december 2011
Dakpark Rotterdam Een groen park, met ruimte voor initiatief INLEIDING Toen duidelijk werd dat het railemplacement aan de Hudsonstraat vrij zou komen, organiseerden bewoners uit de omliggende wijken zich onder de noemer ‘Park Ontwikkelings Maatschappij (POM)’. Zij kwamen op voor hun gemeenschappelijke belang: meer groen in de wijk én een rustig, natuurlijk park op het voormalige railemplacement. Dat was hen ten tijde van de stadsvernieuwing ook altijd toegezegd: ‘Mocht het railemplacement ooit vrijkomen, dan wordt het een park voor de wijk’. Echter: in 2000, toen het debat over herbestemming opkwam, lagen er ook andere claims op de vrijgekomen plek zoals het behoud van de vier sporen, en de ontwikkeling van economie en havenbedrijvigheid. Overleg was nodig om verbinding te organiseren tussen belanghebbenden. Sinds die tijd organiseert bureau De Werkplaats in opdracht van de Gemeente Rotterdam een interactief proces om toekomstige gebruikers, ontwerpers, uitvoerders aan elkaar te verbinden door excursies, onderzoek, second opinions, nieuwsbrieven en werkbijeenkomsten. Sinds enige jaren is Creatief Beheer samen met bewoners en scholen al begonnen in ‘Proeftuin de Punt’ aan de Hudsonstraat. Ervaringen van daar nemen we straks mee ‘het Dakpark op’. Inmiddels is er een vriendenclub die we de Vrienden van het Dakpark noemen en ten minste zo’n 100 betrokkenen telt. Aan bureau De Werkplaats is gevraagd om met haar ervaringen een visie op het beheer van het Dakpark te ontwikkelen. Om die reden heeft De Werkplaats gesprekken* gevoerd met bedrijven, ‘groen ontwikkelaars’, scholen en een aantal betrokkenen van de Vrienden van het Dakpark. Belangrijke conclusie uit de gesprekken: er is een vruchtbare bodem voor co-productie bij aanleg en beheer van het Dakpark én een initiatiefgroep wil nu reeds concreet aan de slag. * zie colofon
1
UITDAGING Een bijzonder Dakpark, maar minder geld voor beheer In 2013 gaat het Dakpark Rotterdam open. Vele mensen uit Delfshaven kijken al jaren uit naar dit moment en volgen de planvorming, de bouw & opening van de Big Shops, en de aanleg van het park op de voet. Maar hoe zal dit bijzondere park een fijne en mooie plek blijven: ook op de langere termijn? En hoe zal dit groene park een verbindende plek zijn voor Rotterdammers: van jong tot oud, met allerlei leefstijlen en culturele achtergronden? En dit tegen de achtergrond van een tijd waarin de overheid zich terugtrekt en budgetten verminderen. Dan is het nodig om anders te denken én anders te doen.
VISIE Anders denken én doen. Om met minder geld langdurig een mooi Dakpark te ontwikkelen is het nodig om op een andere, meer integrale manier, te kijken naar het beheer van het Dakpark. De ontwikkeling van het Dakpark is voor Delfshaven en de stad van economische, sociale en culturele betekenis. We gaan bewust deze waarden versterken en benoemen door middel van een nieuwe beheeraanpak. In de nieuwe beheeraanpak legt het Dakpark contact met haar omgeving: de Big Shops, de parkeergarage, Stadshavens en de omliggende woonwijken. Het Dakpark gaat relaties aan met bijvoorbeeld de voedseltuin, de stadslandbouwontwikkelingen, bewegingen op het gebied van de eetbare stad, organisaties die werkzoekenden en mensen met een beperking begeleiden richting betaald werk, de Vereniging van Eigenaren van Le Medi, havenbedrijven, basisscholen en middelbare scholen. We kijken niet alleen waar we kunnen besparen, maar ook waar we kunnen verdienen. Ook verbinden we co-producenten aan het Dakpark: bewoners, ondernemers, scholen, organisaties als Werk & Co, zelforganisaties uit Delfshaven, culturele en maatschappelijke instellingen, ze doen al jaren mee en willen straks ook mee blijven doen. Zij zijn bereid om middelen, relaties en diensten in te brengen. Een aantal voorwaarden zijn nodig om deze co-productie op gang te brengen en te houden. Zoals ruimte voor eigen initiatief, authenticiteit en zeggenschap. Maar ook de aanwezigheid van professionele ondersteuning om initiatieven te verbinden, te steunen, de continuïteit te waarborgen en ‘de motor draaiende’ te houden. Waar in deze notitie Dakpark wordt genoemd, spreken we over het gehele parkgebied inclusief de tijdelijke inrichting van de ‘kop en de staart’.
2
Vijf kernpunten 1. Verbinden van meerdere collegedoelen aan de ontwikkeling van het Dakpark: - sociaal-culturele doelen zoals ontmoeting en actief burgerschap; - mentale doelen waaronder gezondheid, talentontwikkeling, stages, educatie en vooruitkomen; - werkgelegenheidsdoelen zoals het creëren van stageplaatsen, activeren van werkzoekenden en van mensen met een beperking; - een schoon, heel, en veilig Dakpark; De ontwikkeling van het Dakpark is voor Delfshaven en de stad van economische, sociale en culturele betekenis. Het is nodig om deze verschillende waarden te benoemen. 2. Genereren en benutten van inzet, netwerken, geld, energie en expertise van Rotterdammers, ondernemers en organisaties ten bate van het beheer en programmering van het Dakpark. Er ontstaan straks allerlei initiatieven van bewoners, basisscholen, voortgezet onderwijs, de Speeltuinvereniging BoTu, ondernemers en andere particulieren in het park. 3. Co-productie, co-beheer en ‘doe het zelf’ mogelijk maken door ruimte te bieden voor authenticiteit, zeggenschap te geven en ondersteuning te bieden. 4. Het park met haar omgeving verbinden: met onder meer de Big Shops, parkeergarage, stadshavens, omliggende woonwijken, ondernemers, stadslandbouwontwikkelingen en de scholen. 5. Inspanningen leveren om te besparen én om geld te verdienen (menskracht, sponsoring, fondsen, inkomsten uit activiteiten en producten, sociale en culturele en economische waarden een plek geven in het financiële model).
3
WAT LEVERT DIT OP ? Gezamenlijke inspanningen leveren meer waar voor je geld. Niet alleen zijn er meer investeerders (in geld, in menskracht, in energie, in kennis, in plezier…), maar door de integrale aanpak worden ook meer doelstellingen bereikt. Er komt niet alleen een schoon, heel en veilig park, maar Rotterdammers gaan het park gebruiken en er goed voor zorgen. Mensen zijn betrokken, jongeren lopen stage, mensen werken in de natuur, en er is een diversiteit aan educatieve, culturele en sportieve activiteiten die het park duurzaam levendig kunnen houden. En dat is niet het enige: een levendig Dakpark heeft een attractieve werking op het hele gebied, en dus ook een positieve invloed op bezoekersaantallen, winkelend publiek, huizenprijzen in de buurt en imago van de wijk en de stad. Ook dit levert indirect inkomsten op aan zaken als de onroerend goed belasting, BTW en inkomsten voor de Big Shops. Het gaat om investeren in een andere manier van werken. Het moet een experiment zijn dat een voorbeeld is voor andere parken en (groene) plekken in de stad en het land.
“
Henk Oosterling zegt: “Het is de grote uitdaging om een investeringsmodel te ontwikkelen waarin de verschillende kapitaalstromen (te weten cultureel, economisch, sociaal en menselijk) op elkaar aangesloten worden. [...] Alles draait om een evenwichtige afweging van profit, people, planet en prosperity binnen een bedrijfscultuur die investeringen en rendementen in andere termen, gefaseerd en geschaald, durft te denken. Dat geldt ook voor investeerders. Waarde creatie ligt in dit ‘urbane experiment’ dus allereerst in co-creatie en co-productie. Hoe de meerwaarde daarvan teruggeploegd wordt naar de deelnemers is deel van de onderhandelingen die een onlosmakelijk aspect van het ontwikkelproces zullen zijn”. 1
”
Samenvattend zijn de opbrengsten groot: • Meer waar voor je geld: ontwikkeling van cultureel, economisch, sociaal en menselijk kapitaal; • Inzet van bewoners, ondernemers, scholieren en studenten, kinderen; • Rotterdammers gebruiken het park en zorgen er goed voor; • Activering van mensen (zonder baan of mensen met een beperking, met mogelijkheden tot doorstroming naar een vaste baan); • Een experiment dat voorbeeld kan zijn voor andere parken en groene plekken in stad en land.
1
In de notitie ´Duurzaamheidskwaliteitseisen Stadshavens Integrale gebiedsontwikkeling als samenlevingsopbouw´(11 oktober 2011),
pagina 19 en 20.
4
Er is een groot pallet aan mogelijkheden om met (een deel van de) activiteiten in het dakpark geld te verdienen. Voorbeelden: • Een van de grotere havenbedrijven sponsort de parkontwikkeling en verbindt zijn naam eraan. • Er zijn betaalde rondleidingen, lunches, kinderfeestjes, bedrijfsuitjes e.d. • Een landelijk fonds zorgt voor de financiering van een groot cultureel of sportief evenement. • Samen met creatieve ondernemers uit de omliggende wijken wordt merchandising ontwikkeld (t-shirts, tuinmaterialen, boodschappentassen etc.) en via een webshop te koop aangeboden. • Inzetten van mensen die ‘werken naar vermogen’. • De Blokker-tuin en de Praxis sponsoren bloembollen die kinderen planten bij de hellingbanen en de dijk en de tijdelijke ingerichte plekken. • De ondernemersvereniging Big Shops financiert een kinderbegeleider bij de Speeltuinvereniging BoTu zodat ouders hun kinderen tijdens het winkelen daar rustig kunnen laten spelen. • De Vrienden van het Dakpark betalen 35 euro per jaar en blijven op de hoogte van alle activiteiten. In ruil daarvoor krijgen ze ook een kortingskaart voor aankopen in de Big Shops. • Bewoners uit de buurt organiseren dankzij fondsenwerving kleinschalige programmering . • In de zomer worden ligstoelen verhuurd. • Samen met ‘de tafel van zeven’ worden gevulde picknickmanden verkocht (organisatie in Delfshaven die zich richt op vrouwen van allochtone aomst die werk zoeken in de horeca of zelfstandig ondernemer willen worden). • Zaden verzamelen en verkopen.
5
Colofon Concept & tekst: Bureau De Werkplaats, Piet Huiskens, Els Desmet, Ellen Hiep Vormgeving: P.51 Design Opdrachtgever: Stadshavens, Gemeente Rotterdam Stadsontwikkeling, Gemeente Rotterdam December 2011 Met dank aan! Vele mensen en organisaties hebben in korte tijd inspiratie en inzet gegeven. Zonder hen hadden wij deze visie niet kunnen maken. Dank hiervoor! • Jobscore, Peter Riedijk • Rini Biemans, Milja Kruijt, Creatief Beheer • Karin Bebelaar, Carlos Goncalves, deelgemeente Delfshaven • Tineke Verburg, Mark van Eerden SBAW voor stadsverbeteraars • Richard Straver, SDW Rotterdam • Bestuur van de Speeltuinvereniging BoTu • Initiatiefnemers Voedseltuin • Martijn Verveen, Marvin Robart, Dr. J. Woltjer School • Erik Sterk, Buurman en Buurman • Nienke Bouwhuis, Vera van den Broek, Krachtgroen • Deelnemers overleg Gemeente Werken m.b.t. aanbesteding • Deelnemers overleg Keiletafel • Kees van der Laan, Gemeente Werken • Joop Snoeij, Gemeente Werken • Johan Schot, Gemeente Werken • Monique Groeneweg, Gemeente Werken, werf Delfshaven • Eric Groenen, Albert Heijn Dakpark • Karlien Stroeve, Stadsontwikkeling Rotterdam • Carolien Dieleman, Hannah Frederiks, Hogeschool Rotterdam • Trainees Gemeente Rotterdam • Ben ten Hove, HAKA-gebouw • Ronald Buitenhek, Stadshavens • Arienne de Muijnck, Stadsontwikkeling • Ans Stolk • Herman Meijer • Ad v/d Aa en Theo Vermeulen, Mostert & de Winter • VVD fractie met onder meer Pascal Lansink (deelgemeente en gemeente) • Albert Leutscher, Werk in West • Beitske Boonstra, TNO, Dag van de Ruimte • Henk Oosterling, stadsfilosoof, vakmanschap • Wouter Bauman, Rotterdams milieucentrum • Bart Boerema, Deelgemeente Delfshaven • Vrienden van het Dakpark: de heer Broere, Elly Schilperoord, De heer Knaap, Miranda Janssen, Janette Reukers, Kees van Loon, de heer J.A. Kock, Dick van Toor, Sjaak Florijn, Annemieke Westerink, Manon Nagelkerken en anderen.
11
