Waarom onze bodem de beste bescherming verdient.
Samen maken we morgen mooier.
Goede bodemkwaliteit voor betere levenskwaliteit. 2
Niet overal in Vlaanderen is de bodem even gezond: zware metalen, organische stoffen, bestrijdingsmiddelen ... zijn op een aantal plaatsen in de bodem aanwezig. Goede en gezonde grond is echter cruciaal voor de kwaliteit van ons leven en voor onze fauna en flora. Gelukkig hebben we de verontreiniging in Vlaanderen de voorbije jaren uitstekend in kaart gebracht én doeltreffend aangepakt. Onze regio is op wereldniveau nu zelfs een voorbeeld van efficiënt bodembeleid. De OVAM wil daarin haar verantwoordelijkheid blijven nemen en meer dan ooit de draaischijf zijn van een duurzaam bodembeheer.
Wie grond heeft of verwerft,
Als u ooit een huis of grond koopt of
verdient alle bescherming.
verkoopt, of als er bodemverontreini-
Om de bodemkwaliteit in de toekomst
ging optreedt bij u thuis of in uw buurt,
veilig te stellen, gaan we door op de
dan komt hij beslist van pas.
ingeslagen weg: zo kunnen we de historische verontreiniging verder
Mogen wij u intussen vragen om zelf
wegwerken en nieuwe vervuiling
uw steentje bij te dragen aan een be-
voorkomen. Het Bodemdecreet* heeft
tere bodem? Gewoon, door de grond
daarvoor het wettelijke kader vastge-
niet te vervuilen met afvalstoffen zoals
legd. Dat zorgt er bijvoorbeeld voor dat
verf, olie of andere schadelijke stoffen.
u als koper van een grond maximale
Voor uw eigen gezondheid, en die van
bescherming krijgt, of anders gezegd:
de komende generaties.
dat u niet onwetend een terrein koopt dat ernstig verontreinigd is.
* Bodemdecreet van 27 oktober 2006,
Waarom deze folder?
in werking vanaf 1 juni 2008.
De praktische informatie in deze fol-
De volledige tekst van het Decreet
der is een eerste hulpmiddel, zodat u
betreffende de Bodemsanering en de
weet waar u terechtkunt voor verdere
Bodembescherming en van de uit-
ondersteuning. Ook al hebt u de folder
voeringsbesluiten (VLAREBO) vindt u
nu nog niet nodig, hou hem toch bij.
op www.ovam.be/bodemdecreet.
3
Zonder bodemattest geen koop of verkoop van grond. Wanneer hebt u een bodemattest nodig? Vroeg of laat krijgen heel wat mensen met minstens één aspect van bodembeheer te maken, namelijk met het bodemattest. Zodra u een stuk grond overdraagt of verwerft, is een bodemattest immers noodzakelijk. In de praktijk gaat het meestal om het kopen, verkopen, ruilen en schenken van gronden onder levenden. Handig om te weten: bij de OVAM kunt u altijd een bodemattest aanvragen, zelfs als u geen 4
grond koopt of verkoopt.
Wat staat er in een bodemattest?
Waar komt de informatie vandaan
Eenvoudig gezegd: het biedt u zeker-
die in het bodemattest staat?
heid. Het attest bevat alle bekende
Jaren van inventariseren, onderzoe-
gegevens over de grond. Het vermeldt
ken en saneren hebben een schat aan
daarbij ook de informatiebronnen. Zijn
gegevens opgeleverd. Daarmee kun-
er nog geen gegevens beschikbaar,
nen we de verontreiniging van vroeger
dan staat dat letterlijk op het attest.
in kaart brengen en nieuwe vervuiling
Het bodemattest bevat geen informatie
vermijden. Al dat ‘meten en weten’ is
over de omliggende percelen.
nu gecentraliseerd in drie bronnen: het Grondeninformatieregister, de
Wie vraagt een bodemattest aan?
lijst met risico-inrichtingen en de
Bent u een koper, dan hoeft u niets
gemeentelijke inventaris van risico-
te doen. Het is de verkoper van een
gronden. Het bodemattest bevat de
grond die wettelijk verplicht is om het
gegevens uit deze bronnen die voor u
bodemattest aan te vragen.
als koper of verkoper van belang zijn.
Waarom is dat bodemattest
overdragen zonder bodemattest. Dat is
zo belangrijk?
een unieke vorm van bescherming.
Koopt u graag een kat in een zak? Of in dit geval: een terrein waarvan u niet weet
Wat kost een bodemattest?
of er een risico aan vastzit? Natuurlijk
Een bodemattest kost vanaf 1 juni
niet. Aangezien het bodemattest alle be-
2008 30 euro per kadastraal per-
kende gegevens bevat over een grond
ceel. Dat is een billijke bijdrage die
(en dus over de bodemkwaliteit), geeft
dient om onze databank met bo-
het u een maximale veiligheid. In Vlaan-
demattesten actueel te houden en te
deren kunt u zelfs geen enkel stuk grond
optimaliseren.
Waar kunt u terecht voor een bodemattest? Ofwel bij de OVAM. Als verkoper van de grond kunt u het bodemattest bij de OVAM aanvragen. Het aanvraagformulier vindt u op www.ovam.be. Als u vragen hebt over bodemattesten, kunt u bellen naar de bodeminfolijn op het nummer 015 28 44 58. Ofwel bij uw notaris of vastgoedmakelaar. Ook uw notaris of vastgoedmakelaar kan u het bodemattest bezorgen. U kunt het best vooraf afspreken wie de aanvraag indient, zodat u geen dubbele kosten maakt. Ofwel bij uw gemeente. Aanvraagformulieren voor het bodemattest zijn ook verkrijgbaar bij uw gemeente. U dient ze nadien wel aan de OVAM te bezorgen.
5
Soms volstaat een bodemattest niet bij de overdracht van een grond.
6
Hoe verloopt de overdracht van een
dingsformulier dat u op www.ovam.be
risicogrond?
terugvindt. Bij dat meldingsformulier
Overdracht van een risicogrond* vereist
voegt u het verslag van het oriënte-
naast een bodemattest een oriënte-
rend bodemonderzoek. De resultaten
rend bodemonderzoek. De verkoper
van het oriënterend bodemonderzoek
moet dat oriënterend bodemonder-
moeten bovendien goedgekeurd zijn
zoek laten uitvoeren voor hij de grond
door de OVAM voor de overdracht
verkoopt. Als de verkoper dat niet ge-
kan doorgaan. Is er een mogelijk
daan heeft, kunt u als koper naar de
ernstige verontreiniging, dan kan er
rechtbank stappen, eisen dat de koop
een beschrijvend onderzoek volgen
tenietgedaan wordt en een schadever-
en eventueel zelfs een sanering.
goeding afdwingen van de verkoper. Om te vermijden dat u naar de recht-
U wilt een appartement verkopen
bank moet stappen, kunt u altijd vooraf
dat op een risicogrond staat?
zelf informatie over vroegere activitei-
Als u eigenaar bent van een apparte-
ten op de grond opvragen bij de ge-
ment dat zich in een gebouw op een
meente. Gelukkig hoeft u dat over het
risicogrond bevindt, en u uw flat wilt
algemeen niet te doen: de meeste no-
verkopen, dan hoeft u het oriënterend
tarissen zorgen daar standaard voor.
bodemonderzoek niet op eigen kosten uit te voeren.
Wat moet u concreet doen als u een risicogrond wilt verkopen?
Stel dat er vroeger een stookolietank
Verkoopt u een risicogrond, dan moet u
van 25.000 liter stond, die gebruikt
dat melden aan de OVAM met het mel-
werd voor het hele flatgebouw. In dat
* De omschrijving van risicogrond en van andere termen die in deze folder voorkomen, vindt u achteraan.
Wanneer is er een bodemattest nodig bij een overdracht? Overdracht?
Overdracht van ‘gewone’ grond?
Erfenis? Inbreng in gemeenschappelijk huwelijksvermogen?
Bodemattest nodig. Geen bodemattest nodig.
Overdracht van ‘risicogrond’ ?
Overdracht van appartement?
Overdracht van appartement op risicogrond?
Bodemattest nodig.
Bodemattest nodig.
Bodemattest nodig.
+ oriënterend bodemonderzoek + eventueel beschrijvend bodemonderzoek + eventueel sanering.
+ eenmalige of periodieke onderzoeksplicht.
geval is een eenmalig oriënterend
Wat bij particuliere stookolietanks?
bodemonderzoek vereist op initia-
Een grond met een stookolietank wordt
tief én op kosten van de vereni-
pas beschouwd als een risicogrond als
ging van mede-eigenaars. Eerlijk
de tank een inhoud heeft van meer
is eerlijk: zo deelt elke mede-eigenaar
dan 20.000 liter, omdat bij die grotere
in de kosten. De eigenaars moeten dat
tanks een verhoogd risico op ernstige
eenmalige onderzoek vóór 2015 laten
bodemverontreiniging
uitvoeren, tenzij er eerder een over-
kleinere tank kan echter ook lekken. Als
dracht is. In dat geval moet het bij die
koper van een woning informeert u dan
eerste overdracht.
ook best of een stookolietank aanwezig
bestaat.
Een
is en of deze recent gecontroleerd werd Als er in het appartementsgebouw
op eventuele lekken. Indien dit niet het
nog altijd een stookolietank van
geval is, vraagt u best een dergelijke
25.000 liter aanwezig is, die gebruikt
test. Een oriënterend bodemonderzoek
wordt voor het hele gebouw, dan hoeft
is niet nodig.
u geen oriënterend bodemonderzoek uit te voeren vóór de overdracht,
Enkele speciale gevallen.
maar alleen op periodieke basis. Ook
Bij erfenissen is geen attest nodig, even-
dan moet de vereniging van mede-
min bij de inbreng van een grond in het
eigenaars de kosten dragen.
gemeenschappelijk huwelijksvermogen.
7
Wanneer is een bodemonderzoek nodig? Een eerste verkennend onderzoek: het oriënterend bodemonderzoek. Dat onderzoek is beperkt in omvang. Het doel is om te zien of er inderdaad verontreiniging is. Daarbij neemt een bodemsaneringsdeskundige een aantal bodem- en grondwaterstalen. De uitvoering van een oriënterend bodemonderzoek 8
neemt al snel een maand in beslag voor een klein terrein. Bij de overdracht van een risicogrond heeft de OVAM maximaal twee maanden de tijd om het dossier te beoordelen. Als blijkt dat de bodemverontreiniging mogelijk ernstig is, moet de saneringsplichtige overgaan tot een beschrijvend bodemonderzoek. In het andere geval kan men verkopen.
Bij ernstige verontreiniging: een beschrijvend bodemonderzoek. Dat is een diepgaand onderzoek op de probleemplaatsen. Pas nadat het onderzoek is uitgevoerd, is er een precies beeld van de verontreiniging en blijkt of saneringswerkzaamheden noodzakelijk zijn. De duur van het onderzoek hangt af van de omvang van de verontreiniging. De OVAM beoordeelt het dossier uiterlijk binnen de twee maanden. Zijn er geen saneringswerkzaamheden nodig, dan kan men verkopen. In het andere geval is een bodemsaneringsproject nodig. U kunt het oriënterend bodemonderzoek en het beschrijvend bodemonderzoek ook in één beweging laten uitvoeren.
De volgende stap: een bodemsaneringsproject. Zodra het beschrijvend bodemonder-
Om zo’n aanvraag degelijk te kunnen
zoek is goedgekeurd en als blijkt dat sa-
beoordelen, moeten de adviesverle-
nering nodig is, kunt u het bodemsane-
nende administraties over alle nuttige
ringsproject laten opmaken. Dat bepaalt
informatie beschikken. De OVAM moet
welke technieken het probleem kunnen
zich over het bodemsaneringsproject
oplossen. Door die technieken tegen
uitspreken binnen de negentig dagen.
elkaar af te wegen, komt de meest ren-
Die termijn is zo lang omdat advies
dabele oplossing naar voren, met vaak
nodig is van administraties en instan-
een flinke besparing bij de sanerings-
ties die normaal betrokken worden bij
werkzaamheden tot gevolg.
de vergunningsaanvragen. Als de duur
Als de OVAM een conformiteitsattest
van de bodemsaneringswerken be-
voor het project aflevert, geldt dit ook
perkt blijft tot 180 dagen, kunt u ook
als milieuvergunning en/of als steden-
een beperkt bodemsaneringsproject
bouwkundige vergunning voor de uit-
indienen. De OVAM moet zich daar
voering van de saneringswerkzaam-
binnen de 30 dagen over uitspreken.
heden. Daarom is het nodig dat het bodemsaneringsproject alle informatie
Nadat de werken zijn uitgevoerd, zal de
bevat die in dergelijke vergunnings-
OVAM bij goedkeuring een eindverkla-
aanvragen opgenomen zou moeten
ring uitreiken. Soms legt ze ook maat-
worden.
regelen ter bewaking en controle op.
Conclusie: Ga na of de grond die u wilt kopen of verkopen een risicogrond is. Is dat het geval, neem dan zo snel mogelijk contact op met een bodemsaneringsdeskundige of met de OVAM.
9
Saneren, ja, maar wie moet dat doen? 10
Eén doel houden we voor ogen: de
de grond waarop de verontreiniging is
bodemverontreiniging aanpakken. De
ontstaan). Als de saneringsplichtige de
vraag is: wie moet het initiatief nemen
verontreiniging niet heeft veroorzaakt,
om te saneren?
moet hij dan toch opdraaien voor de kosten? Nee, de saneringsplichtige
De saneringsplichtige is degene die
kan de kosten van de sanering terug-
verplicht is om de vervuilde bodem te
vorderen bij de saneringsaansprake-
laten saneren (dat kan de exploitant,
lijke, doorgaans de veroorzaker van
de gebruiker of de eigenaar zijn van
de verontreiniging. In elk geval moet de saneringsplichtige zich laten begeleiden door een erkende bodemsaneringsdeskundige. Een gespecialiseerde aannemer voert de werken uit. De OVAM volgt en controleert de hele procedure.
OEI, een verontreiniging, wat nu? Een schadegeval: neem snel contact op met een bodemsaneringsdeskundige. Wat doet u als op uw grond een plotse
dagen bij de bevoegde overheid te
verontreiniging optreedt, bijvoorbeeld
melden. Die bevoegde overheid is in
een lek in uw stookolietank? Bij een
de meeste gevallen de burgemeester
dergelijk schadegeval neemt u met-
van de gemeente waar het schadege-
een contact op met een bodemsa-
val zich voordoet.
neringsdeskundige. Hoe sneller, hoe beter, want dan verkleint u het ri-
Als u een schadegeval meldt, geef
sico op extra verspreiding van de
dan aan welke maatregelen u al hebt
vervuiling en op onnodige kosten.
genomen om risico’s te voorkomen.
De bodemsaneringsdeskundige zal
De bevoegde overheid doet na de
nagaan of onmiddellijke maatregelen
melding een uitspraak over de aanpak
noodzakelijk zijn. U bent verplicht om
en legt maatregelen op om de bodem-
een schadegeval binnen de veertien
verontreiniging te behandelen.
11
Grondverzet: geen vervuilde grond op een propere bodem. 12
Stel dat u een woning bouwt en grond laat aanvoeren om uw terrein of uw tuin op te hogen. Uiteraard wilt u dan de zekerheid dat de aangevoerde grond niet verontreinigd is en dat uw eigen grond niet zomaar met vervuilde grond vermengd raakt. Dat is een hele uitdaging, zeker als u weet dat er in Vlaanderen elk jaar duizenden transporten van uitgegraven bodem zijn. Het Bodemdecreet en het VLAREBO leggen de principes van dat ‘grondverzet’ duidelijk vast: de traceerbaarheid en het gebruik van de grond zijn goed geregeld via sluitende procedures en bepalingen. Vooral bij ‘verdachte grond’ is dat belangrijk: dat is grond waar mogelijk een risico aan verbonden is. Op die manier bent u maximaal beschermd. Op www.ovam.be (rubriek grondverzet/ FAQ) vindt u heel wat antwoorden op mogelijke vragen. Nog even dit: het kan zijn dat bodemsanering niet vereist is, maar dit ontslaat u natuurlijk niet van de regels van het grondverzet. Misschien is er op de plaats van het onderzoek geen sanering nodig (als er geen risico is op die plaats), maar dit wil nog niet zeggen dat deze grond overal vrij kan gebruikt worden.
Bij welke aanspreekpunten kunt u terecht voor advies en hulp? Bij de OVAM en de Vlaamse overheid. De OVAM doet meer dan bodemattesten uitreiken. We blijven ijveren voor een duurzaam bodembeheer en bieden u graag oplossingen aan bij specifieke vragen. Zo vindt u op www.ovam.be de lijst met erkende bodemsaneringsdeskundigen en krijgt u bij onze bodeminfolijn 015 28 44 58 uitleg over wat er op uw bodemattest staat en wat niet. U kunt ook 1700 bellen, het informatienummer van de Vlaamse overheid. Bij uw notaris. De notaris speelt een centrale rol bij de koop en verkoop van gronden. Hij is goed op de hoogte van bodembeheer en kan u gericht adviseren. De notaris kan u ook het bodemattest bezorgen. Bij uw gemeente. Naast aanvraagformulieren voor het bodemattest kan uw gemeente u eveneens de nodige informatie bezorgen over vroegere activiteiten op gronden (via een uittreksel uit de gemeentelijke inventaris van risicogronden). Bij een bodemsaneringsdeskundige. Vooral bij schadegevallen, bij bodemonderzoeken en bij een eventuele sanering is de bodemsaneringsdeskundige uw eerste contactpunt.
13
Enkele moeilijke termen eenvoudig uitgelegd. Grondeninformatieregister Een databank met alle gronden die de OVAM heeft geïdentificeerd, of die grond nu verontreinigd is of niet. Risico-inrichting Een inrichting die een verhoogd risico op bodemverontreiniging kan inhouden, bijvoorbeeld een tankstation of een fabriek. De Vlaamse Regering heeft een lijst samengesteld met dergelijke inrichtingen. Die vindt u in het VLAREBO op www.ovam.be. Risicogrond Een grond waarop risico-inrichtingen aanwezig zijn of waren. 14
Bodemsaneringsdeskundige De technische expert, erkend door de Vlaamse minister, bevoegd voor het leefmilieu. De bodemsaneringsdeskundige zorgt voor het bodemonderzoek, stelt de saneringsprojecten op en volgt de saneringswerken. Oriënterend bodemonderzoek Een verkennend bodemonderzoek dat nagaat of op de risicolocaties bodemverontreiniging aanwezig is. Het onderzoek probeert om een eerste, globaal zicht te krijgen op de ernst van die verontreiniging. Beschrijvend bodemonderzoek Een bodemonderzoek waarbij de probleemlocaties diepgaand onderzocht worden. Deskundigen gaan na wat de omvang van de verontreiniging is en welk risico ze vormt voor mens en milieu.
Bodemsaneringsproject Het bodemsaneringsproject maakt een technische en financiële vergelijking tussen verschillende mogelijke saneringstechnieken, en legt dan vast op welke wijze de bodemsanering zal worden uitgevoerd. Saneringsplichtige Degene die verplicht is om een beschrijvend bodemonderzoek of bodemsanering uit te voeren. Dat is in principe de beheerder van de grond waarop de verontreiniging is ontstaan. Saneringsaansprakelijke Degene die aansprakelijk is voor de verontreiniging. Doorgaans is dat de veroorzaker van de verontreiniging. Nieuwe bodemverontreiniging Verontreiniging die ontstaan is na 28 oktober 1995. Historische bodemverontreiniging Verontreiniging die ontstaan is vóór 29 oktober 1995. Gemengde bodemverontreiniging Bodemverontreiniging die gedeeltelijk vóór 29 oktober 1995 én gedeeltelijk na die datum is ontstaan.
15
meer informatie
OF BEL ONZE BODEMINFOLIJN: 015 284 458
stationsstraat 110 2800 mechelen tel. 015 284 284 fax 015 203 275 www.ovam.be
v.u.: Henny De Baets, Stationsstraat 110, 2800 Mechelen D / 2008 / 5024 / 12
OF SURF NAAR www.ovam.be/bodemdecreet
