•
RS R R I J K S A U D I TO
AD
O VO
L
Laat je niet leiden door incidenten • Laten we het (niet) moeilijker maken dan het is! • Speel je voor je club of voor je land? »
LB
De aftrap • Auditors van morgen: vernieuwen of verkommeren? •
4 ANG
5
K WA R TA A
JA
G AR
COLOFON
INHOUD
Jaargang 5 nummer 4, december 2009 Frequentie: 4 maal per jaar Zien(*) is een vakblad voor en door rijksauditors en een uitgave van IODAD, ministerie van Financiën. Redactieraad ministerie van Defensie: Roy Jansen
Rijksauditdienst: Sander van der Kraan Karin Straver Hans van der Wielen Leon Dirks Roos Kalker Met dank aan: Xander Bordeaux, RAD Johan Edwards, OCW Mirjam Hagoort, RAD Sabine Hoogstad, RAD Kenny Karamath, RAD Herman Smeets, RAD Wendie Sonneveld, RAD Bram Sukhrai, RAD Peter Verheij, FIN Robert Vos, FIN Martine de Zeeuw, RAD COÖRDINATIE & Eindredactie Rijksauditdienst: Sander van der Kraan Karin Straver Vormgeving KAN Creative Agency Amsterdam
2 0 0 9
ministerie van OCW: Wes Galekop
i o d a d - d a g
ministerie van Justitie: Ada de Vette
COVERSTORY
ministerie van Financiën: René Witte
2
Voorwoord
3
‘Un Momento Dado’ Een verzameling van de leukste quotes uit inzendingen.
5
De godenzonen gespot Foto-impressie aankomst spelers
7
De aftrap Een verslag van de aftrap van de IODAD-dag 2009 - De auditors van morgen.
9
Auditors van morgen: vernieuwen of verkommeren? Een verslag van de presentatie van Edo Roos Lindgreen over de ontwikkelingen van het auditspel.
11
Laat je niet leiden door incidenten Een verslag van de presentatie van Alex Brenninkmeijer (Nationale ombudsman) over de auditors/auditfunctie van morgen.
13
Laten we het (niet) moeilijker maken dan het is! Een verslag van een frivole training door oud international en profvoetballer René van der Gijp.
15
Speel je voor je club of voor je land? Een verslag van de forumdiscussie Concern Rijk onder leiding van Jaap Uijlenbroek (Directeur-Generaal OBR).
17
Interviews met spelers Reacties van de auditors op de auditors/ auditfunctie van morgen.
22
Auditor van de Toekomst Verslag van diverse interviews met jonge auditors over hun visie op de auditors en de auditfunctie van morgen.
25
11 13
IODAD-dag 2009 in beeld Sfeerverslag van de dag.
ZIEN(*) Korte Voorhout 7 Postbus 20201 2500 EE Den Haag
[email protected] Telefoon: 06 556 92 835
7
30
Congresagenda
31
Sharing Knowledge
9
VOORWOORD
Beste mensen,
Op 10 november zaten we met z’n allen op de tribune van de Arena in Amsterdam. Diverse sprekers gaven ons hun visie over de auditfunctie van morgen. We werden aangespoord om de grenzen op te zoeken. Je niet alleen verdiepen in de beroepsregels, maar ook de bril van de klant durven op te zetten. Beter een voetbalwedstrijd gewonnen met een gele kaart dan verloren volgens de spelregels. Dit nummer geeft u een sfeerimpressie van die IODAD-dag 2009. Zodat we de gemeenschappelijke wave niet vergeten. Het jaar 2009 ligt weer zowat achter ons. Het jaar van de change van Obama, de bonussen, Dirk Scheringa en de Mexicaanse griep. Voor de auditfunctie het jaar van het tien-stappenplan en de rijksbrede audit naar betaalgedrag. De vernieuwing van de rijksdienst en het concernbreed werken zullen in 2010 verder vorm krijgen. Vanuit de auditfunctie gaan we meer rijksbrede onderzoeken doen. Graag wens ik iedereen fijne feestdagen en een goede jaarwisseling toe. Het is goed om even afstand te nemen van het werk om met vernieuwde energie terug te komen. Ik hoop dat 2010 een jaar met goede gezondheid voor u en al uw dierbaren zal zijn. En een jaar dat veel kansen op doelpunten biedt.
Hans van der Wielen, Voorzitter Redactieraad
ENUNMOMENTODADO
Rijksauditors van morgen scoren het beste als ze goed kunnen samenspelen
Als je niet naar voren gaat om te aanvallen val je vanzelf terug op eigen helft
Bij een ruimer speelveld worden de doelen groter en kun je makkelijker scoren. Je kan nooit goed passen als je de loopactie van de klant niet begrijpt Te veel regels is goed voor niemand
Als je niet controleert vind je geen fouten
De auditor van morgen is morgen de auditor van vandaag en niet van gisteren
Waar lijnen vervagen wordt geleidelijk alles duidelijk
Als je vandaag niet leeft is er ook geen auditor morgen!
IT audit: doet uw IT Au? IODAD verlicht de pijn! Je moet niet te veel terugkijken, de toekomst heeft veel meer te bieden!
Geen oordeel zonder oplossing Een spil moet het spel verdelen; niet verstoren!
EN UN MOMENTO DADO Net als in Nederland heeft Johan Cruijff ook in Spanje de taal verrijkt met enkele inmiddels klassieke uitdrukkingen. Zo kreeg de Nederlandse uitdrukking ‘op een gegeven moment’, vertaald in het Spaans een totaal andere betekenis, omdat het Spaans die uitdrukking helemaal niet kent: ‘Een moment dat je gegeven wordt’ is inmiddels volledig geaccepteerd in de Spaanse taal. In navolging van Cruijff is er tijdens de IODAD-DAG 2009 gevraagd aan de auditors een slogan, uitdrukking of stelling bedenken, waarin men duidelijk maakte op welke wijze zij de auditor van morgen ziet. Op deze pagina's vind je een selectie van de ingezonden slogans, uidrukkingen en stellingen.
Principles-based werkt het meest! Als je iets niet ge-audit hebt, heb je niks onderzocht MAGAZIEN 3
Controle is voor gisteren, inzicht is voor morgen
ENUnmomentodado
De kwaliteit van de auditor van morgen heeft te maken met het begrijpen van de fouten die hij tot vandaag heeft gemaakt Auditors scoren met hun koppie! Kies op het juiste moment de goede positie
Verlenging is niet nodig, als je het spel vooraf durft te spelen
De auditor die wil scoren zal eerst zijn klant moeten horen! Scoren doe je niet alleen
Lijnen vervagen, grenzen vergaan, daarin dienen auditors van de toekomst, mee te gaan
Adviseren is de nieuwe controle Als je de bal niet hebt, kun je niet scoren Wie niet meedoet zit op de (reserve)bank Tijdens een balonvaart ziet een auditor de wereld in het goede perspectief en hij hoort alles Zoals de auditor de organisatie vertrouwt, vertrouwt de organisatie de auditor Een goede voorzet is het halve werk
De auditor van de toekomst leert het spel, laat zich niet buitenspel zetten & tackelen, ontvangt geen kaarten, maar fluit het spel niet dood. Kortom geeft goede audits
Rules-based is geen feest, Wie niet rechtlijnig denkt denkt krom en mist hierdoor het speelveld MAGAZIEN 4
DE GODENZONEN
GESPOT
bij aankomst IODAD-DAG
COVERSTORYARTIKEL
De IODAD-dag 2009 vond plaats in de Amsterdam Arena en stond in het teken van de auditors van morgen. Het podium waarop de sprekers aantraden was ingericht in voetbalstijl en alle ingrediënten waren aanwezig om er een interessante wedstrijddag van te maken.
Door Wes Galekop
De aftrap werd gegeven door de aanvoerder – en tevens voorzitter van het IODAD - Dion Kotteman. Hij zocht direct na het fluitsignaal de aanval via nieuwe combinaties. Daarbij zag hij de lijnen van het speelveld van de auditor wat breder dan de scheidsrechter.
Dion gaf aan dat die lijnen best wat mogen vervagen en zo nu en dan eens overschreden mogen worden zonder dat het spel wordt stilgelegd. Het komt het spel ten goede en de waardering van de klant (het publiek) zal er ook nog eens flink door stijgen. Auditors zijn over het algemeen defensief ingesteld en erg geconcentreerd op het toetsingskader waarbinnen ze opereren. Maar daarbuiten verandert de wereld snel en zijn er nieuwe uitdagingen, zoals de banken en de woningcorporaties. Die moeten op een andere manier dan vroeger gecontroleerd en geadviseerd worden en daar heeft de klant ook behoefte aan. Buitenspel staan is niet altijd verboden.
Want de auditor is aan de bal en het speelveld ligt voor hem! Om te scoren zal de auditor de geboden kansen moeten benutten. Dat begint bij luisteren naar de wensen van de klant. Misschien moet de auditor de teugels wel eens wat laten vieren! «
MAGAZIEN 7
COVERSTORYARTIKEL
Dion Kotteman
MAGAZIEN 8
COVERSTORYARTIKEL
Auditors van morgen:
Vernieuwen verkommer Edo Roos Lindgreen MAGAZIEN 9
n of ren?
COVERSTORYARTIKEL
Edo Roos Lindgreen (UvA en KPMG) keek op de IODAD-dag vooruit. Hoe ontwikkelt het auditspel zich de komende jaren? Wat doen medespelers en tegenstanders? Wat mogen de stakeholders verwachten? En vooral: wat vindt het publiek ervan? Zijn stelling voor deze dag was dan ook: “Auditors van morgen: vernieuwen of verkommeren?” Door Xander Bordeaux
In zijn betoog maakte hij een analyse van het nu. Nu, de crisis. Maar waar hadden we het over vóór de crisis? De rode draad hierbij is vertrouwen. Vertrouwen waarbij de auditor vanuit zijn core-business zekerheid verschaft. Moet de auditor dan meer zekerheid geven om het vertrouwen terug te winnen en de crisis te bezweren? Wordt het vertrouwen versterkt door meer regels, meer compliance, meer toetsing, meer auditors? Komen we dan niet uit op een verstikkende deken van regels? Mensen die zich niet aan regels houden, kun je ook niet meer regels opleggen. Er moet dus weer een balans worden gezocht tussen vertrouwen en regels. Het profiel van de auditor van morgen moet zich dan ook aanpassen. We moeten vernieuwen om niet te verkommeren! Voorheen baseerde de auditor zich veelal op feiten, techniek, plannen - technisch mooi, tactisch zwak - en vertoonde introvert gedrag. Toekomstige auditor: ga meer over de grote lijnen, werk niet meer zo planmatig en vertoon extravert gedrag! De auditor moet minder achteruit kijken maar naar voren, dichter op het proces zitten.
Afsluitend: trust rules! Er zullen altijd regels zijn om het vertrouwen te behouden, doch vertrouwen regeert ook (zonder regels). «
MAGAZIEN 10
COVERSTORYARTIKEL
'Laat je niet l
door incide Alex Brenninkmeijer
MAGAZIEN 11
COVERSTORYARTIKEL
Is dhr. Brenninkmeijer een supporter van de auditors? Of heeft hij het druk omdat auditors niet alles uit hun spel halen? Wat wil hij dan graag zien van de spelers? Voor je het weet laat je je leiden door incidenten, daar weet de Nationale Ombudsman alles van. Maar hoe zorg je dat je boven de waan van de dag uitstijgt en de overheid echt beter maakt? Kwestie van vooruitkijken. Over betaaltermijnen bijvoorbeeld. Door Wendie Sonneveld
Brenninkmeijer begint zijn betoog met de vraag: “wanneer
van de politie hadden gekregen. Het blijkt dat 70% van de burgers
aanvaardt u de uitkomst van een voetbalwedstrijd?”
tevreden is over de politie als ze net een bekeuring hebben
Brenninkmeijer geeft aan dat voetbal overzichtelijk is, de
gekregen. Dit heeft te maken met het netjes behandeld worden
regels zijn duidelijk (snapt iedereen). Als toeschouwer kan je
door de politie en de rechtvaardigheid en eerlijkheid. De politie
zelf scheidsrechter zijn. Maar hoe zit het met de burger als
verwacht als ze de burgers nog meer netjes behandelt de 70%
toeschouwer van de overheid? De overheid is onzichtbaar,
tevredenheid nog kan stijgen.
complex, onbegrijpelijk en ondoorgrondbaar voor de burger.
Dit voorbeeld illustreert dat het grootste gedeelte van de
Bij voetbal kan je zien of iets “deugt”, maar hoe oordeel je
burgers aanvaardt wat de overheid doet, als het maar eerlijk en
als burger dat de overheid deugt? Dit is een dilemma voor de
rechtvaardig is. De burger vindt de overheid belangrijk. Volgens de
burger. Wat de burger ondersteunt in zijn vertrouwen in de
psychologie is de burger tevreden als hij zijn zin krijgt, maar dat is
overheid is dat de overheid eerlijk en rechtvaardig is. Als de
dus niet zo.
overheid oneerlijk en onrechtvaardig is winden burgers zich op.
Voor auditors geldt ook dat ze eerlijk en rechtvaardig moeten zijn.
De auditor draagt bij aan de eerlijkheid en rechtvaardigheid van
In het tijdperk waarin we leven is de filosofie “regel = regel” niet
de overheid.
meer genoeg. In deze tijd is er steeds meer vraag naar regels, maar
Brenninkmeijer haalt een voorbeeld aan van de politie Rotterdam
uiteindelijk is dat niet goed. Regels zijn belangrijk, maar als auditor
Rijnmond. De politie Rotterdam Rijnmond vindt het belangrijk
dienen we verder te kijken dan de regels, we dienen ook naar de
dat de burgers denken dat de politie deugt. De politie heeft een
samenhang der dingen te kijken.
enquête laten uitvoeren onder burgers die net een bekeuring
leiden
enten'
Volgens de Ombudsman vinden burgers het allerbelangrijkste dat ze gehoord worden en dat ze een bijdrage kunnen leveren aan het eindresultaat. Voor de Ombudsman gelden drie regels voor de contacten met de burger: 1. persoonlijk (burgers worden graag persoonlijk behandeld); 2. behoorlijk (zorgvuldig omgaan met informatie); 3. participatie (burgers willen betrokken zijn en niet zomaar van alles opgelegd krijgen). Brenninkmeijer sluit af met de uitspraak dat auditors de belastingbetaler in beeld moeten houden en hierover moeten blijven praten. «
MAGAZIEN 12
COVERSTORYARTIKEL
Op een bomvol veld 5 introduceerde Thea Enting oud international en profvoetballer René van der Gijp. Via Thea trakteerde Van der Gijp zijn IODAD-welpen op een frivole training met een tactische ondertoon. Veel (voetbal) wijsheid, amusante imitaties van onder meer Martin Simek en Jan Mulder en de nodige gossip over Ruud Gullit, John de Mol en Roy Drenthe passeerden de doelpalen en cornervlaggen. Lessons to learn waren er ook: “heb geen verwachtingspatroon”, “ga er maar vanuit dat het altijd misgaat”, luister goed naar mensen en doe dingen die je het liefst doet. Van dit tactische deel volgt een korte impressie. Door René Witte
Van der Gijp vindt het jammer dat we in een maatschappij leven
hadden. Vervolgens kwamen er ieder jaar een paar juristen bij.
waarin mensen worden afgerekend op wat ze doen. Hij vindt dat
Nu hebben ze er 24 in vaste dienst! Dat houdt in dat iedereen
ontzettend onbelangrijk. Werknemers durven geen besluiten te
jaren steeds meer bezig is met wat er mis kan gaan nog voordat
nemen omdat ze bang zijn voor de consequenties wanneer ze
ze er aan beginnen. Weet jullie waar de lezing overging? De lezing
een foute beslissing zouden nemen. In de voetbalwereld ligt dat
ging over “Wat kan er misgaan met de bouw van een viaduct?”
beduidend anders. Wanneer je deel uitmaakt van een team is het
De vraag was ´hoe voorkom je dat het misgaat`. Van der Gijp:
volstrekt onbelangrijk wie de fout maakt. “Weet je wat belangrijk
“Ga er nou maar vanuit dat het misgaat en zorg ervoor dat het
is: dat de fout niet opnieuw gemaakt wordt!” Op het moment
oplost!” Vijftien jaar geleden deden ze het toch ook zonder al
dat de fout wordt gemaakt is iedereen al bezig met hoe we als
die juristen. Nu heeft niemand dat besef meer. Mensen zijn hun
team de fout de volgende keer kunnen voorkomen. Dit in plaats
zelfbeeld en het contact met de realiteit kwijt. Voorbeelden
van degene die de fout heeft gemaakt drie weken lekker gaan
waarover Van der Gijp zich tijdens de training verbaasde waren
afrekenen op die fout. Ten eerste kan dat niet want je speelt na 2
topman van ING “the sky is the limit” bij De Wereld Draait
à 3 dagen weer een wedstrijd. Ten tweede ziet niemand daar het
Door en de top van ABN/AMRO die na een lezing van Van
belang van in. Dat maakt het allemaal veel minder complex.
der Gijp over teambuilding allen separaat in de parkeergarage stonden te wachten op het voorrijden van hun limousine om
Van der Gijp vertelt dat hij al jaren met financiële raad en daad
te vertrekken naar de Amsterdamse Zuidas. Aan een van de
wordt ondersteund door Theo. In het begin was het Theo de
bankdirecteuren vroeg Van der Gijp waarom rijden jullie niet
boekhouder, daarna Theo de accountant, toen was het Theo
gezellig met elkaar mee…
mijn fiscalist en tot slot mijn financieel specialist. “Weet je nu wat het lullige is? Theo wil nu niet meer dat ik hem boekhouder
Volgens Van der Gijp moet je goed naar mensen luisteren. Hij
noem, terwijl hij nog steeds hetzelfde werkt doet! Dan wordt
heeft daar zijn hobby van gemaakt.
hij kwaad en zegt hij: Neeh! En ik jawel!” Volgens Van der Gijp
Je moet mensen handvatten geven. Mensen steunen, begrijpen
hebben we met z’n allen meer, meer gecreëerd. Hij is bang dat
en begrip voor ze opbrengen. Dat is de basis van communicatie.
we niet meer terugkunnen. Neem nu als voorbeeld het spreken
Gewoon, dat je enigszins begrijpt waarom iemand zo doet. Het
in deze zaal. Mensen zeggen: Je moet wel een bepaalde stress
leuke daarvan is dat je nooit meer teleurgesteld kan worden.
of angst hebben. Van der Gijp heeft dat niet. “In mijn ogen kan
Verder is de basis van alles Van der Gijp doet eigenlijk hetgeen
er niet veel gebeuren. Het enige wat kan gebeuren is dat u het
wat hij het liefst doet en dat alles vol overgave. Dat geeft een
leuk vindt of dat u het niet leuk vindt.” Hij illustreerde dat met
verrijking aan je leven. Hij heeft dat altijd gedaan. Tot slot is
een voorbeeld uit een lezing bij een afdeling van Rijkswaterstaat.
volgens Van der Gijp het mooiste wat je voor iemand kan doen
Na afloop sprak Van der Gijp een vrouw die al vijftien jaar daar
is het hem of haar makkelijk maken. Na de training bedankte hij
werkte. Ze vertelde dat ze vijftien jaar geleden geen juristen
Thea. Op naar de volgende lezing… «
MAGAZIEN 13
COVERSTORYARTIKEL
Laten we het (niet) moeilijker maken dan het is! René van der Gijp MAGAZIEN 14
COVERSTORYartikel
Speel je voor je club
of voor je l MAGAZIEN 15
COVERSTORYARTIKEL
Door Martine de Zeeuw
Zijn we niet allemaal voor oranje? En hoe schiet je een bal over het muurtje van je departement heen? Vragen vooraf die een interessant debat beloofde. Onder leiding van Jaap Uijlenbroek, Directeur-Generaal van Organisatie en Bedrijfsvoering Rijk (DGOBR) werd de forumdiscussie geopend. Door de panalleden Paul Scholte (directeur DAD Verkeer en Waterstaat), Adrie de Bruijn (PwC) en Leen Paape (Nyenrode) - werden direct de eerste stellingen aan de auditors voorgelegd. De auditors gaven hun reactie (eens/niet eens/weet niet) door in één van de drie vakken te gaan zitten. Al snel werd duidelijk dat de auditors en de forumleden verschillende ideeën hadden over wat er onder bedrijfsvoering valt. Uitgebreid is besproken of bedrijfsvoering breed of smal opgevat moest worden en wat er nu precies onder bedrijfsvoering valt. Onderstaand lees je de meest opvallende uitspraken en vragen. Opvallende uitspraken /vragen: •
Er zijn veel ontwikkelingen in de bedrijfsvoering. Om goed een adviserende rol te kunnen spelen, moet je de ontwikkelingen bijhouden. Zo noemde Jaap de strategienota van het rijk als een belangrijk stuk voor auditors om van op de hoogte te zijn.
•
gelaten (met shared service centers werkt het ene departe-
Van links naar recht: Paul Scholte, Adrie de Bruijn, Jaap Uijlenbroek, Leen Paape
land?
Door de klant worden de afzonderlijke departementen losment voor het andere). De klant kijkt dus over grenzen. Dat is iets wat we als auditor ook zouden moeten doen.
•
In het speelveld van de overheid prikkels creëren om efficiency te stimuleren (verborgen fabrieken bijvoorbeeld apart zetten en (beter) op de agenda zetten).
•
Zou je op basis van typologieën (bijvoorbeeld uitvoerend vs. beleidsmatige organisaties) shared service centers voor ministeries kunnen oprichten? «
MAGAZIEN 16
INTERVIEWS
INterview speleRs FC IODAD Op de IODAD-dag 2009 vroegen we enkele selectiespelers aan de tand. 1. Wat is hun voorspelling voor de auditfunctie van de toekomst? 2. Wat zien zijn als de belangrijkste uitdaging voor het auditvak in de toekomst? 3. Welke kerncompetentie is het belangrijkst voor de auditor van de toekomst? 4. En wat wordt belangrijkste auditproduct van de toekomst?
MAGAZIEN 17
INTERVIEWS
Aad Bezemer Defensie
Voorspelling geïntegreerde teams Uitdaging doorgronden echte problemen in de bedrijfsvoering Kerncompetentie vermogen complexe zaken te overzien Auditproduct quick scans en jaarlijks audit rapport Wat wens je je collega’s toe gezondheid en geluk Favoriete sport roeien Landskampioen 2010 Twente
Canan Aydemir Justitie
voorspelling meer samenwerken/ oplossingsgericht uitdaging ontdek je eigen visie kerncompetentie gezicht laten zien aan de klant en risicomanagement feitelijk op papier zetten auditproduct gesprek (mondeling) Wat wens je je collega’s toe gelukkig nieuwjaar favoriete sport zwemmen landskampioen 2010 Ajax
Jos Claessens VenW
Voorspelling breed speelveld bespelen Uitdaging omgaan met veranderende normeringen Kerncompetentie omgevings-oriëntatie Auditproduct advies Wat wens je je collega’s toe veel vrijheid Favoriete sport wielrennen Landskampioen 2010PSV
Jos van Rooijen OCW
voorspelling blijft bestaan / zal altijd blijven uitdaging IT-audit blijven doen kerncompetentie leervaardigheid/omscholen auditproduct zekerheid Wat wens je je collega’s toe boeiend werkpakket / variatie favoriete sport badminton landskampioen 2010 Feyenoord
Marga Hagen RAD
Lea Ramesar LNV
Voorspelling betrouwbaar (controle achteraf - advies vooraf) Uitdaging principle based Kerncompetentie luisteren Auditproduct de manager gevoel geven dat hij jouw advies zelf bedacht heeft Wat wens je je collega’s toe samenwerken Favoriete sport tennis Landskampioen 2010 Ajax
voorspelling veranderen: minder op de regels, meer op gevoel uitdaging niet blind staren op regelgeving kerncompetentie gevoel voor risico’s auditproduct advisering Wat wens je je collega’s toe: vrede voor ieder favoriete sport: voetbal landskampioen 2010: Feyenoord
Martijn de Vroom LNV
voorspelling meer multidisciplinair / samensmelting disciplines uitdaging balans vinden tussen meedenken met en afstand bewaren kerncompetentie inlevingsvermogen auditproduct advies Wat wens je je collega’s toe geluk / gezondheid favoriete sport hockey landskampioen 2010 Feyenoord
Peter Staats EZ
voorspelling breed uitdaging met ontwikkelingen klant meegaan kerncompetentie auditen auditproduct assurance & advies Wat wens je je collega’s toe goede economische ontwikkeling favoriete sport skieën landskampioen 2010 PSV
MAGAZIEN 18
INTERVIEWS
Adrie de BrUijn Price Waterhouse Coopers
voorspelling steeds belangrijker uitdaging inspelen op wensen klant, meebewegen met de klant kerncompetentie luisteren, dingen in context plaatsen auditproduct tussentijdse signalen/adviseren Wat wens je je collega’s toe gezonde toekomst favoriete sport niet landskampioen 2010 Twente
Martine Koedijk RAD
voorspelling alleen internal audit, kabinet als opdrachtgever uitdaging auditors in de aanval kerncompetentie durf auditproduct advies wat wens je je collega’s toe mooie goals, goed samenspel ffavoriete sport korfbal landskampioen 2010 PSV
MAGAZIEN 19
Corine Waaning BuZa
voorspelling vak wordt breder uitdaging extraverter worder kerncompetentie kritisch luisteren naar de klant auditproduct accountantsverklaring Wat wens je je collega’s toe onbezorgde kerst favoriete sport spinning landskampioen 2010 Ajax
Jos Looman EZ
voorspelling geïntegreerde auditfunctie uitdaging klantgerichtheid kerncompetentie adviesvaardigheden auditproduct bedrijfsvoering/ OA/advies Wat wens je je collega’s toe gezondheid favoriete sport zeilen landskampioen 2010 Twente
Tea Enting SZW
voorspelling wordt alleen belangrijker uitdaging inbeding kerncompetentie extravert auditproduct advies Wat wens je je collega’s toe succes favoriete sport golf landskampioen 2010 PSV
Ricky Plak RAD
Joan Jin Justitie
Ivo Roozeboom Rafe
voorspelling focus verschuift naar signaleren risico's uitdaging oplossen financieel analfabetisme en focus verleggen van controle retrospectieve informatie naar prospectieve risico en de gevolgen hiervan. kerncompetentie bouwen aan gerechtvaardigheid vertrouwen d.m.v. (advies bij) beheersing van risico’s en de gevolgen hiervan auditproduct rapportering over risico’s en hun gevolgen favoriete sport fietsen landskampioen 2010 FC Twente (voetbal volg ik niet echt)
voorspelling een extraverte beroepsgroep worden/zijn, die out of the box klanten bijstaat uitdaging als operational audits kwalitatief gedegen adviezen leveren kerncompetentie luisteren, inlevend vermogen, positief kritisch auditproduct risicomanagement wat wens je je collega’s toe veel ruimte om creatief te opereren en maatwerk te leveren voor klant. En natuurlijk veel werkplezier favoriete sport Bikram Yoga landskampioen 2010 010!
voorspelling ‘klein’ centrale dienst, met decentrale clus voor specifieke vragen management van de departemeten uitdaging terug brengen controlelast, vergroten ‘controle’ baten kerncompetentie luisteren sensitiviteit (politiek, organisatie, maatschappelijk veld) auditproduct (sparring) partner advies o.b.v. voelsprieten & uitgebreid onderzoek tbv management wat wens je je collega’s toe ontwikkeling als auditor, maar bovenal als persoon favoriete sport zwemmen landskampioen 2010 Twente
INTERVIEWS
Richard van Hienen LNV
voorspelling uitdagend uitdaging durf dingen anders te doen kerncompetentie communiceren met lef auditproduct spiegel voorhouden aan manager wat wens je je collega’s toe goede gezondheid/durf te genieten van de mooie dingen favoriete sport voetbal landskampioen 2010 PSV
Rui Ramos Defensie
voorspelling allround speler, niet alleen auditen, maar ook adviezen en sparpartner van stakeholders uitdaging context van de opdrachtgever in acht nemen kerncompetentie communiceren, luisteren en feedback geven auditproduct rapport met aanbevelingen wat wens je je collega’s toe geluk favoriete sport voetbal landskampioen 2010 Twente
Dion Kotteman RAD
voorspelling flexibileit/ klantgerichtheid uitdaging kennis flexibiliseren kerncompetentie strategisch denken auditproduct advies wat wens je je collega’s toe veel auditplezier favoriete sport hardlopen landskampioen 2010 Feyenoord
J. van Wingerde BuZa
voorspelling tool at management (offensief) uitdaging standpunten durven innemen obv beperkte info kerncompetentie sensitiviteit (bestuurlijk + organisatorisch) auditproduct early warnings wat wens je je collega’s toe dat ze hun kansen pakken en scoren favoriete sport gitaar (leren) spelen landskampioen 2010 Oranje
Kees Berbee OCW
voorspelling over twee jaar is er één dienst uitdaging tevreden stellen van onze “klanten” kerncompetentie onafhankelijk oordelen auditproduct snelle rapportages wat wens je je collega’s toe veel wijsheid favoriete sport volleybal landskampioen 2010 PSV
E. Ndizeye RAD
Umeme Kensmil RAD
Peter Jacobs RAD
voorspelling meer regels, aftasting van het vertrouwen, nieuwe werkwijzen uitdaging producten goed afstemmen op de maatschappelijke ontwikkelingen kerncompetentie mensenkennis en voorspellend vermogen auditproduct beoordeling van control-tools wat wens je je collega’s toe uitdagend werk en een fijne werkomgeving favoriete sport zwemmen/fitness landskampioen 2010 sorry, ik ben geen voetbalfan
voorspelling intensievere samenwerking tussen de internationale accountantsdiensten uitdaging op een adequate en snelle manier reageren op ontwikkelingen in de maatschappij kerncompetentie een open minded of broad vision op zijn interne en externe omgeving auditproduct kwalitatief goede audits afleveren waarbij de wensen v.d. klant centraal staan wat wens je je collega’s toe leerrijke ervaringen en werkplezier favoriete sport voetbal landskampioen 2010 PSV
voorspelling continu (geautomatiseerd) auditen + maatwerkaudits uitdaging toegevoegde waarde (gaan) leveren aan steeds kritische opdrachtgevers kerncompetentie inlevingsvermogen (wat wil opdrachtgever en hoe breng je de boodschap auditproduct in control statement wat wens je je collega’s toe fijne collega’s, inspirerende werkomgeving, geluk en gezondheid voor de dierbaren favoriete sport fietsen landskampioen 2010 PSV MAGAZIEN 20
INTERVIEWS
Renate Weinhold RAD
Koos Vos NIVRA
voorspelling toenemend belang o.a. door kredietcrisis uitdaging op de kaart zetten kerncompetentie luisteren/ analyseren/rapporteren auditproduct advies niet te voorzichtig Wat wens je je collega’s toe teamgeest favoriete sport niet landskampioen 2010 geen idee
voorspelling centraal en breed uitdaging niet financiële informatie kerncompetentie communiceren auditproduct assuarencerapport Wat wens je je collega’s toe: Een zalige Kerst ter voorbereiding op verplichte clarity cursus favoriete sport volleybal landskampioen 2010 Ajax
Joop Laan SZW
José Evora Justitie
voorspelling onderscheid financial audit e.a. blijft uitdaging op tijd leveren en sneller risico’s en ontwikkelingen signaleren kerncompetentie empathie in LSD (luisteren, samenvatten en doorvragen) auditproduct FA Wat wens je je collega’s toe een glorieuze toekomst favoriete sport zwemmen landskampioen 2010 Twente
MAGAZIEN 21
voorspelling auditdienst dichtbij de klant uitdaging "opvoeden" van het management kerncompetentie onbevooroordeeld auditoren "luisteren" auditproduct integrated audit Wat wens je je collega’s toe scherpzinnigheid favoriete sport voetbal landskampioen 2010 Feyenoord
Peter Verheij Fin/BZ
voorspelling één netwerk van auditors uitdaging menselijke kant (gedrag in organisaties) kerncompetentie durf auditproduct scherp oordeel / goed advies Wat wens je je collega’s toe vertrouwen in de toekomst favoriete sport fietsen landskampioen 2010 NEC
David Campbell RAD
voorspelling de auditfunctie wordt in toenemende mate vraaggestuurd en risico gebaseerd uitdaging die flexibiliteit zich maken die voor vraag nodig is kerncompetentie aanpassingsvermogen auditproduct de quickscan en de bevindingen (powerpoint) Wat wens je je collega’s toe klanten die zeggen: "Bedankt! Hier heb ik wat aan!" favoriete sport zwemmen landskampioen 2010 NEC (dromen mag)
Gülzade Yildiz Justitie
voorspelling rijksbreed werken uitdaging meer durf, werk samen, scoor samen kerncompetentie resultaatgerichtheid en brede kijk auditproduct risicoanalyse Wat wens je je collega’s toe winnen in de Staatsloterij favoriete sport voetbal landskampioen 2010 Feyenoord
Li-Ya Liao LNV
voorspelling veel dichter bij het management en deze strategisch ondersteunen uitdaging van gedegen onderzoeker naar strategisch en tactisch ondersteunen / adviseren kerncompetentie gevoel voor timing en bestuurlijke prioriteiten auditproduct goed advies op het juiste moment Wat wens je je collega’s toe flexibiliteit en organisatiesensitiviteit favoriete sport shorttrack landskampioen 2010 Ajax
deauditorvandetoekomsT
The Survival of the
Fittest Door Mirjam Hagoort en Sabine Hoogstad
Hoe zien jonge auditors het toekomstige speelveld van de auditor en het auditvak? Om hier een antwoord op te geven hebben wij tijdens de IODAD-dag deze vraag voorgelegd aan onze jonge medespelers. Opvallend was dat velen van hen hun mening direct klaar hadden liggen en het blijkbaar een onderwerp is wat veel stof doet opwaaien. Wij constateerden veel overeenkomsten, maar ook een aantal verschillen die naar voren kwamen in de meningen van de toekomstige generatie auditors.
Donkere wolken lijken zich samen te pakken boven de functie
IT-auditors steeds meer moeten gaan samenspelen. Bijvoorbeeld
van financial auditor. Enkele jonge medespelers vinden het raad-
de introductie van e-docs en toenemende controles op het digi-
zaam om de wettelijke taak uit te besteden naar de Algemene
tale werken zorgen ervoor dat de financial auditors de hulp van
Rekenkamer of naar één van de “the Big Four” kantoren. Wij
IT-auditors hard nodig hebben. Andere jonge medespelers den-
vragen ons af: wat blijft er dan nog over van de FA-functie?
ken dat de financial auditors meer vraaggestuurd moeten gaan
Gelukkig ziet ook een groot deel van de jonge auditors de func-
werken. Een actieve rol en een oplossingsgerichte houding zijn
tie niet verdwijnen. Wel denken zij dat er grote veranderingen
daarbij zeer wenselijk. Toch hoeven de huidige financial auditors
zullen ontstaan. Een deel van onze jonge medespelers denken
niet te treuren. Jonge auditors zijn namelijk ook van mening dat
dat de functie van de financial auditor steeds meer richting het
we niet zonder onze financial auditors kunnen. Zij beschikken
speelveld van de IT-auditor zal verschuiven. Door de toene-
over een enorme hoeveelheid klantspecifieke kennis die externe
mende digitalisering van systemen zullen financial auditors en
spelers niet hebben of niet kunnen vergaren.
MAGAZIEN 22
deauditorvandetoekomsT
Karsten Klein (l) • Wim Kers (r) Van links naar rechts: Kavita Badal, Sabine Hoogstad, Toine Bolhaar, Mirjam Hagoort, Jacob-Hans Kingma, Barbara Jansen, Rui Ramos en Jasper Veneman.
De toekomst van de IT-auditor lijkt er zonnig uit te zien. Zoals
toekomstige auditor niet alleen een allrounder, maar ook een
gezegd zullen zij meer gaan samenspelen met de financial
strategisch adviseur. De auditor van de toekomst denkt mee met
auditors, maar ook denken onze jonge auditors dat zij steeds
de klant, stuurt aan de voorkant, is pro-actief, assertief en durft
belangrijker worden in het speelveld van de operational audi-
het speelveld te vergroten door bestaande lijnen uit te vegen.
tors. Sommige jonge spelers voorspellen dat IT-audit en de
De grenzen tussen de afzonderlijke auditdisciplines zullen steeds
operational audit steeds meer samen zullen smelten richting
verder vervagen, maar er zal altijd ruimte en vraag zijn naar
de functie van integrated auditor. Wij zien het als de op de
echte specialisten.
IODAD-dag aangehaalde theorie van Charles Darwin: the sur-
Daarnaast vinden onze jonge medespelers drie competenties
vival of the fittest. Zowel financial auditors als operational audi-
essentieel in het werk van de auditor: aanpassingsvermogen,
tors zullen gaan samenspelen met IT-auditors, omdat systemen
klantgerichtheid en durf. Komen deze u bekend voor? Dat lijkt
steeds belangrijker worden.
ons wel, want dit zijn namelijk precies de drie kerncompetenties die de huidige auditor ook in zijn/haar bezit moet hebben.
Naast de visie van onze jonge auditors over de auditfunctie van
Of dit een teken is dat de creativiteit van onze jonge auditors
de toekomst, hebben wij hen ook gevraagd welke capaciteiten de
tekort schiet weten wij niet, maar één ding is zeker: belang-
auditor van de toekomst moet hebben. Ook hier hadden onze
rijk zijn deze competenties wel. Volgens onze medespelers
kritische medespelers een duidelijke mening over. Aansluitend
moet het aanpassingsvermogen van de auditor in de toekomst
bij de verwachting dat de auditfuncties meer gaan samenspelen,
gebruikt worden voor context-based audits. We moeten terug
zal ook de toekomstige auditor meer allround gaan opereren,
naar het begin, waarbij minder regels gelden en we ons vrijer
daarbij rekening houdend met de context. Bovendien wordt de
kunnen bewegen. Niet het ruled-based auditen, maar juist het
MAGAZIEN 23
deauditorvandetoekomsT
principle-based auditen heeft de toekomst. Maar dat vergt wel
economiekant aangevuld wordt met achtergronden die meer aan
wat van het aanpassingsvermogen van de toekomstige auditor.
de soft-control kant zitten. Een ander risico dat wordt benoemd
Bovendien moet de auditor van de toekomst ook klantgericht
heeft te maken met de steeds stringentere regelgeving die vanuit
zijn. De klant moet op een andere manier benaderd en behandeld worden. De klant moet daarbij niet als gecontroleerde gezien worden, maar juist als partner. Er moet een goede wis-
Bovendien zal de auditor in de
selwerking ontstaan, waardoor de actieve vraag naar audits in
toekomst meer de rol van strategisch
de toekomst vanuit de klant komt. Daarnaast is de auditor van
adviseur op zich gaan nemen en
de toekomst een persoon met lef! In de werkzaamheden van
wordt er in de toekomst meer rekening
de auditor van de toekomst staat het leveren van toegevoegde waarde centraal. De auditor vraagt zich expliciet bij iedere
gehouden met soft control kant.
audit af wat de klant er aan heeft en hoe de (rijks)overheid als geheel verbeterd kan worden met de auditresultaten. Ten
de beroepsorganisaties op ons af komt. Hierdoor kunnen audi-
slotte zijn onze jonge auditors van mening dat de toekomstige
tors 'naar binnen gekeerd' raken en wordt het auditvak minder
auditor meer samen moet spelen met andere disciplines, met
interessant voor (aankomende) medewerkers. Daarnaast ontstaat
andere wetenschappen en zich veel meer moet gaan baseren op
er een kloof tussen de klant en de auditor. De klant wil immers graag een stukje zekerheid en wil niet geconfronteerd worden
Hierdoor kunnen auditors
met het 'indekgedrag' van auditors. De auditor van de toekomst durft dus verantwoordelijkheid te nemen! Het is daarom de taak
'naar binnen gekeerd' raken en
van de (jonge) auditor van de toekomst om actief te worden bij
wordt het auditvak minder
de beroepsorganisaties om deze regelgeving te stoppen en er zo
interessant voor (aankomende)
voor te zorgen dat het auditvak een positieve toekomst heeft.
medewerkers.
Al met al zien we dat de jonge auditor meer dan genoeg ideeën heeft over de toekomst van de auditor. Duidelijk wordt dat de
de soft control kant. Meer gebruik maken van methodologie,
verschillende auditdisciplines meer en meer naar elkaar toe gaan
om zich hiermee te onderscheiden van de consultants.
groeien en dat de aandacht verschuift naar meer vraaggestuurde opdrachten. Bovendien zal de auditor in de toekomst meer de
Echter, onze jonge auditors zullen geen auditors zijn zonder na te
rol van strategisch adviseur op zich gaan nemen en wordt er in de
denken over de eventuele risico’s van dit toekomstbeeld. Wij zijn
toekomst meer rekening gehouden met soft control kant. Onze
van mening dat de voorgenomen strategische adviesfunctie een
jonge auditors zijn van mening dat deze psychologische kant meer
risico met zich meebrengt. Ervaringen van de ‘Big Four’ leren ons
aanwezig is bij onze vrouwelijke collega’s. Door toenemende aan-
dat er een spanningsveld bestaat tussen advisering en control.
dacht hiervoor binnen het vakgebied is het dan ook niet ondenk-
Zeker als dit ondergebracht is in één dienst. Beheersing en con-
baar dat er in de toekomst een stijging waarneembaar zal zijn in
trole van eigen ideeën? En de vastgelegde wettelijke taak? Hoe
het aantal vrouwelijke auditors. Niet voor niets is er tijdens de
integreren we dat met vraaggestuurde opdrachten? Cultuur,
IODAD-dag een ‘Woman of the Match’ gekozen.
psychologie, bedrijfseconomie en juist de diversiteit aan achter-
Wij zijn benieuwd naar wat de toekomst ons brengt! «
gronden gaan auditing beïnvloeden. Diversiteit in achtergronden zien we nu al terug in de gevolgde opleidingen van deze
Met dank aan de volgende jonge auditors: Kavita Badal,
jonge auditors: organisatiewetenschappen, bedrijfseconomie,
Toine Bolhaar, David Campbell, Hugo Elings, Barbara Jansen,
geschiedenis, bestuurskunde en zelfs talen en culturen van
Ivo Kerkkamp, Jacob-Hans Kingma, Raymond Niamat,
Latijns-Amerika. Dit geeft wel aan dat de echte harde financiële
Rui Ramos, Cindy do Rego en Jasper Veneman. «
MAGAZIEN 24
IODAD-DAG 2009
IN BEELD
10 CONGRESAGENDA
9 februari
PPS na de crisis
Den Haag info: Rijksacademie voor Financiën en Economie
3 maart
Public control & governance (i.s.m. CI) Nieuwegein info: www.nivra.nl/vera
7 - 9 april
Mastercourse publieke sector info: www.nivra.nl/vera
14 april
Management control in de publieke sector Breukelen info: www.financialexecutive.nl
26 april
AD
VO
OR
R I J K S AUD I
TO R
S
•
J
1
R AA
GA
LB
L
Op moment van publiceren van dit nummer was het thema en de inhoud van het eerstvolgende nummer, ZIEN(*) 1 2010, nog niet bekend. «
Breukelen info: www.financialexecutive.nl
NG 6
K WA R TA A
De volgende
Management control van ondersteunende diensten (De)centralisatie, shared service centers en uitbesteding
17 - 19 mei
Mastercourse publieke sector van het Controllers Instituut Garderen info: www.financialexecutive.nl
27 mei
Accountantscontrole not for-profitorganisaties Amsterdam info: www.nivra.nl/vera
MAGAZIEN 30
Sharing Knowledge
