PROEF 1
INHOUD DE KWALIFICATIE VAN HET RECHT VAN VRUCHTGEBRUIK: CONTRACTUELE MOGELIJKHEDEN EN AFBAKENING TEGENOVER OPSTAL, ERFPACHT EN HUUR Nicolas Carette en Julie Del Corral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 I. II.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Afbakening tegenover het recht van opstal, erfpacht en huur . . . . . . . . . . . 4 A. Principes van fiscale en civiele herkwalificatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 B. Recht van opstal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1. Gebruiks- en genotsrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 2. Beschikkingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 3. Inventaris– en borgstellingsplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 4. Andere plichten voor de opstalhouder – vruchtgebruiker . . . . . . 21 5. Duur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 6. Besluit: herkwalificatie mogelijk? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 C. Recht van erfpacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 1. Gebruiks- en genotsrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 2. Beschikkingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 3. Inventaris- en borgstellingsplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 4. Andere plichten voor erfpachter – vruchtgebruiker . . . . . . . . . . . 34 5. Duur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 6. Besluit: herkwalificatie mogelijk? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 D. Huur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 1. Gebruiks- en genotsrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 2. Beschikkingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 3. Inventaris- en borgstellingsplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 4. Plichten voor huurder/verhuurder en vruchtgebruiker/blote eigenaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 5. Duur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 6. Besluit: herkwalificatie mogelijk? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 III. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Intersentia
v
PROEF 1
Inhoud
DE CONTRACTUELE MODULERING VAN DE GEBRUIKS- EN BESCHIKKINGSBEVOEGDHEDEN VAN DE VRUCHTGEBRUIKER Ruud Jansen en Koen Swinnen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 I. II.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De wettelijke gebruiks- en beschik kingsbevoegdheden van de vruchtgebruiker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Het recht om het goed te gebruiken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Het recht om de vruchten te genieten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Beperkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Het goed in stand houden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De bestemming van het goed respecteren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Het goed beheren als een goede huisvader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Nuanceringen op het algemeen kader. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Onduidelijkheid over de invulling van het gebruik en genot . . . 2. Beschikkingsbevoegdheid in hoofde van de vruchtgebruiker. . . a. De daad van beschikking is een daad van beheer . . . . . . . . . b. De daad van beheer is een daad van beschikking . . . . . . . . . III. Contractuele modulering van de gebruiks- en beschikkingsbevoegdheden van de vruchtgebruiker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Inperking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Beperkingen via onoverdraagbaarheidsclausules . . . . . . . . . . . . . 2. Beperkingen via bijkomende positieve verplichtingen lastens de vruchtgebruiker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. ‘Interne’ bijkomende positieve verplichtingen . . . . . . . . . . . . b. ‘Externe’ bijkomende positieve verplichtingen . . . . . . . . . . . . 3. Vruchtgebruik of huur? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Uitbreiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Verruimde bevoegdheden wat betreft gebruik en genot. . . . . . . . 2. De bevoegdheid om de bestemming te wijzigen? . . . . . . . . . . . . . 3. Vruchtgebruik met conventionele beschikkingsbevoegdheid . . . IV. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51 52 52 57 58 58 59 61 62 62 65 66 68 71 71 72 72 75 75 79 81 82 82 83 85 89
DE CONTRACTUELE GRENZEN VAN DE DUUR VAN HET RECHT VAN VRUCHTGEBRUIK Mathieu Muylle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 I. II.
vi
Inleiding – rechtshistorisch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De duur van het gewone vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De duur bij vruchtgebruik van natuurlijke personen: een tijdelijk en persoonsgebonden recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De duur bij vruchtgebruik van rechtspersonen: een tijdelijk recht met een maximumduur van dertig jaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
91 93 94 98
Intersentia
PROEF 1
Inhoud
C. Uitzonderingen of oneigenlijke uitzonderingen op de duurbeperkingen in het vigerend recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Bij natuurlijk personen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Overdracht van vruchtgebruik aan een derde . . . . . . . . . . . b. Vruchtgebruik op het hoofd van een derde . . . . . . . . . . . . . . c. Vruchtgebruik gevestigd op meerdere hoofden . . . . . . . . . . d. Tussenbesluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Bij rechtspersonen: de duurbeperking van artikel 619 BW onder vuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. De voortijdige beëindiging van de duur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De geldigheid van contractuele beëindigingsmechanismen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Wettelijke beëindigingsmechanismen: de vervallenverklaring van het recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. Bedingen die in de voortzetting van het recht voorzien: de hernieuwing of de verlenging van het vruchtgebruik . . D. Duuroverschrijding en sancties bij het overschrijden van de duur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
100 100 100 102 105 111 112 114 114 122 124 125 126
QUASI-VRUCHTGEBRUIK: CONTRACTUELE MOGELIJKHEDEN EN GRENZEN Ann Apers en Alain-Laurent Verbeke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 I. II.
Inleiding: begrip en oorsprong van quasi-vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . Automatisch quasi-vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Regime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toepassingsgebied quasi-vruchtgebruik uit aard goed . . . . . . . . . . . III. Conventioneel quasi-vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Regime conventioneel aanpassen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toepassingsgebied conventioneel aanpassen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Toepassing: Schenking met voorbehoud van conventioneel quasivruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
127 129 129 134 137 137 139 144 151
VRUCHTGEBRUIK OP ALGEMEENHEDEN: CONTRACTUELE GRENZEN EN GEVOLGEN Elien Dewitte en Vincent Sagaert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 I. II.
Feitelijke en juridische algemeenheden: algemene uitgangspunten . . . . 153 Vruchtgebruik op een feitelijke of juridische universaliteit: eigenlijk of oneigenlijk vruchtgebruik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 III. Zakelijke subrogatie binnen universaliteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Intersentia
vii
PROEF 1
Inhoud
IV.
De bevoegdheden van een vruchtgebruiker op een universaliteit . . . . . . A. Perspectieven voor ruime bevoegdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Beperkingen op de ruime bevoegdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V. Het lot van meer- en minwaarden in de universaliteit . . . . . . . . . . . . . . . VI. Contractuele modulering van de bevoegdheden van de vruchtgebruiker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII. Toepassing op een handelszaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIII. Toepassing op een effectenportefeuille. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Vruchtgebruik op aandelen: eigenlijk of oneigenlijk vruchtgebruik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Bevoegdheden van een vruchtgebruiker op een effectenportefeuille. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX. Toepassing op een maatschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
163 163 164 166 167 169 181 181 183 190
VRUCHTGEBRUIK OP ONLICHAMELIJKE GOEDEREN Sofie Bouly en Dorothy Gruyaert. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 I. II.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vruchtgebruik op zakelijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Zakelijke rechten als voorwerp van een recht van vruchtgebruik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Vruchtgebruik op vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Vruchtgebruik op het recht van vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . 2. Vruchtgebruik op de met vruchtgebruik bezwaarde grond. . . . 3. Vruchtgebruik op het door de vruchtgebruiker opgerichte gebouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Vruchtgebruik op erfpacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Vruchtgebruik op het recht van erfpacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Vruchtgebruik op de met erfpacht bezwaarde grond . . . . . . . . . 3. Vruchtgebruik op het door de erfpachter opgerichte gebouw . . D. Vruchtgebruik op opstal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Vruchtgebruik op het recht van opstal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Vruchtgebruik op de met opstal bezwaarde grond . . . . . . . . . . . 3. Vruchtgebruik op het door de opstalhouder opgerichte gebouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Vruchtgebruik op erfdienstbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Kritische beschouwingen bij vruchtgebruik op zakelijke rechten . . 1. Het tenietgaan van het vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De invloed van een overdrachtsbeperking of -verbod . . . . . . . . 3. De praktische implicaties van de theoretische driedeling . . . . . III. Vruchtgebruik op schuldvorderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Schuldvorderingen als voorwerp van een recht van vruchtgebruik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
viii
195 196 196 197 197 199 200 201 201 202 203 204 204 205 206 208 209 209 211 212 214 214
Intersentia
PROEF 1
Inhoud
IV.
B. Ontstaan van een vruchtgebruik op een schuldvordering . . . . . . . . C. Bestaan van een vruchtgebruik op een schuldvordering . . . . . . . . . . 1. Rechten en plichten van de blote eigenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Rechten en plichten van de vruchtgebruiker . . . . . . . . . . . . . . . . a. Algemeen gebruiksrecht en vruchtgenot . . . . . . . . . . . . . . . . b. Inningsbevoegdheid ten aanzien van de schuldvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Tenietgaan van een vruchtgebruik op een schuldvordering . . . . . . . Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
217 218 218 219 219 221 227 228
CONTRACTUELE MOGELIJKHEDEN, OPPORTUNITEITEN EN VALKUILEN Alexis Lemmerling en Alain van Doorslaer de ten Ryen . . . . . . . . . 231 I. II.
lnleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fiscale aandachtspunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Horizontale splitsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Standpunt fiscale administratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Standpunt rulingcommissie van 8 februari 2007 . . . . . . . . . . . . 3. Herkwalificatie in recht van opstal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Verticale Splitsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Artikel 9 W.Succ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Voorafgaande schenking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Directe belastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. Bespreking van de clausules . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Duur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Staat van het goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Borgstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Genot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Onderhoud – herstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Werken – Lot van de uitgevoerde werken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G. Lasten en belastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . H. Verzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Vervreemdingsverbod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . J. Verkoop van het onroerend goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . K. Indien privatieve kavel deel uitmakend van een regime van gedwongen mede-eigendom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . L. Indien vruchtgebruiker vennootschap is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
231 233 233 233 235 236 237 237 239 241 242 242 252 255 256 260 264 268 269 271 273 275 278
ix
