrij. Dat wordt samen met de bodemdeeltjes verwerkt tot een
materialen met elkaar. Groen materiaal
met de knijptest. Pers een handvol
luchtige kruimelstructuur.
is waterrijk, bevat veel voedingsstof-
compost samen in je vuist. Als er
• De kruimelstructuur houdt water en voedingsstoffen vast. Tussen de kruimels
fen en bestaat uit gemakkelijk af-
hooguit een paar druppels water tus-
stroomt het (overtollige) water gemakkelijk weg. Zo behoudt de bodem na
breekbare stoffen. Voorbeelden zijn
sen je vingers verschijnen en je kan de
hevige regenval toch zijn luchtigheid en na weken van droogte nog voldoende
grasmaaisel, keukenafval, bladrijke
bal compost nadien gemakkelijk
vocht.
resten van vaste planten en onkruid.
opnieuw uiteen brokkelen, dan heeft je
• De kruimelstructuur legt de bodemdeeltjes vast. Dat voorkomt erosie.
Bruin materiaal is eerder stug en
compost een goede vochtigheid én
• Wanneer je over mulch loopt, vangt die de druk van je voet op. De bodem blijft
droog: snoeihout, dorre stengels van
voldoende structuur. Je bent op de
vaste planten, stugge herfstbladeren.
goede weg.
Zij garanderen een goede luchtcircula-
wortels en bodemorganismen varen er wel bij.
ongedeerd. • De mulchlaag tempert de grote temperatuursverschillen tussen dag en nacht. Dat is belangrijk voor de plantenwortels en het bodemleven.
tie in de compost. Bruine materialen
Meer informatie vind je in de brochure
breken langzamer af maar spelen een
"Composteren in vaten en bakken".
• Mulchen helpt de bodem onkruidvrij te houden. Door de bodem onder de mulchlaag ongemoeid te laten, worden de onkruidzaden in de bodem niet
19
geactiveerd. De zaden die wind en vogels aanvoeren, vallen op een laag dorre bladeren of droge snippers. Dat remt het ontkiemen af. Gebeurt dit toch, dan wortelen ze in de luchtige bodem onder de mulchlaag. Je kan het onkruid eenvoudig verwijderen. Doe dit echter voorzichtig, zonder grond naar boven te brengen. Ga zeker niet hakken. Vermijd grond en mulch te vermengen. In de grond die bovenop de mulch komt, gaan de zaadjes immers kiemen. Zo krijg je meer in plaats van minder onkruid.
Vaak wordt plasticfolie gebruikt om de bodem af te dekken. Dat heeft onge-
Enkele weken later kan er een nieuw laagje op. Precies omdat je grasmaaisel
twijfeld een aantal van de bovengenoemde fysische voordelen. Maar de folie
in zo’n dunne laag aanbrengt, gebruik je het best tussen jonge aanplant van
verbetert het leven in de bodem en de bodemstructuur niet. Vroeg of laat word
bijvoorbeeld haagplanten, eenjarige bloemen, kruiden en groenten.
je daarenboven geconfronteerd met (flarden) afvalplastic.
• Ook compost kan je als een voedende mulchlaag bovenop de bodem aanbrengen. Professionele GFT- en groencompost is daarenboven gegarandeerd onkruidvrij. Een aanrader voor zowel de siertuin als de groentetuin! Let er bij het mulchen van fruitbomen op dat je onderaan de entplaats vrijhoudt.
Geschikte mulchmaterialen zijn: 20
• Bladeren. Zij zijn de meest natuurlijke mulch. Afhankelijk van de boomsoort verteren ze nog voor het einde van de winter of duurt het nog een jaartje lan-
• Stro wordt als mulchmateriaal vaak in de moestuin gebruikt, bijvoorbeeld tussen aardbeien. De aardbeien worden dan niet bevuild door opspattende grond.
ger. Ideaal is een mengeling van beide soorten. Dat geeft je mulchlaag zowel
• Houtsnippers verdienen een bijzondere plaats onder de mulchmaterialen. Het
een voedend als een beschermend effect. Droge bladeren laten zich gemak-
gaat om vers snoeihout dat tot kleine stukjes van maximum een paar centi-
kelijk meevoeren door de wind. Als ze vochtig zijn en aangetast door schim-
meter lang en dik wordt versnipperd. Snippers bevatten zowel het hout als de
mels en wormen, verroeren ze niet meer. Je kan ze na het aanbrengen ook
schors en blad of knoppen. Het is een heterogeen mengsel van moeilijk en
afdekken met wat snippers. Een laag bladeren komt uiteraard op natuurlijke
gemakkelijk afbreekbaar materiaal. Schimmels en bacteriën tasten het zacht
wijze voor tussen bomen en heesters. Ook voor vaste planten is een laag bla-
en voedselrijk materiaal snel aan. Wormen zorgen voor de verwerking ervan in
deren van minstens een vuist dik aan te bevelen. Ze priemen in het voorjaar
de bodem. Het houterige materiaal verteert langzamer en verhoogt het humus-
probleemloos door wat er nog van overblijft.
gehalte aanzienlijk. Enkele maanden na het aanbrengen geniet je al van de
• Grasmaaisel is een welkome zomermulch. Gebruik het in een laagje van ten
bosgrondgeur en de kruimelstructuur onder de snippers. Op die plaats zal je
hoogste een drietal centimeter. Van bovenaf zie je aanvankelijk niet veel ver-
je planten niet snel water meer moeten geven. Opgelet! Als de laag minder dan
anderen. Het bovenste laagje grasmaaisel droogt uit of verslempt bij hevige
vijf centimeter dik is, drogen de snippers gemakkelijk uit. Vogels die op zoek
regen. Daaronder komt de afbraakmachine langzaam maar zeker op dreef.
zijn naar wormen krabben de snippers dan open en zo komt de bodem vrij.
21
Tussen vaste planten en rozen beperk je de laag wel tot vijf centimeter. Tussen
Heeft mulchen met houtsnippers dan enkel voordelen?
heesters en bomen is tien centimeter dikte aangewezen.
Ja, maar zoals bij iedere techniek moet je met enkele punten rekening houden. • Onzuivere snippers waarin behalve snoeihout ook grasmaaisel en onkruid
Over het soort hout dat je gebruikt, bestaat heel wat discussie. Het snoeihout
werden verwerkt, kunnen onkruidzaden en ziektekiemen in je tuin brengen.
van alle soorten bomen en heesters komt in aanmerking. Ook snoeihout van
Controleer steeds de kwaliteit van de snippers. Te grof materiaal is niet mooi
groenblijvende heesters en naaldhout. Gebruik je herhaaldelijk zuiver naaldhout-
en ook de afdekking en vertering zijn niet optimaal.
snippers dan kan plaatselijk de bodem wat verzuren. Bepaalde plantensoorten zoals rododendron zijn hierop verlekkerd. Meng je naald- met loofhout, dan is van verzuring weinig of geen sprake. Zuivere naaldhoutsnippers verteren langzamer dan die van zuiver loofhout.
• Uit een dikke laag heel verse snippers kunnen hars, looizuur en andere stoffen vrijkomen die schade toebrengen aan de wortels van jonge planten. • Je laag snippers trekt bodemleven aan. Dat weten ook de vogels. Ze gaan in de mulchlaag op zoek naar wormpjes, pissebedden en ander beestjes. En dat doen ze grondig! Menig tuinier heeft zijn netjes aangebrachte snippers enkele
Verwar snoeihoutsnippers niet met boomschors. Boomschors is een restproduct
dagen later voor een deel op het pad of de grasmat ernaast teruggevonden.
van houtverwerkende bedrijven. Vooral naaldhoutschors verteert langzamer dan
Naarmate de snippers water opnemen, zwaarder worden, verteren en door
schors van bijvoorbeeld populier. Veel voedende bestanddelen bevat het niet maar als bodembescherming of padbedekking komt het zeker in aanmerking.
schimmeldraden gaan samenklitten, vermindert dit probleem. • Het grootste probleem bij het gebruik van snippers veroorzaak je zelf als je ze door hakken of verplanten in de bodem mengt. Hou de snippers steeds bóven de grond. Bovengronds verteren de snippers langzaam. Als de snippers in de
22
bodem zitten, gebruiken schimmels stikstof uit de grond om de snippers te verteren. Zo blijft er in de grond minder stikstof over voor je planten. Als de Houtsnippers als padbedekking Kan je onder je voeten planten en bodemdiertjes harmonieus laten samenleven terwijl je zelf zacht en droog door de tuin wandelt? Een snipperpad is de oplossing.
snippers verteerd zijn, verdwijnen de schimmels en komt de stikstof weer vrij. • Ook als je een plant wil verwijderen of vervangen moet je voorzichtig te werk gaan. Schuif de snippers rondom de plant weg voor je hem verwijdert. Let er bij het planten van een nieuwe struik op dat je geen snippers mengt in het
Breng een voldoende dikke laag snippers aan. Minder dan 10 cm heeft geen zin. Zonodig graaf je eerst het pad wat uit. Hoe natter de ondergrond, hoe sneller je de laag snippers zal moeten vervangen of bijvullen. Zijn ze half verteerd en aan vervanging toe, schep de snippers dan met een riek van het pad en breng ze aan tussen de planten.Voor een oprit waar je dagelijks met de fiets over moet, zijn snippers niet aan te bevelen. Onder de druk van autobanden gaat het helemaal mis en heb je binnen de kortste keren een modderpoel.
plantgat. Breng tenslotte de snippers opnieuw tot tegen de plant.
23
Je gaat tewerk in drie stappen: 1. Bedek het volledige oppervlak van het perceel dat je onkruid- of gazonvrij wil maken met ribbelkarton. Een handelaar in huishoudapparaten zal je graag aan grote kartonnen dozen helpen. Gebruik bruin, niet glanzende karton zonder gekleurd opschrift. Verwijder de kleefstrips en plooi de dozen dubbel. Overlap ruim, zeker als je met kruipende planten als haagwinde te doen hebt. Breng het karton bij voorkeur aan op een vochtige bodem. Zo gaan de afbraakorganismen meteen volop aan het werk.
Geen probleem Er bestaan een tweetal hardnekkige vooroordelen over het gebruik van snippers als mulchmateriaal. Zo zouden snippers voedsel uit de grond
24
trekken. Dit klopt niet zolang de snip-
Misschien aarzel je ook wat omdat er
pers boven op de bodem blijven lig-
schimmels in de verterende snippers
gen. Integendeel, de bodemorganis-
zitten. Vooral van witte schimmels zijn
men komen er de voedzaamste delen
de draden duidelijk zichtbaar. Het gaat
uithalen, verteren ze en brengen de
hier echter over saprofyte schimmels.
voedingselementen in de grond bij de
Ze zijn enkel geïnteresseerd in dood
plantenwortels. Dankzij de aanwezig-
organisch materiaal en niet in levende
heid van versnipperde twijgjes, jonge
planten en hun wortels. Hun aanwe-
schors, bladeren en knoppen voeden
zigheid in de bodem verhindert zelfs
de snippers dus de bodem. De houte-
de ontwikkeling van parasitaire schim-
rige snippers behouden langer hun
mels die de plantenwortels zouden
mulchend effect.
kunnen aantasten.
Voor hardnekkig onkruid: de truc met het karton Onkruiden die zich in je tuin hebben verankerd met ondergrondse stengels en penwortels vol voedingsstoffen, trekken zich van snippers of andere mulch niet veel aan. Zelfs met een dikke laag kan je ze niet verschalken. Na een warme winter onder een deken van bladeren of snippers, profiteren ze mee van vocht, lucht en voedsel. Het resultaat? De mooiste brandnetels, distels en zevenblad van de hele buurt! Je kan natuurlijk de wortels verwijderen vooraleer je gaat mulchen. Probeer toch eerst eens de beproefde techniek met het karton. Het verlost je van wortelonkruiden maar is ook geschikt om een grasmat - zonder gebruik van chemische sproeistoffen of van zware grondbewerking! - om te vormen tot een vaste plantenborder of een heestermassief. Het systeem is eenvoudig en goedkoop. Je zal er dan ook geen bedrijf reclame voor horen maken. Gewoon zelf doen!
2. Bovenop de laag karton komen snippers of compost. Gebruik snippers als je er later een pad, een vaste plantenborder of een heestermassief wil aanleggen. Gebruik compost als de plek een groente- of kruidentuin moet worden of een bloemenperk. Maak de deklaag vijf tot 10 centimeter dik. Die houdt het karton op zijn plaats en voorkomt dat het gaat omkrullen. Tussen de vochtige bodem en deklaag zal het karton vlot verteren. 3. Je kan zelfs planten voor het karton volledig verteerd is. Verwijder op die plaats voorzichtig de deklaag en steek met de spade een stuk karton uit, ter grootte van het plantgat. Neem daaronder zonodig de zode weg. Voeg wat rijpe compost in het plantgat toe en dek zorgvuldig de bodem rond de plant af met karton en snippers of compost. Succes gegarandeerd.
25
Het tijdstip is van belang • Wil je wortelonkruiden te lijf gaan, breng het karton dan aan in het vroege voorjaar, op het ogenblik dat ze hun eerste groene scheuten vormen. Het duurt een paar weken voor het karton verteerd is. Ondertussen trachten de onkruidplanten zich een weg te banen naar het licht. Dat lukt ze niet. Zodra hun reservevoedsel is opgebruikt, gaan ze ten onder en worden verteerd door de bodemorganismen. Dringt er toch een plant door het karton, breng dan op die plaats een nieuwe laag karton aan. • Wil je een gazon "ontgrassen", dan dek je het vóór de winter af met karton. De grasmat sterft bij gebrek aan licht af. Dat levert een enorme voedselbron op voor het bodemleven. Als de winter niet te koud en te droog is, zullen de wormen en hun collega’s er tegen het voorjaar iets van maken dat veel weg heeft van potgrond.
De OVAM heeft aan afvalarm gazon-
verwerkingsmethoden voor grasmaai-
beheer en de verwerking van gras-
sel komen erin aan bod: composteren,
maaisel
boekje
mulchen, kippen. Het gezond beheer
gewijd: "Waarheen met je grasmaai-
van het gazon wordt kort besproken.
sel?". Je vindt er onder meer informa-
Meer informatie daarover vind je in het
tie over de aanleg en het onderhoud
boek "De Ecologische Siertuin" van
van een gazon, het gebruik van de
Velt.
een
afzonderlijk
mulchmaaier en bemesting. Volgende
De heraanleg van een klassiek gazonnetje tot een gezellige zithoek: links bij het begin van de omvorming en rechts de zomer erna.
Grasbeheer 26
Wat is de rol en de plaats van een
bomen, standbeelden en pittoreske
gazon in de tuin? Het is natuurlijk een
bouwsels tot hun recht komen. Ze
stuk open ruimte. Een plaats die inten-
hebben ook een sociale functie. Op
sief gebruikt wordt voor allerhande
een zonnige dag trekken tuinloze
activiteiten en dé plaats voor de kin-
stadsmensen er heen om te picknic-
deren om te spelen. Grasmaaien is er
ken, de benen te strekken of een par-
echter ook onlosmakelijk mee verbon-
tijtje te badmintonnen. Wat is de func-
den. Een tuinklus die even eenvoudig
tie van een gazon in jouw tuin en hoe
is als tijdrovend. Geen plek in de tuin
groot moet de oppervlakte daarvoor
waar je zoveel tijd aan besteedt als
zijn? Wedden dat je met honderd vier-
aan je gazon!
kante meter gazon al een heel eind op weg bent? De rest van je huidige ga-
Grote graspartijen hebben ongetwij-
zon kan je als open ruimte arbeidsar-
feld een historische achtergrond. In
mer en aantrekkelijker invullen met bo-
grote parken laten ze merkwaardige
dembedekkers of als bloemenweide.
27
Enkele tips: • Grasmaaisel is perfect composteerbaar. Vermeng twee delen grasmaaisel met één deel structuurmateriaal: houtsnippers, haagscheersel, stro, droge bladeren… Maaisel dat enkele uren in de zon heeft liggen drogen is gemakkelijker te verwerken. • Door je gras vaker te maaien is het topje dat je er af maait zo kort dat het gewoon tussen de grassprietjes verdwijnt. Je hoeft het gras dus niet eens op te rapen. Er bestaan in de handel zogenaamde mulchmaaiers die de klus nog beter klaren. Door het gras te versnipperen verdwijnt het als stof tussen het gazon. Gedaan met je grasmaaisel op te rapen. • Kippen zijn verzot op grasmaaisel. Ze eten weliswaar niet alles op maar scharrelen er naar hartelust in op zoek naar zaadjes en insecten. Geef enkel vers gemaaid gras. • Grasmaaisel leent zich uitstekend als mulchmateriaal. Maak de laag niet dikker dan drie tot vier centimeter, anders gaat het rotten en stinken.
Een- en tweejarige planten Bij eenjarigen verloopt de cyclus van
bladmassa maar er komt meestal ook
zaad tot zaad in één jaar, bij tweejari-
veel grond mee. De wortels van deze
gen worden het eerste jaar enkel bla-
niet-overblijvende planten worden
deren gevormd. Het tweede jaar ver-
immers mee uitgetrokken. In de com-
schijnen de bloemen en het zaad.
post is grond ongewenst. Schud de
Beide soorten bieden de mogelijkheid
grond dus zo goed mogelijk van de
om open plekken in de tuin snel op te
wortels af. Als je de planten een paar
vullen en op te fleuren. Meestal wor-
uur laat drogen in de zon, gaat dat een
den ze na de bloei verwijderd. De ver-
stuk eenvoudiger.
wijderde planten geven niet enkel veel
• Wees spaarzaam met water. Een gazon dat nooit gesproeid wordt, zal met zijn wortels dieper op zoek gaan naar vocht. Een tijdelijke verkleuring is niet uitgesloten. Maar je krijgt wel een grasmat die bestand is tegen droogte.
28
• Gebruik bij eventuele bemesting traag werkende meststoffen, liefst op organische basis. De voedselopname gebeurt geleidelijk en de kans op uitspoeling is gering. Stikstof bevordert vooral de groei, terwijl fosfor en kalium eerder de kwaliteit van de grasmat verbeteren.
Vaste planten en bodembedekkers Bij vaste planten verschijnen ieder jaar
plaats voor de minder krachtige
• Kies bij de aanleg van een nieuw gazon voor een mengsel van traag werkende grassoorten. Een gras dat van nature minder snel groeit, hoef je minder vaak te maaien.
vanuit de wortel nieuwe stengels, bla-
groeiers zodat je de planten erom-
deren en bloemen. In de winter sterft
heen niet voortdurend moet op-
het bovengronds gedeelte terug af.
snoeien en aanbinden.
• Zie je het niet meteen zitten om je volledig gazon om de vormen tot een heestermassief of een border, laat het dan tijdelijk de vrije loop en maak er een hooilandje of een bloemenweide van: een aantrekkelijk plekje in de tuin waar je weinig werk en weinig afval van hebt.
Enkel de stevige dode stengels blijven
• Vaste planten met woekerende wor-
staan. Vaste planten worden in de
tels hou je best in toom door ze in
meeste tuinen zeer veel gebruikt. Het assortiment is overweldigend. • Sommige vaste planten ontwikkelen zich op enkele weken tijd tot forse
een ruime ingegraven pot te planten. • Laat de afgestorven plantenresten zoveel mogelijk ter plaatse liggen en de bodem bedekken.
brede planten. Ze laten weinig plaats
• Geniet in de winter van het schouw-
voor minder sterke groeiers. Om ver-
spel van berijmde stengels en van de
stikking te vermijden zet je beter ver-
vogels die met hun acrobatische
schillende planten van dezelfde
toeren de laatste zaden trachten te
soort samen. Reserveer voldoende
bemachtigen.
29
• In dode plantenresten huizen heel
• Leg de verwijderde stugge stengels
Bodembedekkers zijn lage vaste
bevorderen deze bodembeschermers
wat larven en poppen van insecten.
op je gazon en rij er over met je
planten die met hun bladeren de
het bodemleven en beperken ze de
Als je ze vernietigt, vernietig je
grasmaaier. Het mengsel van gras-
bodem volledig bedekken. Ze bieden
onkruidgroei. Hun resten verteren ter
meteen heel wat nieuw leven.
maaisel en versnipperde stengels
een interessant alternatief voor gras
plaatse. Ze leveren bijna geen afval
• Wil je resten van vaste planten ver-
composteert uitstekend. De stugge
op plaatsen in de tuin die je graag
op.
wijderen, wacht dan tot je in het
stengels van vaste planten kan je
open wil houden. Ze vragen minder
voorjaar nieuwe scheuten ziet ver-
heel de winter door toevoegen aan
onderhoud, geven een deel van het
schijnen.
je compost. Breek ze in stukken en
jaar bloemen en zorgen voor variatie in
meng ze onder het keukenafval. Dat
hoogte en bladvorm. Zoals mulch
bevordert de beluchting ervan en voorkomt geurproblemen.
30
31
Bomen en struiken
32
Plan een boom
Hout en bouwmaterialen
Met bomen en struiken breng je struc-
Planten zijn in de natuur dé producen-
tuur, volwassenheid en leven in je tuin.
ten of opbouwers bij uitstek. Met de
Het gamma soorten en variëteiten is
energie van de zon, voedingsstoffen
quasi onbeperkt: van lage struiken tot
uit de bodem en koolstofdioxide uit de
majestueuze bomen die eerst boven je
lucht bouwen ze organische verbin-
hoofd en later boven je huis groeien.
dingen op zoals suikers, cellulose en
In tegenstelling tot vaste planten en
houtstof. Dat zijn energierijke materia-
bodembedekkers kan je bomen en
len. Een voorbeeld: snoeihout. Bekijk
struiken na een paar jaar niet meer
takken niet als afvalproduct van je
verplanten. Bezin dus voor je begint.
snoeiwerk maar als bouwmateriaal
Plan voor je plant. Bomen of struiken
met een eigen vorm, soepelheid en
houden er niet van om gesnoeid te
stevigheid en met tal van gebruiksmo-
woon- of schuilplaats. Snoeien is geen
wat de ene er als rommel achterlaat,
worden. Als dat snoeien niet oordeel-
gelijkheden. Je kan er bijvoorbeeld een
afvalproducerende bezigheid maar
neemt de volgende er als kunst of
kundig gebeurt, kan je zijn karakte-
hek, vlechtwerk of deurtje van maken.
een manier om bouwmateriaal te oog-
antiek weer mee. Ieder object heeft
ristieke vorm verknoeien.
En ook de natuur houdt van dood
sten. Dat is een veel positiever bena-
maar net de waarde die je erin ziet en
Je brengt bloei en vruchtvorming in
hout. Talloze organismen weten de
dering.
eraan toekent. En hoe creatiever je
het gedrang en je verstoort nestplaat-
voedingsstoffen die erin zitten te
Het is een beetje zoals op een rom-
bent, hoe waardevoller ook de materi-
sen van vogels.
benutten. Ze gebruiken het hout als
melmarkt of in een kringloopwinkel:
alen in je tuin worden.
33
Wees creatief. Je kan mooie dingen maken met snoeihout. Een poortje, een klimrek, een bloemenmand versieren. Met gestapelde houtblokken maak je een scheidingsmuurtje. Boor gaatjes in het hout. Solitaire bijen en wespen leggen er hun eieren in.
Hagen
Vuurtje-stook
34
Organisch materiaal uit je tuin stook je
Via de rook en de rondvliegende as-
Hagen zorgen voor privacy in je tuin.
kornoelje en meidoorn betekent dat
niet op. Alles verdwijnt wel snel, maar
sen komen ze in de bodem terecht en
Het gamma haagplanten is erg uitge-
niet alleen een mooi maar ook een
zo’n vuurtje is illegaal én bijzonder
zo in al wat erin leeft. Bij de verbran-
breid. Sla er eens een cataloog op na.
heerlijk geurend resultaat. De eenmali-
ongezond, zowel voor jezelf als voor je
ding verandert ook stikstof voor een
Je zal verrassend veel "nieuwe" soor-
ge snoei levert vrij lange scheuten op
omgeving.
deel in schadelijke gassen. En dan zijn
ten ontdekken. Bedenk dat je met
die je kan gebruiken voor vlechtwerk
Soms hoor je wel eens zeggen dat de
er nog de rook-, roet- en geurhinder
krachtige groeiers weliswaar snel een
of met een lichte hakselaar kan ver-
assen "meststof" zijn. Ze bevatten
die de vuurtjes veroorzaken. Wil je de
gesloten haag op de gewenste hoogte
kleinen tot uitstekende grondstof voor
echter nog slechts een deel van de
voedingselementen uit de planten-
bekomt, maar ook het meeste snoei-
de compost.
voedingselementen uit het oorspron-
resten in je tuin recycleren, doe dat
werk én haagscheersel.
kelijke materiaal. Tijdens het verbran-
dan op een veel efficiëntere manier:
den gaat heel veel verloren. In de eer-
composteer ze!
Wanneer in de lente de knoppen uit-
de loop van de zomer, dan neem je
ste plaats het organische materiaal
Wil je doornige takken en zieke plan-
lopen, verlengen de bestaande takken
telkens enkel korte twijgjes weg. Die
zelf natuurlijk. Het wordt tijdens de
tendelen echt je tuin uit, breng ze dan
en ontstaan zijscheuten. De groei en
hoef je niet te verkleinen en kan je
verbranding omgezet in warmte, in
naar het containerpark of geef ze mee
verhouting van de nieuwe scheuten
zonder meer composteren. Het knip-
koolstofdioxide (CO2 ) en in schade-
met de GFT-inzameling. In de profes-
vinden vooral plaats tijdens de lente
pen zelf van de haag, het oprapen en
lijke verbrandingsgassen. De verbran-
sionele composteringsinstallaties wordt
en het begin van de zomer, tot zowat
afvoeren van het knipsel verloopt een
ding in een open vuur gebeurt immers
het met gespecialiseerde machines
eind juli. Snoeien stimuleert de plant
stuk vlotter. Kan je een breedte van
niet optimaal. Ze gaat gepaard met de
verkleind, omgezet en op gecontro-
om vanuit de resterende (slapende)
twee tot drie meter vrijmaken voor je
productie van o.a. kankerverwekken-
leerde wijze verwerkt tot kwaliteits-
knoppen nieuwe scheuten te vormen.
haag, kies dan voor een losse,
de en moeilijk afbreekbare dioxines.
compost die aan alle normen voldoet.
Snoei je na 21 juli, dan zal er nog
gemengde haag in plaats van een
slechts een korte scheut, een zoge-
strakke haag. Je kan er streekeigen
naamd Sint-Janslot, gevormd worden.
bloeiende en besdragende soorten in
Die kan nog tegen de winter verhou-
kwijt zoals meidoorn, sleedoorn en
ten. Je hoeft geen tweede keer te
hondsroos, vlier, hulst, hazelaar, kren-
snoeien.
teboompje en sporkehout.
Als je pas eind juni snoeit, krijg je een
Ook rozensoorten zijn geschikt voor
lossere haag met langere scheuten
zulke hagen. Denk maar aan honds-
maar met meer kans op bloei. Bij
roos of zelfs aan muskushybriden. Ze
ligustrum (de klassieke haagplant),
bloeien het hele seizoen.
Snoei je de haag twee of drie keer in
35
Onkruid voorkom je met: • mulchen • minder bemesten • gelaagde aanplanting van bodembedekkers, vaste planten en struiken • het verwijderen van wortelonkruiden • het zo weinig mogelijk verstoren van de grond. Je brengt immers telkens nieuwe onkruidzaden aan de oppervlakte.
Ongewenste kruiden Voor heel wat tuinliefhebbers staat
Maar onkruid heeft ook mooie kanten:
onkruid gelijk aan afval. Wieden, hak-
• Het is een aanduiding dat de bodem
ken, krabben,… hoeveel uren werk
36
er te bloot bijligt.
heb je er al niet aan besteed? Hoe
• Onkruid zegt iets over het bodemty-
pakken we onkruid aan in de ecologi-
pe, de voedingstoestand en het
sche tuin? Alles laten staan en dan
vochtgehalte.
Hoe ga je op een milieuvriendelijke manier onkruid te lijf? • Verwijder het vooraleer het zaad vormt. • Schoffel oppervlakkig bij zonnig weer, enkele uren later nog eens. • Steek bij hardnekkige onkruiden de wortels uit. Herhaal dit zonodig telkens het opnieuw de kop op steekt.
Water in de tuin
maar zeggen dat je het mooi vindt?
• Kiemende (on)kruiden kunnen ook
Helemaal niet. Of beter: niet helemaal.
aangename verrassingen inhouden.
Water is een essentieel element in de
Bedek de bodem met mulch. Het is
Heel wat van de reeds vernoemde
Met een beetje kennis kan je selec-
tuin. Net zoals met het organisch
een efficiënte manier om de verdam-
technieken beperken de groei van
tief die plantjes verwijderen die er
materiaal ga je er best spaarzaam en
ping van water tegen te gaan. In een
onkruid. Als je de oppervlakte van je
echt niet thuishoren. Anderen geef
doordacht mee om. Er bestaat trou-
humusrijke bodem ontwikkelen de
tuin gelaagd invult, benut je de
je een kans. Wind en vogels voeren
wens een direct verband tussen beide
wortels zich diep zodat ze na een lan-
beschikbare ruimte beter en geef je
zaden aan uit de tuin van de buren:
elementen. Heb je een tuin met een
gere periode van droogte toch nog
minder kans aan onkruid.
ongetwijfeld zitten er mooie bloe-
extreem droge of natte bodem, dan
vocht vinden. Je tuin besproeien? Niet
De eerste jaren na een aanplanting
men en interessante struiken tussen
moet je daar bij de plantenkeuze reke-
langer nodig.
bedekken bodembedekkers, vaste
die je later een betere plek kan
ning mee houden. Maar je hebt het
Een humusrijke bodem heeft nog
planten en struiken de bodem nog
geven.
waterbeheer voor een stuk zelf in de
meer voordelen. De talrijke verticale
onvoldoende om het onkruid te onder-
• Heel wat onkruiden hebben tal van
hand. De humus die je in de bodem
gangen van de regenwormen verge-
drukken. Een mulchlaag is een prima
nuttige toepassingen: lekker in een
bekomt door het gebruik van mulch en
makkelijken immers de waterafvoer bij
oplossing. Zit je daarenboven verveeld
slaatje, vol vitaminen voor het huis-
compost, werkt als een spons en
al te overvloedige regenval.
met wortelonkruiden dan kan een
konijn, interessant als basismateri-
spaart water op voor drogere tijden.
extra laag karton wonderen doen.
aal voor de compost (weliswaar zonder zaad en grond).
37
Vermijd het gebruik van pesticiden • Kies voor gewassen die bestand zijn
opnieuw te lijden van parasieten en
tegen ziektes (o.a. bij fruit en rozen).
ziekten, overweeg dan om hem te
• Wees tolerant tegen de aanwezigheid van bepaalde parasieten. Be-
Nuttige literatuur
Velt vzw
‘Handboek ecologisch tuinieren’, Velt
Nationaal Secretariaat Uitbreidingstraat 392 C 2600 Berchem tel.: 03 281 74 75 fax: 03 281 74 76 www.velt.be
• Wil je toch gaan bestrijden, gebruik dan natuurvriendelijke producten.
(predatoren) zich enkel kunnen ver-
• Bedenk dat ook de bodemorganis-
menigvuldigen zolang er voortdu-
men hinder ondervinden van de
rende een beperkt aantal van hun
pesticiden die je gebruikt. Een deel
voedseldieren (de parasieten dus)
van het product valt rechtstreeks op
aanwezig is.
de grond, de rest komt vroeg of laat via het blad op de bodem terecht.
‘Ecologisch tuinieren voor beginners’, Velt ‘Waarheen met je grasmaaisel?’, OVAM ‘Composteren in een wormenbak’, OVAM ‘Composteren in vaten en bakken’, OVAM ‘Waarheen met je keuken- en tuinafval?’, OVAM
verwijderen.
denk dat de natuurlijke vijanden
• Heeft een bepaalde plant steeds
Meer informatie
Natuurpunt vzw Winterslagstraat 87 3600 Genk tel.: 089 32 28 15 www.natuurpunt.be
www.ecologischgroen.be
Vlaco vzw (Vlaamse Compostorganisatie) Kan. De Deckerstraat 37 2800 Mechelen tel.: 015 45 13 70 fax: 015 21 83 35 www.vlaco.be
[email protected]
Dieren in de tuin 38
Dieren horen net als planten in de tuin.
Kippen bewegen graag. Geef ze de
Vogels en insecten zullen zich snel
ruimte. Vermijd modderpoelen in de
thuis voelen in je ecologische tuin. In
kippenren. Zorg steeds voor vers wa-
je bodem krioelt hoe langer hoe meer
ter en voeder dagelijks wat graan bij.
leven. En waarom niet een paar neer-
Geef ze ook een luchtig maar droog
hofdieren houden?
en tochtvrij hok.
Kippen helpen je GFT-afval verwerken. Eenden gaan onder de mulch op zoek naar slakken. Konijnen zijn verzot op snoeihout van fruit, wilg en meidoorn.
Eindredactie Gerrit Van Dale Jan Buysse Met dank aan Sonia Hannon Roger Van der maele Trees Verhelle (Natuurpunt vzw - Regionale milieuzorg) Foto’s Comité Jean Pain vzw Sonia Hannon Trees Verhelle (Natuurpunt vzw - Regionale milieuzorg) Vlaamse Compostorganisatie vzw
Vormgeving www.tabeoka.be Begeleiding vormgeving Sofie Feytons Gerrit Van Dale Drukbegeleiding Joris Delafortrie
v.u.: Henny De Baets, OVAM, Stationsstraat 110, 2800 Mechelen / 2003
VOOR MEER INFORMATIE, BEL NAAR
OF E-MAIL
[email protected]
015/284.284
