De beugel
Werkstuk van Matthijs Aret Groen van Prinsterer, groep 8A
Voorwoord Het leek me leuk om het werkstuk over de beugel te schrijven, omdat het weer eens een ander onderwerp is dan het huisdier, de sport of hobby. Ik kwam ook op het idee ‘de beugel’ te kiezen door het foldertje over De Gouden Beugel Award dat bij mijn orthodontist lag, want ik draag nu zelf een beugel en moet dus ook regelmatig naar de ortho (zo noem ik hem net als andere kinderen vaak). Ik hoop van alles te leren, bijvoorbeeld hoe de beugel is ontstaan, hoe je orthodontist kunt worden, waarvoor er allemaal beugels zijn, welke soorten er bestaan en of er nog leuke weetjes zijn. Ik ben ook benieuwd wat ik nog meer zal leren en of u het ook een leuk en leerzaam werkstuk zult vinden.
2
Inhoudsopgave Voorwoord
2
1. Geschiedenis van de beugel
4
2. De orthodontist
7
3. Redenen voor een beugel
8
4. Verschillende behandelmethoden
9
5. Een bijzondere middag in het Sophia
15
6. Het onderhouden van gebit en beugel
18
7. Bij mijn eigen orthodontist
22
8. Leuke weetjes
27
9. Gouden Beugel Award
28
10. Tenslotte
29
11. Bronnenlijst
30
3
1. Geschiedenis van de beugel Etrusken en Romeinen Beugels zijn al eeuwen oud. De Etrusken gebruikten in de zevende eeuw voor Christus al beugels, zeggen sommige mensen. Dit volk leefde in Midden-Italië al voordat de Romeinen er woonden. Er zijn twintig gouden Etruskische beugels gevonden. Andere mensen zeggen dat het gewoon sieraden waren. Daarom zien de meeste mensen de Romeinse schrijver Celsus als de eerste, echte orthodontist. Hij schreef in zijn De re medicina namelijk hoe je je tanden door middel van vingerdruk kan bewegen.
De Etruskische ‘beugel’
Fauchard De Parijse tandarts Pierre Fauchard was waarschijnlijk de eerste die schreef hoe een beugel eruit zag. Dat deed hij in zijn boek dat verscheen in 1728, Le Chirurgien Dentiste. Daarin zegt hij dat er een 'bandelette' is.
De bandelette van Fauchard
Dat is een zilveren of gouden strip waarmee je het gebit breder kon maken. De strip bogen ze in de vorm van het gebit aan de buitenkant langs de tanden en kiezen. Met metalen draden trokken ze de tanden en kiezen daarna krachtig naar de strip toe. Hierdoor konden ze het gebit dus breder maken. Dit zijn van links naar rechts Faucard, Edward Angle en Norman Kingsley.
De beugel van Fauchard zien we als het begin van de tegenwoordige, vastzittende beugel. In de tweede helft van de achttiende eeuw hebben allemaal anderen mensen die verder ontwikkeld.
4
Angle Edward Angle heeft aan het begin van de twintigste eeuw allerlei kleine slotjes ('brackets') en buisjes ontwikkeld. Die soldeerde hij op metalen ringetjes ('banden'). De ringetjes werden om de tanden en kiezen vastgezet. Met deze beugel kan de orthodontist de tanden en kiezen naar alle kanten bewegen door middel van dunne draden ('bogen'). Angle wordt vaak 'de vader van de moderne orthodontie' genoemd. Hij maakte zijn zogenaamde 'edgewise' vaste beugel in 1928. Nikkeltitanium Rond 1985 kwamen de zogenaamde ‘super elastische’ nikkeltitaniumdraden in de orthodontie. Die draden zorgen er dus voor dat er steeds kleine krachten zijn van dezelfde grootte. Tegenwoordig zijn er zelfs draden die pas bij lichaamstemperatuur actief worden. De slotjes zijn later ook steeds beter geworden. Vanaf 1964 worden slotjes vaker met speciale lijm ('composiet') zonder ringetjes gelijk op de tanden en kiezen vastgeplakt. Kingsley Uitneembare en buitenbeugels bestaan trouwens ook al heel lang. Norman Kingsley beschreef al in 1879 een soort blokbeugel ('activator'). In die tijd waren uitneembare beugels nog van zilver. Rond 1900 worden uitneembare beugels meer en meer in rubber uitgevoerd. Sinds 1940 maken ze uitneembare beugels steeds vaker van kunsthars (een soort plastic).
De activator van Kingsley en de mijne, een moderne
Kingsley was ook de eerste die schreef hoe een buitenbeugel met een soort petje eruit zag (in 1866). De Amerikaanse orthodontist Kloehn bedacht in 1947 een buitenbeugel met een band in de nek. Al lang Heel veel soorten beugels bestaan dus al erg lang. Orthodontie is in Amerika al vanaf 1900 een officieel vak. Pas in 1953 werd orthodontie in Nederland als apart vak erkend. In die tijd werden er in Nederland nog bijna alleen maar uitneembare beugels gebruikt. C. Booy begon in ons land met vastzittende beugels ('plaatjesbeugels') rond 1960.
5
Dit was allemaal nodig om mijn moderne plaatjesbeugel te plaatsen.
Hier lig ik nog in de stoel bij orthoassistente Cathy en is mijn plaatjesbeugel boven net geplaatst.
2. De orthodontist
6
Beugeltandarts Als de tandarts denkt dat je een beugel nodig hebt, stuurt hij je naar een orthodontist. Die kijkt dan of dat echt nodig is. Een orthodontist wordt ook ortho of beugeltandarts genoemd. Hij is een specialist in het rechtzetten van tanden. Hij kijkt hiervoor naar je tanden, kiezen en gezicht. Studie Een orthodontist doet eerst de studie voor tandarts (tandheelkunde) en dan die voor orthodontie. Je kunt deze studie alleen maar doen als je eerst op het vwo je diploma hebt gehaald. Je moet dan wel het profiel Natuur en Gezondheid met natuurkunde hebben gekozen of Natuur en Techniek met biologie. In bepaalde gevallen kan je ook een toelatingstoets doen als je niet het goede diploma hebt gehaald. Samenwerking Orthodontisten werken meestal in groepjes. De plek waar die mensen werken, noemen wij een praktijk. Een baliemedewerkster regelt daar bijvoorbeeld alle afspraken. Er werken ook ortho-assistentes, mondhygiënistes en preventieassistenten. Die helpen de orthodontist bij zijn werk. Ze doen in sommige praktijken allemaal hetzelfde maar hebben wel allemaal een ander diploma gehaald. Zij leggen de patiënten bijvoorbeeld uit hoe zij moeten poetsen, zetten de brackets vast en ze halen de beugel er ook weer uit. Alle mensen moeten in de praktijk dus goed samenwerken.
7
De orthoaan het werk om te plaatsen
assistente bij mij mijn slotjesbeugel
8
3. Redenen voor een beugel Mooi, recht gebit De meeste beugels zijn er om het gebit recht te zetten. Als je tanden recht staan, is het niet alleen mooi om te zien, maar is het ook beter voor de gezondheid van je gebit. Als je tanden scheef staan, kan dat zorgen voor gaatjes, aangezien je ze dan niet goed kunt poetsen. In het ergste geval gaan tanden rotten en moeten ze eruit worden getrokken. Wisselen Je krijgt eigenlijk altijd pas een beugel als het wisselen is gestart. Als de stand van je kaken nog moet worden veranderd, dan gebeurt dat vaak als je halverwege met wisselen bent en anders als (bijna) al je tanden zijn gewisseld. Een beugel is eigenlijk een ding dat aan je goede tanden en kiezen trekt, als het nodig is.
Op deze röntgenfoto’s is te zien dat ik nog een paar kiezen moet wisselen (en ook dat ik op één plek nooit een volwassen kies zal krijgen).
Andere redenen voor beugel Er zijn ook kinderen die een beugel voor iets anders nodig hebben. Ze kauwen bijvoorbeeld hun eigen tanden en kiezen stuk. De tanden bij die kinderen staan zo scheef, dat ze bij het eten en spreken over elkaar heen gaan. Daardoor kan het glazuur eraf gaan. Dit veroorzaakt dan soms gaatjes of er breken stukjes van dat gebit af. Het komt ook voor dat kinderen op hun tandvlees bijten. Op een gegeven moment gaat dat dan bloeden en ontsteken. Daar kan je gebit dan ook nog los van gaan zitten. Het kan bovendien zijn dat je hele kaak verkeerd staat. Dan zal je soms pijn krijgen bij het eten en het gapen en voel je vaak pijn bij je kaakgewricht. Dat is dus op de plek waar je onderkaak aan je bovenkaak vastzit. Een beugel kan ook nodig zijn als je niet goed kunt praten. Dat is bijvoorbeeld als je last hebt van slissen. Ook nog Dan zijn er nog kinderen die een aangeboren afwijking hebben. Dit kunnen kinderen zijn met het Syndroom van Down of een hazenlip. Hierover vertel ik meer in hoofdstuk vijf. Er zijn dus heel veel redenen voor een beugel. Volwassenen kunnen trouwens ook nog beugels dragen.
9
4. Verschillende behandelmethoden Begin van de behandeling Als er niet genoeg ruimte is in je mond voor een recht gebit, haalt de tandarts een kies weg of de orthodontist maakt met een beugel de kaak wat breder. Er zijn allerlei verschillende beugelsoorten. Om erachter te komen wat voor beugel je precies nodig hebt, maakt de orthodontist eerst foto’s, gewone en röntgenfoto’s. Daarna moet de patiënt ook nog happen. De orthodontist maakt een gipsmodel, zodat in een tandtechnisch laboratorium een beugel kan worden gemaakt, die dan precies op het gebit van de patiënt past. De buitenboordbeugel Een buitenbeugel noemen ze ook wel een buitenboordbeugel of headgear. Deze beugel zit met een band om je hoofd heen en is van ijzerdraad. De band kan als een soort petje op je hoofd zitten of om je nek. Om twee kiezen in je bovenkaak zitten ringetjes, waaraan de beugel kan worden vastgemaakt. Je krijgt zo’n beugel om de groei van je bovenkaak te beperken en ervoor te zorgen dat je kaken uiteindelijk beter op elkaar passen. Dit kan alleen als je in de groei bent.
H Hier zie je beide vormen van de buitenbeugel op één foto.
Separeren Elastiekjes tussen de kiezen
Behalve beugels zijn er ook nog andere hupmiddelen om de stand van kiezen en tanden te veranderen. Soms moet er bijvoorbeeld ruimte gemaakt worden om een bandje voor een buitenbeugel om een kies te kunnen plaatsen. Dit uit elkaar duwen kan met elastiekjes,
10
veertjes of koperdraad gebeuren. Elastiekjes gebruiken orthodontisten het meest. De activator De blokbeugel die ze ook activator, dubbeldekker of monobloc noemen, moet ervoor zorgen dat je kaken goed op elkaar komen te staan als je last hebt van een overbeet. Dat betekent dat je onderkaak te ver naar achteren staat ten opzichte van je bovenkaak en dat je voortanden dus te ver naar voren uitsteken. Ook deze beugel helpt alleen als je nog groeit. De activator is een soort plastic blok met veertjes en haakjes die om je kiezen zitten. Je mag zelf uit heel veel kleurtjes plastic kiezen, maar de doorzichtige valt natuurlijk het minste op. Voor je deze beugel in je mond doet, hoort je gebit goed schoon te zijn. Vaak hoor je de beugel vastklikken en dan moet je je onderkaak zo naar voren schuiven dat je ondertanden precies in het geultje passen. Deze houding moet je ook aanhouden bij het praten waardoor andere mensen je soms minder goed kunnen verstaan. De beugel mag daarom uit bij het houden van een spreekbeurt en moet ook uitgedaan worden bij eten, tanden poetsen, bespelen van een blaasinstrument en contactsporten.
De activator is er tegenwoordig in heel veel kleurtjes.
Plaatbeugel Een plaatje of plaatjesbeugel is eigenlijk een plastic plaatje dat tegen je gehemelte drukt met metalen haakjes of draden die om je gebit heen zitten. Deze losse beugel kan tanden en kiezen die voor- of achterover staan rechter zetten. De plaatbeugel
De vaste beugel
11
Voor een vaste beugel (slotjesbeugel of plaatjesbeugel) met brackets (slotjes) geplaatst wordt, moeten er eerst opnieuw (net als bij de intake) röntgenfoto’s gemaakt worden. Dan kan de orthodontist zien hoe je gebit nu precies staat. Daarna kan de beugel geplaatst gaan worden. De brackets zijn een soort handvat per tand. Eerst stopt de assistente een mondspreider in je mond. Dan stipt ze alle tanden en kiezen aan met een spuitje met gel. Daarna haalt ze alle gel er weer af met water. Dan plakt ze alle brackets op de tanden en kiezen met lichtuithardende lijm. Het licht dat daarvoor gebruikt wordt, is blauw. Als laatste komt de draad erin en dan mag je je mond spoelen met water. Natuurlijk krijg je ook nog poetsinstructies. Hieronder staan foto’s van wat achter elkaar ook bij mij moest gebeuren.
12
Als je de vaste onderbeugel krijgt, worden er achter je tanden of op je kiezen vaak ook bite turbo’s (beetlichters) geplaatst. Hierdoor verloopt de behandeling meestal sneller dan als dat niet zou worden gedaan. Deze beetlichters kunnen ze op verschillende plaatsen plakken. Bij mij zaten ze eerst achter mijn voortanden, maar binnen twee uur waren ze er al af en toen zijn ze naar mijn achterste kiezen verplaatst. Dat werkte beter. De beetlichter wordt op mijn voortand geplakt. De beetlichter
Er zijn trouwens twee soorten slotjes, metalen en keramische. De laatste zijn wit en daardoor minder zichtbaar. Bij zo’n slotjesbeugel horen meestal ook elastiekjes. Als de beugel net in je mond zit of de draadjes opnieuw zijn aangetrokken, zijn je tanden meestal gevoeliger en kan dat zelfs echt pijn doen. Je mond heeft namelijk tijd nodig om zich aan de slotjesbeugel aan te passen. Je mag een speciale was op de slotjes doen als je tandvlees of wang geïrriteerd is. Met deze beugel mag je ook niet alles eten, want dan kunnen de slotjes eraf gaan. Je moet erg voorzichtig zijn met harde en plakkerige dingen. Opbeetplaat Soms krijgen patiënten nog een extra beugel bij hun vaste beugel. Dat is de opbeetplaat. Die is nodig als je een erg diepe beet hebt. Dan zie je bij het dichtbijten bijna alleen maar je boventanden. Samen met de vaste beugel zorgt de opbeetplaat ervoor dat je boventanden steeds minder diep dichtbijten. De opbeetplaat moet ook ervoor zorgen dat je de slotjes niet van je ondertanden bijt.
13
Dit zijn de opbeetplaat en de spin.
De spin Er is ook beugel die ze de spin of met een moeilijk woord hyrax noemen. Die krijg je als je bovenkaak breder moet worden. Deze beugel kan je eigenlijk alleen krijgen als je nog groeit. Een hyrax is een soort schroef met een stalen draad en die is weer aan ringetjes om je kiezen vastgemaakt. Voor deze beugel krijg je eerst elastiekjes om te separeren, zodat de ringetjes om je kiezen passen. Je moet de hyrax zelf aandraaien met een soort sleuteltje. Dat is een speciaal ijzeren stangetje met een plastic handvat. Retentie Op een gegeven moment mag je vaste beugel eruit, maar dan ben je nog niet klaar. Alles kan dan nog gaan verschuiven en dat zou natuurlijk heel zonde zijn. Daarom zorgt de orthodontist voor een oplossing, zodat je tanden niet weer scheef komen te staan. Dan krijg je een retentiebeugel. Dat kan een nachtbeugel zijn, zoals de meest voorkomende Hawley, maar het zijn vaak gewoon draadjes die achter je voor- en achtertanden worden geplakt of een combinatie van deze twee. Die draadjes zijn natuurlijk niet aan de buitenkant te zien. Nog meer soorten Hierboven staan beugels die vaak gebruikt worden, maar er zijn er nog meer, bijvoorbeeld de Invisalign en linguale beugel. De Invisalign zie je bijna niet omdat die een soort doorzichtig kapje heeft, dat over je tanden moet. De linguale beugel zie je helemaal niet omdat de speciale brackets aan de binnenkant van je gebit worden geplakt. Deze beugels gebruiken ze vaker voor volwassenen dan voor kinderen. Elastiekjes Elastiekjes gebruikt de orthodontist niet alleen om te separeren. Je kunt met elastiekjes bij een vaste beugel ervoor zorgen dat je tanden en kiezen nog beter op elkaar gaan passen. Er zijn verschillende soorten elastiekjes. De ene soort is groter en sterker dan de andere. De orthodontist vertelt precies waar en wanneer je ze aan je beugel vast moet maken. Dat kan bijvoorbeeld aan speciale haakjes. Mijn orthodontist gebruikt drie soorten elastiekjes: kippen, kangoeroes en duiven. Je krijgt vaak twee zakjes mee, zodat je altijd en overal genoeg
14
hebt, want als er eentje kapotgaat, moet je gelijk een nieuwe in je mond doen. Het is heel belangrijk dat je je elastiekjes zo veel mogelijk inhoudt, anders moet je langer je vaste beugel dragen. Zo hangen de elastiekjes bij mijn orthodontist aan de muur in elke behandelkamer. Je ziet dat op de verpakking drie dierensoorten staan.
15
Op de strip hieronder zie je waarom elastiekjes belangrijk zijn en hoe ze werken.
het Sophia
5. Een bijzondere middag in
16
Meelopen Op dinsdag 2 december 2014 mocht ik een middag meelopen in het Sophia Kinderziekenhuis op de afdeling orthodontie. Ik ben gaan meekijken met orthodontist Inge Balk. Toen ik naar binnenging, moest ik gelijk mijn jas achter de balie leggen en een witte doktersjas aan doen. Inge heeft mij echt veel geleerd en vertelde bij elke patiënt steeds wat er aan de hand was. Als de patiënt binnenkwam, vroeg ze of ik mee mocht kijken en dat mocht gelukkig altijd. Bij heel kleine kinderen vroeg ze dat natuurlijk aan hun vader of moeder. Deze lijst hing in de wachtkamer. De tweede van linksboven is Inge Balk.
Samenwerking De orthodontisten en assistentes werken in het Sophia onder anderen samen met plastisch chirurgen, tandartsen, logopedisten en kaakchirurgen. Ze bespreken met de patiënt wat er steeds het beste kan gebeuren. Bij de behandeling werken ze natuurlijk ook samen. Iedere specialist draagt zijn eigen steentje bij. Behandelruimte In de behandelruimte stonden drie stoelen voor patiënten. Die konden daar tegelijk liggen. Toen ik er was, waren er steeds twee of drie stoelen bezet. Twee assistenten werkten daar die middag samen met orthodontist Inge. Op de achtergrond was een gezellig muziekje te horen om de patiënten ook gerust te stellen. Maar soms maakte de apparatuur zoveel lawaai, dat je de muziek helemaal niet kon horen. Schisis Tijdens het spreekuur waar ik bij was, heb ik eerst een baby met een schisis gezien. Een schisis noemen we ook een hazenlip. Schisis is het Griekse woord voor spleet. Een schisis kan op de volgende plaatsen zitten: - in de lip - in de lip en in de kaak - in de lip, in de kaak en in het gehemelte - alleen in het gehemelte. Als de spleet aan een kant van het gezicht zit, noem je dat enkelzijdig. Als de spleet rechts en links zit, is het dubbelzijdig.
17
Hier kun je de verschillende soorten schisis zien.
Baby met schisis De baby die als eerste op het spreekuur kwam bij Inge Balk, had een dubbelzijdige schisis. Het jongetje had daarom een plaatje nodig tegen zijn gehemelte. Dat plaatje was gemaakt van kunsthars en zat met kleefpasta vastgeplakt. Hij moest bijna elke week naar het ziekenhuis komen en zijn moeder vertelde dat hij over twee weken geopereerd zou worden. Hij kreeg eten met een speciale fles omdat zuigen voor deze kindjes veel moeilijker is dan normaal. Deze Habermanfles heeft een extra lange speen. Daar kan je dan in knijpen, zodat je het kindje helpt melk uit de fles te laten komen. Dit is de Habermanfles.
Andere patiënten met Schisis Ik heb nog meer patiënten met schisis gezien. Er was ook een jongen van mijn leeftijd, maar er waren ook oudere jongens en er kwam er zelfs eentje die bijna volwassen was. Schisis komt meer voor bij jongens dan bij meisjes.
18
Syndroom van Down Er komen ook patiënten met het syndroom van Down naar deze orthodontie-afdeling. Ik heb een jongen met Down gezien. Hij was heel vrolijk en vroeg van alles. Het was echt een grappige jongen en zijn vader noemde hem steeds een bikkel, omdat hij bijna nooit pijn voelt. Ook wilde hij bijvoorbeeld alles aan de assistente laten zien. Aan het einde heb ik ook nog een meisje met andere beperkingen gezien. Bij haar werd de plaatjesbeugel eruit gehaald. Broers en zussen Er komen niet alleen maar patiënten die bijzondere orthodontie nodig hebben. Soms komen er bijvoorbeeld broertjes of zusjes van patiënten die al in het Sophia bij de orthodontie lopen. Dan vinden die kinderen en ouders dat vertrouwd en willen ze ook daar behandeld worden. Snoepend meisje Er was ook een meisje bij wie er een slotje af was gegaan, omdat ze heel veel lolly’s had gegeten. Haar moeder vertelde in de wachtkamer aan mijn moeder nog dat dit meisje altijd heel veel ongezonde dingen eet, ook veel chips en chocola. Maar die dingen zijn natuurlijk minder gevaarlijk voor je beugel, als je maar goed poetst. Lolly’s hebben ervoor gezorgd dat de beugel van een patiënt kapot ging.
Volwassenen Waar ik ook helemaal niet aan gedacht had, was dat er ook volwassenen voor zichzelf in het Sophia Kinderziekenhuis zouden komen. Het kinderziekenhuis hoort natuurlijk wel bij het Erasmus MC. Ik heb twee mannen gezien. Bij de ene zat er geen bot in een stuk van zijn kaak en bij de andere stonden de twee kaken verschillend. Voor dit soort bijzondere dingen helpen ze in het Sophia dus ook volwassenen.
19
6. Het onderhouden van gebit en beugel Poetsen Het poetsen van tanden is altijd heel belangrijk, maar als er een beugel in je mond zit, nog veel belangrijker dan anders. Je kunt natuurlijk gaatjes krijgen als je niet goed poetst, omdat er dan stukjes eten vast kunnen blijven zitten. Als je die niet wegpoetst, kunnen er gaatjes komen. Ook kan er onzichtbare plaque op je tanden achterblijven, die voor tandbederf kan zorgen. Slotjesbeugel onderhouden Het poetsen moet dus zorgvuldig gebeuren, zeker bij een slotjesbeugel, want er blijft snel eten tussen de draadjes zitten. Meestal krijg je daarom zodra zo’n beugel geplaatst is, van de orthodontist een speciaal borsteltje dat je kunt buigen aangezien er een ijzerdraadje in zit. Dat is een soort ragertje. Je moet verder poetsen met een tandenborstel met een rechte steel en kleine borstelkop met glad oppervlak en zorgen dat de haren van nylon zijn, liefst soft of medium, dus niet te hard. Verder is het belangrijk je te houden aan de poetsinstructies die op blz. 20 en 21 op een plaatje staan. Dit etui met deze spulletjes geeft mijn orthodontist mee als je een vaste beugel hebt gekregen. Hiermee kan je goed voor je gebit en mond zorgen.
Uitneembare beugel schoonmaken Een uitneembare beugel is uiteraard makkelijker om te poetsen. Je doet hem dan gewoon uit en kan dan zorgen dat deze helemaal schoongemaakt wordt. Die beugel moet dus wel apart gepoetst worden en niet als hij in je mond zit. Het is het beste de beugel daarna tien minuten in een bruisoplossing te leggen, dan komt alle aanslag los en voorkom je ook een slechte adem. Buitenbeugel schoonmaken Bij een buitenbeugel is het belangrijk het metalen gedeelte mee te poetsen tijdens het tandenpoetsen na het eten en voor het slapengaan. De kiezen waar de bandjes om zitten, moet je extra goed poetsen, dat zijn de eerste grote kiezen in de bovenkaak. Het stoffen buitenste gedeelte van de buitenbeugel kan je losmaken en onder de kraan schoonmaken. Expander schoonhouden Bij de beugel die de expander (spin) heet, krijgt de patiënt van de orthodontist speciale poetsinstructies. Het schoonhouden is heel makkelijk. Door goed te poetsen en te spoelen kun je deze beugel prima
20
schoonhouden. Het gebruik van een monddouche kan dit nog makkelijker maken. Bij de Invisalign geen tandpasta De Invisalign kan je onder de kraan schoonmaken maar je moet uitkijken met tandpasta. Dit schuurt en daar wordt de Invisalign dof van en daardoor minder onzichtbaar. Het is belangrijk dat je deze beugel poetst nadat je iets hebt gegeten. Een keertje overslaan is geen ramp, maar bacteriën hebben meer kans als je tong en speeksel je tanden niet meer kunnen schoonhouden, omdat er een kapje over is geplaatst. Je moet deze beugel niet indoen als je suikerhoudende drank wilt drinken. De spin lastig schoonmaken Als je net een spin (hyrax) hebt, is het best moeilijk die goed schoon te maken. Daarom krijg je gelijk als ze deze beugel plaatsen, goede uitleg. Meestal is goed poetsen en spoelen gelukkig wel genoeg. Andere beugels Welke beugel je ook krijgt, de orthodontist vertelt je altijd hoe je je beugel en gebit schoon moet maken. Vaak krijg je een papiertje mee waarop de uitleg staat en op het internet is ook nog veel informatie hierover te vinden. Cola en zo Veel kinderen denken dat cola slecht voor je vaste beugel is net als alle andere frisdranken (met koolzuur) slecht voor een gebit met een beugel zouden zijn. Maar de situatie is eigenlijk precies hetzelfde al je geen beugel hebt. De stoffen en zeker de suikers uit deze dranken zijn nooit goed voor je tanden en kiezen. Je mag van de meeste orthodontisten cola drinken als je een beugel draagt, al is het natuurlijk nooit echt gezond.
Plakkerig eten Kinderen met een vaste beugel mogen in elk geval geen dingen eten die blijven plakken. Want als zulke plakkerige stoffen aan je brackets blijven vastzitten, kunnen ze los raken. Dan moet je dus weer extra naar de orthodontist om ze vast te laten maken. Zonde van de tijd, energie en het geld van de orthodontist of assistente en van de patiënt en zijn ouder, die vaak mee moet.
Plakkerige toffees
21
Deze poetsinstructies moeten de patiënt helpen goed te poetsen. Natuurlijk krijg je ook uitleg bij de ortho zelf.
22
23
7. Mijn eigen orthodontist Om jullie ook te laten weten hoe het er bij mijn orthodontist aan toe gaat, heb ik met verschillende mensen die daar werken een interview gehouden. Hieronder kan je dat lezen. Orthodontist, Dr. Alcuin Schulten 1.
Waarom bent u orthodontist geworden?
Ten eerste omdat ik het erg leuk vond en toen ik tandheelkunde studeerde en in aanraking kwam met het beroep, leerde ik daar meer over en leek het me steeds leuker. 2. Was het moeilijk om het vak te leren? Nee, alles wat je leuk vindt, is niet moeilijk. Het is wel veel werk en duurt ook heel lang. Vier jaar na je studie tandheelkunde moet je nog doorstuderen, maar als het leuk is, heb je dat ervoor over. 3. Vindt u het soms moeilijk om een beugel te plaatsen? Heel soms, eigenlijk nu niet meer. Ik heb in het Sophia Kinderziekenhuis gewerkt met kinderen met aangeboren afwijkingen, zoals schisis, dat is een hazenlip, en craniofaciale aandoeningen. Dat is een heel duur woord voor bepaalde syndromen met aangeboren gezichtsaandoeningen. Dan is het heel moeilijk om in die monden die heel klein zijn een beugel te plaatsen, maar in normale praktijken zoals deze niet. Dr. Alcuin Schulten, ‘mijn’ orthodontist
24
4. Wat doet u vooral? Wat ik vooral doe, is de patiënten eerst zien, met hen praten, vertellen wat voor beugels ze nodig hebben en dat vertel ik dan aan de assistenten. Samen met de assistentes plaats ik de beugel erin. 5. Is het zwaar werk? Zwaar in de vorm van lichamelijk werk niet, dat valt wel mee. 6. Is het een lastig beroep? In zo’n praktijk als deze niet. 7. Is het een leuk beroep? Ja, het is een van de leukste beroepen die er zijn. 8. Wat is het grappigste of gekste wat u ooit heeft meegemaakt? Het leukste is in de tijd van het Sophia Kinderziekenhuis dat je patiënten behandelt, die een handicap hebben. Op een gegeven moment hadden we een ochtend met gehandicapte kinderen en ze lagen met z’n drieën naast elkaar in een stoel. Ze hadden allemaal commentaar op van alles en die interactie met die patiënten was echt leuk. Ze zijn zo puur, zeggen alles eerlijk en dat was echt heel grappig. 9. Wat is het minst leuke aan het vak? Dat heeft te maken met verzekeringen. Het minst leuke van het vak is dat het uiteindelijk draait om het geld. Dus als we dan een gesprek hebben en de vergoeding van de beugel is op, komt een vader of moeder en die vraagt hoe lang de behandeling nog gaat duren. Dan moet ik altijd uitleggen waarom het bijvoorbeeld nog een half jaar of langer duurt en dat heeft dan toch met geld te maken. Dat is echt het vervelendste van het vak. 10.
Heeft u zelf ook een beugel gehad?
Ja, twee keer zelfs. 11. Heeft u nog een tip voor mijn werkstuk, bijvoorbeeld om ergens naartoe te gaan?
25
Ja, als je echt geïnteresseerd bent, moet je naar het Sophia Kinderziekenhuis en daar eens een dagdeel meelopen. Dat kan ik voor je regelen. Dan kun je daar zien wat voor kinderen daar geholpen worden, want jij hebt alleen maar het idee waarschijnlijk dat je een beugel krijgt als je tanden een beetje scheef staan. Maar er is een heel grote groep kinderen, die een ernstige afwijking hebben, waarvan mensen helemaal geen idee hebben. Ik wil wel een mailtje voor je sturen naar het Sophia. Ortho-assistente, Cathy 12.
Waarom bent u assistente geworden?
Omdat ik het heel leuk vind om met mensen te werken. Ik heb ook bij de tandarts gewerkt, maar dit vond ik net iets leuker. Je kunt heel zelfstandig werken en het is heel leuk om mensen weer een mooie glimlach te geven. 13.
Was het moeilijk om het vak te leren?
Nee, dat viel wel mee: een driejarige opleiding, eerst middelbare school en toen nog de tandartsassistentenopleiding. 14.
Wat doet u vooral?
Ik maak foto’s, afdrukken, moet slotjesbeugels plaatsen en beugels eruit halen. 15.
Is het zwaar werk?
Nee, het is geen zwaar werk als je er plezier in hebt. 16.
Is het een lastig beroep?
Nee, het is geen lastig beroep. 17.
Is het een leuk beroep?
Het is een hartstikke leuk beroep. 18. Wat is het grappigste of gekste wat u ooit heeft meegemaakt? Dat weet ik nu eigenlijk niet. Assistente Cathy plaatst hier mijn bovenbeugel.
19.
Wat is het minst leuke aan het vak? 26
Het minst leuke is als patiënten met een bang gevoel naar binnen komen. Dan is daar het leuke weer van, dat ik dan toch kan zorgen dat ze in de stoel gaan zitten. Kinderen maken andere kinderen bijvoorbeeld op het schoolplein vaak gek met enge verhalen. 20.
Heeft u zelf ook een beugel gehad?
Ja, ik heb ook een uitneembare beugel gehad. 21. Heeft u nog een tip voor mijn werkstuk, bijvoorbeeld om ergens naartoe te gaan? Nee, heb ik eigenlijk niet. Baliemedewerkster, Jolanda 22.
Waarom bent u baliemedewerkster geworden?
Ik ben eigenlijk onderaan de ladder begonnen en er zo ingerold. Ik werkte eerst bij een andere orthodontist en ben steeds verder gekomen. 23.
Was het moeilijk om het vak te leren?
Ik had al een tijd ‘omloop’ en dat soort dingen gedaan en dan moet je goed luisteren naar wat je hoort en ziet en met de jaren word je daar steeds handiger in. Omloop is het schoonmaken van tandartsinstrumenten. 24.
Wat doet u vooral? Ik maak afspraken en ik luister naar wat de patiënt te vertellen heeft, als ze vragen hebben. Ik zorg dat alle post weggaat, dat alles goed afgewikkeld wordt. Eigenlijk doe ik dus heel veel, ook nog mail beantwoorden en tandartsen beantwoorden. Het is heel breed wat je allemaal kunt bedenken. Baliemedewerkster Jolanda
25.
Is het zwaar werk?
Zwaar is het niet lichamelijk, maar geestelijk wel, zeker als je net begint. Dan kan je best vermoeid zijn. Maar ik doe het al meer dan 25 jaar, dus dan is dat minder snel. Maar ik ben ook weleens moe aan het eind van de middag. Ik kan geen fouten maken, want dan gaat dat ten koste van de patiënt. Het is een drukke praktijk en vooral als ik alleen zit, kan het heel
27
druk zijn. Normaal zitten we samen, maar alleen is het wel behoorlijk zwaar. De telefoon blijft soms gaan en dan moet je ook nog tegelijk mensen aan de balie helpen. 26.
Is het een lastig beroep?
Op zich niet, maar soms komen er weleens dingen voor waar je goed over na moet denken. 27.
Is het een leuk beroep?
Ik vind het een leuk beroep want anders doe ik het niet al meer dan 25 jaar. Maar dat ligt ook aan de praktijk en de collega’s of je het gezellig hebt. 28.
Wat is het grappigste of gekste wat u ooit heeft meegemaakt?
Dat is lastig verzinnen, iedere dag is weer grappig. Maar ik vind dit wel grappig: dat jij zo stoer bent om dit te doen en die vragen te stellen en zo’n werkstuk te maken. 29.
Wat is het minst leuke aan het vak?
Dat het weleens heel druk kan zijn, maar dat ben ik dan de volgende dag alweer vergeten. 30.
Heeft u zelf ook een beugel gehad?
Ja, op latere leeftijd. 31. Heeft u nog een tip voor mijn werkstuk, bijvoorbeeld om ergens naartoe te gaan? Op internet en ook onze site is veel te vinden en vroeger had je in Rotterdam De Witte Tandenwinkel, maar ik weet niet of die nog bestaat.
De Witte Tandenwinkel
28
8. Leuke weetjes Wist je dat... ...sommige honden ook beugels dragen? Soms staan de tanden en kiezen namelijk verkeerd in de bek. Dit kan dan problemen opleveren bij het bijten. De dierenarts kijkt of een beugel hierbij kan helpen.
Hondenbeugel
...ongeveer 1 op de 3 kinderen uit Nederland een beugel nodig heeft? ...het woord orthodontie uit het Grieks komt? Het woord ‘orthos’ betekent recht en ‘odontos’ tand, bij elkaar ‘rechte tand’ dus. ... er speciale beugels zijn die snurken tegenhouden? ...scheve tanden een nieuwe rage zijn in Japan? Dit heet ‘Yaebe’. De Japanse vrouwen betalen €150,00 tot €400,00 hiervoor. Een voorbeeld van Yaebe.
... als je een röntgenfoto wilt laten maken, alle oorbellen, piercings en haarspelden uit moeten? ...je tanden en kiezen weer sneller terugschuiven na een beugelbehandeling als je rookt? ... je nooit te oud bent voor een beugel? ... ik de eerste was in de praktijk van mijn orthodontist, die een ijzerdraadje had doorgeslikt en dat dat best even schrikken was en een spoedhuisartsbezoekje heeft opgeleverd? ... er op internet erg grappige foto’s met beugels staan? Kijk maar hieronder.
29
9. Gouden Beugel Award Award voor spreekbeurt of werkstuk De Gouden Beugel Award wordt al een aantal jaar in maart uitgereikt. Het is een prijs die je kunt winnen door het beste werkstuk of de beste spreekbeurt van het jaar over beugels te maken. Over dit onderwerp maken namelijk best veel kinderen een werkstuk of spreekbeurt, omdat ze er dan vaak zelf mee te maken hebben en een beugel dragen, er eentje krijgen of er soms zelfs al vanaf zijn. Ze kunnen dan niet alleen informatie uit boeken en van internet gebruiken, maar ook vertellen over wat ze zelf hebben meegemaakt. Prijs van NVvO De Nederlandse Vereniging van Orthodontisten (NVvO) vindt het erg leuk dat zoveel kinderen met dit onderwerp aan de slag gaan en heeft daarom een prijs ingesteld: de Gouden Beugel Award. Die is ter waarde van 150 euro. Je krijgt ook een oorkonde en een schitterende plaquette met een beugel van goud, als je wint. Op de site van de NVvO staat meer informatie over orthodontie. Je kunt daar ook inspiratie opdoen door andere inzendingen te lezen van de afgelopen jaren. Bij de orthodontisten van deze vereniging staan kaartjes met informatie over de wedstrijd zodat kinderen weten dat ze mee kunnen doen aan deze wedstrijd. Zo ben ik er ook achter gekomen. Dit kaartje stond trouwens ook in het Sophia.
Dit is het kaartje dat ook bij mijn orthodontist en in het Sophia stond.
30
10. Tenslotte Ik vond het erg leuk om dit werkstuk te maken, zeker omdat ik dit werkstuk niet alleen voor school maakte maar ook voor de wedstrijd van de Gouden Beugel Award. Ik heb daarom allemaal extra dingen mogen doen. Zo mocht ik in het Sophia Kinderziekenhuis een middagje speciale orthodontie zien en dat was echt erg interessant. Ik heb daar heel bijzondere dingen gezien en veel geleerd. Bovendien heb ik met mijn eigen orthodontist en zijn medewerkers interviews mogen houden en dat mag normaal niet. Natuurlijk heb ik ook veel over het onderwerp geleerd. De beugel is bijvoorbeeld ontstaan in de zevende eeuw voor Christus bij de Etrusken. Sinds die tijd is de beugel steeds verder ontwikkeld, zoals u in hoofdstuk 1 hebt kunnen lezen. Ik heb daarnaast geleerd dat er heel veel soorten beugels bestaan, zelfs bijna onzichtbare. Er zijn allemaal beugels om je tanden recht te zetten omdat we dat mooier vinden staan, maar ook omdat mensen bijvoorbeeld pijn hebben door de stand van hun gebit. Sommige mensen krijgen een beugel omdat ze niet goed kunnen slikken of praten. Nu weet ik ook hoe je orthodontist kunt worden. Je moet na je vwo op de universiteit tandheelkunde studeren en dan nog een specialisatie voor orthodontie volgen. Bovendien heb ik geleerd dat al die soorten beugels op allemaal andere manieren moeten worden schoongemaakt. Ik wist van tevoren niet dat dat soms zo lastig was. In hoofdstuk 8 heb ik allemaal leuke weetjes beschreven. Zelf vond ik het bijvoorbeeld wel grappig te ontdekken dat er ook orthodontie voor honden bestaat en dat ze in Japan zelfs veel geld betalen om je tanden juist scheef in plaats van recht te laten zetten. Ook de gekke foto’s met beugels die ik op internet heb gevonden, vond ik erg leuk. Hopelijk vond u het werkstuk net zo leerzaam en leuk om te lezen als ik het vond om te maken. Zelf vond ik het echt het meest bijzondere werkstuk dat ik heb gemaakt totnutoe.
31
11. Bronnenlijst Baseler, Marja: Het gekke bekken en gave tandenboek, Alles wat je wilt weten over een gezond gebit. Vianen, 2007. Erasmus MC: Zorg voor uw kind met een schisis, De eerste tijd. Erasmus MC: Schisis http://sannabeugelt.blogspot.nl Koldam, van en De Winter: Brochure Tanden poetsen Maten, Gert van der: Beugels, Junior informatie. Groningen, 2001. NVvO: informatiekaart Gouden Beugel Award Pirotta, Saviour: Mijn eerste boek over tanden. Harmelen: 2003. Schulten Orthodontie: ‘Informatiebladen’ Vaandrager, Drs. J.M., Prof. Dr. B. Prahl-Andersen, Prof. Dr. M. F. Niermeyer, Dr. J. Heinemann-de Boer, Dr. Leon N.A. van Adrichem: Aangeboren afwijkingen van het gezicht en de schedel. 2005. www.beugel.nu/ www.bluebird-electric.net/ www.cocacolanederland.nl www.dierenkliniekpijnappel.nl http://www.erasmusmc.nl/kinderchirurgischegroep/orthodontie/ www.keepcalmandposters.com www.misslipgloss.nl/beautytrend-in-japan-scheve-tanden/ www.orthoalmelo.nl/
32
www.orthodeloor.be www.orthodontist.nl www.orthoschulten.nl/ www.orthovanos.nl www.orto.nl www.quizlet.nl www.waslijn.comwww.youchooze.nl/opleidingen/tandheelkunde/92/ eisen_toelating/2
Deze folders heb ik in het Sophia gekregen.
33
