KJV 2014-2015 (GROEP 3) De vijand / Davide Cali en Serge Bloch (ill.) bewerking door Wim Opbrouck (door Delphine Cattrysse)
Auteursinfo Davide Cali (Zwitserland, 1972) is een Italiaanse auteur. Zijn werk werd al in 25 landen en in meerdere talen gepubliceerd. Hij schrijft ook onder de pseudoniemen Taro Miyazawa en Daikon. http://www.davidecali.com/ http://jeugdliteratuur.org
Serge Bloch (Colmar, 1956) is een Franse illustrator. Hij illustreert o.a. voor verschillende Amerikaanse kranten zoals The Washington Post, The Wall Street Journal, The New York Times, etc. Zijn werk werd meermaals bekroond. Zo mocht hij in 2007 de Bologna Ragazzi Award in ontvangst nemen. http://www.sergebloch.net/ Wim Opbrouck (Bavikhove, 1969) studeerde aan Studio Herman Teirlinck. Hij speelde bij Blauwe Maandagcompagnie in ‘Ten Oorlog’ en was lid van de vaste artistieke kern van Het Toneelhuis. Hij was te zien in films als Manneken Pis, Walhalla, Ad Fundum, Meisje, Iedereen beroemd, Man zkt vrouw, en op de televisie in programma’s als Heterdaad, Windkracht 10, In de Gloria, Het eiland, De Bende van Wim, Matroesjka’s, De Ronde en In Vlaamse velden. Opbrouck maakte de muziek voor de NTGentvoorstelling Vergeten Straat en hij zingt en speelt in zijn eigen muziekgroep De Dolfijntjes. Deze creatieve duizendpoot voegde in 2003 kinderboeken schrijven (of in dit geval bewerken) aan zijn palmares toe. http://jeugdliteratuur.org/auteurs/wim-opbrouck http://www.ntgent.be/persoon/wim-opbrouck
Bibliografie De vijand (Davidsfonds /Infodok, 2012) Rare snuiters (PoëzieCentrum, 2011) Eskimo verveelt zich (De Eenhoorn, 2007) De billen van Mamoe (Afijn, 2003)
Kort samengevat Een soldaat (ik-figuur) bevindt zich in de woestijn en zit daar letterlijk in de put. Even verderop zit een soldaat van de vijand in zijn eigen put. Die vijand is wreedaardig en onmenselijk, zo dicteert het handboek. Omdat er verder weinig gebeurt, denkt de soldaat veel na over zijn positie. Om daaraan een einde te maken en weer naar huis te kunnen gaan, komt hij uiteindelijk tot het besluit om de vijand ’s nachts te besluipen. Maar bij de vijandige put aangekomen, blijkt die leeg te zijn en doet de soldaat een merkwaardige ontdekking.
Aan de slag Titel Welke associaties riep de titel De vijand bij de juryleden op? Waar zou deze titel naar kunnen verwijzen? Maakte de titel de juryleden nieuwsgierig naar het boek? Als je dit gesprekje houdt vóór de juryleden het boek lezen, kan je achteraf nagaan of de verwachtingen klopten (of niet). Cover Duid de juryleden op het belang van illustraties! Een illustrator is vaak even belangrijk als de auteur van een boek. Spreekt de cover de juryleden aan? Werden ze nieuwsgierig? Wat kunnen ze vertellen over de omslagillustratie? Past die bij het verhaal? Wie staat afgebeeld op de cover? In de Verenigde Staten kreeg De vijand (The Enemy) een andere kaft. Welke vinden de kinderen de beste? Welke past volgens hen het best bij het verhaal, de generaal of de soldaat (zie bijlage)? Het boek kreeg in de Verenigde Staten als ondertitel “a book about peace”/”een boek over vrede”. Vinden de kinderen dit beter of niet? Het verhaal start met een inktzwarte pagina met in grote witte letters de tekst: “Het is oorlog.” Wat dachten de kinderen toen ze dit lazen? Illustraties Duid de kinderen op het belang van illustraties! Een illustrator is vaak even belangrijk als de auteur van een boek. Als bijlage vind je meer illustraties van Serge Bloch. Je kan ze vergelijken met de illustraties die hij voor De vijand maakte. Serge Bloch werkt vaak met collages. Wat vinden de kinderen van deze techniek? Bekijk samen met de kinderen hoe alles afgebeeld wordt. Is dit een realistische weergave? Kan je het verhaal begrijpen zonder de tekst te lezen? Vertellen de prenten meer dan de tekst of beelden ze de tekst gewoon uit? Vinden de kinderen de tekeningen mooi? Kunnen ze ook aangeven waarom wel/niet?
Personages Welke personages komen in het boek voor? Zijn er te veel of te weinig personages in het verhaal? Waarom? Thema’s De vijand gaat over oorlog & vrede. Je leert oorlog van twee kanten bekijken. In dit filmpje, gemaakt door ROBtv, praat Wim Opbrouck met Ella Vandooren over het boek: http://www.youtube.com/watch?v=_1GPPQqqHwA. Je kan de kinderen net zoals Ella hun gedachten over oorlog op een blad laten schrijven. Wie is er juist/fout? Wie is de vijand? Waarom ontstaat er oorlog? Hebben de soldaten aan het front een keuze? Zijn zij de enige soldaten die overblijven? Is oorlog zinvol? Blijf als begeleider aangeven dat ieders mening evenwaardig is! In dit filmpje van Karrewiet, hoor je Wim Opbrouck voorlezen en krijgen we enkele reacties door leeftijdsgenoten op het voorgelezen verhaal: http://www.ketnet.be/karrewiet/7-juni-2014-WimOpbrouck-leest-voor. Gaan de kinderen akkoord met de meningen van hun leeftijdsgenoten? Bespreking (methode Aidan Chambers) Algemene vragen Ken je andere verhalen die hierop lijken? Als de schrijver je zou vragen wat er anders of beter zou kunnen, wat zou je dan zeggen? Wat ga je je vrienden over dit boek vertellen? Basisvragen Wat vond je leuk, mooi of goed aan dit boek? Wat vond je niet leuk? Wat was er moeilijk of onduidelijk? - Wat vond je vreemd? - Was er iets dat je totaal verraste? Speciale vragen Hoe lang duurt het verhaal, denk je? Over wie gaat dit verhaal?
Meer lezen Over het thema oorlog: Wees blij dat je geen soldaat in W.O.I bent! / Alex Woolf e.a. (NBD Biblion, 2014) Kind van de Westhoek / Wouter Sinaeve (De Eenhoorn, 2012) Het allermooiste geschenk / Michael Morpurgo & Michael Foreman (ill.) (Facet, 2005) De oorlog / Anaïs Vaugelade (Zirkoon, 2001) Rook en de geur van rozen / Jaak Dreesen (Facet, 2000)
Juryleden kunnen online op de KJV-boeken reageren. Ga naar www.kjv.be, klik op ‘Welke boeken moet ik lezen’ en dan op de groep en het boek in kwestie.
Recensies Deze recensie(s) kan je met de juryleden bespreken. Zijn zij het eens met de recensent? Welke argumenten herkennen ze? Over welke argumenten denken ze anders? Davide Cali is geen onbekende in de (kinder)boekenwereld; hij staat bekend om zijn poëtische stijl. In dit boek over de zinloosheid van oorlog toont hij ons nog eens dat met een minimale hoeveelheid tekst een maximale sfeer bereikt kan worden. Het werd een anti-oorlogsprentenboek dat bewerkt werd door Wim Opbrouck tot een versie die ook voor Vlaamse lezers toegankelijk is. Wanneer je het boek opent, verwacht je een titelpagina, maar in de plaats daarvan krijg je een dubbele zwarte pagina met daarop de woorden: 'Het is oorlog'. Vervolgens wordt de lezer geconfronteerd met twee witte vlakken met daarin twee putten. In deze putten zitten twee soldaten, vijanden. Na het titelblad (in vurig rood) begint 'de actie'. Af en toe wordt er geschoten, maar bovenal wordt er nagedacht: want, die andere soldaat is misschien wel even hongerig, maar is vast en zeker een groter monster. Aldus het grote oorlogshandboek dat beiden bij het begin van de oorlog kregen. Op een nacht gaat één van beide soldaten op zoek naar de andere. Hij vindt de put, en daarin heel wat zaken (zoals familiefoto's) die niet kloppen met het beeld dat hij had van de vijand. Die vijand is ook verdwenen. Leuk hoe dit boek begint met een dubbel perspectief, maar al gauw focust op één soldaat. Dit doet vragen rijzen (is de andere soldaat weg? bestaat hij wel?) en zorgt voor een karikaturale schets die je gerust kan ontdubbelen naar beide vijanden. Er is namelijk slechts één standpunt nodig om beide weer te geven. Het boek heeft een groot formaat, wat de grote witvlakken in de prenten eigenlijk nog meer versterkt. De sobere prenten, opgebouwd uit springerige zwarte penstreken, sober ingekleurd, geven nog beter weer hoe zinloos oorlog is. De eenvoud van dit boek, zowel qua tekst als qua illustraties, is tegelijk de genialiteit ervan. Het benadrukt nogmaals hoe naïef en absurdistisch soldaten denken en dachten over hun vijanden. Blij dat dit boek vertaald is! Ook ideaal om mee te werken in een klas. Magali Haesendonck [ http://www.pluizer.be/kinderboeken-jeugdboeken/de-vijand]
Wim Opbrouck bewerkte dit anti-oorlogsprentenboek tot een luchtig relaas waarin de zinloosheid van oorlogen treffend wordt blootgelegd. Het boek opent impressionant met een dubbele zwarte pagina met daarop de zin 'Het is oorlog'. Daarna volgt een lege vlakte en wordt er ingezoomd op twee putten. Met in elke put een soldaat. Twee vijanden dus. Zij bestoken elkaar regelmatig met rommel en allerhande prullaria. Ze zien elkaar nooit maar vrezen de ergste dingen van elkaar. Wat zij gemeen hebben is de honger. Maar dat is dan ook alles. Want voor de rest is de andere soldaat een wild monster zonder medelijden. Dat vertelt toch het oorlogshandboek dat ooit bij het begin van de oorlog uitgedeeld werd door de generaals die vooral afwezig zijn. 's Nachts als de hemel vol sterren staat, wordt er gedacht en begrepen. Zou dat de oorlog kunnen doen stoppen? De soldaat neemt een besluit en trekt erop uit in camouflagepak nr 3. De andere put is echter leeg en de soldaat vindt er zaken in die niet kloppen met het grote oorlogshandboek. En waar is nu die andere soldaat? ...
Het ganse verhaal is een pareltje van minimalisme en absurdisme. Maar met de ondertoon van gruwel en geweld, wat het geheel erg aangrijpend maakt. De naïef getinte tekeningen met zwierige inktlijnen en sobere inkleuringen zijn krachtig en indrukwekkend in al hun eenvoud. Wat nog versterkt wordt door het grote formaat van dit boek. De desolaatheid van de beide soldaten kon niet beter weergegeven worden. De tekst is eenvoudig en licht afstandelijk. Hij geeft perfect de gedachtengang van de soldaat weer in al zijn naïviteit en zo ook de idiote en absurde gedachtengang van elke oorlog. Tot slot nog vermelden dat de vormgeving van dit boek (Sin Aerts) tot in de puntjes is uitgewerkt, wat het geheel doet opvallen in alle details. Pakkender en doeltreffender kon een aanklacht tegen de oorlog niet zijn. Toch niet op deze eenvoudige, haast speelse wijze. Vandaar een terechte aanrader! Eric Vanthillo mei 2013 [ http://www.pluizuit.be/130607/De%20vijand.htm]
Gepost op 16/09/2013 door Jeugdliteratuur.org http://jeugdliteratuur.org/blog/?p=7466 De vijand In de rubriek In de vitrine tipt een boekhandelaar een opmerkelijk boek. Deze maand de keuze van Els Meulemans van Boekhandel Duimelot in Leuven. * Hoe moet je het met kinderen over oorlog hebben? In het boek De vijand wordt het thema zonder omwegen aangebracht: op de cover één generaal, behangen met indrukwekkende eretekens, met een akelig brede lach op zijn gezicht en bloed aan zijn handen. Op de schutbladen volgen de soldaten: ze vullen de bladzijden, opgesteld in rijen en rijen, ze kijken nors. Of bang? Berustend? Allemaal zien ze er hetzelfde uit. Of toch niet? En dan is er geen ontsnappen meer aan: op een pikzwarte achtergrond krijgen we drie woorden in het gezicht geslingerd, ‘Het is oorlog’. Deze oorlog speelt zich af in een woestijn, met twee putten, in elke put zit één soldaat. En, laat daar geen misverstanden over bestaan, het zijn VIJANDEN, zo wordt ons in grote rode letters verteld. De sublieme illustraties van Serge Bloch, voornamelijk zwart/wit met af en toe een betekenisvol rood accent, laten ons het leven in die put zien. De soldaat zit te wachten, heeft honger, is eenzaam (‘Soms denk ik dat de wereld niet meer bestaat’). Hij denkt voortdurend aan zijn vijand die verderop in een zelfde put zit, en wat hij over die vijand moet weten heeft hij geleerd uit het handboek dat hij op de eerste dag van de oorlog heeft gekregen. ‘Het handboek vertelt alles over de vijand: Het zegt dat we hem moeten doden voor hij de kans krijgt om ons te doden, want de vijand is wreedaardig en kent geen medelijden. En als hij ons doodt, zal hij ook onze families doden. Maar dat is niet genoeg voor hem. Hij zal ook de handen doden, en daarna alle dieren, hij zal de bossen verbranden, hij zal het water vergiftigen. De vijand is geen menselijk wezen.’ Maar ’s nachts, onder de sterrenhemel, laat zijn handboek hem in de steek. ‘Af en toe denk ik aan wat de vijand denkt. Kijkt hij ook naar de sterren? Als hij naar de sterren kijkt, zal hij misschien inzien dat deze oorlog tot niets leidt, en dat hij moet stoppen’.
Op zo’n nacht verlaat de soldaat zijn put en sluipt in camouflagepak naar de put van de vijand. De aandachtige lezer ziet een bijzondere ‘leeuw’ de tegenovergestelde kant op sluipen. De soldaat vindt een lege put zonder vijand, maar met heel herkenbare spullen: gedroogd vlees, snoeprepen, foto’s van een gezin, een handboek… Bij het aanbreken van de dag, beseft hij dat de vijand in zijn put zit. En dat er geen wezenlijk verschil is tussen hen: ‘De vijand is uitgeput, ik weet het zeker. Ik weet dat hij een gezin heeft dat op hem wacht. Als deze oorlog afgelopen is, kunnen we weer naar ons huis, elk naar ons eigen huis.’ Op de laatste bladzijde zien we de twee putten en kruisen twee flessenmet-boodschap elkaar in de lucht met een simpel zinnetje erbij ‘Hopelijk valt mijn fles in zijn put’. Op de achterste schutbladen staan dezelfde rijen soldaten opgesteld maar nu met twee lege plekken… Dit poëtisch prentenboek nodigt uit om samen met kinderen na te denken over de zinloosheid van oorlog en geweld. Illustrator Serge Bloch kan met enkele inktlijnen de verschillende emoties raak neerzetten. De impact van de eenvoudige tekeningen op de witte bladzijden wordt nog versterkt door het grote formaat van het boek. Ook de tekst, prachtig bewerkt door Wim Opbrouck, is eenvoudig en raak. Een tijdloos boek over een fenomeen van -helaas- alle tijden, maar niet zonder een sprankje hoop.
Prentenboek laat zien dat oorlog niet gewoon is 03-05-2013 17:07 | Mariëlle Oussoren-Buys | Natuurlijk kun je over oorlog een dramatisch avonturenboek maken. Maar een verstild prentenboek is aangrijpender, moeten de makers van ”De vijand” gedacht hebben. Het laat in sobere woorden en prenten zien hoe bizar oorlog is. Davide Cali laat de lezer meekijken met een soldaat die zich verbergt in een loopgraaf, net als even verderop zijn vijand. Hij is ervan overtuigd dat die gevaarlijk is, want dat staat in zijn handboek. Hij wil geen oorlog, maar hij moet de vijand doden, omdat die anders hem zal doden. Hij wil dat de oorlog stopt. „Maar ik heb geen idee hoe. Anderen weten dat wel: de generaals. Maar zij zeggen niets.” Al filosoferend komt hij tot de keus om tot de aanval over te gaan. Niet laf vanuit zijn „gat”, maar face to face. Tot zijn verbazing vindt hij in de –lege– kuil van de vijand gezinsfoto’s (is hij dan geen monster?) en bijna hetzelfde handboek, waarin híj wordt afgeschilderd als vijand (is híj dan een monster?). Het meest verrassend aan dit poëtische boek is het spiegelende slot. De vijand blijkt in de kuil van het hoofdpersonage te zijn beland en wil evengoed dat de oorlog stopt. Ook de lay-out is aangenaam ongewoon. Nog voor de titel-pagina begint het verhaal, als een soort proloog. Illus-trator Serge Bloch kan met enkele inktlijnen actie weergeven, of juist treurige berusting. De pentekeningen hebben de kleuren zwart, wit en mosterdgeel, met een enkel accentje rood. Heel doelmatig, bijvoorbeeld als er bloed getekend moet worden. Bloed dat overigens alleen vloeit in de gedachten van de hoofdpersoon als hij denkt aan wat de vijand hem kan aandoen. [http://www.refdag.nl/boeken/recensies/prentenboek_laat_zien_dat_oorlog_niet_gewoon_is_1_73 5992]
Bijlage: cover originele uitgave
Bijlage: cover uitgave Verenigde Staten
Bijlage: illustraties Serge Bloch
