Waarom onze bodem de beste bescherming verdient.
OVAM, uw beleidspartner in afval en bodem
Onze bodem beschermen is onze toekomst beschermen. De bodem vervult een onschatbare rol in de voedselproductie, de waterhuishouding, het winnen van grondstoffen en de biodiversiteit. Jammer genoeg is die bodem op heel wat plaatsen in Vlaanderen vervuild. Er is de voorbije jaren al veel gebeurd om verontreiniging grondig aan te pakken en de bodemkwaliteit in de toekomst veilig te stellen. Historische verontreiniging saneren, nieuwe vervuiling voorkomen, daar komt het op neer. Vlaanderen is op wereldvlak zelfs een voorbeeld van efficiënt bodembeleid. De OVAM heeft daar een belangrijke rol in gespeeld én wil dat blijven doen. Alleen op die manier komen we tot een echt duurzaam bodembeheer.
Ook als burger komt u soms in aanraking met bodembeheer. Denk maar aan het kopen of verkopen van een huis of van grond: daarbij is altijd een bodemattest vereist. En wat moet u doen als er bijvoorbeeld bodemverontreiniging optreedt bij u thuis of in uw buurt? Het wettelijke kader ervan is vastgelegd in het decreet Bodemsanering en Bodembescherming. Een van de grote uitgangspunten van het decreet is dat de verwerver van de grond bescherming moet krijgen. Geen onnodige luxe, als u weet dat er jaarlijks tienduizenden gronden van eigenaar veranderen.
2
Deze folder is alvast een eerste leidraad. Aan de hand van praktische vragen en concrete antwoorden komt u te weten hoe u een mogelijke vervuiling aanpakt en waar u terechtkunt voor informatie en ondersteuning. Ook al hebt u de folder niet meteen nodig, hou hem toch bij. Hij kan u altijd later nog van pas komen. En intussen kunt u uiteraard zelf uw steentje bijdragen. Gewoon, door de bodem niet te vervuilen. Voor uw eigen gezondheid, en die van de komende generaties.
Vooraf
Enkele moeilijke termen eenvoudig uitgelegd Grondeninformatieregister Een databank met alle gronden die de OVAM heeft geïdentificeerd, of die grond nu verontreinigd is of niet.
de risicolocaties bodemverontreiniging aanwezig is. Het onderzoek probeert om een eerste, globaal zicht te krijgen op de ernst van die verontreiniging.
Risico-inrichting
Beschrijvend bodemonderzoek
Een inrichting die een verhoogd risico op bodemverontreiniging kan inhouden, bijvoorbeeld een tankstation of een fabriek. De Vlaamse Regering heeft een lijst samengesteld met dergelijke inrichtingen.
Een bodemonderzoek waarbij de probleemlocaties diepgaand onderzocht worden. Deskundigen gaan na wat de omvang van de verontreiniging is en welk risico ze vormt voor mens en milieu.
Risicogrond Een grond waarop risico-inrichtingen aanwezig zijn of waren.
Bodemsaneringsdeskundige De spilfiguur, erkend door de OVAM. Hij is belast met het bodemonderzoek, hij stelt de saneringsprojecten op, en hij volgt de saneringswerken.
Oriënterend bodemonderzoek Een verkennend bodemonderzoek dat nagaat of op
Saneringsplichtige Degene die verplicht is om een bodemsanering uit te voeren. Dat is in principe de beheerder van de grond waarop de verontreiniging is ontstaan.
Saneringsaansprakelijke Degene die aansprakelijk is voor de verontreiniging. Doorgaans is dat de veroorzaker van de verontreiniging.
3
zonder bodemattest geen verkoop van grond
Wat moet ik doen ...
Vroeg of laat krijgen heel wat mensen met minstens één aspect van bodembeheer te maken, namelijk met het bodemattest. Zodra u een stuk grond overdraagt of verwerft, is een bodemattest immers noodzakelijk. In de praktijk gaat het meestal om het kopen, verkopen, ruilen en schenken van gronden onder levenden.
U hoeft zelf geen bodemattest aan te vragen of inlichtingen in te winnen over die grond. Dat is de wettelijke plicht van de verkoper. Die moet ook weten of er vroeger risico-inrichtingen waren. Als dat zo was, moet de verkoper een bodemonderzoek laten uitvoeren voor de koop gesloten wordt. Als de verkoper dat niet heeft gedaan, kunt u als koper de nietigheid van de overdracht vorderen. Anders gezegd: u kunt naar de rechtbank stappen, eisen dat de koop wordt tenietgedaan, en een schadevergoeding afdwingen van de verkoper. Het vervelende is uiteraard dat u naar de rechter moet stappen. Om dat te vermijden, kunt u altijd informatie over vroegere activiteiten op de grond opvragen bij de gemeente. Gelukkig hoeft u dat over het algemeen niet te doen: de meeste notarissen zorgen daar standaard voor.
Bij erfenissen is geen attest nodig, evenmin als bij de inbreng van een grond in het gemeenschappelijk huwelijksvermogen. Ook de aankoop van een appartement geldt niet als overdracht van grond, voor zover op het kadastrale perceel geen risico-inrichting aanwezig was of is. Overdracht van een risicogrond vereist naast een bodemattest ook een oriënterend bodemonderzoek.
Wat staat er zoal in een bodemattest? Eenvoudig gezegd: het biedt u zekerheid. Het attest legt namelijk uit welke informatie over een grond beschikbaar is in het grondeninformatieregister. Het vermeldt daarbij ook de informatiebronnen. Zijn er nog geen gegevens beschikbaar, dan staat dat letterlijk op het bodemattest. Het bodemattest bevat geen informatie over de omliggende percelen.
4
... als ik een grond wil kopen?
... a ls ik een grond wil verkopen? Als verkoper bent u verplicht om vóór de verkoop een bodemattest aan te vragen. Gaat het om een gewone grond (niet-risicogrond), dan volstaat het bodemattest. Als u een risicogrond verkoopt, moet u dat melden aan de OVAM met het meldingsformulier dat u op www.ovam.be terugvindt. Bij de overdracht van een risicogrond moeten de resultaten van het oriënterende bodemonderzoek bovendien goedgekeurd zijn door de OVAM.
... als er plots een verontreiniging optreedt of als ik vermoed dat er een verontreiniging is? In die situatie spreken we van een schade-
geval. U kunt dan het best contact opnemen met een bodemsaneringsdeskundige. Doe dat zo snel mogelijk, want dan verkleint u het risico op extra verspreiding van de vervuiling en op onnodige kosten. De bodemsaneringsdeskundige zal nagaan of
5
Wat moet ik doen... onmiddellijke maatregelen noodzakelijk zijn. U bent verplicht om een schadegeval binnen veertien dagen bij de bevoegde overheid te melden. Die bevoegde overheid is in de meeste gevallen de burgemeester van de gemeente waar het schadegeval zich voordoet. De OVAM is bevoegd als het schadegeval bijvoorbeeld plaatsvindt op een grond van de gemeente. Bij zeer complexe schadegevallen (bijvoorbeeld als de bron van vervuiling niet bekend is) kan de OVAM ook advies geven, deskundigen sturen en ter plaatse vaststellingen doen. Als u een schadegeval meldt, geef dan aan welke maatregelen u al hebt genomen om risico’s te voorkomen. De bevoegde overheid doet na de melding een uitspraak over de aanpak en legt maatregelen op tot behandeling van de bodemverontreiniging.
... als ik een onderzoek wil of moet laten uitvoeren? Er zijn twee soorten onderzoeken mogelijk: een oriënterend en een beschrijvend bodemonderzoek. Een oriënterend bodemonderzoek is beperkt in omvang. Het doel is om te zien of er inderdaad verontreiniging is. Daarbij neemt een bodemsaneringsdeskundige een aantal bodem- en grondwaterstalen. De uitvoering van een oriënterend bodemonderzoek neemt al snel een maand in
6
beslag voor een klein terrein. Bij de overdracht van een risicogrond heeft de OVAM maximaal twee maanden de tijd om het dossier te beoordelen. Als blijkt dat de bodemverontreiniging mogelijk ernstig is, moet de saneringsplichtige overgaan tot een beschrijvend bodemonderzoek. Het beschrijvende bodemonderzoek gaat heel wat meer diepgaand te werk op de probleemplaatsen. Pas na dat onderzoek krijgen we een precies beeld van de verontreiniging en weten we of saneringswerkzaamheden noodzakelijk zijn. De duur van het onderzoek hangt af van de omvang van de verontreiniging. De OVAM beoordeelt het dossier uiterlijk binnen twee maanden. U kunt het oriënterende bodemonderzoek en het beschrijvende bodemonderzoek ook in één beweging laten uitvoeren.
... als ik een sanering wil of moet laten uitvoeren? Zodra het beschrijvende bodemonderzoek is goedgekeurd en als blijkt dat sanering nodig is, kunt u het bodemsaneringsproject laten opmaken. Dat bepaalt welke technieken het probleem kunnen oplossen. Door die technieken tegen elkaar af te wegen, komt de meest rendabele oplossing naar voren, met vaak een flinke besparing bij de saneringswerkzaamheden tot gevolg. Als de OVAM een conformverklaring van het project uitreikt, dan geldt die als vergunning om de saneringswerkzaamheden te starten, overeenkomstig het Milieuvergunningsdecreet en de wetgeving op de stedenbouw. Daarom is het nodig dat het bodemsaneringsproject alle informatie bevat die in dergelijke vergunningsaanvragen opgenomen zou moeten worden.
Om zo’n aanvraag degelijk te kunnen beoordelen, moeten de adviesverlenende administraties over alle nuttige informatie beschikken. De OVAM moet zich erover uitspreken binnen negentig dagen. Die termijn is zo lang omdat advies nodig is van administraties en instanties die normaal betrokken worden bij de vergunningsaanvragen. Na de comformverklaring van het bodemsaneringsproject kunnen de bodemsaneringswerken van start gaan. Nadat de werken zijn uitgevoerd, zal de OVAM bij goedkeuring een eindverklaring uitreiken. Soms worden ook nog maatregelen ter bewaking en controle opgelegd.
Conclusie
Ga na of de grond die u wilt verkopen geen risicogrond is. Als dat het geval is, kunt u het best tijdig contact opnemen met een bodemsaneringsdeskundige.
Waar kan ik terecht voor advies en hulp? Bij de OVAM. De OVAM reikt de bodemattesten uit. U vraagt het attest aan met een aanvraagformulier (te vinden op www.ovam.be). U hoeft dus niet naar de notaris (hoewel die dat uiteraard eveneens voor u kan regelen). Voor al uw vragen over bodemattesten heeft de OVAM een speciale infolijn op het nummer 015 28 44 58. U kunt ook 1700 bellen, het informatienummer van de Vlaamse overheid. Indien nodig bezorgt de OVAM u graag de namen van de bodemsaneringsdeskundigen. Bij uw notaris. De notaris speelt een centrale rol bij de koop en verkoop van gronden. Hij is goed op de hoogte van bodembeheer en hij kan u advies geven. Zoals gezegd kan de notaris u ook het bodemattest bezorgen. Bij uw gemeente. Aanvraagformulieren voor het bodemattest zijn ook verkrijgbaar bij uw gemeente. De gemeente kan u eveneens de nodige informatie bezorgen over vroegere activiteiten op gronden.
7
V.U. Henny De Baets, Stationsstraat 110, 2800 Mechelen D/2007/5024/09
www.ovam.be
