JAARVERSLAG 2010 ‘LAAT JE NIET FLESSEN!’
Februari 2011 Contactpersoon : Maartje Stokkermans Projectleider ‘ Laat je niet flessen!’ E :
[email protected] T : 040-2594 535
Pagina 1 van 5
Jaarverslag 2010 ‘Laat je niet flessen!’
1. Inleiding. Dit verslag geeft beknopt een overzicht van de uitgevoerde activiteiten en resultaten voor 2010 vanuit het project ‘Laat je niet flessen!’. Dit gebeurt aan de hand van de eerder door de stuurgroep vastgestelde planning 2010 en het projectplan 2010-2013. Het regionale project ‘Laat je niet flessen!’, omvat de volgende hoofddoelstellingen: opschuiven van de startleeftijd qua alcoholgebruik: introductie en bestendiging van de norm: onder de 16 geen alcohol afname van dronkenschap in het gehele publieke domein: introductie en sanctie van de norm: dronken jongeren op straat accepteren we niet langer, evenmin als het schenken aan dronken jongeren natuurlijk onder de 16 jaar, maar met name ook in de leeftijd van 16 tot 24 jaar. 2. Uitvoering regionaal projectplan Zuidoost-Brabant 2010-2013. Op basis van het regionaal projectplan Alcohol en jongeren 2010-2013 voor Zuidoost-Brabant, zijn in 2010 een aantal nieuwe producten en interventies ontwikkeld c.q. uitgevoerd door de drie werkgroepen. Ook is nadrukkelijk ingezet op de lokale implementatie van de producten op het terrein van jongeren en alcohol die regionaal zijn ontwikkeld. Dit door middel van de ‘toolkit’ van ‘Laat je niet flessen!’in de vorm van een website die in 2010 de lucht in is gegaan. Op www.ljnf.nl staan alle producten van het project, inclusief een gebruiksaanwijzing en een vermelding van contactpersonen binnen de betreffende organisaties voor ondersteuning. Verder is in het kader van de lokale implementatie door de projectcoördinatie in 2010 een bezoek gebracht aan alle regiogemeenten. Tot slot heeft er dit jaar een onderzoek plaatsgevonden naar de mate van lokale implementatie van ‘Laat je niet flessen!’en de samenwerking op lokaal niveau op het gebied van jongeren en alcohol. Dit was een nulmeting om inzicht te krijgen in het lokale alcoholbeleid in de regio na vier jaar ‘Laat je niet flessen!’ (de eerste projectperiode was van 2006 t/m 2009). Dit onderzoek zal worden herhaald in 2012 ten behoeve van de structurele inbedding van alcoholbeleid na beëindiging van het project in 2013. Alcoholpreventie geschiedt via de drie lijnen uit de omgevingsbenadering: - educatie en draagvlak - beleid en regelgeving - handhaving. Werkgroep educatie en draagvlak. • Voorlichtingsactie bibliotheken; eerder is binnen de Kempen een voorlichtingsactie voor de bibliotheken ontwikkeld. Hier is een regionaal model van gemaakt in de vorm van een draaiboek voor alle gemeenten en bibliotheken in de regio. De doelstelling is om bezoekers, met name ouders, voor te lichten over alcohol en opvoeding. •
Nieuwe elementen communicatie; in de projectperiode 2010-2013 wordt nadrukkelijker ingezet op de doelgroep van 16 tot 24 jaar. Dit is een moeilijk te bereiken groep waar het gaat om alcoholpreventie. In 2010 is een nieuw logo ontwikkeld dat zich richt op de omgeving van deze jongeren en de jongeren zelf. Dit logo zal gericht worden ingezet bij de interventies voor deze doelgroep. Ook is de projectfolder geactualiseerd. In 2011 zal het ontwikkelen van nieuwe communicatie-elementen vervolg krijgen.
•
Muurschild ‘Laat je niet flessen!’; in navolging op de voor verbetering vatbare nalevingscijfers uit 2009 m.b.t. de leeftijdsgrenzen voor alcoholverstrekking, is besloten om in 2010 in te zetten op deze alcoholverstrekkers. Aanvankelijk was gepleit voor een regionaal keurmerk, maar daarvoor zou een auditsysteem opgezet moeten worden. Dit bleek praktisch en financieel niet haalbaar. Daarom is gekozen voor een statement door alcoholverstrekkers zelf, waarmee zij aangeven de doelstellingen van het project te ondersteunen. Dit in de vorm van een muurschild, waarbij ‘Geen alcohol onder de 16’ is uitgebreid met ‘Wij schenken niet door aan dronken jongeren’ (doelgroep 16-24). Dit schild is ontworpen in samenwerking met de werkgroep Educatie en draagvlak. Binnen de werkgroep Beleid en regelgeving is vervolgens besloten om dit statement uit te breiden met een opleiding voor het personeel. Voor de uitwerking van het muurschild en de opleiding is vanuit het project de samenwerking gezocht met Koninklijke Horeca Nederland, de beroepsvereniging voor alcoholverstrekkers. Vanuit deze organisatie is ook de e-learningscursus ‘Verantwoord alcohol
Pagina 2 van 5
Jaarverslag 2010 ‘Laat je niet flessen!’
schenken’ ontwikkeld, die gelijktijdig met het muurschild aan alcoholverstrekkers in de regio is verstrekt. Op 11 november 2010 heeft de regionale lancering plaatsgevonden, waarbij in nagenoeg alle regiogemeenten bestuurders dit schild hebben opgehangen binnen lokaliteiten in hun gemeenten en de eerste opleidingscertificaten hebben uitgereikt. Inmiddels hebben zo’n 200 alcoholverstrekkers in de regio een muurschildje hangen en zijn meer dan 900 opleidingscodes verstrekt. •
Uit met ouders; binnen de gemeente Eindhoven is dit concept ontwikkeld, waarbij in samenwerking met de horeca voorlichtingsavonden voor ouders worden georganiseerd. Door deze opzet wordt een groot aantal ouders bereikt, die zelf ook erg enthousiast zijn. Op basis van de aanpak in Eindhoven is een regionaal model ontwikkeld, dat gemeenten lokaal in kunnen zetten.
•
Huiskamerbijeenkomsten; in de werkgroepvergadering van februari 2010 is besloten om deze interventie uit het spoorboekje te schrappen. De opzet zit namelijk al in het Regionaal overzicht ouderinterventies (2009) en het product behoeft geen doorontwikkeling.
•
Interventies 16-24; Het doel van deze interventies is om overmatig alcoholgebruik door deze doelgroep te voorkomen. Er is hiertoe een projectgroep ‘Interventies 16-24’ opgericht binnen de werkgroep Educatie en draagvlak. In samenwerking met deze projectgroep is in 2010 door het SRE een stagiaire aangesteld, die tot voorjaar 2011 een onderzoek verricht naar de reeds bestaande interventies voor deze doelgroep en het draagvlak hiervoor binnen de regio. Op basis van de resultaten van dit onderzoek zal de projectgroep in 2011 aan de slag gaan met het ontwikkelen van concrete interventies op basis van het projectplan 2010-2013.
•
Workshops; vanuit de werkgroep Educatie en draagvlak is een workshop georganiseerd voor gemeenten met als thema; ‘Integraal lokaal alcoholbeleid’. Deze workshop was voor 2010 gepland, maar in afwachting van de resultaten van het onderzoek naar de lokale implementatie heeft deze workshop pas in februari 2011 plaats kunnen vinden. Een achttal regiogemeenten en organisaties die lokaal betrokken zijn op het terrein van jongeren en alcohol hebben deelgenomen aan deze workshop. Een lokaal alcoholbeleid, gebaseerd op de 3 pijlers van alcoholpreventie, en concrete stappen die hiertoe per gemeente genomen moeten worden stonden in deze workshop centraal.
Werkgroep beleid en regelgeving. • Regionaal overleg met de levensmiddelenbranche; naast de horeca en sportkantines, zijn ook supermarkten verstrekkers van alcohol. Uit onderzoek blijkt zelfs dat zo’n 70% van de alcohol thuis genuttigd wordt en dus verkregen is binnen deze branche. Reden genoeg dus dat deze branche de leeftijdsgrenzen voor alcoholverstrekking strikt naleeft. In tegenstelling tot de horeca en sportkantines hebben gemeenten nauwelijks instrumenten voor de handhaving van deze leeftijdsgrenzen bij supermarkten. De branche geeft zelf aan, conform afspraak met het Ministerie van VWS, hier een zelfregulerende aanpak op te hebben ontwikkeld en niet open te staan voor bijvoorbeeld nieuwe kassasystemen. Uit nalevingsonderzoeken in onze regio blijkt echter dat in te veel gevallen (in 2009 nog in 71%) jongeren te gemakkelijk aan alcohol kunnen komen in supermarkten. Tot de nieuwe Drank- en Horecawet van kracht gaat, waarin gemeenten meer bevoegdheden krijgen t.a.v. supermarkten, is het weinig zinvol om hier sterk op in zetten. Wel zal er vanuit het regionale project positieve aandacht besteed worden aan initiatieven binnen de branche die een daadwerkelijke bijdrage leveren aan de doelstellingen van het project, zoals een nieuw kassasysteem waarbij de verkoop niet meer alleen afhankelijk is van de beoordeling door de caissière (het zgn. ageviewerssysteem), maar leeftijden op afstand worden gecontroleerd. Onderzoek toont aan dat deze methode nagenoeg waterdicht is. •
Gerichte training op omgaan met alcohol en jeugd; aanvankelijk zou een nieuwe training ontwikkeld worden voor die personen die binnen hun beroep dan wel vrije tijd (zoals verenigingsleven) te maken met (de druk van) groepen jongeren die alcohol gebruiken. Gezien er reeds veel interventies voor deze doelgroep zijn ontwikkeld binnen Novadic-Kentron, is besloten om dit te inventariseren en te bundelen in een regionaal overzicht. Dit heeft geresulteerd in: ‘Inventarisatie trainingen intermediairen’.
•
Pakket Voortgezet Onderwijs; De handreiking heeft als doel het ondersteunen van scholen bij het vormgeven van een goed alcoholpreventiebeleid. In de afgelopen periode zijn tal van producten, interventies en andere regionale diensten ontwikkeld en aangeboden voor scholen voortgezet
Pagina 3 van 5
Jaarverslag 2010 ‘Laat je niet flessen!’
onderwijs, zoals: blaastesten als entreecontrole op schoolfeesten, samenwerking van partners als GGD, Novadic-Kentron en politie met scholen ten aanzien van schoolveiligheidsplannen en het project gezonde school en genotmiddelen. Deze handreiking bevat een integrale aanpak. Deze handreiking wordt ook aan de VO-scholen zelf aangeboden, onder andere door de betrokken organisaties in hun reguliere overleggen met het onderwijs. Daarnaast wordt door het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid (STAP) de workshop ‘Alcoholvrije school’ georganiseerd in onze regio. Deze bijeenkomst vindt op 1 april 2011 plaats. •
Workshops; door de werkgroep Beleid en regelgeving binnen het project is besloten om geen aparte workshop te organiseren vanuit de werkgroep, maar om de ontwikkelde beleidsmodellen te integreren in de workshop ‘Integraal lokaal alcoholbeleid’ van 3 februari 2011.
Werkgroep handhaving. • Leeftijdsinspecties; In 2010 heeft de Voedsel en Warenautoriteit samen met politie maandelijks controles uitgevoerd in Zuidoost-Brabant. De VWA controleert op het verstrekken van zwakalcoholische drank aan jeugd onder 16 jaar en zwaaralcoholische drank aan jongeren onder de 18. Daarvoor zet de VWA een flink aantal jongeren tussen de 18 en 25 jaar in. De leeftijdsinspecties worden deels in een herkenbaar tenue en deels in burger uitgevoerd. Er zijn in 2010 totaal 23 boetes en 14 schriftelijke waarschuwingen uitgedeeld voor het verstrekken van alcohol aan jongeren in Zuidoost-Brabant. De meeste maatregelen (33) zijn opgemaakt in de horeca. De boete bij een eerste overtreding bedraagt 900 euro, bij de tweede overtreding 1800 euro en de derde overtreding 3600 euro. Daarnaast kan de gemeente de Drank- en Horecawetvergunning van het horecabedrijf intrekken op basis van de constateringen van de nVWA. In hoeveel van de gevallen flankerend beleid is toegepast door gemeenten na maatregelen van de VWA en wat dit flankerend beleid inhoudt, wordt in 2011 onderzocht binnen de werkgroep Handhaving. •
Voorbereiding overdracht handhavingstaken; In het wetsvoorstel van de gewijzigde Drank- en Horecawet staat opgenomen dat het toezicht op de DHW van de VWA zal overgaan naar gemeenten. Medio 2010 werd het wetsvoorstel echter controversieel verklaard, waarbij het onduidelijk was welke richting het nieuwe kabinet in zou gaan met het wetsvoorstel. Derhalve is besloten om de voorbereiding van de overdracht van deze taken over te hevelen naar 2011, waarin er meer duidelijkheid zal komen over de uiteindelijke wetgeving.
•
Voorlichting en controle op doorschenken aan dronken jongeren; In 2010 is niet ingezet op voorlichting en controle op doorschenken aan dronken jongeren. Het hiervoor begrootte bedrag zal worden overgeheveld naar 2011. Samen met het voor dat jaar begrootte bedrag, zal het doorschenken aan dronken jongeren meer aandacht krijgen.
•
Handhaving openbare dronkenschap; In 2009 is het strategisch plan van aanpak openbare dronkenschap vastgesteld en in 2010 is er een begin gemaakt in de regio met de implementatie van dit plan in de praktijk. Zo is er door lokale politieafdelingen onder andere nadrukkelijker ingezet op de Leerstraf Alcohol, die door de Stichting HALT in samenwerking met verslavingszorg Novadic-Kentron is ontwikkeld. In 2010 hebben 66 jongeren en hun ouders deelgenomen aan de Leerstraf Alcohol tegen zo’n 30 in 2009. Hier is dus sprake van een flinke stijging. Deze straf wordt opgelegd indien een jongere een strafbaar feit pleegt onder invloed van alcohol. Ook zijn op verschillende plaatsen, onder andere tijdens carnaval, blaasacties gehouden voor zowel jongeren als bestuurders van carnavalswagens. In 2011 zal worden gewerkt aan modelbrieven, die bestuurders binnen hun gemeente kunnen versturen naar ouders wanneer er sprake is van openbare dronkenschap van hun kinderen.
•
Workshop; In december 2010 is er vanuit de werkgroep Handhaving een workshop georganiseerd voor de regiogemeenten, waarin de Voedsel en Warenautoriteit centraal heeft gestaan. Dit naar aanleiding van het onderzoek naar de mate van lokale implementatie, waaruit naar voren is gekomen dat de pijler Handhaving in de meeste regiogemeenten nog wat onderbelicht blijft. Hoe de organisatie van de VWA in elkaar steekt, wat hun werkwijze is t.a.v. leeftijdsinspecties in de regiogemeenten en wat gemeenten in dit kader zelf kunnen doen was niet voor iedere gemeente duidelijk. Dit heeft geleid tot een informatief en interactief programma.
Stuurgroep. Pagina 4 van 5
Jaarverslag 2010 ‘Laat je niet flessen!’
•
•
•
Starterspakket ‘Laat je niet flessen!’; De stuurgroep Alcohol en jongeren is na de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2010 van samenstelling gewijzigd. Aan deze nieuwe bestuursleden is de basisinformatie over de aard en inhoud van het project verstrekt. Deze informatie is ook aan de nieuwe projectleden verstrekt. Hiervoor is geen apart pakket ontwikkeld, maar er is gebruik gemaakt van de reeds bestaande materialen en presentatie binnen het project. Regionale conferentie; Eind november heeft in Café-zaal Sint Joris in Veldhoven de jaarlijkse regionale conferentie ‘Laat je niet flessen!’ plaatsgevonden. Daarbij is teruggeblikt op het afgelopen jaar, maar ook inspiratie opgedaan en vooruit geblikt naar de toekomst. De bijeenkomst was drukbezocht, met vertegenwoordigers uit de hele regio. Zowel bestuurders, raadsleden, verschillende organisaties als projectleden waren aanwezig. Jeugdmonitor; Voor 2010 was een jeugdmonitor gepland, uitgevoerd door de GGD. De doelstelling hiervan is het monitoren van het alcoholgebruik van de jeugd tot 24 jaar. Dit als tussenresultaat van de jeugdmonitoren in 2008 en 2012 (jongeren tot 18 jaar). Om onderzoekstechnische redenen is in overleg met de GGD besloten om deze jeugdmonitor niet in 2010 uit te voeren, maar de geplande jeugdmonitor van 2012 uit te breiden met de doelgroep tot 24 jaar.
Algemeen • Persberichten; Bij de lancering van nieuwe acties, zoals 40-dagen-zonder-alcohol en het muurschild, bij de resultaten van het draagvlakonderzoek onder ouders en bij de resultaten van de maandelijkse leeftijdsinspecties zijn persberichten uitgezet. Hier is door de media weer volop aandacht aan besteed. • Nieuwsbrief flessenpost; De digitale nieuwsbrief ‘flessenpost’ is gemiddeld één keer per kwartaal breed verspreid. • Projectpresentaties; Vanuit diverse partners uit het project zijn binnen en buiten de regio tal van presentaties verzorgd. ‘Laat je niet flessen!’ is daardoor als naam en qua doelstellingen en inhoud steeds beter bekend. • Toolkit; Een regionale projectgroep is aan de slag gegaan om een toolkit, via een interactieve website, te ontwikkelen. Na ontwerp is de site gevuld worden met de reeds vele ontwikkelde producten en interventies vanuit ‘Laat je niet flessen!’. Ook is het laatste nieuws op het gebied van jongeren en alcohol hierop te lezen, alsmede succesvolle lokale initiatieven. De site is per begin 2010 in de lucht. • Onderzoek registratiecijfers politie; in 2010 is dit onderzoek afgerond door de politie Brabant-Zuidoost in samenwerking met het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid (STAP). Het doel van dit onderzoek was het analyseren van alcoholgerelateerde registraties in de regio. • Herhalingsonderzoek alcoholgevallen op Spoedeisende Hulp in de regio. In 2007 is het eerste onderzoek naar alcoholgevallen op de Spoedeisende Hulp in de regio afgerond. Aanvankelijk zou het herhalingsonderzoek in juni 2010 opgeleverd worden, maar vanwege de niet-beschikbaarheid van een onderzoeker en de reeds beschikbare cijfers van de polikliniek jeugd en alcohol is besloten dit onderzoek niet voort te zetten. Wel is uit navraag bij de ziekenhuizen in de regio gebleken dat alcoholgerelateerde ongevallen op de SEH niet apart geregistreerd worden. Het Trimbos instituut heeft in Utrecht een samenwerking opgezet met twee ziekenhuizen betreffende de registratie van alcoholgerelateerde ongevallen. Momenteel wordt binnen de werkgroep Educatie en Draagvlak bekeken of een dergelijk initiatief ook in onze regio plaats kan vinden. • Lerend netwerk; vanuit de projectcoördinatie wordt deelgenomen aan verschillende ‘lerende netwerken’, zoals het Platform projectleiders Jeugd en alcohol waaraan wordt deelgenomen door verschillende alcoholprojecten over heel Nederland. Daarnaast neemt ‘Laat je niet flessen!’ deel aan kennis- en ervaringsoverdrachtsessies van ZonMW in het kader van de in 2010 door deze organisatie toegekende subsidie aan ‘Laat je niet flessen!’. Het programma ‘Gezonde slagkracht’ wordt in opdracht van het ministerie van VWS uitgevoerd door ZonMw. Deze organisatie financiert gezondheidsonderzoek en stimuleert met subsidieprogramma’s innovatie in de gezondheidszorg. Gezonde slagkracht is gericht op het voorkomen van overgewicht, alcohol, drugs en roken. Gemeenten worden door middel hiervan door ZonMw ondersteund. Tijdens de overdrachtsessies wordt met andere regio’s kennis en ervaringen gedeeld. Ook is in het kader van de nieuwe Drank- en Horecawet overleg en correspondentie gevoerd met het Ministerie van VWS.
Pagina 5 van 5
