De dichter. In de warmte van zijn huis schrijft de dichter zijn lied hij schrijft de waarheid anders schrijft hij niet

Gedichten van Jana Beranová

De dichter In de warmte van zijn huis schrijft de dichter zijn lied hij schrijft de waarheid anders schrijft hij niet.

Hij ging gehuld in licht, zei ze toen de tiran zijn zweep greep en een andere waarheid eiste.

Zoek de waarheid, riep Magister Jan Hus voor de brandstapel, heb de waarheid lief en verdedig de waarheid tot aan je dood want de waarheid zal je verlossen!

De waarheid is een eenzame cel. De laffe traliehand van fossiel machtsvertoon grijpt het lied bij de keel en de papiermolens draaien onverbiddelijk en snel.

In de leegte van zijn huis schrijft niemand zijn lied de dichter schrijft de waarheid anders schrijft hij niet.

-------------------------------------uit: 'Geen hemel zo hoog', 1983.

Project: Een haven voor alle woorden

1


In zicht

Je kijkt. Doet de deur van het slot. Klimt de trap op. Hoop. Tot aan de kop. De hemel als zoete inval. Magic City.

De poort die je moet nemen is groot. Staat haaks op de tijd. Wie niet goed kijkt heeft haast. Duldt geen geduld, wil snel scoren. Richt zijn blik alleen naar de top. Je ziet al hoe de val hem tegemoet raast in een glazen fuik.

Je hebt zo je eigen wetten, schitterend ding. Je eigen wereld op al je ranke benen. Stad die wacht. G a l a n g z a a m o p e n. Alleen voor wie van je houdt. Triomfant.


2


In vredesnaam Mijn nacht is breekbaar als een kolibrievlinder vreemde stappen naast mijn bed laarzen groot als wolkenkrabbers 't bliksemt en knalt en ik sta weer op straat - klein - alleen Ik ren naar het slagveld om een gedicht te schrijven graaf geen kuil voor gevallen woorden ik laat de bomen stapelverliefd ruisen de bergen elkaar opnieuw ontmoeten en om geen kind te zijn dat nooit meer slapen kan geef ik landen voeten om het geluk met ons te delen Voor vrede plant ik een stokroos een echte met kaarsrechte rug

-----------------------uit: 'Tussentonen' (2004)


3


Hedendaagse Elegie

Snel verscheurt koude aarde. Niemand ontvlucht. Wij, die van wanten weten, trekken dikke huiden aan verstoken de kranten zetten de buis op idols of op quiz scharen ons om de joekel van een vrieskist en sluiten de wereld winterhard buiten.

----------------------------uit: 'Tussentonen', 2004


4


Meisje van maandag

Een trekvogel legde vroeg in de morgen een gedicht op de stoep. Niets werd vergeten.

Je had armpjes, beentjes en een twinkeling in je oog om het donker te doorbreken.

Wij hadden gelukkig grote armen om je te omarmen, grote benen om je mee te nemen.

Vol tederheid staan we nu stil bij de vraag waarheen de vogel die je heeft gebracht verdween.

Poëzie is de hoeder van de maan. Je rolde op een maandag de stad binnen en alle Rotterdammers werden moeder.


5


De schepper slaapt Heldere lucht als een jas van geluk. Kinderen spelen – met het azuur in hun oog delen ze lachend de hemel uit.

Op een andere plek zwart als vulkaanglas broertje versmolten met haar rug kijkt een kind hoe de hemel overvliegt.

De schepper slaapt. En ook zijn broer.

De filosoof zegt: de hel – dat zijn wij. De ambtenaar zegt: de regels – dat zijn wij.

Een slimme engel schuift ons een bril toe gedoopt in onbevangen nieuwsgierigheid. De mensen – dat zijn wij. Allemaal.


6


Muren

Muren kunnen van je houden.

Vul ze tot de rand toe met liefde en ze zullen je steunen, op handen dragen, een nest voor je bouwen, warm als dons

alles heeft twee kanten, liefste die van de zon en de andere

Maar als je ze misbruikt, met muren verdeeldheid zaait tussen mensen, groepen, landen, hemel en aarde

dan stokt je adem, liefste lucht kan ook muren worden

Kijk, deze kiezel is rond als de zon je kunt hem warmen in je handpalm uit liefde een vuist maken van steen

het is maar wat je kiest, liefste de kant van de zon of die andere

Kom, laten we elkaar de hand geven en als we al een hek moeten bouwen dan een hek van zwijgen en kracht

tegen het geblaf van loslopend kwaad.


7


Mannen van de zee ’s Nachts is de zee dieper en de stad verder.

Aan de einder vissers, in zee verzonken sterren om de geheime lade van de oceaan.

Vrede op aarde en in de zee een welbehagen.

Morgen ga ik mee.

Kijk nu, hoe teder het sterrenlicht de golven berijdt in liefdesdrift.

Mannen van de zee zijn anders: ze slepen in netten hun begeerte achter zich aan.


8


De rivier stroomt naar zee De brug heeft een hoofd, daar sta ik op. De boog is een belofte.

De rivier draagt ranke aken op haar rug en aan haar flanken schiet de stad recht naar de sterren, maar breek haar de bek

niet open. Ze is het brood, ze is het zout. Zij is ook het mes dat de stad in tweeën snijdt.

Ik vaar met haar naar de achterwijken in haar buik, de polsslagen van de bonte culturen, omdat water onderhuids ook tere plekken raakt, bedompte muren.

Aan de oever staat een vrouw uit leem. De waakmoeder met sterke borsten.

Ze schuwt het vreemde niet. Steekt de Jordaan over. De Nieuwe Maas. Er is geen tijd voor pas op de plaats.

De rivier stroomt naar zee, fluistert dag en nacht in alle talen van onze stad.


9


Klare taal met dank aan Arjen Duinker Loop ik langs de bouwput op het Kruisplein zie ik die man met de gele helm die een gat praat in de straat. Loop je over het Schouwburgplein blijkt het stadshart versneden in bouwpakket vloerdelen. Klompje lijm.

Ga ik rechtsaf naar de Drievriendenstraat woont daar die vrouw die al zeventig jaar de sleutels bewaart van haar verwoeste haard.

Ga je voorbij de Karel Doormanstraat slijt als koning van de Bijenkorf die zwerver zoemend zijn krantje: Maakmeblij Wiemaaktmeblij?

Bij de bruggen zijn de sporen van strijd allang uitgewist, je vraagt je alleen af op wiens graf je misschien wel staat.

Op Katendrecht schop ik een steentje weg, Bob Tattoo grift hartjes op schouderblad, kattenkop, rozenknop, everzwijn dat schoonheid straft. ‘En terwijl ik naar bed gaat denk ik aan de Zaagmolenstraat’ schreef Willem de Kooning in klare taal.

Ja, Rotterdam is het centrum van de wereld en heel toevallig wonen wij daar.


10


De stad en het feest Het park heeft alle laden uitgetrokken de bomen ruisen in duizenden tonen de regen praat met natte tong

je bent wie je bent: wild en mak misschien nog een beetje vreemd kleiduif lokeend zwarte roos

de trompet is een dampend paard en de gitaar roert elke snaar zodra de zon uit pure vreugde groet

Dag feest in het park dat Park heet Dag dichters rijkelijk in ’t groen op een smakelijk bord

Dag verleden, weggestopt in de houten carrousel waarin we uit bomen lijken te komen

mijn moeder staat haar berk mijn vader vult zijn brede beuk maar wie is die wilg daar

verderop die met haar tenen het water peilt waar de bodem herinnert aan vroegere kou

midden in een feest in een park waar het gras steeds opnieuw vol kracht staat in een stad die ik ken


11


Volmaakt In vers gras vrijen om later veel later in de dood nog even na te geuren als hooi


12


Blauw gedicht Stel: Je droomt van de zee. Je houdt van de stad, of van land en vee, maar je wil de zee en staart uit het raam.

Koppig geruis van bladeren plenst golven in je oren. Je vergezicht begint voorbij de linde. Doortrapt uitzicht. Achter iedere berg weer een berg, achter iedere droom een droom.

Als lucht water was, zou je zwemmen. Je kapotzwemmen, zilt worden, de binnenwateren verlaten. Door de bergen zie je niet.

Droom maar een eind weg, droom. Je hand zal uit de zilveromkranste wolk een zilvermeeuw loswrikken die in vloeiende vlucht het verre verschiet schildert.

Er was eens een visser, zijn boot was blauw, zijn hoed en zijn zee.


13


Mijn vaders hoed De lamp trekt de straat feestkleren aan. Een naakte knie glanst uit de hemel: een kale kop van de maan.

Voor mij loopt een man met een zwarte vilten hoed. Hij groet een dame. En nog één. Hij groet.

Hij neem met twee vingers de hoed bij de gleuf, licht hem op, knikt en zet hem weer terug. De man loopt nooit zonder hoed.

Onzichtbare dames passeren in een stoet. Een keten van groeten. De man neemt zijn hoed af en doet wat hij moet.

Waar alles ook heen gaat, de straat loopt dood. Hij gaat me steeds voor. Nog voor hij klaar is waait de hoed van zijn hoofd.

Een zware wolk schuift voor de maan. De lamp gaat uit en de man gaat dood. En de hoed? De hoed? Ik tast in het duister en gis.

Wat weg is, is weg, maar soms duurt het lang voor het echt weg is.


14


Deuren Elke dag worden duizenden mensen geboren Elke dag gaan duizenden mensen dood

Elke dag vrijen duizenden met andere duizenden en moorden enkelingen duizenden uit

Elke dag zoek ik naarstig naar mensen en ga met mijn kop door duizenden muren


15


Antwoord

Macht loopt altijd naar eigen afgrond

macht lacht nooit maar ontbloot tanden

je weet heel goed dat macht blind is

hoe komt ze dan toch aan die bebloede handen


16


14 mei 1940 Ze verbrandden steden als grofvuil. Hun handen hingen schuil achter helse machines. Rouwnagels zonder rouw.

Geen graven. Alleen raven als roet. En rook voor de zon.

Pijn verdicht tot een stille schreeuw blijft voorgoed in ons haken. Ik ken die schreeuw. Wie zijn

verleden niet kent, begrijpt de toekomst niet.

Glimlachend ademt de stad. Bij het slaande hart waar ooit een gat was, bij deze smekende armen, zweren we nu.

De woorden zijn gloeiende gloeiende kooltjes in ons oog: nooit meer haat


17


De laatsten der Mohikanen Daar staan ze gebakken uit zeldzame klei. De punten van hun laarzen wijzen omhoog om de aarde geen pijn te doen.


18


Balans Moet ik nog dromen van de hamer die viel als een donderslag? Van de sikkel die mijn voeten wegmaaide als gras?

Ik was een kind, onzeker bij zijn eerste stap, mijn weg was geplaveid met vreemde klanken. Ik weet niet wat ik er deed. Ik weet niet hoe ik zonder taal of teken uit dat Babylon kwam. Diep onder de klinkers schoot ik ten slotte wortel, groeide een tweelingziel.

De vele woorden moest ik zelf betalen

voor vreemde woorden krijg ik nu betaald


19


Ik wens je Ik wens je een tafel om brieven te schrijven ik wens je een thuis om blij hier te blijven

Ik wens je een stoel zo’n eenvoudig ding om op te zitten als was je een king

Ik wens je een theepot een tas vol geheimen een kachel en warmte om nooit te verdwijnen

Ik wens je een gang met tientallen deuren ik wens je een tuin in geuren en kleuren

Ik wens je een appel om in te bijten ik wens je een farm met schapen en geiten

Ik wens je een mes om brood mee te snijden een plank en een lamp en een shirt van zijde


20


Ik wens je een raam om naar buiten te turen ik wens je veel vrienden en ook goede buren

Ik wens je een hemel vol prachtige sterren ’t zijn net je zusjes ze komen van verre

Ik wens je de zon ik wens je de maan en dat je kunt kiezen waar te gaan en te staan

Ik wens je een weg vrij van lelijke kuilen ik wens je een boom om bij regen te schuilen

Ik wens je een boek voor donkere dagen en dat je nooit nooit meer je lijf hoeft te wagen

Ik wens je een sleutel een hand in jouw hand een schoen en een bal en veel liefs in dit land


21


Handen Handen die strelen handen die slaan afgedwaalde handen in de schoot van een radeloze onbuigbare handen op de borst van een ontslapene handen met vingers bultig van jicht grijpgrage handen van verwilderde armen in Kosovo handen vol ringen aderige handen handen die beschuldigen handen omhoog vuile handen handen wegwijzers onzichtbare handen die ten slotte je hoofd nemen in hun handen


22

De dichter. In de warmte van zijn huis schrijft de dichter zijn lied hij schrijft de waarheid anders schrijft hij niet

Recommend Documents