KJV 2014-2015 (GROEP 4) Het meisje en de soldaat / Aline Sax en Ann De Bode (ill.) (door Emilie Vanpeteghem) Auteursinfo Aline Sax groeide op in Wilrijk. Al voor ze kon schrijven, was ze bezig met verhalen bedenken. Later ontdekte ze de historische jeugdromans van Thea Beckman en Paul Kustermans en raakte ze geboeid door geschiedenis en door hoe mensen vroeger leefden. Na de middelbare school ging ze geschiedenis studeren aan de Universiteit Antwerpen. Na haar studies doctoreert ze over de Tweede Wereldoorlog. Momenteel werkt Aline Sax als onderzoeker bij het historisch onderzoeksbureau Geheugen Collectief en aan de Universiteit Gent bij het Instituut voor Publieksgeschiedenis. Aline Sax debuteerde op haar zestiende met Mist over het strand, een verhaal over twee Duitse tienersoldaten tijdens de landing in Normandië. Ze koos bewust voor een boek over Duitse soldaten omdat ze de andere – Duitse – kant van de Tweede Wereldoorlog wou belichten. Na Mist over het strand volgden historische verhalen over onder meer de bokkenrijders (Duivelsvlucht), over de Ierse Paasopstand tegen de Engelsen in 1916 (De gebroken harp), de belegering van Stalingrad (Geen stap terug) en de Eerste Wereldoorlog (Het meisje en de soldaat). Aline Sax speelt geregeld met de vorm van haar boeken. Zo schrijft ze met Wij, twee jongens en Schaduwleven een tweeluik over de emigratie naar Amerika en een langzaam ontluikende homoseksualiteit. De laatste reis brengt zowel het fictieve verhaal over Hannah en haar moeder die opgepakt en gedeporteerd worden, als informatie over de holocaust. In De kleuren van het getto vertelt ze samen met illustrator Caryl Strzelecki het verhaal van de Joden in het getto van Warschau. Aline Sax doet altijd veel historisch onderzoek voor haar boeken. “Als je een historisch verhaal wil schrijven, moet dat ook historisch correct zijn,” zegt ze. Om een beter beeld van de omgeving te krijgen, bezoekt ze bijvoorbeeld de plaatsen waar haar verhalen zich afspelen. Zo zocht ze in Dublin, voor De gebroken harp, drie dagen naar de prijs van een postzegel in 1916. Het geeft haar een kick om dergelijke details te doen kloppen. 8 http://jeugdliteratuur.org/auteurs/aline-sax Ann De Bode werd geboren in Belgisch-Congo. Drie jaar na haar geboorte verhuisden haar ouders naar Antwerpen. In de basisschool merkten leerkrachten haar talent al op. In het secundair onderwijs volgde ze Graduaat Publiciteit in het Sint-Maria Instituut, waar ze later zelf les zal geven. Nadien werkte ze voor verschillende reclamebureaus. Vanaf 1992 startte haar carrière als kinderboekenillustrator – ondertussen heeft ze al meer dan 200 boeken geïllustreerd.
In de jaren ’90 raakte Ann de Bode bekend door de Hartenboeken-reeks: tien prentenboeken voor 4 tot 7-jarigen over emotionele thema’s als scheiden, pesten, dood en angst. Recenter wordt ze vooral geassocieerd met haar bijzondere techniek die erg in de smaak valt bij een jong publiek. Ze maakt figuurtjes in fimo (een soort kneedpasta van polymeerklei) die ze in scène opstelt, bakt en fotografeert. Zo creëert ze een heel eigen wereld. Haar eerste boek met fimofiguurtjes verschijnt in 2003: De fanfare van Flierefluitegem. In 2009 publiceert ze Mijn familie: een reis door de tijd, waarin jonge kinderen kennismaken met het begrip tijd. 8 http://jeugdliteratuur.org/auteurs/ann-de-bode
Kort samengevat Wereldoorlog I. Een blind meisje woont met haar mama en tante in een herberg. Ze houdt ervan om buiten op een bankje te zitten. Op een dag snuift ze een onbekende geur naast zich op. Een Afrikaanse soldaat zit naast haar. Hij vertelt over zijn land, zijn vrouw en kind. Zij vertelt over haar vader aan het front. Op een dag komt de soldaat niet meer naar het bankje en het meisje gaat naar hem op zoek.
Aan de slag Thema’s, personages, tips en verwerkingsmogelijkheden * Eerste indruk Spreekt de kaft de juryleden aan? Werd je nieuwsgierig? Is het een boek dat je aandacht zou trekken in de boekhandel of bibliotheek? Bladerde je eerst even door het boek voor je het verhaal las? Wat was jullie eerste indruk van dit boek voor je het verhaal las? Wat vinden jullie bijvoorbeeld van het formaat? * Wereldoorlog I Het is 2014 en er verschijnen wel heel veel (kinder- en jeugd)boeken over de Eerste wereldoorlog. Je kan het eventueel enkele titels van andere boeken over WOI verzamelen. De juryleden lezen alvast De grote verliezer van Karen Dierickx. Je kan info over WOI verzamelen en de juryleden wat meer info geven/vragen over de Eerste Wereldoorlog. Enkele eenvoudige vragen: Weten de juryleden wanneer de Eerste Wereldoorlog begon en wanneer ze eindigde? Hoe werd WOI nog genoemd? * Vragen over het verhaal Wat heeft de juryleden persoonlijk het meest geraakt in het boek? Welke verhaalfiguur was het interessantst? Waarom? Vond je het moeilijk om dit verhaal te lezen? Vind je het onderwerp interessant? Spreekt het je aan? Waarom? Heb je iets geleerd uit het verhaal? Wil je meer weten over WO I? Heeft dit verhaal je aan het denken gezet? Willen jullie nog meer lezen van deze auteur? * Illustraties Wat vinden jullie van de illustraties in het boek? Sluiten de tekeningen aan bij de sfeer van het verhaal? Waarom (niet)? Geven de illustraties een meerwaarde? Kopieer verschillende illustraties en verspreid ze over de ruimte. Laat de juryleden een illustratie kiezen die hen aanspreekt of waar ze iets over willen vertellen.
* Zwarte soldaten Dit verhaal geeft een andere kijk op de Eerste Wereldoorlog, namelijk Afrikaanse soldaten die worden ingezet in de gevechten. Wisten de juryleden dat zwarte soldaten vaak werden ingezet in de eerste linies? Kenden zij het woord ‘tirailleurs’? Zoek wat meer informatie over deze soldaten die je met de juryleden kan bespreken. Wie zijn ze? Waarom vechten ze voor de blanken? Waar komen ze vandaan? Hier vind je bijvoorbeeld meer info: http://www.knack.be/nieuws/boeken/afrikaanse-soldaten-tijdens-woi-de-zwarte-schande/articlenormal-71364.html * Fragmenten Enkele fragmenten waarmee je het verhaal met de juryleden kan bespreken. - ‘Een geur die ze niet kent. Ze snuift diep. Een warme geur zoals van gebrande noten. Maar noten die ze nog nooit geroken heeft.’ (p6) - ‘Waarom zijn de mensen bang van je?’ De soldaat zwijgt alsof hij over haar vraag nadenkt. ‘Ben jij bang van hen?’ vraagt ze. (p12) De zwarte soldaten waren voor de plaatselijke bevolking vaak de eerste zwarte mensen die ze zagen. De dorpsbewoners gaan ze dan ook vaak uit de weg uit wantrouwen. - ‘Eigenlijk wel’, zegt de soldaat aarzelend. ‘ Als je ziet wat voor vreselijke dingen ze uitvinden om elkaar te doden.’ ( p12) - ‘Ik heb een stukje van thuis mee.’ (…) Het is… het brengt.. goeds.’ (…) ‘ ze houdt het masker voor haar neus. (…) Dit is echt Afrika. Dit is zijn thuis. Ze bewaart de geur in haar hoofd, netjes afgeschermd van de andere geuren, in een nieuw doosje met een nieuw labeltje erop. (p 21) - ‘Hij luistert naar het kloppen van zijn hart en wacht tot het vertraagt en zal ophouden. Hij denkt aan zijn vrouw. Ze zullen haar een brief sturen die ze nooit zal krijgen. Maar ze zal het weten. En ze zal het niet begrijpen.’ (p32) - ‘Maar dan moet jij beloven dat je altijd weer naar het bankje komt. (…) Beloof je dat je niet zal doodgaan?’ ( p85) * Vertelperspectief Het verhaal wordt opgebouwd vanuit beide standpunten. De korte hoofdstukken van het meisje in het wit, die van de soldaat in het zwart. Het einde wordt dan weer op groene bladen afgedrukt. Hoe hebben de juryleden dit ervaren? De schrijfstijl wordt vaak omschreven als eenvoudig en sober. Zijn de juryleden het hiermee eens? Hoe zouden zij de schrijfstijl omschrijven? ‘ In het eerste deel is de dreiging voortdurend aanwezig maar overheerst de warmte. In het tweede deel wordt de dreiging reëel en overheersen ellende en miserie. Om uiteindelijk te eindigen in schoonheid.’ (8 http://www.pluizuit.be/130607/Het%20meisje%20en%20de%20soldaat.htm) Zijn de juryleden het hiermee eens? * Personages Het meisje, de Afrikaanse soldaat en de ruiter. De personages in dit verhaal krijgen geen naam. Hoe hebben de juryleden dit ervaren? ‘De personages in de novelle – het meisje, de soldaat, de ruiter – hebben geen naam. Daardoor krijgt het verhaal een universele betekenis. Ook op de kerkhoven zijn er veel naamloze graven van onbekende doden, die ver van huis moesten sterven.’ (8 http://alinesax.be/het-meisje-en-desoldaat_pers/, Rita Ghesquiere, prof. em. jeugdliteratuur, Kerknet) Zijn de juryleden het hiermee eens? Waarom wel/niet?
Zoek naar citaten of gebeurtenissen in het boek die het karakter of de gevoelens van de personages typeren. Bespreek ze samen met de juryleden. Ontdek zo samen met hen de personages uit dit verhaal en hoe de juryleden tegenover hen staan. Of laat de juryleden vertellen hoe ze de personages ervaren hebben. Welke invloed hebben de personages op elkaar? Denk vooral aan de vriendschap tussen het blinde meisje en de Afrikaanse soldaat (zijn hoop, zijn angsten, haar warmte en openheid), de gruwel die hij meemaakt aan het front (hij geeft het op, wil geen angst en pijn meer voelen en vlucht) of de tussenkomst van de ruiter ( Is dat niet een beetje heel toevallig? Of hebben ze daar totaal niet bij stilgestaan?). * Thema’s Wereldoorlog I, vriendschap, heimwee, zwarte soldaten, blindheid, hoop. Vraag aan de juryleden om een thema te kiezen die zij aan het boek zouden geven. Aan welke elementen uit het verhaal denken ze bij het gekozen thema? * Open einde ‘Ik heb een brood voor je gebakken’, zegt het meisje en hij zet haar op de grond. ‘ We zullen het op het bankje opeten’, zegt de soldaat en ze neemt hem bij de hand. Wat vinden de juryleden van dit open einde? Vragen ze zich af wat er nu met het meisje en de soldaat gaat gebeuren? Vinden ze dit open einde wel passend voor dit verhaal? * Recensies Er zijn heel wat recensies over dit boek verschenen die je met de juryleden zeker kan bespreken. Zijn de juryleden het eens met de recensenten of juist niet? Waarom wel? Waarom niet? Je kan de recensies eventueel op fiches schrijven en ze één voor één bespreken met de juryleden. Bijvoorbeeld: - De ontmoetingen of gebeurtenissen die het verhaal doen voortgaan lijken soms wat érg toevallig en weinig geloofwaardig, maar je neemt het voor waar aan omdat je ook als lezer wil dat dit mooi afloopt. (http://www.pluizuit.be/130607/Het%20meisje%20en%20de%20soldaat.htm) - Dit is een subtiel, ingetogen en onverwacht hard verhaal, met krachtige en sfeervolle grijsgroene illustraties (schilderijen, eigenlijk) van Ann De Bode. (http://cobra.be/cm/cobra/boek/boekrecensie/boek-jeugd-recensie/130606-sa-sax_bode_signalement) - Dit alles wordt treffend geïllustreerd door bruinige illustraties die perfect de beklemmende sfeer weergeven van de oorlog. Ze plaatsen de kijker in de positie van voyeur. Deze fotografische schilderijtjes van De Bode zijn al even sober en intimistisch als het verhaal zelf. (http://www.pluizuit.be/130607/Het%20meisje%20en%20de%20soldaat.htm) - Een klein en lief verhaal maar het is zo minimalistisch opgeschreven dat het bij mij nauwelijks binnenkomt. De twee karakters zijn sjablonen die symbool staan voor wat er in vreselijke oorlog gebeurt. Sax geeft ze verder weinig mee en ook de rest van het verhaal krijgt nauwelijks reliëf en diepte. (http://www.jaapleest.nl/recensies/jeugdboek/meisje-ontmoet-soldaat-raakt-hem-kwijt-envindt-hem-terug) Nog meer recensies: 8 http://alinesax.be/het-meisje-en-de-soldaat_pers/
* Methode Aidan Chambers Het is altijd interessant om te werken met de methode Chambers. Door te praten over boeken leren kinderen logisch na te denken, gedachten te ordenen, een eigen mening én een eigen smaak te ontwikkelen. Goede gesprekken overstijgen antwoorden als ‘Ik vond dit boek (niet) leuk’ en vormen een goede basis om boeken gefundeerd te beoordelen. Maar hoe pak je die gesprekken aan? (8 www.jeugdboekenweek.be: lestips) Meer info: Vertel eens / Aidan Chambers (Davidsfonds/Infodok, 2002) 8 http://www.jeugdboekenweek.be/2010/Algemene_lestips.pdf 8 http://www.kjv.be/begeleiders/_docs/1011/Handleiding_volledig.pdf
Juryleden kunnen online op de KJV-boeken reageren. Ga naar www.kjv.be, klik op ‘Welke boeken moet ik lezen’ en dan op de groep en het boek in kwestie.
