Laat je niet uitkleden

S magazine mei 2014

gezondheidsmaandblad van de Socialistische Mutualiteiten

editie oost-vlaanderen

Laat je niet uitkleden Ouderenzorg. Onze zorg.

Socmut gaat voor betere terugbetaling onvervulde noden Nieuw statuut chronisch zieken De kunst van het ademen

KliniPlan KliniPlanPlus. Nu ook voor 65-plussers.

mei 2014

4

inhoud

14

Betere terugbetaling van onvervulde noden

Een grootschalige bevraging van ruim vijfduizend Vlamingen leert dat vier op de tien ondervraagden noodzakelijke onderzoeken of behandelingen uitstellen, omwille van financiële redenen. Bij kwetsbare groepen ligt dat percentage nog hoger. Hoge tijd dus om te ijveren voor een betere terugbetaling van tandzorg, brillen, hoorapparaten en psychologische zorg.

Autismespecialist Autisme bestaat nog maar honderd jaar. Of wordt pas sinds honderd jaar als dusdanig erkend en herkend. Dat zegt Herbert Roeyers. Wat alle personen gemeen hebben, is dat ze beperkingen hebben in de sociale communicatie, moeite hebben met het ontwikkelen en onderhoud van relaties en een repetitief patroon vertonen van stereotiepe gedragingen.

Ouderenzorg. Onze zorg.

26

Om Vlaanderen aan te sporen radicaal te kiezen voor een solidaire en warme ouderenzorg, voert de Socialistische Mutualiteit campagne onder het motto 'Ook ik ga voor alle vijf'. Elke oudere heeft recht op een menselijke en kwaliteitsvolle zorg is het eerste van vijf programmapunten.

Het groene toverbolletje

Sofie Meerschaut

30

Human Resources is een sleuteldepartement in elk bedrijf dat de juiste man of vrouw op de juiste plaats zet en hem en haar de mogelijkheid biedt zich verder te bekwamen en ontplooien. Sofie Meerschaut legt uit hoe dat in zijn werk gaat, en hoe de veranderende samenleving impact heeft op de werking van haar departement.

Doperwten behoren tot de oudste groentesoorten. Ze zijn op hun best tussen mei en juli. Gedroogde spliterwten, die het hele jaar beschikbaar zijn, worden pas geoogst als de peulen droog zijn. Het verschil proef je op de tong. Doperwten zijn goed tegen diabetes en hart- en vaatziekten.

32

consument

gezondheid

sociale info

8

12 14 26

4

Wie betaalt straks uw ziekenhuisfactuur? 25 Scheiden en jonge kinderen 34 Weet wat je eet 35 Wie suiker eet, pleegt langzaam zelfmoord 36 Pro en contra landschapskantoren 37 Lenteactie in medische shops 38 Amerika

De kunst van het ademen De autismespecialist Ouderenzorg. Onze zorg.

en verder... 10 13 30 32

PlusMinus Column Bart Vandormael Sofie Meerschaut in Close Up Eyecatcher

31 36

Betere terugbetaling onvervulde noden KliniPlan en KliniPlanPlus Nieuw statuut voor chronisch zieken

S magazine mei 2014

gezondheidsmaandblad van de Socialistische Mutualiteiten

EDITIE OOST-VLAANDEREN

Laat je niet uitkleden Ouderenzorg. Onze zorg.

Socmut gaat voor betere terugbetaling onvervulde noden Nieuw statuut chronisch zieken

KliniPlan KliniPlanPlus. Nu ook voor 65-plussers.

De kunst van het ademen

Maandelijks gezondheidsmagazine van de Socialistische Mutualiteiten Jaargang 42 Mei 2014

De verkiezingen van 25 mei zijn om meer dan een reden historisch te noemen. Voor het eerst kiest u op één dag voor zowel het federale, het Vlaamse als het Europese Parlement. Aangezien het om zogenaamde legislatuurparlementen gaat, blijven die vijf jaar aan de macht - wat er ook gebeurt. Daar komt bij dat heel wat bevoegdheden - ook in de sector van de gezondheidszorg worden overgeheveld van het federale naar het Vlaamse niveau. Zo wordt Vlaanderen bevoegd voor specifieke domeinen van de zorg en het ouderenbeleid en wordt de komende vijf jaar de basis gelegd van het beleid voor de komende vijfentwintig jaar. In die zin zijn de verkiezingen van 25 mei niet de moeder maar de grootmoeder van alle verkiezingen.

Uitgever-Directeur: Paul Callewaert

Hoofdredacteur: Urbain Vandormael [email protected]

Medewerkers aan dit nummer: Lore Abrahams, Carine Algoet, Bram Beeck, Sophie Beyers, Joeri Bouwens, Evelien Cackebeke, Erik Cajot, Luc Carsauw, Katrien De Weirdt, Geert Dieussaert, Koen Foubert, Patrick Galloo, Isabel Geenens, Siska Germonpré, Stefan Helderweirt, Evelyne Hens, Joris Herregods, Julie Minnaert, Guy Peeters, Sara Maria Peeters, Leen Pollentier, Hanne Proost, Carolien Rietjens, Inge Roggen, Bruno Ruebens, Rik Thys, Bart Vandormael, Ivan Van der Meeren, Renée Van der Veken, Priscilla Van Even, Irene Van Humbeeck, Eva Venneman, Daniëlla Verbruggen, Jean-Marie Verlinden, Patrick Verertbruggen en Katrien Vervoort.

Adres: S-magazine, Sint-Jansstraat 32 1000 Brussel Tel. 02 515 05 45 Fax 02 515 17 55 [email protected] www.s-magazine.be

Postrekening: 000-0740065-52 van het Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten, Brussel Oplage: 509.000 Abonnement: 10 euro per jaar

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

Laat je niet uitkleden Waar is het begrip en respect voor de patiënt? Als verdediger van de belangen van de patiënt is het onze plicht u te wijzen op de consequenties van de voorstellen van de politieke partijen voor u, als patiënt. Het is niet onze bedoeling om u bij de hand te nemen, maar wel om uw ogen te openen. Een analyse van de verkiezingsprogramma van de verschillende politieke partijen leert immers dat die minder aandacht hebben voor de gezondheidszorg dan wij dat graag zouden zien. Erger nog, sommige politieke partijen kondigen aan forse besparingen te willen doorvoeren in onze sector. Zij willen die besparingen realiseren op een manier die de patiënt pijn zal doen en getuigt van een gebrek aan respect en begrip voor mensen die ziek zijn, die het slachtoffer zijn van een arbeids- of verkeersongeval of moeten rondkomen van een ziekte-uitkering. Enkele politiekers gaan zelfs zover dat zij de ziekenfondsen in vraag stellen en er niet voor terugdeinzen om met laakbare praktijken een wig proberen te drijven tussen de patiënten en hun belangenverdedigers.

Kies op 25 mei voor uw gezondheid. Als kiezer heeft u het laatste woord!

Vier op de tien stelt noodzakelijke onderzoeken of behandeling uit of af Voor sommige politieke partijen is het bruto nationaal product van het land belangrijker dan het bruto nationaal geluk van de mensen! In dit blad vindt u de resultaten van een grootschalige bevraging van de Vlaamse bevolking over de zogenaamde onvervulde noden van de mensen. Want die bestaan: gezondheidszorgen die niet of onvoldoende worden terugbetaald en die maken dat noodzakelijke onderzoeken of behandelingen worden uit- of afgesteld. De ene keer gaat het om psychologische begeleiding of tandzorg die op de lange baan worden geschoven, de andere keer om de aankoop van een bril of hoorapparaat. Dat geldt intussen voor vier ondervraagden op de tien, wat een verontrustend hoog aantal is en dat ons, al verdediger van de belangen van de patiënt, in het offensief dwingt. Drie op de vier ondervraagden maakt zich “soms” tot “vaak” zorgen over de betaalbaarheid van zijn of haar gezondheidszorgen in de toekomst. Een terechte bekommernis in het licht van wat sommige politieke partijen aan besparingen voorstellen. Daarom: laat u niet uitkleden, kies op 25 mei voor uw gezondheid. Als kiezer heeft u het laatste woord!

Paul Callewaert Algemeen secretaris

3

sociale info

Socmut gaat voor betere terugbetaling onvervulde noden

Tandzorg, brillen, hoorapparaten en Drie op de vier Belgen maakt zich soms tot vaak zorgen over de betaalbaarheid van de zorg. Veertig procent stelt nodige zorg uit, en dit percentage ligt bij kwetsbare groepen nog hoger. Tandzorg, hoorapparaten, brillen en psychologische zorg staan met stip genoteerd als pijnpunten. En niet voor niets. Voor één tandimplantaat betaalt u gemiddeld bijna 1.300 euro uit eigen zak, een bril kost bijna 500 euro en voor een hoorapparaat moet u gemiddeld 1.945 euro ophoesten. Het Socialistisch Ziekenfonds vindt dit onaanvaardbaar. ‘Een goed gehoor, een duidelijk zicht, een verzorgd gebit en een gezonde geest zijn cruciaal. Een goede ziekteverzekering van de 21ste eeuw is het aan zichzelf verplicht deze onvervulde noden toegankelijk te maken voor iedereen,’ beklemtoont Paul Callewaert, algemeen secretaris van het NVSM. Het Socialistisch Ziekenfonds staat voor een betaalbare, toegankelijke en kwaliteitsvolle gezondheidszorg voor iedereen. Sinds de creatie van de wettelijke ziekteverzekering is stelselmatig geïnvesteerd in nieuwe noden, maatschappelijke en technologische ontwikkelingen in de zorg, toegankelijkheid,…. Niettemin blijft de vaststelling dat de patiënt soms een hoog aandeel van de gezondheidskosten uit eigen zak moet betalen. Tandzorg, hoorapparaten, geestelijke gezondheidszorg en oogcorrecties worden vaak en niet verrassend vermeld als pijnpunten. Ze worden stuk voor stuk niet of onvoldoende terugbetaald en er bestaan weinig gegevens over de reëel betaalde bedragen of uitgestelde zorg terzake. Het Socialistisch Ziekenfonds wilde deze problematiek beter in kaart brengen en verspreidde daarom een enquête in het eerste

trimester 2014. De vragenlijst werd door 5.267 respondenten ingevuld waaronder veel lezers van dit magazine. We houden eraan iedereen hiervoor te danken, want het helpt ons jullie bekommernissen beter in kaart te brengen, en beter te ijveren voor een betere ziekteverzekering.

De betaalbaarheid van de gezondheidszorg baart zorgen. Drie op de vier Belgen maakt zich soms tot vaak zorgen over de betaalbaarheid. Minder dan 1 op de 5 maakt zich geen zorgen. Mensen die recht hebben op de verhoogde tegemoetkoming maken zich een pak meer zorgen over de betaalbaarheid dan gewone rechthebbenden. 44 procent van de mensen met recht op de verhoogde

tegemoetkoming zegt zelfs zich vaak zorgen te maken tegenover 17 procent bij de gewone rechthebbenden.

Zorg wordt vaak uitgesteld om financiële redenen Onaanvaardbaar is het dat 40 procent van de respondenten vorig jaar nodige zorg uitstelde om financiële redenen. Dit percentage ligt fors hoger bij kwetsbare groepen, zoals mensen met een laag inkomen, een lagere scholingsgraad of met recht op verhoogde tegemoetkoming. Dat is des te schrijnender omdat dit uitstel in vele gevallen leidt tot hogere kosten en zwaardere behandelingen in een latere fase. In veel gevallen merken we ook dat mensen hun toevlucht nemen tot hun 2de keuze (ook vanuit medisch oogpunt) omwille van louter budgettaire redenen.

Groot draagvlak voor betere terugbetaling De respondenten zijn massaal vragende partij voor een betere terugbetaling van deze zorg door de wettelijke ziekteverzekering. Wanneer we enkel de mensen selecteren die bepaalde zorgen ook echt nodig hadden, dan zien we dat voor alle zorgen zo’n 75% van de respondenten een hogere

Maakt u zich zorgen over het niet kunnen betalen van belangrijke gezondheidsuitgaven? 17,72%

9,74%

23,81%

48,73%

Ja, vaak

Ja, soms

Neen

4 • S-magazine / mei 2014

Ik weet het niet

Prijs per kroon

Prijs per brug

Prijs per implantaat

Prijs per prothese

Prijs bril

Prijs hoorapparaat

25% goedkoopste

100

138

750

100

200

1000

25 procent duurste

613

1650

1900

680

680

2669

gemiddelde

438

1041

1292

441

451

1945

sociale info

psychologische zorg tussenkomst door de wettelijke ziekteverzekering vraagt. Het Socialistisch Ziekenfonds schaart zich volledig achter deze vraag. Paul Callewaert: ‘Solidair investeren in gezondheidszorg is geen verloren geld, maar een garantie voor economische groei, koopkracht en welbevinden. Zowel vanuit sociaal als vanuit doelmatig oogpunt is dit veruit te verkiezen boven een ‘ieder voor zich’-aanpak. Studies tonen aan dat 100 euro investeren in de ziekteverzekering, de economie met 145 euro doet toenemen. En 100 zorgjobs creëren 22 extra banen elders.’ Callewaert dringt er bij de politieke partijen op aan om eindelijk weer te investeren in de zorg. ‘We hebben de laatste jaren veel moeten besparen. We hebben ons daarbij constructief opgesteld, en erover gewaakt dat de besparingen niet op de rug van de patiënt afgewenteld worden. Maar we zitten nu stilaan op ons tandvlees. het is hoog tijd voor nieuwe investeringen, en de mensen vragen daar ook terecht naar.’

Dure zorg en ontransparante factuur De enquête leert dat de patiëntenfactuur hoog kan oplopen. Voor een tandimplantaat betaalt een Vlaming gemiddeld 1.292 euro uit eigen zak, voor een kroon 438 euro, voor een bril 451 euro en voor een hoorapparaat 1.945 euro. Een bezoek bij de psycholoog kost 43 euro. Achter deze gemiddelden schuilen grote verschillen. Zo betaalt een kwart van de respondenten meer dan 1.900 euro voor één implantaat en meer dan 2.669 euro voor een hoorapparaat.

een betere terugbetaling voor iedereen. Het berekende op basis van de resultaten van de enquête dat een extra investering van 1,25 miljard euro nodig is, stapsgewijs in te voeren over vijf jaar. Met dit bedrag is het mogelijk om • preventieve tandzorg te bieden voor iedereen • k ronen, bruggen, implantaten en orthodontie beter terug te betalen aan redelijke prijzen

• hoorapparaten beter toegankelijk maken • oogcorrecties terugbetalen voor meer mensen • starten met de terugbetaling van psychologische zorg Paul Callewaert: ‘Vandaag worden die kosten ten laste van de patiënt gelegd en dit in een totaal ongereguleerde markt. Dat leidt enkel tot hoge facturen en tot uitsluiting. Daar staan wij niet voor. Wij willen redelijke prijzen en een terugbetaling voor iedereen.’ Evelyne Hens

De uitgebreide resultaten van de enquête vindt u op onze website.

Onze vijfpuntenplan in een notendop 1. Betere terugbetaling onvervulde noden Het Socialistisch Ziekenfonds vraagt dat de volgende regering gefaseerd 1,25 miljard euro extra investeert voor een betere betaalbaarheid van de onvervulde noden. Gespreid over vijf jaar tijd komt dit neer op 250 miljoen euro per jaar. 2. transparante en billijke prijszetting Het Socialistisch Ziekenfonds meent dat transparante en collectieve prijsonderhandelingen. gekoppeld aan een betere toegang tot de zorg kunnen leiden tot sterk verminderde prijzen. 3. tariefzekerheid voor de patiënt Geconventioneerde zorgverstrekkers werken aan wettelijke tarieven en mogen de patiënt geen supplementen aanrekenen. Het Socialistisch Ziekenfonds is vragende partij voor extra maatregelen om de conventiegraad te verhogen en deconventie te ontmoedigen zodat tariefzekerheid voor de patiënt gegarandeerd is. 4. juiste zorg op juiste plaats De enquête leert dat de nodige zorgen niet altijd toegediend worden. Budgettaire redenen liggen hier vaak aan de grondslag maar ze zijn niet de enige oorzaak. Ook een goede zorgorganisatie is belangrijk. 5. kwaliteit en doelmatigheid Hoge kwaliteit en doorgedreven doelmatigheid zijn cruciaal, overconsumptie en creatief ge- of misbruik van de nomenclatuur uit den boze. De bestaande controlemechanismen moeten hiertoe optimaal aangewend worden. Met vergoedingen meer gericht op kwaliteit eerder dan alleen maar de op prestatiegerichte verloningen.

Het Socialistisch Ziekenfonds pleit voor

mei 2014 / S-magazine •

5

getuigenissen

Geen idee dat we recht hadden op dit soort hulp Op 1 januari 2012 brak Gregoor (86 jaar) zijn heup en dijbeen tijdens een val in het woonzorgcentrum. Dezelfde dag nog werd hij in het SintFranciscusziekenhuis geopereerd en twee weken later mocht hij terug naar het woonzorgcentrum. Zijn dochter Myriam, die de belangen van haar vader behartigde, vertelt: “Het is pas als je er middenin zit dat je beseft hoe goed de zorgverlening en ziekteverzekering in ons land geregeld zijn. Mijn vader werd met de beste zorgen en met veel liefde omringd door de verzorgenden en verpleegkundigen. Na zijn verblijf kwam de ziekenhuisfactuur binnen. Als je daarin leest dat de totale verblijfskost 5.756,14 euro bedraagt, dan ben je wel opgelucht dat de ziekteverzekering de grootste kost heeft gedragen. Dan realiseer je je pas echt het belang van dat sociale vangnet dat steunt op de solidariteit van ons allemaal samen. Mijn vader betaalde 475,31 euro remgeld. Had mijn vader een hospitalisatieverzekering zoals KliniPlan of KliniPlanPlus gehad, dan had hij waarschijnlijk alles terugbetaald gekregen. Maar vroeger werd er niet zo veel aandacht besteed aan een goede hospitalisatieverzekering.”

De zwangerschapsconsulent “Het idee is ontstaan uit gesprekken met onze leden,” zegt zwangerschapsconsulente Sabine Boelaert. “We stelden vast dat zwangere vrouwen en hun partner vaak op zoek zijn naar allerhande informatie, via diverse kanalen: de kinderbijslag, kinderopvang, de regeling met de werkgever, moederschapsrust, kraamzorg, de keuze voor het type bevalling, je zwangerschapsuitkering, opvoedingstips, een checklist voor de opmaak van de geboortelijst en noem maar op. Om het bos door de bomen te zien centraliseren wij die informatie nu in de vorm van onze zwangerschapsconsulenten.” Zowel ouders die hun eerste kindje verwachten als ouders die al een kindje hebben blijken razend enthousiast.

6

Chris kreeg totaal onverwacht een hartstilstand. Na een lange periode in het ziekenhuis, gevolgd door een verblijf in het revalidatiecentrum, mocht hij terug naar huis. “Ik kon niet meer stappen. De trap doen was voor mij dus zeker geen optie meer.”

Leven in de bijkeuken

Chris en zijn vrouw Lea houden op de benedenverdieping van hun rijhuis op het marktplein een winkel open. De leefruimten zoals de slaapkamer, de keuken en de badkamer zijn boven. Achter de winkel is er enkel nog een kleine bijkeuken, waar de wasmachine staat. “We konden niet anders dan een ziekenhuisbed te plaatsen in die bijkeuken. Ik stoorde mij enorm aan het geluid van de wasmachine. Het is absoluut niet fijn om de hele tijd tussen vier muren te zitten en zelfs niet naar buiten te kunnen kijken. Ik verlangde ernaar om af en toe een bad te nemen, in plaats van altijd op bed te worden gewassen, maar ook onze badkamer is boven.”

Bezoek van de ergo

Ondanks de gezondheidsproblemen van Chris zijn hij en Lea niet bij de pakken blijven zitten. Ze gaan graag op uitstap en hoewel dit nu een stuk moeilijker is dan vroeger, trekken ze er nu en dan op uit. Ze huurden daarvoor enkele keren een rolstoel bij het ziekenfonds. De maatschappelijk werker merkte dit op en zorgde ervoor dat de ergotherapeut langs ging om na te gaan of Chris eventueel nog meer hulpmiddelen kon gebruiken. “We appreciëren dit persoonlijk contact heel erg. De ergotherapeut merkte nog een aantal zaken op die ons het leven een stuk makkelijker zullen maken. Wij wisten niet van het bestaan van dergelijke hulpmiddelen, en wij zijn mensen die zelf moeilijk iets durven te vragen. Nu onze traplift geïnstalleerd is, kan Chris weer naar boven: een heel groot verschil,” vertelt Lea.

“Het leven lachte me toe, een half jaar getrouwd met de man van mijn leven, een leuke job, een geweldig sociaal leven… Tot ik een jaar geleden een zware hersenbloeding kreeg. Al bij al is het een wonder dat ik er nog ben. Na 10 operaties en maanden in het ziekenhuis ben ik nu al enkele maanden aan het revalideren. En ik heb nog een lange weg voor de boeg. Het is elke dag vechten. Vechten om beter te worden, maar ook vechten om alles netjes te betalen. Want ziek zijn kost geld. Gelukkig betaalde de ziekteverzekering het grootste stuk van mijn ziekenhuiskosten.” Stephanie, 27 jaar.

“Ik word een dagje ouder en kreeg cataract en dus liet ik onlangs nieuwe lenzen inplanten. Een dagverblijf op een meerpersoonskamer. Ik was heel content dat ik bijna niks moest opleggen. Mijn man daarentegen had een nieuwe bril nodig. Die koste bijna 1100 euro. Voor een basisrecht! Goed zien mag toch niet alleen voor rijke mensen zijn? Binnenkort ga ik voor een nieuw gebit. Maar eerst nog een beetje sparen. “ Celina, 75 jaar

Bedankt verpleegkundigen! Onze thuisverpleegkundigen zetten zich dagelijks in voor jouw gezondheid. Dit kan alleen door hun flexibiliteit, grote motivatie en passie voor de job. 12 mei, de Internationale Dag van de Verpleging, is hét moment om onze waardering te uiten. Daarom bedanken we onze thuisverpleegkundigen van harte voor hun goede zorgen en passionele inzet. Heb jij ook verpleegkundige zorg nodig? Doe beroep op onze medewerkers voor de beste zorgen. Wij bieden ook poetshulp, gezinszorg, kraamzorg, klusjeshulp, … Ontdek ons thuiszorgaanbod op www.socmut.be/thuiszorg of vraag ernaar in jouw ziekenfondskantoor.

interview

Paul Callewaert

“Een kankerbehandeling kost tot 400.000 euro. Wie betaalt straks die factuur? Daar gaat het over op 25 mei.” Over een paar weken is het zover. De politieke partijen, de kandidaten maar ook tal van belangengroepen en opiniemakers benutten elke gelegenheid om hun licht te laten schijnen over het belang van de komende verkiezingen. De kiezers worden overstelpt met informatie én woordkramerij, alle middelen zijn blijkbaar goed om de politieke tegenstrevers in diskrediet te brengen. De uitslag is onvoorspelbaar, over de inzet bestaat minder onduidelijkheid: wie betaalt straks uw ziekenhuis- of zorgfactuur? Samen sterk, of ieder voor zich … daar gaat het over op 25 mei.

Historische verkiezingen “Sinds meer dan dertig jaar volg ik de politiek in ons land op de voet en voor zover ik mij kan herinneren was de inzet van verkiezingen nooit groter dan dit keer. Voor het eerst in de geschiedenis worden in één stembusgang zowel het federale als het Vlaamse en Europese Parlement verkozen. Aangezien het om zogeheten legislatuurparlementen gaat, blijven die vijf jaar aan de macht - wat er ook


De voorgestelde besparingen zullen diep in het vlees van de patiënten snijden en zullen echt pijn doen.

gebeurt. In uitvoering van de zesde staatshervorming wordt bovendien een reeks bevoegdheden overgedragen van het federale naar het Vlaamse niveau, wat maakt dat Vlaanderen bevoegd wordt voor het ouderenbeleid en specifieke domeinen van de gezondheidszorg. Het is van het grootste belang voor de patiënt dat die overdracht van bevoegdheden vlekkeloos verloopt en dat de toegankelijkheid en kwaliteit van de zorg niet in het gedrang komen, door een tekort aan budgettaire middelen of gebrek aan competenties.” Dat zegt Paul Callewaert, algemeen secretaris van de socialistische mutualiteiten.

Harde besparingen of een hart voor de mensen U heeft de verkiezingsprogramma’s van de verschillende partijen gelezen en geanalyseerd. Wat is u daarbij opgevallen? Paul Callewaert: “Onderzoek leert dat de overgrote meerderheid van de bevolking sterk begaan is met haar gezondheid en alles wat daar mee te maken heeft. Vandaar ben ik teleurgesteld dat de meeste partijen niet meer aandacht besteden aan het thema gezondheid en de organisatie van de zorg. En als ze al voorstellen formuleren, dan blijven die vaag of getuigen ze van weinig respect en begrip voor de situatie van zieke mensen, voor hun noden en voor hun soms precaire financiële situatie. Sommige voorstellen verraden ook een opmerkelijk gebrek aan visie en kennis van de gezondheidssector. Uit de partijprogramma’s kan je twee

concepten destilleren, die elk gelinkt zijn aan een specifiek maatschappijmodel. Het eerste zet in op zeer harde besparingen, op alle fronten. Die moeten - op korte termijn - leiden tot een drastische vermindering van de overheidsschuld, inbegrepen de afbouw van een groot aantal sociale voorzieningen. Het tweede model vertrekt van een hart voor mensen, zowel voor zij die werken en actief bijdragen aan onze welvaart als zij die door omstandigheden in de verdrukking zijn gekomen en zijn aangewezen op medische zorg, psychische begeleiding of financiële ondersteuning. Het eerste model gaat in de richting van ‘ieder voor zich’ terwijl het tweede kiest voor ‘samen sterk’ en het in standhouden van een solidair systeem, waarbij iedereen naar eigen vermogen bijdraagt. Als verdediger van de belangen van de patiënt is het onze taak te wijzen op de consequenties van de voorstellen van de verschillende partijen voor de toegankelijkheid en kwaliteit van de gezondheidszorg alsook voor de welvaart én het welzijn van de mensen. Vervolgens is het aan de patiënt/ kiezer om een keuze te maken, hij heeft het laatste woord.”

Moeten patiënten vanaf volgend jaar al hun geneesmiddelen of specialist uit eigen zak betalen? Over welk soort besparingen gaat het, hoe diep snijden die en hoe pijnlijk zijn die? Paul Callewaert: “De grootste

gezondheid

fo

partij van Vlaanderen wil volgens onze berekeningen 5,7 miljard besparen in de ziekteverzekering. Dat is meer dan het geneesmiddelenbudget of het budget voor de ligdagen of erelonen van de specialisten. Afhankelijk van het scenario dat de volgende regering kiest, moet de patiënt dus vanaf volgend jaar ofwel zijn geneesmiddelen ofwel het ereloon van zijn specialist ofwel de kosten van zijn ziekenhuisverblijf uit eigen zak betalen. Dat is geen science fiction maar de concrete omzetting van het besparingsvoorstel waarvan sprake. Wordt voor dit soort voorstellen straks een parlementaire meerderheid gevonden, dan voorspel ik een bloedblad onder de chronisch zieken en mensen met hoge medische of farmaceutische kosten. Ja dus, de besparingen zullen diep in het vlees van de patiënten snijden en zullen echt pijn doen. Een kankerbehandeling kost tot 400.000 euro. Wie betaalt straks die factuur? Daar gaat het over op 25 mei.” Groen-politica Mieke Vogels wil en passant ook nog de ziekenfondsen afschaffen. Paul Callewaert: “Als ik de uitleg van de ex-minister goed begrijp, wil zij de gezondheidszorg in Vlaanderen in handen geven van de privéverzekeraars. Gezondheid als koopwaar! En dat uit de mond van het Antwerpse boegbeeld van Groen. Ik verwachtte mij aan een warm pleidooi voor meer solidariteit en gerechtigdheid in onze samenleving met een prominente

plaats voor sterke sociale middenveldorganisaties zoals de mutualiteiten, maar dat is er niet gekomen.”

Het geld dat bespaard wordt, moet opnieuw worden geïnvesteerd De hoge staatsschuld dwingt de overheid tot besparingen. Is de sector daartoe bereid en zo ja, welke mogelijkheden ziet u? Paul Callewaert: “Niets is zo goed dat het niet kan verbeterd worden. De voorbije twee jaar heeft de sector - op vraag van de regering - voor 4,2 miljard besparingen doorgevoerd, zonder in het vel van de patiënt te snijden. Ik zie nog andere mogelijkheden: de zorg zo inzetten en organiseren dat we gewoon minder hoeven uit te geven. Dat kan door de overconsumptie van geneesmiddelen tegen te gaan, door geneesmiddelen niet per doos maar per dosis af te leveren, door het voorschrijfgedrag van artsen af te stemmen op de noden van de patiënt, door ziekenhuizen op een doelmatige manier te doen samenwerken. Nu gaan ziekenhuizen ervan uit dat zij alle taken moeten aankunnen. In een klein land als het onze is dat onzin en pure geldverspilling. Het geld dat op die manier wordt bespaard, moet opnieuw worden geïnvesteerd in innovatie in de zorg én het vervullen van de zogeheten ‘onvervulde noden’. Die

De geschiedenis leert dat investeren in gezondheid zowel de economie van het land als het welzijn van de mensen ten goede komt.

ine

gaz

ma

Sto:

situeren zich vooral op het vlak van tandzorg, slecht zien, slecht horen en psychologische zorg. Wij merken ook een sterke toename van het aantal behandelingen buiten het ziekenhuis. Die ontsnappen makkelijk aan de tariefregeling en genereren hoge kosten voor de patiënt. De geschiedenis leert dat investeren in gezondheid zowel de economie van het land als het welzijn van de mensen ten goede komt. Over de meerwaarde van de mutualiteiten kan ik kort zijn. Onze werkingskosten liggen vele malen lager dan die van de privéverzekeraars, als verdediger van de belangen én gezondheid van de patiënt doen wij een goede job en over het groot vertrouwen van onze leden mogen wij fier zijn. Geen enkel andere sociale of dienstverlenende sector krijgt zo’n hoge tevredenheidsscore. De mutualiteiten hebben de basis gelegd van ons uitmuntend systeem van ziekteverzekering dat garant staat voor een kwalitatief hoogstaande en voor iedereen toegankelijke gezondheidszorg. Tot op vandaag vormen wij een van de hoekstenen van dit systeem. Als middenveldorganisatie dragen wij elke dag bij aan de gezondheid en het geluk van de mensen én laten wij onze stem horen, wanneer het erom gaat de belangen van de patiënt te verdedigen. Laat net dat een doorn in het oog zijn van sommige politiekers. Ik ben benieuwd wat de stem van het volk daar op 25 mei over te zeggen heeft.” Urbain Vandormael mei 2014 / S-magazine •

9

door Urbain Vandormael

plusminus Aantal onbetaalde doktersrekeningen verdubbeld Steeds meer patiënten kunnen het bezoek aan een dokter niet betalen. Uit cijfers van het tariferingsbureau LTD3 blijkt dat het aantal onbetaalde doktersrekeningen de voorbije drie jaar meer dan verdubbeld is. Concreet wil dat volgens LTD3-directeur Lore De Raeve zeggen dat een Belgische arts in 2013 maandelijks gemiddeld 67 patiënten over de vloer kreeg die hun rekening niet konden betalen. “De spectaculaire stijging wijst erop dat almaar meer patiënten het financieel moeilijk hebben. Daarnaast maken almaar meer geconventioneerde artsen gebruik van de zogeheten derdebetalersregeling bij patiënten die recht hebben op een verhoogde tegemoetkoming. Uit onderzoek van de mutualiteiten blijkt dat almaar mensen een bezoek aan de arts uitstellen of zich bepaalde gezondheidszorgen ontzeggen, uit financiële overwegingen. Benieuwd of die evolutie invloed zal hebben op het kiesgedrag van de mensen op 25 mei en of zij in het stemhokje rekening zullen houden met het sociaaleconomisch programma van de verschillende partijen.

Belgische uurlonen

bij de hoogste in Europa

Oplossing voor de afschaffing van het mini-forfait

Het goede nieuws is dat de uurlonen in ons land bij de hoogste in Europa liggen, het slechte nieuws is dat de loonkloof met onze buurlanden is de voorbije vijf jaar dieper geworden. Met een gemiddeld uurloon van 38 euro behoort België in de Europese Unie bij de top. Alleen in de Scandinavische landen Noorwegen, Zweden en Denemarken liggen de lonen nog hoger, zo blijkt uit cijfers van Eurostat. In onze buurlanden Duitsland, Frankrijk en Nederland steeg het gemiddeld uurloon sinds 2008 met respectievelijk 12,2 %, 9,9 % en 11,7 %, in ons land was dat 15,4 procent. Het gemiddelde uurloon in de eurozone bedraagt 28,40 euro, in de EU zelf is dat 23,70 euro. De kloof tussen de West-Europese en Oost-Europese landen is enorm: in Bulgarije ligt het gemiddeld uurloon op 3,70 euro.

Door de hervorming van de ziekenhuisfinanciering werd sinds 1 januari 2014 het begrip ‘mini-forfait’ geschrapt. Ziekenhuizen rekenden voorheen aan chronische patiënten die werden gehospitaliseerd voor een behandeling met intraveneus toegediende medicijnen een mini-forfait aan. De verzekerde kon de factuur indienen via de hospitalisatiepolissen KliniPlan/KliniPlanPlus. Door het afschaffen van het mini-forfait werden deze behandelingen plots beschouwd als ambulante kosten waardoor ze buiten de terugbetalingsvoorwaarden van KliniPlan en KliniPlanPlus vielen. Aan die situatie komt nu een einde. Voor opnames na 1 maart 2014 komt er een specifieke vermelding op de factuur waardoor een terugbetaling opnieuw mogelijk wordt. Voor opnames tussen 1 januari en 28 februari 2014 stuurt het ziekenhuis een brief naar alle patiënten die reeds een factuur hebben ontvangen. Zij worden persoonlijk op de hoogte gebracht van de terugbetaling van deze behandelingen. Patiënten die geen brief ontvingen, nemen best contact op met het ziekenfonds zodat het nodige kan gedaan worden om een terugbetaling binnen KliniPlan en KliniPlanPlus te regelen.

Toptien


48,50 euro 40,10 euro 38,40 euro 38,00 euro 35,70 euro 34,30 euro 33,20 euro 31,40 euro 31,40 euro 31,30 euro

3 miljard aan leningen raakt niet afbetaald Meer dan drie miljard euro aan leningsaflossingen wordt niet tijdig afbetaald. Vooral bij oudere woonleningen neemt het probleem toe. Sinds het begin van de crisis in 2008 neemt het aantal achterstallige leningen toe, te wijten aan verlies van job in de eerste plaats. De banken reageren door bijkomende garanties te eisen en minder leningen met een lange looptijd toe te staan. Het aantal leningen is daardoor met zo’n 30 procent gedaald op een jaar tijd. Terwijl de achterstand bij woonleningen 1,2 procent op het totale aantal leningen bedraagt, is de achterstand bij consumentenleningen gestegen tot 5,5 procent. Opvallende vaststelling: de achterstand in Wallonië bedraagt bijna het dubbele van Vlaanderen, wat wijst op de ernst van de crisis in het zuiden van ons land.

foto’s: S-magazine

1. Noorwegen 2. Zweden 3. Denemarken 4. België 5. Luxemburg 6. Frankrijk 7. Nederland 8. Oostenrijk 9. Finland 10. Duitsland

Volvo lanceert opblaasbaar kinderzitje

Helft tattooshops niet hygiënisch

Kinderzitjes nemen veel plaats in, zijn moeilijk te verplaatsen en vooral lastig te monteren. Maar dankzij een baanbrekende technologie is Volvo Cars erin geslaagd om lichte en opblaasbare naar achteren gerichte kinderzitjes te ontwerpen. De zitjes zijn veilig, gemakkelijk los te maken en mee te nemen én opblaasbaar in 40 seconden. Want voorzien van een innovatief pompsysteem dat zowel geluidloos als efficiënt is. Leeglopen gebeurt al even snel. Met een gewicht van minder dan 5 kg weegt het maar half zo zwaar als een traditioneel kinderzitje; Het opblaasbare kinderzitje wordt tegen de rijrichting in gemonteerd, wat ook de veiligste manier is om een kind te vervoeren.

Meer dan de helft (52 %) van de tattoo- en piercingshops was vorig jaar niet in orde met de hygiëne. Het ministerie van Volksgezondheid voerde 126 controles uit en stelde vast dat de houdbaarheidsdatum van de inkt en van wegwerpnaalden vaak was verlopen. Ook was er sprake van ongepaste wand- en vloerbekleding. Volgens het ministerie werden de klanten ook onvoldoende geïnformeerd over de risico’s van tattoos en piercings.

foto: U. Vandormael

Belangrijke nominatie voor socialistische mutualiteit

Minder doden door zachte winter De zachte winter heeft niet alleen positieve gevolgen voor onze energierekening. Volgens het Wetenschappelijk Instituut voor de Volksgezondheid stierven in februari vorig jaar 10.385 Belgen tegenover 9.208 in dit jaar, of een verschil van 11 procent. Vooral oudere mensen liepen minder risico op overlijden. Volgens de wetenschappers zit de warme winter hier voor iets tussen. De zachte temperaturen belasten personen met chronische hart- en longziekten minder en door de milde temperaturen bewegen oudere mensen ook meer, waardoor ze fitter blijven. In 2014 bleven we bovendien gespaard van een griepepidemie.

De Well Done Health Literacy Awards is een prijs die de beste initiatieven bekroond rond gezondheidswijsheid in België. Zopas werd de socialistische mutualiteit genomineerd voor haar informatiecampagne rond diabetes. In totaal kregen 106.000 leden met diabetes een persoonlijke brief met beknopte en praktisch toepasbare tips over welke zorg en levenswijze het meest geschikt is voor hun aandoening.

Minder bagage toegelaten Almaar meer airlines laten weten dat we deze zomer minder bagage mogen meenemen. De laatste in de rij is Jetairfly: voortaan mag je koffer nog maar 15 kg wegen, in plaats van 20 kg. Elke kilo extra kost 12 euro extra. Wie een hotel én vlucht in één pakket bij een reisagent boekt, die mag nog altijd 2o kg bagage meenemen.

Hoe zit dat bij de andere airlines voor een enkele vlucht in economy? 23 kg

Brussels Airlines (50 euro extra van 24 tot 32 kg)

23 kg

Vueling (13 euro + 12 euro extra per extra kg)

20 kg

EasyJet (13 euro + 4 euro per extra kg)

20 kg

Thomas Cook Airlines (7,5 euro extra per extra kg)

20 kg

Corendom (7 euro extra per extra kg)

20 kg

Ryanair (15 euro + 10 euro extra per extra kg)


11

De kunst van het ademen Ademhalen is het beste middel tegen verstikking, heeft de Amerikaanse succesauteur Philip Roth ooit geschreven. Een boutade, maar er schuilt toch meer waarheid in zijn woorden dan je zou vermoeden. Doordat we massaal slecht ademen, geraken we snel vermoeid en verhoogt onze stress. Dat terwijl de oplossing eigenlijk heel eenvoudig is. Ongeveer 85 procent van de wereldbevolking ademt verkeerd. Vreemd, omdat niets zo makkelijk en vanzelfsprekend is als in- en uitademen. We doen het 23.000 keer per dag. Een miljard keer in ons leven. En toch … Ten eerste ademen we te vlak en te haastig. Een ademfrequentie van zes tot acht keer per minuut is voldoende, maar de meesten onder ons zitten daar ver boven. Daardoor verspillen we veel energie en worden we gevoelig voor allerlei kwaaltjes zoals vermoeidheid en lusteloosheid. Als we vlak ademen, worden onze weefsels en organen onvoldoende doorbloed, wat nefast is voor de celstofwisseling en het weerstandsvermogen. Ten tweede gebruiken we de verkeerde ademtechniek.

Borst of buik Er bestaan grofweg twee manieren om adem te halen: met de borst of met de buik. Artsen en experts raden ademen met de buik aan, omdat die techniek een optimale zuurstofopname garandeert. Door de buik ademen kost weinig moeite en is rustgevend, maar zorgt er vooral voor dat je longen volledig gevuld geraken met lucht. Dat levert extra energie op. Bovendien worden je


darmstelsel en andere organen zachtjes gemasseerd, wat helpt om problemen met de stoelgang tegen te gaan. Door te ademen met de borst, gebruiken we enkel het bovenste gedeelte van onze longen en laten we dus een belangrijk deel van onze longcapaciteit onbenut. Die ‘hoge’ ademhaling vraagt bovendien veel inspanning, omdat we tijdens het in- en uitademen te veel spieren moeten aanspannen. Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat één minuut borstademhaling net zo veel energie kost als een gewicht van 60 kilo boven je hoofd houden.

Een zucht geeft lucht Ademen door de borst werkt klachten als duizeligheid, vermoeidheid, hartkloppingen en slaapproblemen in de hand. Het is dan ook dubbel jammer dat we zelden stilstaan bij het belang van een goede ademhaling. De bekende Nederlandse ademen ontspanningstherapeut Fred van Beek, auteur van het boek ‘Even op adem komen’, is resoluut: “Lang leven is vooral een kwestie van goed ademhalen. De ademhaling is de brug tussen het lichaam en de geest. Door goed te ademen, kan je lichamelijke klachten oplossen en zelfs je stemming veranderen. Haal je niet goed adem, dan blijven emoties en stress vastzitten. Veel mensen snuiven lucht geforceerd naar binnen of hebben een oppervlakkige ademhaling. Daardoor gaan ze bijvoorbeeld hyperventileren. Ze moesten eens weten hoe eenvoudig het is om er iets aan te doen. Een zucht is soms al genoeg. Een zucht geeft lucht."

Minder in- en meer uitademen De meest voorkomende oorzaak van een verkeerde ademhaling is stress. Wie zenuwachtig is, haalt ondiep adem, alsof er gevaar dreigt. Dat maakt de vermoeidheid en stress echter alleen maar sterker. Tijdens het wandelen stijgt onze ademfrequentie tot 15 of 16 ademhalingen per minuut, tijdens het hardlopen kan die frequentie oplopen tot 60 keer ademhalen. Het probleem is dat we constant in een hoog tempo leven en ook navenant ademen. Zelfs tijdens onze slaap ligt onze ademfrequentie te hoog. Dat vreet energie en heeft tot gevolg dat ons lichaam niet kan uitrusten. Het devies van Fred van Beek: minder inademen en meer uitademen. “Adem twee seconden in, adem vier seconden uit. Via de uitademing raak je niet enkel oude lucht kwijt, maar ook negatieve gevoelens en emoties zoals angst, frustraties en verdriet.”

Wisselende neusgatademhaling Goed ademhalen vergt oefening. Wetenschappers gaan ervan uit dat je 100 dagen lang gedurende tien minuten per dag aan je ademhaling moet werken om te ‘genezen’ van je foute gewoonte. Drie maanden is de termijn die een volwassen mens nodig heeft om een bepaald gedrag aan of af te leren, ongeacht welk gedrag. Enige discipline is dus wel noodzakelijk. Moeilijk is de buikademhaling gelukkig niet. Koen de Jong, co-auteur van het boek

foto: S-magazine

gezondheid

gezondheid ‘Verademing’, raadt mensen aan om ’s avonds voor het slapengaan aan hun ademhaling te werken, omdat ze dan over het algemeen meer ontspannen zijn dan overdag. Een goede oefening: inademen door je neus, uitademen door je neus en daarna een korte pauze inlassen tot je opnieuw de behoefte voelt om in te ademen. De traditionele Indiase geneeswijze Ayurveda schrijft de wisselende neusgatademhaling voor als remedie tegen stress. Afwisselend ademhalen door de neusgaten activeert beide hersenhelften, waardoor je een gevoel van diepe rust en vrede ervaart. Hoe dat concreet in zijn werk gaat? Je gaat zitten, je sluit met je duim je rechterneusgat af en ademt door je linkerneusgat langzaam en diep in, je houdt je adem zes seconden vast, drukt intussen je linkerneusgat dicht en ademt door je rechterneusgat langzaam uit. Deze wisselende neusgatademhaling moet je vier keer herhalen. Na afloop moet je nog vijf minuten blijven zitten, terwijl je rustig door je neus ademhaalt.

Een zittend bestaan Slecht ademen schaadt je gezondheid en is ook een symptoom van een ongezond leven. Als je niet aan lichaamsbeweging doet en je dagen al zittend vult, heeft je lichaam niet de kans om voldoende verse zuurstof binnen te krijgen. Je longen worden ook niet meer gestimuleerd om diep adem te halen. Al zittend gebruik je slechts tien procent van je totale longcapaciteit. Dat kan niet zonder gevolgen blijven: de afvalstoffen in je lichaam worden trager afgevoerd, je hersenfunctie gaat achteruit en je krijgt concentratieproblemen. Je hersencellen hebben een overvloedige toevoer van zuurstof nodig, dus goed ademen is echt wel van levensbelang.

De juiste muziek Ook kleine aanpassingen kunnen een groot verschil maken. Zo kan je ademhaling worden verstoord door … je muziekkeuze. Volgens een Brits onderzoek luister je tijdens het eten liefst niet naar luide en opwindende muziek, omdat je dan de neiging hebt om overhaast te slikken en onrustig te gaan ademen. Wil je aan tafel toch graag een streepje muziek op de achtergrond, dan kies je best voor zachte en rustige muziek. Genieten met mate, heet dat dan.

De schone slapers

in de ds op weg naar huis on av ’s : ijd rt de kin ter n h nog uit zij ama of papa? Of be m or do n de Wie herinnert het zic or w en stieen naar bed gedrag t je het hele gebeuren da zo , nt be wagen in slaap vallen n lle va ge ngen op de auto in slaap den, je hoofd laten ha or w d nog: veinzen dat je in til ge je zit to au n? Uit het moeten omklekem bewust kan beleve papa, in bed gelegd worden zonder je te s altijd a of letje spelen, overigen el sp ap sla de schouder van mam t he ) (6 pen, Roos (7) en Finn eet dat ze niet echt sla w Ik n. de den … Elke keer als or w n ve ze e plots zelf terug . met succes, voel ik m t ik er zelf van geniet da om e ed M t. no ge maar ik gun hen het bonze kinderen jaren he e w e ho er ov ig ld hu ing me wel een beetje sc afgaande waarschuw or vo er Ondertussen voel ik nd zo h zic s oo angs keerde R klaas? Ik probeerde er nt Si t aa st be , pa ben voorgelogen. Onl pa ar mij: zeg heel eerlijk, niet. Ik moest toegeven dat wij plots in volle ernst na lijk ur Tot maar dat lukt natu n, de en w te aus hebben gekocht. af de g ca aa en de vr ld vu ge en t het en met snoep hebb jzonder, want ze heef bi zo et al die tijd haar scho ni ijk nl ge ei g belofte om ze die onthullin nder moeite aan haar zo mijn verbazing vond h zic t ud ho en d r over geha heeft ze ook de waarn de le ge en ek er sindsdien niet mee w e el sof n haar broertje. Enk ntje van vergeving, al ee er as w ik niets te verklappen aa bl r aa H s, dat fee achterhaald. gelogen, papa. Althan bt he e heid achter de tanden m n ge te je t el mooi, is niet zo erg da okjes en fabels zijn he ro ze wilde zeggen: het Sp n. ze le ge nen bb ogen te he en, want ik krijg er ja ud ho il w d an hoop ik toch in haar st in lf d, wat maal zeker of ik ze ze op school ook over go n re de kin maar ik ben niet hele de n re le ctief te ing van. Gelukkig en in een juister perspe al rh ve dorie gewetenswroeg e ch tis as nt fa al die andere me in staat stelt om plaatsen. arstijl nogal drastisch van ha nn Fi t da kt er m ge e en r zal hebben op genomen van zijn wild id he sc De aandachtige kijke af e w en bb he jn in het hart e mannen. Voor alle rig ha rt ko n va r veranderd is. Met pi ge le t et Hij behoort nu tot he e in de familie die ni ig en de at w guitige lange krullen. zo as w ij erd hij ar zeer blij om. H h voor. Op school w zic er j duidelijkheid: hij is da hi de am ha sc edste dat tooi, maar zelf het liefste en het wre n ne dol was op zijn haar to ze , en er nd Ki ngesproken. weleens als meisje aa g n die van ons zijn no in de mens schuilt. E puberteit … niet eens toe aan hun Bart Vandormael Nieuwe vader ordpress.com http://nieuwevader.w

Bart Vandormael mei 2014 / S-magazine •

13

gezondheid

Het leven zoals het is Deze rubriek belicht de medische en ethische aspecten van het werk van een specialist(e) in het ziekenhuis. Informatie over de terugbetaling van de medische ingrepen en status van de specialist krijg je bij je ziekenfonds.

de autismespecialist Wordt autisme een kwaal van de moderne tijd of wordt de aandoening gewoon vroeger opgespoord dan 20 jaar geleden? Kan de stoornis worden genezen of moet ze gewoon beter worden begrepen? “We zetten een grote stap vooruit als we niet enkel oog hebben voor de tekortkomingen van de personen met autisme, maar ook voor hun talenten.” Klinisch psycholoog en hoogleraar Herbert Roeyers, verbonden aan de Universiteit Gent, leidt ons rond in de onbekende en fascinerende wereld van de autismespectrumstoornissen.


Autisme bestaat nog maar 100 jaar. Of beter: de ontwikkelingsstoornis wordt pas sinds 100 jaar als dusdanig erkend en herkend. Het was de Zwitserse psychiater Eugen Bleuler die in 1911 voor het eerst melding maakte van de term autisme, al zag hij dit ten onrechte als een symptoom van schizofrenie. De Amerikaanse kinderpsychiater Leo Kanner kwam pas in 1943 tot een correcte syndroombeschrijving. Tot op heden blijven er echter evenveel vragen als antwoorden. “We zijn het eens over de basiskenmerken van een autismespectrumstoornis, maar er zijn veel paden die tot de stoornis kunnen leiden,” aldus Herbert Roeyers, een autoriteit in het onderzoek naar autisme. “Wat alle personen gemeen hebben, is dat ze beperkingen hebben in de sociale communicatie, moeite hebben met het ontwikkelen en onderhouden van relaties, zich moeilijk kunnen inleven in anderen

en een repetitief patroon vertonen van stereotiepe gedragingen en interesses. Die kenmerken vormen samen de autismespectrumstoornis.” Naar aanleiding van de Wereld Autisme Dag begin april opperde iemand op tv dat zes op de tien mensen aan een vorm van autisme lijdt. Lichtjes overdreven? Herbert Roeyers: “Ja, dat was een vergissing. Het moet gaan om 0,6 procent, zes op de 1000 mensen. Sommige studies gewagen van één procent. De waarheid ligt waarschijnlijk ergens in het midden. Opvallend is wel dat er drie tot vier keer meer mannen dan vrouwen zijn met autisme. Een precieze verklaring hebben we daar nog niet voor. We stellen vast dat ook andere stoornissen, zoals ADHD en het syndroom van Tourette, vaker voorkomen bij mannen dan bij vrouwen.” Komt autisme vaker voor dan pakweg 20

jaar geleden? Of gebeurt hetzelfde als met ADHD: sinds de aandoening een naam heeft gekregen, meent iedereen ze te zien. Herbert Roeyers: “De stoornis wordt beter opgespoord en herkend dan vroeger. Dat zorgt voor een stijging van de cijfers, zonder dat er noodzakelijkerwijs ook werkelijk meer gevallen van autisme zijn. Los daarvan vermoed ik dat sommige kinderen ten onrechte de diagnose autisme krijgen, omdat de artsen er eigenlijk geen raad mee weten. Als kinderen het label autisme krijgen opgeplakt, hebben ze in ieder geval toegang tot hulpverlening, terwijl ze anders misschien in de kou blijven staan. De diagnose autisme vereist een voorafgaand multidisciplinair onderzoek. Ik stel vast dat een dergelijk onderzoek niet altijd wordt uitgevoerd.” ‘Rain Man’, met Dustin Hoffman, betekende voor velen onder ons de eerste

foto's: F. Naudts en S-magazine

gezondheid

~

Bij autisme is er sprake van zogenaamde connectiviteitsproblemen, problemen met de

verbindingen tussen hersengebieden die vrij ver van elkaar liggen. Autisme komt drie tot vier keer vaker voor bij jongens dan bij meisjes.

kennismaking met autisme. Geeft die film een realistisch beeld weer? Herbert Roeyers: “De film toont één type van autisme. Dat is op zich niet verkeerd, maar wekt wel de indruk dat alle personen aan dat ene beeld beantwoorden. Wat dus niet klopt. Het personage van ‘Rain Man’ heeft een verstandelijke beperking, maar is heel sterk in hoofdrekenen. Dat terwijl veel mensen met autisme geen verstandelijke beperking hebben en niet over een dergelijke piekvaardigheid beschikken. ‘Rain Man’ heeft goed werk verricht in de zin dat de film autisme naambekendheid heeft gegeven. Het is echter nuttig dat we de verschillende types leren kennen en herkennen. De film ‘Ben X’ en de serie ‘Marsman’, die nu op tv te zien is, tonen een heel ander beeld van autisme.” Wat zijn de oorzaken van de stoornis? Herbert Roeyers: “Tja, als we dat wisten, zouden we zeker de Nobelprijs winnen. Er zijn nog veel vragen waarop we het antwoord niet kennen. Autisme is het gevolg van een complexe interactie tussen genetische factoren en omgevingsfactoren. Bij de genetische aanleg zijn zoveel genen betrokken dat we er nog niet in geslaagd zijn om de link met defecten in de hersenen precies te kunnen

aanduiden. Een autismespectrumstoornis wordt veroorzaakt door foutjes in verschillende mogelijke genen, waardoor ze zich ook op verschillende manieren kan ontwikkelen. Genetische aanleg biedt hoe dan ook geen sluitende verklaring voor autisme. Er zijn omgevingsfactoren die de stoornis kunnen uitlokken. Jammer genoeg hebben we nog niet achterhaald welke die omgevingsfactoren zijn. We hebben vermoedens en hypothesen, maar geen bewijzen. We denken dat onder meer toxische stoffen, infecties tijdens de zwangerschap, vroeggeboorte, de leeftijd van de ouders, het gebruik van geneesmiddelen en drugs en blootstelling aan zware metalen risicofactoren zijn bij wie genetisch kwetsbaar is, maar we kunnen dat tot op heden niet hard maken.” Een recente studie in de Verenigde Staten legt een verband tussen uitlaatgassen van auto’s en autisme. Zwangere vrouwen die in gebieden wonen met een hoge luchtvervuiling, zouden 50 procent meer kans hebben op een kind met een autismestoornis. Herbert Roeyers: “Die studie gaat een beetje kort door de bocht, vrees ik. Zoals gezegd zouden toxische stoffen en dus ook luchtvervuiling

mogelijk autisme kunnen uitlokken bij wie genetisch kwetsbaar is, maar zekerheid hebben we daar niet over.”

Hoe vroeger we kunnen ingrijpen, hoe meer kans we hebben om de atypische processen in de hersenen te normaliseren en hoe beter het kind zich zal ontwikkelen.

Hoe kan autisme behandeld worden? Herbert Roeyers: “We kunnen de stoornis vooralsnog niet genezen. Dat neemt niet weg dat we er alle belang bij hebben om zo vroeg mogelijk de juiste diagnose te stellen. Dat laat ons immers toe om de gedragsontwikkeling optimaal bij te sturen, met behulp van vrij intensieve behandelingen. Hoe vroeger we kunnen ingrijpen, hoe meer kans we hebben om de atypische processen in de hersenen te normaliseren en hoe beter het kind zich zal ontwikkelen. We verliezen gigantisch veel tijd als we de diagnose pas kunnen stellen als het kind zes of zeven is. Al die tijd zijn er ontwikkelingen in de hersenen opgetreden die we nog moeilijk kunnen rechttrekken. Bovendien ontstaan er in tussentijd allerlei secundaire problemen: als je een taalachterstand hebt, heb je door de band genomen minder contact met je leeftijdsgenoten, word je makkelijk uitgestoten, krijg je een schoolachterstand … Zo ontstaat een cascade aan problemen die misschien wel voorkomen hadden kunnen worden. Een vroege diagnose is ook belangrijk voor de ouders. Zij krijgen een antwoord


15

gezondheid

Helpen we mensen met autisme door meer begrip te tonen voor hun stoornis? Herbert Roeyers: “Zeer zeker. Een kleine meerderheid van de mensen met autisme is normaal begaafd. We moeten niet enkel oog hebben voor hun tekortkomingen, maar ook voor hun talenten. Hun hersenen functioneren anders dan die van ons, wat hen problemen oplevert in de sociale omgang, maar ze zijn over het algemeen zeer nauwgezet en kunnen heel goed analytisch denken. Een beter begrip voor hun stoornis zou hen dus zeker helpen om zich te kunnen integreren in onze maatschappij. Een frappant voorbeeld: de Duitse softwarefirma SAP heeft een poos geleden een jobadvertentie gepubliceerd waarin ze enkel mensen met een autismespectrumstoornis uitnodigt voor een sollicitatiegesprek. Een voorbeeld voor andere werkgevers!” Volgens de Hoge Gezondheidsraad schiet de hulpverlening voor mensen met autisme schromelijk tekort. Waar wringt het schoentje? Herbert Roeyers: “Gezinnen met een kind met autisme die hulpverlening zoeken, komen vaak op lange wachtlijsten te staan. Dat is onaanvaardbaar. Elke dag die we zo verliezen is een dag teveel. Daar komt bij dat de hulpverlening een onoverzichtelijk kluwen is, waar een kat haar jongen niet in terugvindt. Bepaalde delen van de hulpverlening worden aangeboden door diensten op federaal niveau, andere zijn dan weer geregeld op Vlaams niveau. Zonder centrale coördinatie. Met als gevolg dat ouders helemaal zelf hun weg moeten zoeken. Dat zou niet mogen zijn. Bovendien hebben we geen zicht op welke hulpverlening patiënten krijgen, weten we niet waar ze naar school gaan … We weten zelfs niet hoeveel mensen met autisme ons land precies telt, want er bestaat geen centraal register. Sommige centra en diensten leveren goed werk, voor andere is dat niet zo duidelijk, mede doordat ze niet worden geëvalueerd. Ik durf niet te garanderen dat overal wetenschappelijk verantwoorde behandelingsprogramma’s worden gebruikt. Kortom, er is nood aan een duidelijk plan van aanpak, met een goede en strikte opvolging.”


Hun hersenen functioneren anders dan die van ons, wat hen problemen oplevert in de sociale omgang, maar ze zijn over het algemeen zeer nauwgezet en kunnen heel goed analytisch denken.

foto: F. Naudts

op vragen als ‘waarom is mijn kind anders ?’ en leren dat het niet ligt aan een slechte opvoeding.”

Heeft u hoop op beterschap? Herbert Roeyers: “Ik heb vernomen dat minister van Volksgezondheid Laurette Onkelinx een speciaal plan voor de aanpak van autisme aan het ontwikkelen is, maar ik weet niet hoe ver het daarmee staat. Ik vraag me ook af hoeveel kans op slagen zo een federaal plan heeft op het moment dat een reeks bevoegdheden in verband met zorg van het federale niveau naar de gemeenschappen aan het verschuiven zijn. We gaat nog regelmatig aan de alarmbel moeten trekken, vrees ik.” Gebeurt er veel wetenschappelijk onderzoek naar autisme? Herbert Roeyers: “Ja, alleen niet genoeg. Autisme is zo een complexe materie, dat we onze inspanningen sterk zouden moeten opvoeren om snel vooruitgang te boeken. Begrijp me niet verkeerd: we hebben in de voorbije jaren wel degelijk belangrijke bevindingen gedaan. Vroeger waren we vooral op zoek naar één plaats in de hersenen om het defect te lokaliseren, vandaag weten we dat de stoornis zich niet op één plaats voordoet. Bij autisme is er sprake van zogenaamde connectiviteitsproblemen, problemen met de verbindingen tussen hersengebieden die vrij ver van elkaar liggen. We leggen bij wijze van spreken snelwegen aan tussen belangrijke hersengebieden om indrukken en waarnemingen snel te kunnen koppelen aan eerder opgedane kennis en aan onze taal. Wel, mensen met autisme moeten het stellen met een veldwegje. Ze verwerken informatie veel trager. Een tweede belangrijk gegeven is: we hebben ontdekt dat autisme niet noodzakelijk geassocieerd is met een verstandelijke beperking. Zoals ik al

zei: een meerderheid van de mensen met autisme is normaal begaafd.” Hoe kunnen ouders autisme herkennen bij hun kinderen? Herbert Roeyers: “Dat is moeilijk te zeggen, omdat er niet één duidelijk kenmerk is waarop ze zich moeten focussen. Nu, de meeste ouders voelen vaak wel aan wanneer er iets schort. Kinderen met autisme vertonen al in hun eerste of tweede levensjaar afwijkend gedrag: ze reageren niet op hun naam, ze bootsen hun ouders of anderen niet na, ze maken geen of vreemd oogcontact, hun taalontwikkeling komt traag op gang … Als ouders zich zorgen maken, moeten ze niet twijfelen om hun kind te laten onderzoeken. Het gebeurt al te vaak dat ouders zich laten sussen door familieleden die – met de beste bedoelingen – zeggen dat het allemaal wel in orde zal komen.” Een persoonlijke vraag om mee af te sluiten: waarom hebt u destijds beslist om u te specialiseren in autisme? Herbert Roeyers: “Tijdens mijn opleiding tot klinisch psycholoog had ik me verdiept in sociale interacties bij kinderen. In het kader van een onderzoeksproject kreeg ik vervolgens de keuze: me verder verdiepen in dat thema of me richten op de sociale interactie van kinderen met autisme. Er gebeurde destijds weinig onderzoek naar autisme, dus dat leek me een boeiende uitdaging. Tijdens mijn studies had ik daar niets over geleerd, maar sociale interacties lagen wel in mijn kennis- en interessegebied. Ik heb nog geen moment spijt gehad van mijn keuze.” Bart Vandormael

foto: S-magazine

webnanny

Scheiden

“Mama en papa gaan niet meer samen in één huis wonen.”

en jonge kinderen Een scheiding is zowel voor de volwassenen als voor de kinderen een moeilijke situatie. Er is wel een verschil: jonge kinderen hebben nood aan een stabiele en voorspelbare omgeving. Mama en papa gaan uit elkaar, en dat is een grote verandering. Kinderen kunnen op termijn echter perfect wennen aan deze nieuwe situatie.

Hoe reageert jouw kind? Het is moeilijk te voorspellen hoe jouw kind zal reageren op het nieuws. Elk kind is anders. Je kan best je aanpak afstemmen op hoe jouw kind reageert. Observeer je kind goed, luister naar wat je kind je vertelt. Let ook op het nonverbaal gedrag van je kind. Jonge kinderen kunnen zich al heel bewust zijn van bepaalde gevoelens. Praat met je kind. Het is perfect mogelijk om met je kind een gesprekje hierover te voeren, al gebruik je best woorden die je kind begrijpt. Het is mogelijk dat jouw kind geen behoefte heeft aan een gesprekje. Of er gewoonweg nog niet klaar voor is. Dat is niet erg. Zo weet je kind dat er bij jou ruimte en aandacht is voor zijn of haar gevoelens.

Hoe gaan kinderen om met een scheiding? De manier waarop de scheiding verloopt en waarop alles geregeld wordt, is heel belangrijk

in het verwerkingsproces van je kind. Natuurlijk vindt een kind het oneerlijk dat mama en papa niet bij elkaar blijven. Maar kinderen voelen zich beter wanneer er kan gepraat worden over de scheiding, als ze weten waarom hun ouders scheiden, als ze inspraak krijgen in afspraken en regelingen en vooral… als ze niet het onderwerp zijn van ruzies en scheldpartijen. Tracht duidelijkheid te brengen rond de mogelijke veranderingen. Veranderingen zijn immers vaak bedreigend en beangstigend…

Wat kan je zelf doen? Jullie kunnen een aantal dingen doen om dit wat gemakkelijker te laten verlopen. • Vertel het samen: er is geen schuldige, mama en papa hebben samen een beslissing genomen. • Geef een duidelijke uitleg. Kinderen zitten vaak met heel wat vragen. Soms zijn deze vragen voor hen heel logisch, maar hebben wij er als volwassenen nooit bij stilgestaan. • Geef aan wat je kind kan verwachten. Een scheiding brengt heel wat veranderingen met zich mee. Voor een kind zijn voorspelbaarheid en stabiliteit erg belangrijk: zorg ervoor dat je kind zich perfect de komende dagen en weken kan voorstellen. Daarom is het belangrijk dat er zo snel mogelijk (ook juridisch) afspraken worden gemaakt: bij wie verblijft het kind en hoe lang? Wie gaat waar wonen? • Niet alles verandert. Geef ook aan welke

dingen niet veranderen. “Je gaat nog steeds naar school, en je juf blijft dezelfde. Alleen, soms komt mama jou ophalen, en soms komt papa jou ophalen.” Zorg er ook voor dat je kind de dingen kan blijven doen die ze graag doet, zowel bij mama, als bij papa. • Geef je kind tijd om te wennen aan de nieuwe situatie. • Praat met je kind. Het is perfect mogelijk om met je kind een gesprekje hierover te voeren. • Vermijd conflicten, ze zijn altijd slecht, zeker voor kinderen. Wanneer er toch een conflict is, probeer het dan te voeren buitenshuis. Het is niet voldoende om in een andere ruimte te gaan: je kind voelt dat er iets mis is en zal proberen het gesprek mee te volgen.

Zeg luid en duidelijk ‘Het is niet jouw schuld’ Je kind mag niet denken dat hij of zij de oorzaak is van dit alles. Nochtans komt deze gedachte wel heel vaak voor bij kinderen: ‘ik ben te stout geweest’, ‘ik heb niet goed geluisterd’, ‘ik ben niet lief genoeg geweest’, … Zeg dus zeker luid en duidelijk tegen je kind: “het is niet jouw schuld” ! Julie Minnaert

Webnanny geeft opvoedingsadvies Alles voor je baby, peuter en kleuter vind je in de rubriek 'opvoeding' op www.devoorzorg.be en www.bondmoyson.be. Vind je daar niet wat je zoekt? Stel dan gratis jouw opvoedingsvraag en krijg advies via e-mail.


25

gezondheid

Ouderenzorg. Onze zorg.

Samen voor een sterk ouderenbeleid in Vlaanderen Door de staatshervorming wordt Vlaanderen binnenkort bevoegd voor de ouderenzorg. Het krijgt daarmee de nodige kaarten in handen om een gepast ouderenzorgbeleid uit te tekenen dat tegemoetkomt aan een belangrijke uitdaging van de 21ste eeuw: de vergrijzing van de bevolking. Als Socialistische Mutualiteiten zetten wij ons af van het doemdenken. We zijn ervan overtuigd dat Vlaanderen perfect in staat is om een toegankelijke, betaalbare en kwaliteitsvolle ouderenzorg te garanderen voor elke oudere en dit aan een betaalbare kost voor de maatschappij. Alles hangt echter af van de keuzes die de volgende Vlaamse regering zal maken.

Ook ik ga voor alle vijf Om Vlaanderen aan te sporen radicaal te kiezen voor een solidaire en warme ouderenzorg, voeren we de campagne “Ook ik ga voor alle vijf ”. De vijf staat voor de vijf voorstellen van de Socialistische Mutualiteiten, samengevat als: 1. Elke oudere heeft recht op menselijke en kwaliteitsvolle zorg. 2. De zorg voor onze ouderen betalen we samen. Solidair. 3. Elke oudere moet de zorg kunnen krijgen die hem of haar past. Thuis of elders. Zonder wachtlijst. 4. We schuiven ouderen niet aan de kant. 5. Ouderen verdienen een warme begeleiding op maat. De voorbije maanden staken massa’s ouderen de vijf vingers op om onze standpunten te steunen, maar ook het jong geweld heeft duidelijk een warm hart voor onze visie. Bekijk al het fotomateriaal op www.facebook. com/allevijf.


Daarnaast reikte algemeen secretaris Paul Callewaert de verschillende partijvoorzitters de hand en overhandigde hij hen onze visie. Maar daarmee houdt het niet op. Ook de komende maanden en jaren zullen wij ons actief blijven inzetten om de realisatie van een solidair en sterk Vlaams ouderenzorgbeleid mee te garanderen. Hier volgt een bespreking van onze voorstellen en de uitdagingen waarop ze een antwoord bieden.

1. ELKE OUDERE HEEFT RECHT OP MENSELIJKE EN KWALITEITSVOLLE ZORG Een toegankelijke, betaalbare en kwaliteitsvolle zorg is een basisrecht. In de ouderenzorg is dit recht echter niet volledig gerealiseerd: denk aan een gemiddelde wachttijd van 7,5 maanden voor opname in een rusthuis, een gemiddelde factuur van 1500 euro terwijl een gemiddeld pensioen minder dan 1300 euro bedraagt, of nog de regelmatige berichten in de media over wanpraktijken in de woonzorg. En de uitdagingen zullen alleen maar toenemen. Zo zal door de vergrijzing het aantal 80-plussers de komende

40 jaar meer dan verdubbelen, met een piek in de periode 2030-2040 wanneer de generatie van de babyboomers een hoge leeftijd bereikt. Dit zal hoe dan ook meer zorgbehoefte en dus een hogere factuur met zich meebrengen, los van de staatshervorming.

De Socialistische Mutualiteiten stellen voor Elke oudere heeft recht op menselijke en kwaliteitsvolle zorg. Ouderen hebben recht op de beste zorgen. Dat staat voor ons buiten kijf. Wij gaan voluit voor menselijke, betaalbare en kwaliteitsvolle ouderenzorg. Voor iedereen. Allemaal. Zonder onderscheid. Het is met het oog op de realisatie van dit basisrecht dat we onze voorstellen inzake organisatie en financiering hebben uitgewerkt.

2. DE ZORG VOOR ONZE OUDEREN BETALEN WE SAMEN. SOLIDAIR In een snel vergrijzend Vlaanderen zullen de komende jaren aanzienlijk meer middelen nodig zijn om de noden inzake ouderenzorg te

gezondheid

De vraag is tweeledig: • Is Vlaanderen bereid extra budget vrij te maken of zal het inbinden op de betaalbaarheid van de woonzorg? Ondanks dat het pensioen nu al ontoereikend is om de rusthuisfactuur te bekostigen. Wil Vlaanderen dit dan uitbesteden aan de private verzekeringssector? Goed wetende dat hun businessmodel bestaat uit het uitsluiten van de duurste risico’s en geen rekening houdt met de draagkracht van eenieder - goed wetende dat ze 15 procent van de premies besteden aan vaste kosten terwijl de verplichte ziekteverzekering het met drie keer minder doet. • Is Vlaanderen bereid deze extra

middelen solidair te innen? Of kiest het voor de ‘iedereen evenveel – en zo niet geen zorg’-aanpak?

De Socialistische Mutualiteiten stellen voor Hoe financieren we dat? Samen. Wij geloven in solidariteit tussen arm en rijk, jong en oud, gezond en ziek. Gelukkig oud worden met de juiste zorg mag geen privilege zijn. Daarom moet Vlaanderen solidair durven investeren in de ouderenzorg. Iedereen draagt bij, maar de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten. Om voldoende middelen te verzamelen, stellen we een getrapte aanpak voor, waarbij in de eerste plaats de overgehevelde middelen integraal worden toegekend aan de respectievelijke bevoegdheden. Ten tweede wordt er geput uit solidaire en collectieve middelen geïnd op een zo breed mogelijke inkomensbasis. De toegenomen fiscale autonomie van Vlaanderen biedt hiervoor mogelijkheden, alsook de strijd tegen fiscale fraude als nog belastingen op kapitaal. Ten derde kan overwogen worden de premie van de zorgverzekering te verhogen, mits

inkomensafhankelijk en beperkt. Deze middelen moeten integraal worden ingezet om de zorgkosten en de kosten die voortvloeien uit de zorg, zoals poetsen, het bereiden van maaltijden of nog woningaanpassing te dekken. En dit onafhankelijk van het feit of de zorg thuis, in een woonzorgcentrum, een assistentiewoning, of een aangepaste groepswoning gebeurt. Met andere woorden, onafhankelijk van de setting. De oudere betaalt een eigen beperkte bijdrage waarop een maximumfactuur van kracht is. Daarnaast staat de oudere zelf in voor de woon- en leefkosten zoals huur, voeding of kleding, opnieuw onafhankelijk van de setting. Om de toegankelijkheid te garanderen zijn er sociale correcties van kracht.

3. ELKE OUDERE MOET DE ZORG KUNNEN KRIJGEN DIE HEM PAST. THUIS OF ELDERS. ZONDER WACHTLIJST. Eerder zagen we al dat in de residentiële ouderenzorg wachtlijsten legio zijn. In de gezinszorg leidt strikte urencontingentering tot suboptimale situaties. Tussenoplossingen zoals dagen nachtopvang, kortverblijf, herstelcentra of nog aangepaste woonvormen, blijven zowel weinig uitgebouwd als weinig bekend. Tot


ledigen. De voorziene dotaties zullen hiervoor bovendien onvoldoende zijn. Onze simulaties tonen aan dat tegen 2025 extra financiering van ongeveer 1,5 miljard euro of 314euro per Vlaming ouder dan 26 jaar nodig is, voor de rusthuissector alleen. Toch geen onaanzienlijk bedrag. Voor het geheel van de ouderenzorg komen we uit op een minimaal groeipad van jaarlijks 3,2 procent bovenop de inflatie tot 2060. Bij onvoldoende collectieve financiering komt de betaalbaarheid en de toegankelijkheid van de woonzorg serieus onder druk en afhankelijk van de portemonnee of het al of niet hebben van een extra verzekering.


27

gezondheid slot is er nog te weinig samenwerking en informatie-uitwisseling tussen zorgverstrekkers die instaan voor eenzelfde patiënt.

De Socialistische Mutualiteiten stellen voor Het zorgaanbod moet tegemoetkomen aan de noden van ouderen. De ene oudere wil thuis blijven wonen, de andere verkiest een woonzorgcentrum. Sommigen kunnen een beroep doen op mantelzorgers, anderen niet. Elke zorgvraag is anders. Daarom moet Vlaanderen investeren in een passend aanbod en in kwaliteitsvolle jobs. Want wachtlijsten horen niet thuis in de ouderenzorg, evenmin als winstbejag. Ouderenzorg is geen koopwaar.


In de eerste plaats dient Vlaanderen in te zetten op de verdere uitbouw van een gevarieerd en voldoende groot aanbod. Goede zorg kan immers niet zonder zorggarantie. Er moeten keuzemogelijkheden worden ingebouwd tussen zorg thuis of zorg residentieel. Daarnaast stellen we een aangepaste organisatie van de zorg voor, waarbij het geheel van de ouderenzorg volgens dezelfde principes wordt georganiseerd en waarbij vertrokken wordt vanuit de oudere en diens (zorg)behoeften. Wat is de graad zorgbehoevendheid? Hoe is de toestand van de woning? Kan


hij op de steun rekenen van eventuele mantelzorgers? Wat is voor hem belangrijk in het leven? Op basis van al deze elementen maakt de oudere of diens omgeving met de hulp van een zorgcoach een zorgplan op waarbij ze samen bekijken wat voor hem de beste oplossing is: zorg thuis, in een zorginstelling, een mengvorm… Om de toegankelijkheid en de kwaliteit te garanderen, roepen we op tot collectieve prijszetting, normering en kwaliteitstoezicht, van toepassing op alle zorgverstrekkers.

4. WE SCHUIVEN OUDEREN NIET AAN DE KANT De sleutels tot een betaalbare, toegankelijke en kwaliteitsvolle ouderenzorg liggen in belangrijke mate in sectoren buiten de zorg, zoals het woonbeleid, welzijn, preventie, het arbeidsmarkt- of nog het innovatiebeleid. Goede zorg alleen is dus onvoldoende.

De Socialistische Mutualiteiten stellen voor

kunnen we mensen zo lang mogelijk zelfstandig laten wonen. Vanuit ruimtelijke ordening kan een leeftijdsvriendelijke en toegankelijke woonomgeving worden geschapen.

5. OUDEREN VERDIENEN EEN WARME BEGELEIDING OP MAAT In het huidige Vlaanderen is er slechts een uitgeholde rol voor het middenveld en een zeer versnipperd advieslandschap. De vraag is welk model Vlaanderen zal kiezen voor zijn gezondheidszorg.

De Socialistische Mutualiteiten stellen voor Ouderen verdienen een warme begeleiding op maat. Ze hebben recht op een luisterend oor, een helpende hand, een warm hart. We gaan voor een ouderenzorg gedragen door mensen en sociale organisaties.

We schuiven ouderen niet aan de kant. Ouderen maken deel uit van onze samenleving. Ze hebben hun eigen mogelijkheden en kwetsbaarheden. Net als jij en ik. Goede zorg is belangrijk, maar onvoldoende. Wij pleiten voor aangepaste woningen, psychosociale ondersteuning, bestrijding van eenzaamheid, … Wij vinden dat ouderen, ongeacht waar ze verblijven, recht hebben respect voor hun keuze bij levenseindebeslissingen.

Wij roepen Vlaanderen op tot de invoering een participatief beleid, met overleg dat ertoe doet en dat objectieven omzet in resultaten, met een coherente taakverdeling tussen de politieke overheid en het middenveld. Aldus ontstaat een draagvlak en wordt de tijd die men investeert in overleg teruggewonnen bij de uitvoering. We pleiten voor een geëngageerde samenleving die niet kil bestuurd wordt, maar warm gedragen door mensen en sociale organisaties, waaronder ook de ziekenfondsen.

We pleiten ervoor om maximaal werk te maken van een integraal ouderenbeleid. Een paar voorbeelden: • Het verenigingsleven speelt een belangrijke rol in de bestrijding van sociaal isolement en eenzaamheid bij ouderen; • Vanuit preventie en gezondheidsbevordering kan ervoor gezorgd worden dat langer leven gepaard gaat met meer gezonde jaren, door mensen aan het bewegen te krijgen, gezonde voeding te promoten, de luchtvervuiling tegen te gaan. Onder preventie verstaan we ook mensen aan te zetten zich goed voor te bereiden op hun oude dag. • Via een aangepast woonbeleid

Uit de enquête van Mark Elchardus blijkt dat de ziekenfondsen een breed vertrouwen genieten bij de bevolking. Het bestaan van de mutualiteit als instelling wordt niet in vraag gesteld: zowat 90 procent van de Vlamingen is van oordeel dat zij de meest geschikte instelling is om de haar toevertrouwde kerntaken te vervullen. Verwaarloosbaar kleine groepen (4,8 %) zijn van oordeel dat die taken beter aan de overheid of aan de privésector kunnen worden toevertrouwd. Ook als patiëntenverdediger wordt de mutualiteit hoog ingeschat: 81 procent van de Vlamingen stelt dat er nood is aan sterke ziekenfondsen om de belangen van de patiënt te behartigen. Katrien Vervoort

sociale info

KliniPlan en KliniPlanPlus, hospitalisatieverzekeringen op jouw maat Als je weet dat elk jaar 1 op 3 gezinnen in België te maken krijgt met een opname in het ziekenhuis, dan is het hebben van een hospitalisatieverzekering allesbehalve een overbodige luxe. Zelfs met een goed sociaal zekerheidssysteem kost een ziekenhuisopname altijd geld. De opleg voor het verblijf, de geneesmiddelen, de erelonen van de artsen, het zijn stuk voor stuk kosten die hoog kunnen oplopen.

De VoorZorg Antwerpen

Kijk en vergelijk

Bond Moyson Oost-Vlaanderen

In Vlaanderen bestaan er veel verschillende hospitalisatiepolissen. Het loont de moeite om de verschillende prijzen en waarborgen te vergelijken. Stel je vooraf een aantal vragen : “Heb je alle waarborgen die in de polis staan wel nodig?”, “Wat is de prijs die je nu en later zult betalen?”, “Zijn er belangrijke franchises of beperkingen?”, “Hoeveel kost de hospitalisatieverzekering van mijn ex-werkgever mij wanneer ik vertrek?” Op die manier vermijd je dure premies.

Lage tarieven voor de oudere leeftijdsgroep (KliniPlan en KliniPlanPlus)* Vanaf 1 mei gelden er geen leeftijdsgrenzen meer voor aansluiting bij KliniPlan en KliniPlanPlus. Zelfs al ben je ouder dan 65 jaar. Voor deze oudere leeftijdsgroep zijn er nieuwe, aantrekkelijke tarieven opgesteld die de moeite lonen om te vergelijken met andere polissen.

Persoonlijke service, onze troef

Word je binnenkort gehospitaliseerd, schat dan vooraf goed in wat je mag verwachten. Informeer voor je opname welke tarieven het ziekenhuis hanteert of welke supplementen worden aangerekend. Of spring gerust binnen in één van onze kantoren, we kunnen je hierbij helpen. Bij ons kan je je niet enkel voordelig verzekeren maar kan je ook rekenen op een persoonlijke service.

Wie meer informatie wenst over KliniPlan of KliniPlanPlus of een vraag heeft over de tarieven, kan binnenlopen bij één van onze kantoren. Op www.socmut.be vind je de uitgebreide brochure over de waarborgen en de tarieven van KliniPlan en KliniPlanPlus. Je kan ook gerust bellen of mailen.

Tel.: 015 28 04 25 [email protected]

De Voorzorg Limburg

Tel.:011 24 99 11 [email protected] Tel.: 09 333 58 34 [email protected]

Bond Moyson West-Vlaanderen Tel.: 056 230 230 (optie ‘1) [email protected]

Jaartarieven 2014 voor personen die pas vanaf 66 jaar instappen bij KliniPlan of KliniPlanPlus en geen gelijkaardige mutualistische verzekering hebben KliniPlan

KliniPlanPlus

66 tot en met 70 jaar

€ 294,00

€ 996,00

Ouder dan 70 jaar

€ 435,00

€ 996,00

Een hospitalisatieverzekering op jouw maat De waarborgen van KliniPlan en KliniPlanPlus zijn gebaseerd op het aanrekengedrag van een doorsnee ziekenhuis in Vlaanderen en de terugbetalingen uit de ziekteverzekering. Kies daarom één van onze hospitalisatieproducten dat het best bij jou past.

KliniPlan, dat is:

KliniPlanPlus, dat is:

• E en prijs/kwaliteit product voor een doorsnee ziekenhuis •G een franchise bij verblijf in meerpersoonskamer • E en tegemoetkoming van max. 51,83 euro per dag voor kamersupplementen • E en tegemoetkoming tot 15.550,25 euro per jaar en per verzekerde

• Een duurder product met extra’s en hogere tegemoetkomingen • Geen franchise bij verblijf in éénpersoonskamer • Volledige terugbetaling van kamersupplementen • Een tegemoetkoming tot 51.834,16 euro per jaar en per verzekerde

* De hospitalisatieverzekeringen KliniPlan en KliniPlanPlus worden aangeboden door de VMOB SOHO, SintJansstraat 32-38, 1000 Brussel. De VMOB SOHO is door de CDZ toegelaten onder nr. 350/01 om de tak 2 “ziekte” te beoefenen. De ziekenfondsen zijn erkend als verzekeringsagenten voor de VMOB SOHO.


29

“Mensen maken het verschil, meer dan ooit” Sofie Meerschaut Waar de personeelsdienst vroeger instond voor het bijhouden van de werkfiches en berekenen van het loon van de medewerkers, is hij nu uitgegroeid tot een sleuteldepartement van elk bedrijf. Dat is ook zo in het geval van de socialistische mutualiteiten die verspreid over de vijf Vlaamse provincies - bijna 8.000 mensen met zeer diverse competenties en in de meest uiteenlopende functies tewerkstellen. De leiding van het departement Human Resources is in handen van Sofie Meerschaut (1970) die aan de VUB afstudeerde als licentiate klinische psychologie en sinds 1995 werkzaam is op de hoofdzetel van de socialistische mutualiteiten in Brussel. Zij klom snel op van psychologe bij de dienst Vorming & Selectie tot HR-directeur.

Vroeg uit en laat in bed en tussendoor flexibel zijn “De combinatie van een voltijdse job en de verantwoordelijkheid voor een gezin met twee jonge kinderen is zowel krachten- als zenuwslopend. Enerzijds wil ik mij 100 procent inzetten voor mijn job maar anderzijds wil en moet ik ook rekening houden met wat er zich op het thuisfront afspeelt, welke verwachtingen mijn man en twee kinderen koesteren. Vroeg uit en laat in bed én tussendoor flexibel proberen te zijn, dat is mijn remedie. Voor mezelf blijft er weinig tijd over, maar ik krijg gelukkig veel terug, zowel van mijn werk als van mijn gezin. Je hoort mij niet klagen.” Aan het woord is Sofie Meerschaut, ooit een van de jongste


HR-managers van het land. Na de geboorte van haar tweede kindje zette zij bewust een stap terug in de hiërarchie van het departement maar sinds enkele jaren heeft zij de functie van HR-directeur opnieuw opgenomen. “De kinderen zijn de ondertussen de pampers ontgroeid en zijn zelfredzaam geworden. Bovendien krijg ik veel hulp van mijn papa en schoonouders.”

Ik ben blij dat ik deze kans heb gekregen Sofie Meerschaut: “Toen wij aan kinderen begonnen, werd het voor mij snel duidelijk dat de combinatie van moeder van twee kleine kindjes en een job als directeur mijn krachten te boven ging. Bovendien wilde ik ook echt van hen genieten. Ik ben met de directie gaan praten en samen hebben we een oplossing gevonden die erin bestond dat ik gedurende een aantal jaren deeltijds zou gaan werken als stafmedewerker. Ik ben blij dat ik deze kans heb gekregen. Een bedrijf dat medewerkers over een langere periode aan zich wil binden, moet proberen creatief om te gaan met dit soort situaties. Het creëert zo goodwill bij zijn medewerkers; uiteindelijk is hun engagement en inzet doorslaggevend voor het succes van het bedrijf. Het klinkt als een cliché, maar meer dan ooit maken mensen het verschil! We hebben vanzelfspre-

kend ook oog voor welzijn op het werk en voeren een leeftijdsbewust personeelsbeleid, dat zoveel mogelijk rekening houdt met de levensfase waarin een medewerker zich bevindt. Ik ben daar het beste voorbeeld van.”

Wij zijn een dienstverlenend bedrijf met een uitgestrekt werkterrein en maatschappelijke opdracht Ziekenfondsen zijn in het leven geroepen om – in opdracht van de overheid – een reeks welomschreven taken uit te voeren. Daarnaast vervullen zij een alom geachte rol van verdediger van de rechten en belangen van de patiënt. Zij overkoepelen ook tal van socioculturele organisaties die zich tot heel specifieke doelgroepen in de samenleving richten. Bovendien ontwikkelen zij tal van zorgen dienstverlenende activiteiten gaande van ziekenzorg aan huis tot het uitvoeren van klusjes of na-schoolonderricht. Sofie Meerschaut: “Als ziekenfonds bestrijken wij inderdaad een zeer ruim werkterrein, dat uiteenlopende competenties vereist van onze medewerkers. Dat gaat van poetsvrouwen en klusjesmannen over administratieve medewerkers,

Close Up

foto: U. Vandormael

belicht de opmerkelijke persoonlijkheid, de beroepsactiviteit of de sportieve prestaties van een lid van de Socialistische Mutualiteit.

verzorgenden en verpleegsters tot geneesheren, apothekers, onderzoekers en IT-specialisten. Het komt eropaan om de juiste man of vrouw op de juiste plaats in te zetten, hun bekwaamheden ten volle te benutten en ze de mogelijkheid te bieden zich verder te bekwamen en ontplooien. Aangezien de meeste medewerkers geregeld persoonlijk contact hebben met de leden, wordt van hen verwacht dat zij onze mutualistische boodschap uitdragen. Omgekeerd moeten zij ons informeren over de wensen en noden van de leden - om hierop snel en gepast te kunnen inspelen via extra voordelen en nieuwe vormen van dienstverlening of verbeteringen van de wetgeving. Als ziekenfonds zetelen wij in heel wat overlegorganen van de overheid en zitten wij aan tafel met zowel de patiëntenals artsenverenigingen. Via diverse communicatiekanalen proberen wij onze medewerkers te informeren over onze standpunten en over onze plaats binnen dat groter geheel. Zij worden ook intens betrokken bij de veranderingsprocessen binnen ons eigen bedrijf. De samenleving verandert in snel tempo, dus is het niet meer dan normaal dat wij als dienstverlenende organisatie daarop

inspelen en proberen proactief te reageren. Onze leden verlangen hoe langer hoe meer service op maat! Wij denken ook na over nieuwe en flexibele manieren van werken, telewerken is daar een voorbeeld van.”

Sommige politieke partijen willen de ziekenfondsen afschaffen Door de besparingsmaatregelen van de overheid hebben de socialistische mutualiteiten de voorbije jaren fors moeten snoeien in hun personeelsbestand. Komen na 25 mei de rechts-conservatieve partijen aan de macht, dan mogen we ons verwachten aan nog meer ingrijpende maatregelen. Enkele politieke partijen stellen zelfs voor om de ziekenfondsen af te schaffen. Sofie Meerschaut: “Ik houd mijn hart vast voor wat na 25 mei gaat gebeuren. Sommige politieke partijen dromen inderdaad luidop van een scenario waarbij de ambtenaren van de Vlaamse Gemeenschap de taken van de ziekenfondsmedewerkers overnemen, een andere denkpiste bestaat erin de ziekteverzekering te privatiseren en in handen te geven

“Wie betaalt na 25 mei mijn zorg- of ziekenhuisfactuur? Die vraag is plots heel actueel geworden.

van de privéverzekeraars. Wie betaalt straks mijn zorg- of ziekenhuisfactuur? Die vraag is plots heel actueel geworden. Daarom vind ik het belangrijk dat onze medewerkers de waarden van onze organisatie met zich meedragen. We proberen zoveel mogelijk te duiden wat die waarden voor onze dagelijkse werking betekenen, en trachten het waarom van bepaalde standpunten en beslissingen te linken aan die waarden.” Wat is het mooiste compliment dat je ooit te horen hebt gekregen? Sofie Meerschaut: “Op het einde van een proef- of stageperiode volgt traditioneel een evaluatiegesprek, en niet zelden mondt dat uit in een jobaanbod. Meer dan eens heb ik tijdens zo’n gesprek te horen gekregen… Sofie, ik werk hier graag. Welnu, dat is voor mij het mooiste compliment dat er bestaat.” Waar gaat de vakantiereis naartoe? Sofie Meerschaut: “Traditiegetrouw trekken we er met de tent op uit. De bestemming ligt nog niet vast, tenzij mijn man en kinderen mij een groot geheim verzwijgen. Ik ga ervan uit dat het nog alle kanten uit kan… Frankrijk, Italië, Spanje. Ik laat mij verrassen.” Urbain Vandormael mei 2014 / S-magazine •

31

eyecatcher Volgens Panoramio, de website van Google waar gebruikers kosteloos foto’s van mooie plekken kunnen uploaden en taggen, is het Guggemheim-museum in New York het meest gefotografeerde gebouw ter wereld. Hierna de top tien:

Te veel pijnstillers slecht voor hart, nieren en maag Het ongecontroleerde gebruik van bepaalde pijnstillers leidt tot hartproblemen, maag- en darmbloedingen en nierfalen. Dat blijkt uit een onderzoek van het Rotterdamse Erasmus MC. De onderzoekers wijzen expliciet naar medicijnen als Diclofenac, Ibuprofen en Naproxen die worden gebruikt tegen hoofd-, spieren gewrichtspijnen.

DOE MEE EN WIN! Zin in een weekendje aan zee of in de Ardennen? Waag je kans en wie weet val jij wel in de prijzen! Gedurende de hele maand mei kan je in heel wat loketten van je mutualiteit deelnemen aan de FOS-wedstrijd. FOS voert campagne voor Waardig Huishoudwerk Wereldwijd. Zoek het juiste antwoord op twee vragen over huishoudwerk, en deponeer je wedstrijdformulier in de box. Misschien kom jij wel als winnaar uit de bus! Info: www.neemdehandschoenop.be !

Reclame op radio minder storend dan op tv


New York, meest gefotografeerde trekpleister

1. Guggenheim-museum - New York 2. Spaande Trappen - Rome 3. Park Güell - Barcelona 4. Moulin Rouge - Parijs 5. Meisjestoren - Istanboel 6. Ponte dell’Accademia - Venetië 7. Hotel de Paris - Monaco 8. Piazza Michelangelo - Firenze 9. Caminito-straat - Buenos Aires 10. Sint-Stefanusbasiliek - Boedapest

Vlamingen blijken minder snel geneigd om van zender te veranderen tijdens reclameblokken als ze naar de radio luisteren in vergelijking met wanneer ze televisie kijken. 40 procent ziet geen reden om in dit geval van zender te veranderen, 30 procent wel. Dat komt omdat radioreclame minder langer duurt. Dat zegt tenminste het Instituut voor Mediastudies van de KU Leuven. 56 procent vindt wel dat er te veel radioreclame wordt uitgezonden, 42 procent ervaart radioreclame als ergerlijk.

Verlies geen 25% van je terugbetaling. Kies voor een geconventioneerde optieker. Heb je een bril nodig? Ons ziekenfonds biedt een terugbetaling voor je glazen en in sommige gevallen ook voor je montuur. Vanaf 15 april wordt de wettelijke terugbetaling verminderd met 25% wanneer je de bril koopt bij een niet-geconventioneerde optieker. Kies daarom steeds voor een geconventioneerde optieker. Zo verlies je geen 25% van je terugbetaling. Dit is immers geen klein bedrag. Hoe weet je of een optieker geconventioneerd is of niet? De eenvoudigste manier is door het gewoon te vragen aan je optieker. Of kom langs in één van onze kantoren. Onze medewerkers helpen je graag verder. Als je de naam van je optieker kent, kan je het ook opzoeken dankzij de opzoekingstool op onze website www.devoorzorg.be/opzoeken of www.bondmoyson.be/opzoeken


door Urbain Vandormael

33

miljoen huisartsenbezoeken in één jaar

In 2013 heeft het RIZIV zo’n 33 miljoen consultaties bij de huisarts geregistreerd, of 483.000 méér dan het jaar voordien. De stijging wordt verklaard door het zwaarste griepseizoen van de voorbije jaren, door de vergrijzing en de crisis: hoe slechter de economie, hoe voller de wachtkamer. Almaar meer mensen worden depressief, zijn minder weerbaar tegen ziekten en hebben nood aan een persoonlijk gesprek. Bovendien genieten huisartsen een groot vertrouwen van de bevolking, maar door het stijgend aantal raadplegingen kunnen de huisartsen minder tijd besteden aan elke patiënt. Over een periode van tien jaar is het aantal consultaties gestegen met 20 procent. De huisarts gaat ook weer vaker thuis bij de patiënt. Het aantal huisbezoeken steeg in één jaar met zo’n 200.000. Voor een ‘gewoon’ huisbezoek betaalt de patiënt 30 euro, voor een huisbezoek na 18 uur en in het weekend betaalt hij 48 euro. Die duurdere huisbezoeken zijn in 2013 overigens met een half miljoen afgenomen.

Gewoonte aanleren duurt 66 dagen Volgens gezondheidspsychloge Philippa Lally van de University College Londen duurt het 66 dagen om een gewoonte aan te leren. Zij liet een groep van 100 proefpersonen een nieuwe gewoonte uitkiezen die ze zichzelf in een periode van twaalf weken eigen wilde maken. Dat ging van gemakkelijke taken als ‘flessenwater drinken tijdens de lunch’ tot ’15 minuten joggen voor het avondeten’. Elke dag moesten de deelnemers rapporteren of ze in hun opzet waren geslaagd en in welke mate dat automatisch gebeurde. Aan de hand van die gegevens concludeerde de gezondheidspsychologe dat het gemiddeld 66 dagen duurt om een gewoonte aan te leren. Ze noteerde wel grote verschillen in tijdsduur - van 18 tot 254 dagen, afhankelijk van de taak, de persoon en omstandigheden.

Bestbetaalde specialisten Er is deining ontstaan over de hoogte van het inkomen van geneesherenspecialisten naar aanleiding een uitspraak hieromtrent van een neurochirurg die zich ontevreden toonde met een brutosalaris van 250.000 euro. Uit internationale vergelijkingen blijkt dat de Belgische artsen en geneesherenspecialisten geen buitensporig hoog inkomen genieten. Hierna volgt een overzicht van de bestbetaalde specialisten (brutoloon per jaar in euro, na afhoudingen ziekenhuis) 1. Nierspecialist 2. Klinisch bioloog 3. Hartchirurg 4. Radioloog 5. Radiotherapeut 6. Endocrinoloog 7. Intensivist 8. Oogarts 9. Neurochirurg 10. Revalidatiearts

415.000 344.757 321.345 298.465 256.240 255.014 249.701 248.220 246.534 234.172

Kinderen zijn barmhartig vanaf hun vijfde Vanaf hun vijfde beginnen kinderen mee te voelen met anderen. Dat blijkt uit nieuw Duits onderzoek. Een groep van drie- en vijfjarigen kreeg stickers die ze mochten delen met twee knuffelberen. De ‘rijke’ beer had al een boek vol stickers, terwijl de ‘arme’ beer het moest stellen met enkele prentjes. De kinderen mochten kiezen aan wie ze hun stickers zouden geven. Bij de vijfjarigen gaf het merendeel zijn stickers aan de arme beer, bij de driejarigen was er geen uitgesproken voorkeur. Het liefst van al hielden ze alle stickers voor zichzelf. Volgens Markus Paulus van de Ludwig-Maximilians Universiteit in München wijst de uitslag van de test erop dat elementaire van barmhartigheid zich ontwikkelen tussen het derde en vijfde levensjaar.


33

Het groene

weet wat

je eet

toverbolletje


Egypte, Iran, Afghanistan en Tibet. In Zwitserland zijn erwtenzaadjes gevonden van meer dan 5000 jaar oud, maar het heeft geduurd tot in de vijftiende eeuw voor onrijpe groene erwtjes in onze contreien op het menu stonden. In de periode voor de komst van de aardappel aten onze voorouders nagenoeg elke dag peulvruchten, met name bruine bonen en erwten. Doordat ze zich goed hebben aangepast aan lage temperaturen, worden de erwten nu ook geteeld in Europa.

Doperwten behoren tot de oudste groentesoorten die vandaag op ons bord liggen. Al zijn het strikt genomen geen groente, maar peulvruchten. De oosterse en wes- Uit eigen tuin terse keuken hebben zo hun eigen manieren om ze te bereiden. Altijd even lekker en gezond. De lekkerste doperwten Vergeet de erwtensoep uit je jeugd, die dikke brij waar je op moest kauwen om ze doorgeslikt te krijgen. Een soepje op basis van verse doperwten, liefst met een wolkje slagroom en een handvol zachte kruiden, is lekker en luchtig als een ontwakende lente. De erwt of doperwt is dan ook geen wintergroente, zoals ons altijd is ingeprent, maar een trotse lenteen zomervrucht. Ze smaakt op haar best tussen mei en juli. Gedroogde spliterwten, die het hele jaar beschikbaar zijn, worden pas geoogst als de peulen droog zijn. Het verschil? Je proeft het op je tong.

Oost en west succes recepten

De doperwt komt oorspronkelijk uit het oosten, meer bepaald

• Farfalle met ham, erwtjes, slagroom en Parmezaanse kaas (Nigella Lawson) • Groene gazpacho van komkommer met doperwten en munt (Philippe Van den Bulck) • Risotto met doperwten, groene aspergepunten, bospeentjes, prei en pesto (Allrecipes.nl) • Soepje van doperwten met krokante pancetta (Libelle lekker) • Doperwtensoufflé met geitenkaas, munt en bosuitjes (Okokorecepten.nl)


veel extra kruiden nodig. Ze kunnen het uitstekend vinden met zowel vis als vlees, maar komen ook goed tot hun recht in een soepje, pastasaus, risotto of een omelet. Gekookt en afgekoeld zijn ze bijzonder lekker in salades. In Engeland worden doperwten zelfs verwerkt in een puddinggerecht. In de Japanse, Thaise en Maleisische keuken worden ze geroosterd en als snack opgediend. Overigens kan je ook met de peultjes aan de slag. Als je ze kookt en daarna vult met kruidenkaas, heb je een perfect aperitiefhapje.

Geneeskundige eigenschappen

komen uit de eigen tuin. Doperwten Hoe verser, hoe beter. Het is onvoorstelbaar worden Amper enkele uren na hoeveel gezonde voehet oogsten verliezen ze aangeprezen dingsstoffen er in zo al een deel van hun zoete als ingrediënt een klein bolletje passen. Doperwten zijn rijk smaak, doordat hun vrije suikers zich omzetten in tegen aan vitamine A, B1 en zetmeel. Voor je de kook- diabetes B2, C, E en K, foliumpot bovenhaalt, knijp je zuur, ijzer, kalium en en hart- en voorzichtig in de punten zink. Ze bevatten ook van de peulen om ze te vaatziekten. een stevige dosis fytoopenen en de erwten te nutriënten, waaronder bevrijden. Schoonmaken flavanolen, fenolzuren hoeft niet, want in de peul en carotenoïden, stofworden de groene bollefen met geneeskundige tjes goed beschermd tegen zand of eigenschappen. Doperwten worden ander vuil. Let er wel op dat de peu- aangeprezen als ingrediënt tegen len vast aanvoelen en geen witte of diabetes en hart- en vaatziekten. gele vlekken vertonen. In een open Een andere aanwezige stof, luteïne, papieren zak in de groentelade van beschermt onze cellen tegen oxidade koelkast kan je doperwten tot een tie. Zowel de vezels en luteïne in de week bewaren. doperwten verbeteren de gezondheid van ons hart door te helpen ons Van soep tot pudding cholesterol te verlagen. Eén nadeeltje: de groene toverbolletjes dragen Je kan doperwten koken, stomen, behoorlijk veel calorieën (62,5 per stoven, pureren … Na een kleine half gekookt kopje) mee, meer dan de tien minuten zijn ze gaar. Kleine meeste andere groenten. Daar staat of jonge erwten zelfs al na vijf wel tegenover dat ze vier gram vezels minuten. Omdat ze van en vier gram eiwitten onder hun nature een rijke smaak motorbak hebben zitten. Kortom, hebben, heb- de balans is positief. ben verse doperwBart Vandormael ten niet

Wie suiker eet,

pleegt langzaam zelfmoord De gemiddelde Europeaan consumeert dagelijks 100 tot 125 gram suiker. Dat is drie keer meer dan 50 jaar geleden en een veelvoud van wat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voorschrijft. Daardoor kampt bijna zes op de tien Europeanen met overgewicht. Nadat dokters en wetenschappers al jaren wijzen op de schadelijke gevolgen van de overvloed aan suikers in ons voedingspatroon luidt nu ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de alarmklok. De WHO zegt in een officiële verklaring dat zes theelepels of 25 gram per dag de maximale hoeveelheid suiker is die een volwassene dagelijks mag eten. Die norm ligt dus vele malen lager dan de 100 tot 125 gram die de gemiddelde Europeaan vandaag consumeert. Dat is drie keer meer dan 50 jaar geleden. De gevolgen zijn gekend: 58 procent van de bevolking in Europa kampt met overgewicht, wereldwijd gaat het om één op de drie.

Suikers zijn alom tegenwoordig Volgens de WHO mag de maximale portie suiker 25 gram per dag bedragen, dat is 5 procent van de dagelijks ingenomen calorieën. Die portie is snel bereikt; ontleden we samenstelling van onze voedingswaren en tussendoortjes dan stellen we vast dat suikers quasi overal massaal voorkomen. Dus ook in ontbijtgranen, ketchup, confituur, wit brood, witte rijst of aardappelen. Nooit geweten

dat aardappelen suikers bevatten? Onderzoekers van de universiteit van Harvard plaatsen aardappelen zelfs op een lijn met snoep. Ook de natuurlijke suikers in honing, vruchtensap en fruit worden vaak over het hoofd gezien.

Suikers schaden op 143 manieren uw gezondheid Hoe schadelijk suikers zijn, blijkt uit de boutade van de Amerikaanse arts Nancy Appleton… ‘wie veel suiker eet, pleegt langzaam zelfmoord!’ In haar boek Lick the Sugar Habit onthult zij 143 manieren waarop suiker uw gezondheid schaadt. Suikers zijn slecht voor hart- en bloedvaten, ze verhogen het risico op cataract, diabetes, hoge bloeddruk, stijvere huid en vorming van tumoren. Globaal gezien werken suikers verouderingsprocessen in de hand. Aan de andere kant kan ons lichaam niet zonder suikers, vooral in de vorm die u terugvindt in fruit en peulvruchten. Appels en abrikozen bijvoorbeeld bevatten suiker maar ook veel vezels en gezonde stoffen. Daardoor verteren ze trager en krijgt u geen suikerpieken in het bloed.

Gebak, frisdrank en snoepgoed zitten boordevol suikers, worden razendsnel verteerd en komen meteen in de bloedbanen terecht. Uw lichaam gaat insuline aanmaken die bijdraagt aan een hongerig gevoel waardoor de neiging ontstaat om nog meer suikers te eten. Wetenschappers bestempelen suiker almaar vaker als een verslavende drug, zo ook voedselexpert Kris Verburgh. “Ik raad mensen aan om geheelonthouder te worden en alle zoete verleidingen uit hun voorraadkasten te bannen. De eerste dagen heb je wel last van ontwenningsverschijnselen zoals hoofdpijn, trillende handen of een slap en hongerig gevoel. Maar na enkele dagen voel je je beter, tussendoortjes kun je vervangen door fruit of noten.”

foto's: S-magazine

gezondheid

~ Dent a volupta taspel exeria voluptatem quatem solut mosam, optatum fuga.

BART Vandormael

Wat met duur- en krachtsporters die veel calorieën verbruiken? Nicolas Paraskevopulos (begeleider wielerploeg Omega Pharma Quick Step) : “Sporters hebben suikers nodig om te kunnen presteren en verbranden die ook in snel tempo, waardoor hun lichaam daar minder last van heeft. Op dagen dat zij niet moeten presteren, raad ik hen aan om voorzichtig met suikers om te gaan. Ik ga dus zeker niet in tegen de aanbevelingen van de WHO.”


35

sociale info

Nieuw statuut voor chronisch zieken Wie te maken krijgt met een chronische ziekte, wordt vaak geconfronteerd met hoge gezondheidskosten. Minister van Volksgezondheid Laurette Onkelinx creëerde daarom het statuut ‘persoon met een chronische aandoening’. Zo kunnen deze mensen de noodzakelijke medisch zorg blijven betalen.

Wat bekent dit statuut? Het statuut voor personen met een chronische aandoening geeft voor een periode van twee jaar recht op twee belangrijke voordelen: 1) Derdebetalersregeling: dat betekent dat je bij de dokter enkel het remgeld dient te betalen. De rest van het bedrag vraagt je arts rechtstreeks aan ons ziekenfonds. (Opgelet: je arts is niet verplicht om deze regeling toe te passen.) 2) Plafond van je maximumfactuur wordt met 100 euro verlaagd. Telkens je remgeld betaalt bij een zorgverstrekker, wordt dit bedrag geregistreerd in een speciale teller. In die teller is een plafond vastgesteld. Dat is het maximumbedrag aan remgeld dat je per jaar zou mogen betalen. Lopen je kosten

hoger op dan dit maximumbedrag, dan wordt vanaf dan ook je remgeld terugbetaald door ons ziekenfonds. Voor personen met een chronische aandoening wordt dit plafond dus verlaagd, waardoor je sneller alles terugbetaald krijgt.

Wie heeft er recht op? Je hebt recht op het statuut als • je gedurende twee opeenvolgende kalenderjaren elk kwartaal meer dan 300 euro betaalt voor je ziektekosten (alleen medisch kosten die gedekt zijn door de verplichte ziekteverzekering komen hiervoor in aanmerking; supplementen en andere medische kosten die niet gedekt zijn door de ziekteverzekering komen niet in aanmerking) • of als je recht hebt op het zorgforfait. Het statuut wordt toegekend voor twee jaar. Dit wordt automatisch verlengd voor een jaar zolang je voldoet aan de voorwaarden. Heb je een zeldzame ziekte en voldoe aan je aan de financiële voorwaarde hierboven? Dan heb je recht op een verlenging van het statuut voor vijf jaar. De lijst van

zeldzame ziektes is wettelijk vastgelegd en kan je vinden op de website www. orpha.net. Bezorg een medisch attest van je ziekte aan de adviserend geneesheer van ons ziekenfonds als je hiervoor in aanmerking komt.

Wat moet je doen? Je hoeft hiervoor eigenlijk zo goed als niets te doen. Als je voldoet aan de voorwaarden hierboven, stuurt ons ziekenfonds je automatisch een brief. Die brief bevestigt dat je recht hebt op het statuut. Die brief leg je voor aan je huisarts en dan betaal je enkel nog het remgeld. Ons ziekenfonds regelt de rest van de betaling met je huisarts en zorgt ook automatisch voor de aanpassing van je plafond voor de maximumfactuur.

Meer weten? Neem contact met je ziekenfonds of surf naar www.devoorzorg.be of www.bondmoyson.be

consument

Pro en contra landschapskantoren Landschapskantoren zijn de droom van elke werkgever maar een doorn in de ogen van vele werknemers. Voor de werkgevers leveren landschapskantoren efficiëntiewinst en besparingen op, de werknemers klagen over spanningen en psychosociale overbelasting. Een landschapskantoor is niks meer dan een open grote ruimte met her en der verspreid een bureau - van privacy is hier geen sprake. In sommige gevallen is zelfs een vaste plaats uit den boze. Elke ochtend kies je zelf waar je gaat zitten, je computer haal je uit een locker.


Lang niet alle werknemers zijn opgetogen. Voor zijn boek Brains Chains ondervroeg neuropsychiater Theo Compernolle zo’n duizend leidinggevenden en ondergeschikten over hun ervaringen met het systeem. “Voor mensen die routinewerk uitvoeren, is een open kantoor beter. Voor breinwerkers, mensen die geconcentreerd moeten kunnen nadenken, zijn landschapskantoren pure waanzin. Van alle kanten komen prikkels binnen, ze worden constant gestoord. Elke switch kost energie, wie multitaskt heeft vier tot tien keer meer tijd nodig dan een collega die zich geconcentreerd kan focussen op één taak. Voor breinwerkers heeft zo’n situatie

een negatieve impact op hun performantie en productiviteit. Werkgevers schakelen over op landschapskantoren om geld te besparen maar houden geen rekening met mogelijke verliezen op het vlak van kwaliteit en kwantiteit van het gepresteerde werk. Sommige bedrijven zoeken naar oplossingen die tegemoetkomen aan de grieven van het personeel. Zo verkoopt een Franse onderneming koepels uit plexiglas die over de werknemers aan hun bureau wordt geplaatst, waardoor ze zichtbaar blijven voor hun omgeving en niet worden afgeleid door wat zich rondom hen afspeelt. Urbain Vandormael

sociale info

Lenteactie in onze medische shops De medische shops van je ziekenfonds verkopen en verhuren hulpmiddelen die je in staat stellen om je woonomgeving in de mate van het mogelijke aan te passen aan je persoonlijke noden en behoeften. Deze hulpmiddelen leveren een belangrijke bijdrage in het verhogen van de zelfredzaamheid, het comfort en de veiligheid in en om je woning. Tijdens de lenteactie van 1 mei tot 30 juni 2014 krijg je 20% korting op onderstaande producten*.

Zitkussen SISSEL SIT FIT PLUS

Bloeddrukmeter OMRON M6 Comfort

Digitale personenweegschaal OMRON HN-286

Op het ergonomische zitkussen kan je zowel actief als passief zitten. Actief zitten versterkt de spieren van de rug zonder specifieke oefeningen te doen. Daarnaast optimaliseert het de zithouding, en versterkt daardoor de spieren in voeten, benen en onderlichaam.

De volautomatische bovenarmbloeddrukmeter heeft een grote nauwkeurigheid die een comfortabele meting mogelijk maakt door een eenvoudige ééntoetsbediening. Dit is een klinisch gevalideerd toestel.

De digitale personenweegschaal heeft een elegant dun design met een zeer duidelijk en makkelijk afleesbaar display. Ze weegt tot 180 kg nauwkeuring. De weegschaal heeft een stabiel en comfortabel oppervlak uit veiligheidsglas.

Meer info

Het adres van de medische shop in jouw buurt vind je op www.bondmoyson.be en www.devoorzorg.be. Woon je in Vlaams-Brabant? Ga dan naar www.fsmb.be. *op de aanbevolen winkelprijs


37

consument

40 miljoen


bezoekers per jaar, die moet je verdienen Vergeet New York, vergeet Parijs, vergeet Venetië. In Las Vegas vind je de toeristische hoogtepunten uit verschillende wereldsteden netjes naast elkaar: het Vrijheidsbeeld, de Eiffeltoren, Luxor, het San Marcoplein … Hier ben je overal en nergens. In een stad waar alles nep lijkt, maar toch echt is. Even werkelijk als onwerkelijk. Sommige mensen haten Las Vegas. Vooral mensen die er nog nooit geweest zijn. Zij kijken naar de foto’s en zien alleen casino’s en kitsch. Wat ze niet zien, is de betovering. Het sprookje waarin ze zelf de hoofdrol mogen spelen. Het amusement, 24 uur per dag. Het oude Vegas draaide om het gokken, maar tijdens de voorbije 30 jaar heeft de gambling capital of the world zich omgeschoold tot de entertainment capital of the world. Het bewijs: de 40 miljoen bezoekers per jaar spenderen meer geld aan spektakel, shows, speciale attracties, cocktails, lekker eten en aanverwante geneugten dan aan het gokken. De plezierpaleizen op de beroemde Strip, het epicentrum van het moderne Vegas, halen tegenwoordig minder dan de helft van hun inkomsten uit hun casino’s. Hier


kan je een fantastische vakantie beleven zonder ook maar één cent in een gokmachine te stoppen. Al is het natuurlijk wel leuk om af en toe eens een gokje te wagen. Zolang je maar op voorhand beslist wat je speelbudget is en daar niet over gaat.

Amper 100 jaar oud Las Vegas is de populairste bestemming ter wereld; een titel die de stad in 1999 overnam van Mekka. Een leuk weetje: 15 van de 25 grootste hotels ter wereld liggen op de Strip. Alles samen telt de stad meer dan 150.000 hotelkamers, ruim dubbel zoveel als New York en Los Angeles. En dan te bedenken dat de stad pas in 1905 is ontstaan, aan een waterbron in de verlaten woestijn van Zuid-Nevada. Er woonden negentien mensen. Haar enige reden van bestaan: de nood aan een stopplaats op de spoorlijn tussen Salt Lake City en Los Angeles. Toen de spoorwegbazen in 1922 besloten om die halte te verhuizen, dreigde Las Vegas een spookstad te worden. Ook in de daaropvolgende decennia was het enkele keren kantje boord. De stad wist echter op wonderbaarlijke wijze te overleven. De genieën die de miljoenenmetropool hebben bedacht en gebouwd, leverden een gevecht op leven en dood. De één werd eindeloos rijk, de ander werd

vermoord. Het bekendste slachtoffer is Ben “Bugsy” Siegel, de maffiagangster die in 1946 het legendarische Flamingo opende en amper een half jaar later naar de eeuwige jachtvelden verhuisde. De maffia regeerde in Las Vegas, volgens haar eigen buigzame wetten en regels. Maar dat was vroeger. Howard Hughes en de miljardairs na hem hebben Las Vegas van haar kwalijk imago verlost en de wereld ervan overtuigd dat casino’s geen werk van de duivel zijn. Vroeger was gokken een zonde, vandaag is het een vorm van vrijetijdsbesteding. De ironie: Las Vegas heeft zich niet aangepast aan de wereld, de wereld heeft zich aangepast aan Las Vegas.

Indrukwekkend en oogverblindend Las Vegas kan ook als tussenstop. Tussen een bezoek aan de nationale parken of de Grand Canyon die om de hoek ligt, gemeten naar Amerikaanse nomen. De zuidwestelijke staten Nevada, California, Colorado en Utah herbergen trouwens nog meer oogverblindende natuurfenomenen. Je moet ze zien om het te geloven … Bart Vandormael

Maced

onië

G R O E P S R E I Z E N

Cyprus 8 november – 8 of 15 dagen (deelnemers Antwerpen, Limburg, Vlaams-Brabant) 15 november – 15 dagen (deelnemers West-Vlaanderen ) 22 november – 8 of 15 dagen (deelnemers Oost-Vlaanderen)

All-in

Geen toeslag single!

Een eiland dat zich kenmerkt door schoonheid, geschiedenis, natuur en cultuur met een zacht klimaat en zeer gastvrije bevolking. Hotel Atlantica Golden Beach**** mooi en rustig gelegen, uitstekende service, direct aan het strand. Op 2 kilometer van Kissonerga en op 8 kilometer van het centrum van Kato Paphos. Bushalte voor het hotel. Kamers met badkamer, centrale airco, telefoon, satelliettelevisie, koelkast (betalend), safe (betalend) en balkon of terras. Shop, televisiesalon, schoonheidssalon, kapsalon, restaurant met terras. Ruime zonneterrassen, gratis ligzetels, handdoeken en parasols aan zwembad. Overdekt zwembad. Gratis: tennis, pingpong, vogelpik, petanque, 1 duikles, fitness, aerobic, aquarobic, sauna en bubbelbad (1x/verblijf). 2 leuke uitstappen inbegrepen. Reis enkel toegankelijk voor leden van S-Plus vzw. Inbegrepen in de prijs: chartervlucht heen en terug n maaltijden tijdens de vluchten n 7 of 14 overnachtingen All-in n Nederlandstalige begeleiding n 2 uitstappen n luchthaventaksen n btw n bagage- en annuleringsverzekering n brandstofgarantie. 970 euro (8 dagen/7 nachten) of 1290 euro (15 dagen/14 nachten) Toeslag lateraal zeezicht: 25 euro (8 dagen/7 nachten) of 50 euro (15 dagen/14 nachten).

ontdek cultureede natuurprach onbeke l erfgoed van d t en het it stukje 17 juni &nd Europa 2 s e p (8 dag tembe Hotel Gern/7 nachten)r a halfpen nit**** (Oh inbegrepsion, 3 uitstaprpidmeer), en Vanaf 83en. 5 euro

n e State d g i n e Ver r de ren doon de e d n o d r a e laat u ocvulaire natuuravrken van a p t c le e a p s nation an de mooisteSA en geniet v U West d Las Vegas gen/9 pretstatember (11 da toegang tot 22 sep n), ontbijt en nachte inbegrepen. euro. parken Vanaf 2400

In samenwerking met

Kent, de tuin van Engeland

NIEUW!

25 oktober – 4 dagen/3 nachten

Rhodos

Het graafschap Kent, rijk aan erfgoed en gezegend met betoverende tuinen waar het verleden altijd aanwezig is. We maken er kennis met het leven van Churchill, Charles Dickens en Charles Darwin. Per autocar doorkruisen we deze mooie streek onder begeleiding van een Engelandkenner. Op het programma staan talloze historische en culturele hoogtepunten met bezoek, waaronder: Battle of Britain Memorial, Leeds Castle in Ashford, Tunbridge Wells, Chartwell met bezoek aan het huis van Churchill (met inbegrepen middagmaal), Chatham Dockyards (met eveneens inbegrepen middagmaal) en Dover Castle. Op- en afstapplaatsen (Berchem – Gent – Brugge). Inbegrepen: autocarvervoer, overtocht Calais/Dover met P&O Ferries n 3 overnachtingen n ontbijtbuffet en dinerbuffet n vermelde bezoeken met toegangsgelden n Nederlandstalige gids/begeleider n annulerings- en bagageverzekering n Garantiefonds Reizen n BTW.

All-in

Geen toeslag single!

geniet met S-Pl us van de Griek zon en gastvrijh se uitstekend hote eid in een 17 & 24 sept l ber, 1 oktober (11 dagen/10em na Atlantica Prin chten) 2 uitstappen incess****, All-in, begrepen. Vanaf 1250 euro .

UITGEBREID PROGRAMMA OP VERZOEK. Prijs per persoon (minimum 40 deelnemers) 25 oktober

Tweepersoonskamer 495 euro

Toeslag single 120 euro

Tunesië, Port El Kantaoui 23 september – 11 dagen/10 nachten Tunesië is hartveroverend veelzijdig met een zacht klimaat, eeuwenoude steden en kleurrijke tradities. Port El Kantaoui een mooi vakantieoord op 14 kilometer van Sousse. Clubhotel Riu Bellevue Park **** clubhotel rustig direct aan het strand 200 meter van bushalte en winkelcentrum. Schoonheidssalon, winkeltjes, hemarestaurant, bar met panoramisch zicht, gratis ligstoelen en parasols aan zwembad en strand, gratis handdoeken aan zwembad, grote tuin en zonneterras, overdekt zwembad met bubbelbad. Gratis tennis, pingpong, petanque, gym, aquagym en fitness. Betalend: biljart, wellnesscenter, sauna en massage, watersporten aan het strand. Kamers met badkamer, centrale airco, telefoon, satelliettelevisie, kleine koelkast, gratis safe, balkon of terras. All-in: gevarieerd ontbijtbuffet, ’s middags en ‘s avonds buffet, vieruurtje, 3 keer per week themabuffet. Selectie lokale alcoholische en niet-alcoholische dranken. Inbegrepen in de prijs: chartervlucht Zaventem heen en terug n maaltijden tijdens de vluchten n 10 overnachtingen all-in n Nederlandstalige begeleiding n luchthaventaksen n btw n bagage- en annuleringsverzekering n brandstofgarantie Prijs per persoon (minimum 20 deelnemers) 23 september

Tweepersoonskamer 910 euro

Single 980 euro

je en d-Span Nooru gal Port gs dreis lan n o r eon, e L d boeien land, Castilië ese provinBasken en de Portugo met Porto. Galicië inho en Dour gen/10 cies M tember (11 da halfpension 27 sep n), lijnvlucht, mgelden nachternaamste inko 75 euro. en vooepen. Vanaf 15 inbegr

Costa de l

Sol

All-in

voor een Torremolionntspannen vakantie os in 6 oktobe Hotel RiurC(12 dagen/11 nachte Vanaf 975 osta Lago****, All-i n) euro. n.

Info en inschrijvingen: www.azura-travel.be - 02 515 04 73 Azura, Sint-Jansstraat 32, 1000 Brussel, [email protected] Voor alle reizen geldt: prijzen per persoon • administratieve kosten inbegrepen • brandstoftoeslagen en wijzigingen van wisselkoersen mogelijk • uitgebreid programma op verzoek • voorbereiding, bemiddeling en uitvoering van de reizen door AZURA cvba ondernemingsnummer 0415-795-547, RPR Luik, vergunning A1374. Voorwaarden Azura-prijs voor leden van de Socialistische Mutualiteiten zie www.azura-travel.be

Samen kiezen we voor een solidair systeem, voor iedereen. Toon je solidair en draag dit armbandje als symbool voor een betaalbare sociale zekerheid. Kom het ontdekken op

www.iklaatmenietuitkleden.be

S-magazine - Maandblad van de Socialistische Mutualiteiten nr. 403 - mei 2014 - Verantwoordelijke uitgever: P. Callewaert Sint-Jansstraat 32-38, 1000 Brussel

Sociale zekerheid moet voor iedereen betaalbaar blijven, nu en in de toekomst. Laat je niet uitkleden en ga voor een sterke gezondheidszorg met voldoende middelen. Want gezondheidszorg is een recht, geen luxeproduct.

Laat je niet uitkleden

Recommend Documents