d Rijn

originele versie Bapt. Gem. Alphen a/d Rijn

Bewerkt door R. Brinkman, tbv Bijbelstudiegroep Grijpskerk Werkgroep Bijbel Aktueel http://www.bijbelaktueel.org Postbus 113 9800 AC Zuidhorn

Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 1 van 45

1

INLEIDING ..............................................................................................................................................................4

2

BETHLEHEM ..........................................................................................................................................................5 2.1 DE OMGEVING .....................................................................................................................................................5 2.2 DE NAAM VAN DE STAD .......................................................................................................................................6 2.3 DE STAD ZELF......................................................................................................................................................6 2.3.1 De weeklacht van Rachel................................................................................................................................6 2.4 GEBOORTE-STAD .................................................................................................................................................8 2.4.1 De Wijzen uit het Oosten ................................................................................................................................8 2.4.2 Geboortekerk ..................................................................................................................................................8 2.5 BETHLEHEM EN DE PROFETIE ..............................................................................................................................9 2.6 KLEIN OF GROOT? ...............................................................................................................................................9 2.7 DE NAAM VAN DE MESSIAS ..............................................................................................................................11 2.8 DE HERDER .......................................................................................................................................................12

3

NAZARETH ...........................................................................................................................................................14 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7

4

EEN AFSCHUWELIJKE GEBEURTENIS ..................................................................................................................14 DE OMGEVING ...................................................................................................................................................15 DE STAD ZELF....................................................................................................................................................16 EEN VERACHTE PROFETISCHE STAD...................................................................................................................17 DE NAAM VAN DE STAD .....................................................................................................................................18 DE STAD VAN DE SPRUIT ...................................................................................................................................18 TER AANVULLING..............................................................................................................................................20

KAPERNAUM .......................................................................................................................................................22 4.1 OMGEVING ........................................................................................................................................................22 4.1.1 Bethsaida en Chorazin .................................................................................................................................23 4.1.2 Magdala .......................................................................................................................................................23 4.1.3 Tabgha..........................................................................................................................................................23 4.2 DE NAAM VAN DE STAD .....................................................................................................................................23 4.2.1 Nahum ..........................................................................................................................................................24 4.3 DE BETEKENIS VAN DE STAD .............................................................................................................................24 4.3.1 Synagoge ......................................................................................................................................................24 4.3.2 Economische betekenis.................................................................................................................................25 4.4 KAPERNAUM EN DE PROFETIE............................................................................................................................25 4.4.1 Profetie van Jesaja .......................................................................................................................................25 4.4.2 Profetie van de Here Jezus ...........................................................................................................................26

5

KANA ......................................................................................................................................................................28 5.1 5.2 5.3

6

DE NAAM VAN DE STAD .....................................................................................................................................28 EERSTE WONDER ...............................................................................................................................................28 DE ZOON VAN DE HOVELING..............................................................................................................................29

JERICHO................................................................................................................................................................30 6.1 DE NAAM VAN DE STAD .....................................................................................................................................30 6.2 DE OMGEVING ...................................................................................................................................................30 6.3 QUMRAN ...........................................................................................................................................................30 6.4 BRONNEN BIJ DE DODE ZEE ..............................................................................................................................31 6.5 DE DODE ZEE ....................................................................................................................................................31 6.5.1 Sodom en Gomorra ......................................................................................................................................32 6.5.2 De zonde van Sodom en Gomorra ................................................................................................................32 6.5.3 De vrouw van Lot .........................................................................................................................................32 6.6 MASSADA..........................................................................................................................................................33 6.7 JERICHO IN DE OUDHEID ....................................................................................................................................33 6.8 RIJKE HISTORIE .................................................................................................................................................34 6.9 DE STAD DER VLOEK .........................................................................................................................................34 6.10 JEZUS IN JERICHO ..............................................................................................................................................35


Pag 2 van 45

7

SAMARIA...............................................................................................................................................................37 7.1 SILO ..................................................................................................................................................................37 7.2 DE HERE JEZUS IN SAMARIA .............................................................................................................................38 7.3 DE GESCHIEDENIS VAN DE STAAT ......................................................................................................................38 7.3.1 Jerobeam I....................................................................................................................................................38 7.3.2 Omri .............................................................................................................................................................38 7.3.3 De gouden kalveren in Dan en Bethel ..........................................................................................................39 7.3.4 De ballingschap voor het tienstammen rijk ..................................................................................................39 7.3.5 Ontstaan van het (meng)volk........................................................................................................................40 7.3.6 Onstaan van de onderlinge haat...................................................................................................................40 7.4 DE SITUATIE VAN HET LAND TOEN DE HERE JEZUS OP AARDE WAS ...................................................................40 7.5 HET LIJDEN VAN DE SAMARITANEN...................................................................................................................40 7.6 DE SAMARITANEN EN HUN GELOOF ...................................................................................................................41 7.6.1 Torah ............................................................................................................................................................41 7.6.2 Toekomstverwachting ...................................................................................................................................42 7.6.3 Het Paasfeest................................................................................................................................................42 7.6.4 Andere gebruiken .........................................................................................................................................43 7.7 DE ONTMOETING VAN DE HERE JEZUS MET EEN SAMARITAANSE ......................................................................43 7.7.1 Jezus' boodschap ..........................................................................................................................................43

8

BRONVERMELDINGEN .....................................................................................................................................45

Het onbewerkt en gratis verspreiden en doorgeven van deze studie is toegestaan. Bij het verspreiden van bewerkte versies dient duidelijk vermeld te worden dat het hier handelt om een bewerking. Verspreiding voor handelsdoeleinden is niet toegestaan. Originele versies van bijbelstudiemateriaal van Bijbel Aktueel zijn gratis te verkrijgen via onze website, http://www.bijbelaktueel.org


Pag 3 van 45

1 INLEIDING Er zijn verschillende steden en streken in het land Israel, die een bijzondere rol gespeeld hebben in het leven van de Here Jezus. Deze steden hebben een belangrijke rol vervuld in de openbaring en het werk van onze Heer. Deze steden waren Bethlehem, Nazareth, Kapernaum en Jeruzalem, terwijl wij ook nog kunnen denken aan Jericho, het gebied Samaria en Kana. In deze serie van (bewerkte) preken wordt nader ingegaan op deze steden en hun betekenis. De originele versie en basis voor deze studies is een serie van preken welke gehouden is in de Baptisten Gemeente te Alphen aan de Rijn. Ik heb deze serie preken op het internet gevonden en dankbaar gebruikt als basis voor de bijbelstudies! Ik heb de originele preken samengevoegd en bewerkt (sommige gedeelten ingekort en andere uitgebreid) ten behoeve van de Bijbelstudiegroep in Grijpskerk. De Baptisten Gemeente te Alphen aan de Rijn draagt geen enkele verantwoording voor de inhoud van deze variant op de bij hen gehouden preken alhoewel de gelijkenis qua vorm en inhoud uiteraard zeker aanwezig is! Alle Bijbel-citaten in deze studie zijn, tenzij anders vermeld, uit de NBG vertaling genomen. Alle onderstreepte gedeelten zijn tijdens de studieavonden gelezen/besproken. Tot slot: tijdens de bijbelstudie-avonden zijn door de aanwezigen af en toe aanvullende opmerkingen of vragen gesteld, extra tekstverwijzingen aangedragen, etc. Deze zijn in deze studie zoveel mogelijk verwerkt. Rudy Brinkman, Bijbel Aktueel


Pag 4 van 45

2 BETHLEHEM Als we het leven van de Here Jezus bestuderen kunnen we dit op verschillende manieren doen. Eén van de manieren is aan de hand van de steden die in het leven van de Here een rol speelden. De eerste stad in het leven van de Here is Bethlehem, de plaats waar Hij werd geboren. De stad wordt genoemd in o.a. Micha 5:1-3 en in Matth. 2:1-18; Luc. 2:4 en Joh. 7:42. De plaats wordt in de Bijbel meer dan 40 keer genoemd. Micha 5:1-3 En gij, Betlehem Efrata, al zijt gij klein onder de geslachten van Juda, uit u zal Mij voortkomen die een heerser zal zijn over Israel en wiens oorsprong is van ouds, van de dagen der eeuwigheid. Daarom zal Hij hen prijsgeven tot de tijd, dat zij die baren zal, gebaard heeft. Dan zal het overblijfsel zijner broederen terugkeren met de Israelieten. Dan zal Hij staan en hen weiden in de kracht des Heren, in de majesteit van de naam des Heren, zijns Gods; en zij zullen rustig wonen, want nu zal Hij groot zijn tot aan de einden der aarde, In Mattheus en Lucas lezen we vervolgens over de geboorte van de Here zoals voorzegd in Micha 5. In Johannes lezen we: Johannes 7:40-42 Sommigen dan uit de schare, die naar deze woorden geluisterd hadden, spraken: Deze is waarlijk de profeet. Anderen zeiden: Deze is de Christus; weer anderen zeiden: De Christus komt toch niet uit Galilea? Zegt de Schrift niet, dat de Christus komt uit het geslacht van David en van het dorp Betlehem, waar David was? Vers 42 laat zien dat de Joden wistten vanwaar de Messias moest komen en refereert uiteraard aan Micha 5.

2.1

De omgeving

Bethlehem ligt ca. 10 km. Vanaf Jeruzalem. Wanneer je van Jerzulem naar Bethlehem reist vanaf de Jaffapoort neem je dezelfde weg die de mensen in de tijd van de Bijbel reisden. Wij volgen deze route: van de oude stad daal je af in het dal. Daar passeer je het Hinnomdal dat beeld is van de hel1 en laten Jeruzalem achter ons. Wij bevinden ons op de weg in zuidelijke richting, die ons van Jeruzalem naar Bethlehem, Hebron en tenslotte naar Bersheba kan voeren. Wij gaan echter niet verder dan Bethlehem. De steden Hebron en Bersheba waren wel belangrijk in het leven van de aartsvaders. Wij horen echter niet in de Bijbel, dat de Here Jezus er ooit geweest is. De weg tussen beide steden gaat door een kaal gebied, dat bezaaid ligt met grote en kleine stenen. Het is een zanderig, kaal en dor gebied, dat een stoffige indruk maakt. De stad is op twee heuvels trapsgewijze gebouwd en ligt 777 meter boven de zeespiegel. • • • • • • 1

Bij Betlehen werd Rachel begraven - Gen 35:19 Uit Betlehem kwam de richter Ibsan, die Israel 7 jaar richtte – Richt. 12:8; Het is de plaats waar Ruth op de akker van Boaz ging aren lezen; Het is de plaats waar David vandaan kwam - 1 Sam. 17; Het is later door Rechabeam, de Koning van Juda en Benjamin (en zoon van Salomo), tot vesting versterkt – 2 Kron. 11:6 Dit is de plaats waar de herders uit Lucas 2 hun schapen hoedden. Hier vonden kinderoffers aan Moloch plaats en het was later een vuilnisbelt.


Pag 5 van 45

•

Dit is de plaats waar de engelen verschenen en de geboorte van de Here Jezus bekend maakten. De plaats waar de Here geboren werd;

In het veld, in de richting van Hebron, is een verhoging in het landschap. Het is een fort, dat op een kunstmatig gemaakte heuvel gebouwd is. Dit is een uitwijkcentrum dat Herodes voor zichzelf had laten maken en dat daarom het Herodion heet. In tijden van gevaar zou Herodes hier naar toe kunnen vluchten en lange tijd veilig kunnen zijn voor allerlei vijanden. Er was een enorme voorraad water en voedsel. Het was niet zo'n veilige plek als Massada bij de Dode zee, maar toch redelijk veilig. Hier is Herodus begraven, op een praalbed van massief goud met edelstenen bezet. Het lijk van Herodus was met een purper kleed bedekt. Op zijn hoofd had hij een gouden kroon, terwijl zijn rechterhand de scepter vasthield, zo vertelt Flavius Josephus. (Zie: Joodse oorlogen I : 21, 10 en I : 33, 9.)

2.2

De naam van de stad

De stad blijkt niet altijd "Bethlehem" geheten te hebben. Zoals Jeruzalem in de Kanaanitische tijd "Jebus" heette en er ook een stad was, die "Salem" heette, waar Melchizedek koning was, zo had Bethlehem in die eerste periode ook een andere naam. Uit oude geschriften, de zgn. Tell ElAmarnabrieven (uit de veertiende eeuw voor Christus), blijkt, dat Bethlehem eerst "Bit ilu Nin" heette. Men neemt aan dat hier "Beth-Lachama" of "Beth-Lahamu" bedoeld is. Dit is een samenvoeging van twee woorden. "Beth" betekent "huis". "Lachama" is de naam van een godin. De stad heette dus oorspronkelijk "Huis van (de godin) Lachama". Dit betekent, dat er in deze stad een tempel van de heidense godin Lachama gestaan moet hebben. De satan heeft hier getracht het werk van God te dwarsbomen. De stad die God uitgekozen heeft om er de Here Jezus geboren te laten worden, is snel en eerder daarvoor door de satan in beslag genomen (hij weet immers van Gods plan!) en hij heeft er een tempel laten neerzetten voor een afgod… God laat Zich niet door de satan dwarsbomen. Hij gaat door. De Messias zal toch komen. Lachama zal het veld moeten ruimen, opdat David en later de Here Jezus in Bethlehem geboren kunnen worden. De naam van de stad Bethlehem is in het Hebreeuws Beet lechem en betekent "broodhuis" of "huis van brood". Opmerkelijk is, dat de Arabieren de naam uitspreken als Beet lachem. Dan betekent het "huis van vlees". Hier blijkt, dat in het beloofde land "brood" en "vlees" heel dicht bij elkaar liggen. Als je spreekt over brood, kun je gemakkelijk verder spreken over vlees. Brood en vlees hebben iets met elkaar te maken. Dit is heel opvallend, als wij bedenken, dat bij het avondmaal wij brood eten, dat ons verwijst naar het lichaam, het vlees van de Here Jezus. Temeer, daar de Here Jezus, nadat Hij eens Zichzelf het "brood des levens" genoemd had, niet zei, dat wij "Zijn brood" moesten eten, maar dat wij "Zijn vlees" moesten eten (Joh. 6:53-59). Opmerkelijk is, dat Hij dit zei in de synagoge van Kapernaum, een plaats waar wij ook nog bij zullen stilstaan. "Vlees" verwijst dus naar "brood".

2.3

De stad zelf

De stad ligt tegen en op een heuvel of berg. Aan het begin van Bethlehem passeren wij het graf van aartsmoeder Rachel (Gen. 35:19,20). Zij was de geliefde vrouw van Jakob. Zij is dus niet tezamen met de andere aartsvaders en aartsmoeders begraven in Hebron.

2.3.1 De weeklacht van Rachel Er zijn enkele antwoorden op de vraag, waarom zij juist hier begraven is. 1. Zij was een afgodendienares en was de tweede vrouw van de aartsvader Jakob. Rachel was weliswaar de lievelingsvrouw van Jakob maar een afgodendienares mocht het Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 6 van 45

land niet in. Er waren al genoeg afgodendienaars, die eens allemaal uitgeroeid moesten worden. Zij stierf toen zij nog maar kort in het beloofde land waren –vlak nadat zij Benjamin gebaard had- en werd hier begraven. 2. Later zou de profeet Jeremia verwijzen naar de hier begraven Rachel en zou hij spreken van een stem die hier gehoord zou worden, als Rachel, vanuit haar graf, vanuit de dood en vanuit het dodenrijk zou wenen om haar kinderen, die naar Babel weggevoerd zouden worden (Jer. 31:15). In diepste zin gaat deze stem echter verder dan het graf van Rachel. Jeremia 31:15-17 Zo zegt de Here: Hoor, te Rama klinkt een klacht, bitter geween: Rachel weent om haar kinderen, zij weigert zich te laten troosten over haar kinderen, omdat er geen meer is. Zo zegt de Here: Weerhoud uw stem van wenen, uw ogen van tranen; want er is loon voor uw arbeid, luidt het woord des Heren, zij zullen terugkeren uit het land van de vijand. Ja, er is hoop voor uw toekomst, luidt het woord des Heren, de kinderen zullen naar hun gebied terugkeren. Het lijkt, dat hier een fout staat in de Bijbel. Bijbelcritici willen dat ons ook graag doen geloven. Wij zijn hier namelijk in Bethlehem, terwijl de geciteerde tekst zegt, dat die stem in Rama gehoord zal worden. Nooit horen wij over de vervulling van deze tekst bij Rama. Hoe kan dit? Het antwoord is eenvoudig. Het Hebreeuwse woord "Rama" is hier niet de naam van een plaats. Het is een woord dat vertaald moet worden. Het woord "Rama" betekent "in de hoogte". Hiermee is de hemel als woonplaats van God bedoeld. Daar is de stem van Rachel gehoord. Wij moeten hier denken aan het feit, dat in de hemel zelf een weeklacht gehoord werd, toen de Joodse ballingen naar Babel gevoerd werden. Het Nieuwe Testament vertelt, dat deze weeklacht ook gehoord werd, toen de kinderen van Bethlehem vermoord werden: Mattheus 2 Toen Herodes zag, dat hij door de wijzen misleid was, ontstak hij in hevige toorn en zond bevel om in Betlehem en het gehele gebied daarvan al de jongens van twee jaar oud en daar beneden om te brengen, in overeenstemming met de tijd, die hij bij de wijzen had uitgevorst. Toen werd vervuld het woord, gesproken door de profeet Jeremia, toen hij zeide: Een stem is te Rama gehoord, geween en veel geklaag: Rachel, wenend om haar kinderen, weigert zich te laten troosten, omdat zij niet meer zijn.

Het Graf van Rachel, Bethlehem.

We kunnen hieruit overigens nog iets concluderen (vers 16) Jozef en Maria hebben langere tijd in Betlehem gewoond –wat aannemelijk is wanneer we zien dat de wijzen Jozef en Maria bezochten in een huis, Mt. 2:11- óf.. de wijzen zagen de ster ca. 2 jaar voordat de Here geboren werd!


Pag 7 van 45

Soms is er de neiging onder gelovigen om aan bepaalde bijzondere sterrenstanden een bepaalde waarde toe te kennen; vaak wordt dan opgemerkt dat dat bijzonder is en dat er “dus iets moet gebeuren” op een dergelijk moment. Persoonlijk betwijfel ik dat, mede op grond van onder andere dit gedeelte: de wijzen zagen de bijzondere ster of samenstelsel van sterren waarschijnlijk geruime tijd vóór de geboorte! Op z’n minst kun je vaststellen dat er in aanleg wel iets bijzonders gebeurd was, maar dat de belangrijkste uitwerking van die gebeurtenis nog meer dan 30 jaar op zich liet wachten. Terug naar de weeklacht van Rachel. Er zijn mensen die bij deze tekst aannemen, dat Jakob de Babylonische ballingschap voorzien heeft en wist, dat zijn nakomelingen langs deze plaats weggevoerd zouden worden. Om die reden zou hij Rachel hier begraven hebben. Dat is echter naar mijn mening lichtelijk gezocht omdat de Here dit pas in een veel later stadium heeft laten optekenen door Jeremia.

2.4

Geboorte-stad

Er worden in het huidige Bethelem verschillende plaatsen aangewezen, die herinneren aan de geboorte van de Here Jezus. Buiten de stad is een grot, die de stal van Bethlehem geweest zou moeten zijn. In de stad vinden we de ‘geboorte kerk’. Onderin de geboortekerk wordt ook een plaats aangewezen, als de plaats van Zijn geboorte. Deze geboortekerk is oorspronkelijk in 330 door Helena, de moeder van keizer Constantijn gebouwd boven de hierna genoemde grot. De kerk is in 529 verwoest en er werd een nieuwe kerk gebouwd. Dit is de kerk die er nu nog staat. Er zijn nog restanten te zien van de vloer van de oorspronkelijke kerk van Helena.

2.4.1 De Wijzen uit het Oosten Op de gevel van deze geboortekerk is boven de ingang de geboorte van de Here Jezus afgebeeld, evenals het bezoek van de wijzen uit het Oosten. Toen de Perzen in 614 Bethlehem veroverden zagen zij deze wijzen die gekleed waren als oosterlingen, dus als mensen uit hun eigen land, en spaarden zij de kerk en verwoestten hem dus niet. Hiermee hebben wij tevens een aanwijzing over de herkomst van de wijzen: het oude Perzië, waarschijnlijk Babylon? Het is “speculatie” maar het zou mij niet verbazen als deze wijzen afstammelingen waren van de eerder weggevoerde ballingen uit Israel –en dus joden- en wel om de volgende reden: • waarom zouden, zoals zoveel mensen beweren, “occulte wijsgeren” uit Babylon de Here eer zijn komen bewijzen? Wat heeft de duisternis gemeen met het licht? • Ik verwijs daarbij ook naar Petrus – 1 Petrus 5:13 laat zien dat Petrus daar was heengegaan: “U laat de medeuitverkorene te Babylon groeten, en mijn zoon Marcus”. De reden dat hij daar was, was gelegen in de afspraak welke hij en Paulus hadden gemaakt: Petrus zou naar de Joden gaan, Paulus was de “apostel der Heidenen”. Met andere woorden: het is zeer aannemelijk dat de ‘wijzen’ Godvrezende Joden uit Babylon waren die hun langverwachte Messias eer kwamen bewijzen!

2.4.2 Geboortekerk In de vijfde eeuw vestigde Hieronimus zich in Bethlehem en bouwde bij de geboortekerk een klooster. Hier vertaalde hij de Bijbel in het latijn. Deze vertaling heet de "Vulgata". Bij dit werk werd hij geholpen door Joodse geleerden, die in de omliggende dorpen woonden. Het is een omstreden vertaling!! In deze geboortekerk is een grot, waarin je kunt afdalen. In de spelonk is een nis met op de grond een zilveren ster. Dit zou de plaats van Jezus' geboorte moeten zijn. Hoewel deze plaats aan de ene kant veel christenen aanspreekt en aan de andere kant veel christenen juist afstoot, is er toch een oude traditie, die zegt, dat dit de plaats van Jezus' geboorte moet zijn. Justinus de Martelaar, die in het jaar 105 in Sichem geboren werd en omstreeks 155-160 gestorven is, zei ook al, dat dit de plaats van Jezus' geboorte was. De kerkvaders zeggen zelfs, dat boven deze grot in de heidense tijd een heiligdom stond dat gewijd was Tammuz-Adonis. Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 8 van 45

Wij weten het niet. Misschien is één van beide plaatsen de echte plaats van Zijn geboorte. Misschien is geen van deze plaatsen de originele plek. Het doet er verder niet toe; wij vieren niet de Geboorte maar herdenken het sterven –zoals bevolen door de Here Jezus- en de betekenis daarvan voor ons als gelovige.

2.5

Bethlehem en de profetie

In Micha 5:1-3 vinden wij de bekendste uitspraak over Bethlehem. Hier zien wij 10 verschillende opmerkelijke feiten: 1. De stad heeft te maken met Efratha. 2. De stad wordt "klein" genoemd. 3. Dit "klein zijn" staat in relatie tot de geslachten van Juda. 4. Uit Bethlehem zal een Heerser voortkomen. 5. Deze Heerser zal ten behoeve van God en voor het aangezicht van God verschijnen. 6. Deze Heerser is "van eeuwigheid". 7. Deze Heerser zal in de Majesteit van God de Vader komen. 8. Deze Heerser zal Herder zijn over het volk Israël. 9. Deze Herder zal Vrede zijn en Zijn volk Israël vrede brengen. 10. Deze Herder zal Zijn invloed doen gelden over de gehele aarde. Micha profeteert hier over de komst van Gods Gezalfde, de Messias van Israel, die wij kennen als de Here Jezus, onze Heiland en Heer. De Messias zou een nakomeling zijn van koning David, die afkomstig was uit de stad Bethlehem, dat aan de weg naar Ephratha ligt. Hoewel wij als christenen die het Nieuwe Testament kennen als vanzelfsprekend aannemen, dat deze tekst meedeelt, dat de Messias letterlijk in Bethlehem geboren zou worden, zegt deze tekst niet letterlijk, dat de Messias in Bethlehem geboren zou worden. Er staat, dat hij uit een familie van Bethlehem zal voortkomen. Dit is hetzelfde als Jozef en Maria, die niet in Bethlehem woonden, maar wier familiebanden teruggingen tot Bethlehem en daarom naar Bethlehem moesten voor de inschrijving. Op deze wijze zou de Messias een nakomeling van David kunnen zijn en bijvoorbeeld in Nazareth geboren kunnen worden. Het wonder is echter, dat de profetie verder ging dan deze eerste betekenis. De Messias is zelfs letterlijk in Bethlehem geboren. Toen aan de geleerden in de tijd van Herodes gevraagd werd, waar de grote Messiaanse Koning der Joden geboren zou worden, zeiden zij meteen: in Bethlehem. De Messias zou dus een nakomeling zijn van een oude familie uit Bethlehem en Hij zou ook in Bethlehem zelf geboren worden. Terwijl Jozef en Maria in Nazareth woonden, gebruikte God keizer Augustus met zijn inschrijving, om er voor te zorgen, dat deze profetie letterlijk in vervulling ging. De hier genoemde profetie heeft een duidelijke verbinding met de profetie van Jesaja 11, die spreekt over de afgehouwen tronk uit het huis van Isai (Jes. 11:1). Deze tekst komt later terug bij de bespreking van Nazareth.

2.6

Klein of groot?

In Micha staat dat Bethlehems zoon klein zal zijn in Efratha, onder de geslachten van Juda. Hier komen wij opnieuw bij een uitspraak van de Bijbel, die Bijbelcritici de mogelijkheid geeft om te vertellen, dat er fouten in de Bijbel staan. In hun onkunde van het Woord van God grijpen zij alle mogelijkheden aan om maar te kunnen bewijzen, dat de Bijbel "vol fouten" zou staan. Als wij de Bijbel en zijn boodschap echt bestuderen, komen wij tot de ontdekking, dat er soms een fout in


Pag 9 van 45

de vertaling staat. De vertaling is echter mensenwerk en is niet het geinspireerde Woord van God. Het door de Heilige Geest geinspireerde Woord van God is in de oorspronkelijke talen geschied. Het woord dat bij ons als "geslachten" vertaald is, kan ook vertaald worden als "duizenden" (vgl. Ex. 12:37). Bethlehem zou dan klein zijn onder de duizenden van Juda. De woorden "klein onder de geslachten of families van Juda" of "klein onder de duizenden van Juda" zijn niet bedoeld om letterlijk te nemen. Bethlehem was namelijk niet zo'n klein stadje in Juda. Bethlehem was het centrum van de stam Juda, waar een belangrijk deel van de nakomelingen van Perez, de zoon van Juda en Tamar woonden. Bethlehem was dus beslist geen onbeduidend dorpje in Juda. Toen de Here Jezus geboren werd, was Bethlehem geen stad meer maar een dorp (Joh. 7:42). Als we deze woorden uit Micha letterlijk opvatten, klopt het niet. Het gaat hier echter om een dieper liggende gedachte: de familie van Isai, de vader van David, was "klein" of "gering" temidden van de vele eerbiedwaardige families in Juda. In zekere zin was het huis waar David uit voortgekomen was een onbelangrijke familie in Bethlehem en Juda. Er waren veel belangrijker en voornamere families. Toch zou juist uit die minder belangrijke familie de Messias voortkomen. De familie van David was klein en onbeduidend, omdat een voorvader, Boaz, getrouwd was met een Moabitische vrouw, Ruth, waardoor Boaz en zijn nakomelingen in de mening van veel Israëlieten niet meer "getrouw" aan God waren: Deuteronomium 23:3-4 Een Ammoniet of Moabiet zal niet in de gemeente des Heren komen; zelfs hun tiende geslacht zal nimmer in de gemeente des Heren komen, Omdat zij u bij uw uittocht uit Egypte op de weg niet met brood en water tegemoet gekomen zijn, en omdat zij tegen u Bileam, de zoon van Beor, uit Petor in Mesopotamie, gehuurd hadden om u te vervloeken. Voor velen was daarom uitgerekend David uit het nageslacht van Boaz niet aanvaardbaar als koning. Moabieten waren niet aanvaardbaar voor het volk Israël om deel van het volk uit te maken. Het is daarom opmerkelijk, dat Machlon en Kiljon – de zonen van Elimelek en Noomi, die allebei met een Moabitische vrouw trouwden, in het land van Moab stierven. Het lijkt wel, of zij gestraft zijn voor hun ontrouw aan Gods Woord. Waarom was Ruth dan toch acceptabel voor Boaz? Omdat Ruth later tot bekering gekomen was en de God van Israël aanvaard had als haar God en tevens bekend gemaakt had, dat zij tot het volk van Israël wilde behoren. Terwijl deze bekering voor Boaz voldoende was en voor God natuurlijk ook, was zij voor vele Israëlieten niet voldoende. Zij bleven Ruth en haar nakomelingen dus afwijzen. Sommige uitleggers menen, dat als er hier gesproken wordt over Bethlehem Efratha, dat klein was, er niet aan de hele stad gedacht wordt, maar dat hier in het bijzonder gedacht moet worden aan Machlon en Chiljon, die de verkeerde weg gingen en daardoor klein waren, geestelijk klein waren onder de andere mensen van Juda. Daarom konden zij ook geen voorvader van David en van de Messias worden. De gedachte, dat het huis van David voor velen niet aanvaardbaar was voor het koningschap en als voorvader van de Messias, is volkomen in overeenstemming met Psalm 118:22 De steen die de bouwlieden versmaad hebben, is tot een hoeksteen geworden; van de HERE is dit geschied, het is wonderlijk in onze ogen.


Pag 10 van 45

Dit is een tekst die vaak door christenen geciteerd wordt, maar waarbij zij nooit kijken naar de reden, waarom dit hier gezegd wordt. Als christenen zijn wij gewend om deze tekst op de Here Jezus toe te passen, zoals ook een aantal keren in het Nieuwe Testament gebeurd (Matth. 21:42; Marcus 12:10,11; Lucas 20:17; Hand. 4:11 en 1 Petrus 2:7). Natuurlijk is het volkomen terecht deze tekst op de Here Jezus toe te passen. Wij mogen echter niet vergeten, dat de tekst in het Psalmenboek uitgesproken is toen de Here Jezus nog niet geboren was. De tekst is in eerste instantie echter niet geschreven in de vorm van een profetie van een gebeurtenis die eens zou plaats hebben. Pas later in de Bijbel horen wij, dat deze tekst juist ook een heel bijzondere profetie bevat betreffende de komst van de Messias. De tekst vertelt ons twee dingen. 1. In de eerste plaats zegt deze tekst ons dat er letterlijk een keer een steen is blijven liggen bij de bouw van de tempel. Men meende dat die steen onbruikbaar was en niet bij de bouw van de tempel gebruikt kon worden. Later bleek, dat het geen gewone steen was, maar dat het een hoeksteen was. 2. In de tweede plaats zegt deze tekst ons in beeldspraak dat er in het verleden iemand geweest is, die als een steen gebruikt had moeten worden, terwijl men meende dat hij ongeschikt was voor het werk waarvoor hij uitverkoren was. Wie was deze man? Het was nog niet de Here Jezus. Hij was immers nog niet geboren. Deze man was David, de man die eerst door zijn eigen familie genegeerd werd, toen Samuel kwam om een van de zonen van Isai tot koning te zalven (1 Sam. 16:1-13) en vervolgens als nakomeling van Boaz en Ruth door velen in Bethlehem in zekere zin ook afgewezen werd. Vanuit het Nieuwe Testament weten wij nu ook, dat in deze profetie als gekeken werd naar de Here Jezus, die "de tempel van God" op aarde zou zijn (vgl. Joh. 2:18-22). Zijn lichaam zou een tempel zijn, dat afgebroken zou worden en binnen drie dagen herbouwd zou worden. Natuurlijk weten de christenen, dat de Messias als "bouwsteen van de tempel" door velen in Israël veracht werd en daarom niet aanvaardbaar was. Maar waarom de mensen in Israël David en Davids Zoon, de Messias, in overeenstemming met deze tekst afwezen, weten zij niet. God maakte echter door middel van deze profetie bekend, dat het huis van Boaz en dus ook David en de Messias voor Hem wel aanvaardbaar waren. Daarom staat er zo nadrukkelijk, dat deze door de mensen afgewezen Messias Zijn werk voor Gods aangezicht zal verrichten. God aanvaardde Hem juist wel. In Joh. 5:37-40 lezen wij, dat de Here Jezus tegen de Joden zei, dat de Vader in de hemel bewees, dat Hij de Messias was, terwijl de mensen de Here Jezus juist verwierpen, omdat Hij in hun ogen de sabbat had geschonden en God ook nog eens Zijn eigen Vader noemde (Joh. 5:18). De Messias zou door God aangewezen worden en voor God acceptabel zijn, ook al zouden velen in Israël Hem afwijzen. Hij zou echter Zijn werk voor God doen. Dit betekent ook, dat Hij de opdrachten van God zou vervullen. Dit zien wij terug, als de Here Jezus zegt, dat Hij gekomen is om de wil van de hemelse Vader te volbrengen!

2.7

De Naam van de Messias

In Micha 5 vinden we verder dat Bethlehems Zoon Heerser zal over Israel en dat Zijn oorsprong is van de eeuwigheid. Hoewel Joden en christenen allebei bij deze tekst denken aan de komst van de Messias, geven beiden een andere betekenis aan de hier genoemde woorden. Voor de Joden betekenen deze woorden, dat de Naam van de Messias al in de eeuwigheid voor ons bekend was bij God en bij de engelen. De Messias was er nog niet, maar Zijn Naam was al bekend. Verschillende namen van de Here Jezus kennen wij ook uit de Bijbel: Jeshoea, Silo, Trooster (d.i. Menachem). De Joodse Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 11 van 45

geleerden denken hier echter aan een heel bijzondere Naam. In Psalm 72:17 wordt gesproken over de Naam van de komende Messias. Dit is bij ons als volgt vertaald: "Zijn Naam zij voor altoos, zolang de zon er is, bloeie Zijn Naam." Dit laatste kun je ook vertalen als: "... blijve Zijn Naam." Maar wat is nou Zijn Naam? De Joodse geleerden zeggen, dat het Hebreeuwse woord Jinon, dat bij ons als bloeien of blijven vertaald is, de Naam is die van voor eeuwigheid al door God aan de Messias gegeven is. Terwijl de Messias vele Namen heeft in de Bijbel, is dit er ook een. Hij zou Jinon zijn, de blijvende. Dit "blijvende" heeft dan de betekenis van: Hij zal regeren. Het is dus een verwijzing naar het toekomstige Messiaanse vrederijk, waarin de Here Jezus als Koning in en vanuit Jeruzalem over de gehele wereld zal regeren. Deze zienswijze is in overeenstemming met het woordje "blijven" dat zo vaak in het evangelie van Johannes door de Here Jezus gebruikt werd! Zie bijv. Joh. 14:10,17; 15:4,5,6,7,9,10,16. Voor de christenen betekenen deze woorden, dat de Messias Zelf al in de hemel aanwezig was als tweede persoon in de Godheid. Hoewel God zeer nadrukkelijk één is en er niet drie goden zijn, vinden wij in deze ene Godheid wel drie verschillende verschijningsvormen: Vader, Zoon en Heilige Geest. Er is echter een heel bijzonder woord in het Hebreeuws van de Bijbel, dat steeds vertaald wordt, maar dat ook onvertaald gelaten kan worden en ons dan vertelt hoe de Naam van de Messias zal zijn. Wij denken aan het woord dat in onze vertaling als "heil" vertaald is. In het Hebreeuws staat hier het woord Jeshoea. Dit woord Jeshoea kun je ook onvertaald laten. Het is dan de Hebreeuwse vorm van de naam "Jezus". Op deze manier is in het Oude Testament heel wat keren vermeld, dat de Messias Jeshoea (Jezus) zal heten. Een tekst die dit laten zien: Psalm 106:4, waar staat: "Gedenk mijner, o HERE, naar het welbehagen in Uw volk, bezoek mij met Uw Jeshoea ("heil" in onze vertaling)." Als God je bezoekt, dus als God bij je komt, doet Hij dat, omdat Hij een welbehagen in Zijn volk heeft en doet Hij dit met Zijn Jezus. Dat is precies wat er in Bethlehem gebeurd is! De engelen zongen van het welbehagen dat God in Zijn volk had. Hier werd toch bekend gemaakt, dat Hij Immanuël zou zijn, dat is "God met ons". Hier werd toch bekend gemaakt, dat God door middel van Zijn Jezus Zijn volk opzocht?

2.8

De Herder

Zoals David een aardse herder was, die van achter de schapen in het veld gehaald werd om door Samuel tot koning gezalfd te worden, waarna hij als koning een herdersfunctie vervulde bij het volk, zo was de Here Jezus de grote Goede Herder, die Zijn Gemeente nu leidt en Israël straks zal leiden, zoals een herder zijn schapen leidt en weidt. Hij kwam als mens uit Bethlehem. Maar als "Heerser van eeuwigheid die in de Majesteit des Vaders gekomen was", was Hij niet alleen uit Bethlehem gekomen, maar was Hij ook uit de hemel gekomen. Zijn oorsprong lag in de hemel, zodat Hij met recht kon zeggen: "Ik en de Vader zijn één", omdat God Zijn Vader was en Hij Zich met God gelijk stelde (Joh. 5:18; 10:30). Eens zal Hij als Herder van Israël terugkeren. Hij zal dan het overblijfsel van Israël naar het eigen land terugbrengen, hen vrede schenken en over hen in de Naam van God en bekleed met de Majesteit van God regeren. Vaak denken wij bij "het overblijfsel" aan alle Joden, die dan leven. Het zou weleens kunnen zijn, dat gedacht moet worden aan de Joden, die nog dan nog niet naar Israël teruggekeerd zijn en dan nog temidden van de volkeren leven. In dat geval staan wij aan de vooravond van deze gebeurtenis. Een andere optie is dat hij –zoals we in een eerder bijbelstudie al eens besproken hebben- ze terugbrengt vanuit de woestijn, uit Petra. Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 12 van 45

In onze tijd worden er veel Joden naar Israël gebracht. De regering van Israël haalt alle verdrevenen met liefde binnen in het eigen land. Er zijn christenen die zich eveneens inspannen om de verdrukte Joden uit verschillende landen naar Israël te brengen. Het zal echter niet mogelijk blijken te zijn, echt alle Joden naar Israël te brengen. De komende Messias zal dit gaan doen. Dat wil niet zeggen dat het onjuist is wat er nu gebeurd. Denk hierbij aan het dal met dorre doodsbeenderen: Ezechiel 37:8 “maar geest was er nog niet in hen”. Dat moment moet nog komen wanneer de Here weerkomt. Maar aangezien we nu zien dat het “dal” (Israel) op het punt staat weer de Geest te ontvangen kan dit niet lang meer duren!


Pag 13 van 45

3 NAZARETH Lucas 4:14-30 De tweede stad die wij tegenkomen als wij het leven van de Here Jezus bestuderen, is Nazareth, een stad in Galilea. Door critici is vaak beweerd, dat er in de tijd van de Here Jezus helemaal geen stad(je) Nazareth was. Het zou in die tijd niet bestaan hebben. Archeologen hebben echter bewezen, dat deze critici wel allerlei beweringen geuit hebben, maar dat ze zichzelf in feite alleen maar belachelijk gemaakt hebben. Nazareth heeft wel degelijk bestaan. Er zijn graven gevonden die uit een veel oudere tijd stammen dan de tijd van Jozef, Maria en Jezus. De stad was er al in de tijd van de Kanaanieten! Er wordt in het Oude Testament in verschillende teksten onopvallend verwezen naar Nazareth. In het Nieuwe Testament wordt de stad natuurlijk meerdere keren genoemd (15 keer). Het is de plaats waar Maria en Jozef 2) woonden voor zij naar Bethlehem gingen. Hier kreeg Maria, voordat zij getrouwd was, de aankondiging van de engel Gabriël, dat de Messias uit haar geboren zou worden (Lucas 1:26). Bethlehem was de plaats waar de Here Jezus werd geboren, Nazareth is de plaats waar het Woord vlees geworden is, Joh. 1:14. Vanuit deze plaats zijn zij daarna naar Bethlehem gegaan, waar de Here Jezus geboren werd. Nazareth is later weer de stad waarheen zij terugkeerden, na hun verblijf in Egypte. Lezen: Matth. 2:19-23

3.1

Een afschuwelijke gebeurtenis

In Lucas 4:14 e.v. zien we dat de Heere dus terugkeerde naar zijn geboorteplaats Nazareth, waar hij een bezoek bracht aan de synagoge. Hij was Zijn werk als Messias begonnen, nadat Hij door Johannes gedoopt was in de Jordaan en de Heilige Geest als een duif op Hem gekomen was (Mt. 3:13-17). Hij was direct daarna door de duivel verzocht in de woestijn. Hierna keerde Hij terug naar Galilea en begon Hij Zijn eigenlijke werk. Hij bezocht vele synagogen, o.a. die van Kapernaum (Lucas 4:23) en verrichtte vele wonderen en tekenen, zoals de verandering van water in wijn op de bruiloft in het dichtbij gelegen Kana (Joh. 2). In Lucas 4:14 staat “en de roep over hem ging uit door de hele streek”. Daarom ook dat de mensen “iets verwachtten” toen de Heere klaar was met zijn lezing. Ze hadden immers het nodige gehoord en verwachtten nu dus iets bijzonders! In vers 21, 22 dan ook dat alle ogen op Hem gericht waren en, nog veel belangrijker, toen Hij zij “heden is dit schritwoord aan uw oren vervuld” stemde iedereen daar mee in! Immers; ze hadden gehoord wat er allemaal gebeurd was en als gelovige joden konden zij instemmen met het feit dat de “Geest des Heeren”, zoals voorgelezen was, “op hem was” – hoe zou hij anders al die wonderen hebben kunnen doen waarvan zij gehoord hadden? Het gedeelte dat de Heer las, was uit Jesaja 61:1,2. Hij citeerde Jesaja niet in alles maar liet namelijk het laatste gedeelte uit Jesaje 61:2 weg. In vers 2 staat namelijk, als we het helemaal lezen: “Om uit te roepen een jaar van het welbehagen des Heren en een dag der wrake van onze God; om alle treurenden te troosten”

2

We kunnen dit met zekerheid stellen zie Lukas 1:26 en Lukas 2:4.


Pag 14 van 45

De dag der wrake van God werd namelijk weggelaten, de dag die bij de komst van de Messias zou aanbreken. De Heer las dit niet. Deze dag der wrake was op dit moment namelijk nog niet aangebroken. Die zou pas komen bij Zijn wederkomst. Nu deelde Hij mee, dat op dat moment het aangename jaar des Heeren aangebroken was. De heilstijd was aangebroken, zo deelde Hij Zijn gehoor mee. De heilstijd was er, omdat de heil-aanbrenger, de Heiland, gekomen was. De Heer kende de harten van de mensen van Nazareth, niet alleen omdat hij er jaren had gewoon maar omdat Hij –als Zoon van God- hen volledig kende. Hij wist dat zij nu verwachtten dat hij ‘tekenen en wonderen’ zou gaan doen. Daarop hoopten zij en dat was niet meer dan menselijk gezien alle verhalen die zij gehoord hadden! Daarnaast was dit binnen het Jodendom iets wat men kende als een bevestiging van iemands speciale bediening; vergelijk bijvoorbeeld Joh.2:18. De Heere wist dat zij Hem niet zouden aanvaarden als de Messias, zoals de mensen in Kapernaum gedaan hadden. Daarom maakte Hij meteen bekend dat Hij wist dat zij wel belangstelling hadden in Zijn wonderen, maar Hem toch niet (volledig) zouden aanvaarden. De Heere doet vervolgens twee dingen: • Hij laat merken dat hij hun kent en doorziet en begint er mee te zeggen dat hij weet wat zij verwachtten (vers 23) namelijk: “doe alle dingen, waarvan wij gehoord hebben” oftewel tekenen en wonderen. Daarbij laat hij ze ook merken dat dit geen zin heeft wanneer zij Hem niet volledig aanvaarden en sluit daarom daarop aan met het spreekwoord dat “geen profeet in zijn eigen stad geeërd is”; • Vervolgens haalt de Heere twee voorbeelden aan uit het oude testament: • Elia, die naar Sidon gaat; • Elisa, die niet de melaatsen uit Israël reinigde maar een heiden, Naaman de Syrier. Hiermee geeft de Heere aan dat (a) ook zij niet in eigen land geëerd waren maar we zien (b) hierin ook een voorvervulling (type) van wat er later gebeurde toen het volk Israel Hem verwierp en het Evangelie naar de Heidenen werd gebracht. De reactie van het volk in de synagoge hebben we gelezen: ze werden woedend en wilden Hem van de rand van de berg gooien waarop hun stad gebouwd was: “Deze berg wordt nog steeds aangewezen. Het is een plateau met een steile wand naar beneden. Het plateau ligt op 350 meter boven de zeespiegel. Deze berg heet de Jebel Kafza. Dit was niet een officiële terechtstelling, maar net als later bij Stefanus (Hand. 7:57) een gewone volksopstand, een volksgericht.” Wat de Heere had verteld was de waarheid, en dat was wat ze niet wilden horen. Ze hadden het niet verwacht, maar deze poging om Hem om te brengen zorgde er voor dat zij toch getuige werden van een wel zeer bijzonder wonder: “Hij ging midden tussen hen door en vertrok”. Dit is hetzelfde als wat later gebeurde in de Hof van Gethsemane: de mensen die gekomen waren om Hem gevangen te nemen, vielen ter aarde en konden niets doen als Hij het niet toestond, zo konden deze mensen ook niets meer doen. De Heer toonde Zijn macht als de grote Overwinnaar. “De mensen noemden Hem "de zoon van Jozef", "de timmer man". Ja, men meende, dat Hij de Zoon van Jozef was (Lucas 4:23). Hij was echter de Zoon van God (Lucas 3:38). Hij toonde, dat Hij meer was dan een mens. Hij was de Zoon van God, bekleed met macht, majesteit en heerlijkheid. “

3.2

De omgeving

Na deze voor ons eerste -en niet zo positieve- kennismaking met Nazareth, gaan we de omgeving bekijken:


Pag 15 van 45

“de stad Nazareth is gelegen in de bergen van beneden-Galilea. Galilea is verdeeld in twee gebieden, het noordelijk deel, d.i. Opper Galilea en het zuidelijk deel, dat is benedenGalilea. Nazareth ligt in het hart van de bergen van Galilea. In de bergen is op 400 meter hoogte een dal, omringd door omhooggaande bergen. Hier ligt Nazareth, gedeeltelijk in dit dal en gedeeltelijk op de omringende bergen. Nazareth ligt op één van de zuidelijke heuvelruggen van beneden-Galilea. Het klimaat is aangenaam. Niet zo verstikkend warm als in de steden Kapernaum en Tiberias bij het meer van Galilea, dat slechts zo'n 25 kilometer verder ligt. Het is hier wel zo'n 10 tot 20 graden koeler. Er waait vaak een aangename droge wind. In tegenstelling tot Bethlehem –dat in het vrije veld ligt- ligt Nazareth dus op enige hoogte in de bergen. Niet in een woestijnachtig gebied, waar Jeruzalem, Bethlehem en Hebron liggen, maar in een vruchtbaar gebied. Hier valt jaarlijks ongeveer 60 centimeter regen. Dit is voldoende voor de citrus- en olijvenplantages, die zich op de omringende heuvels bevinden.”

3.3

De stad zelf

Er zijn nog steeds enkele bezienswaardigheden in Nazareth: • de oude bron is er nog steeds. Deze bron was er ook al toen Jozef, Maria en Jezus in Nazareth woonden. De mensen die vandaag water uit de bron halen, halen dit water uit dezelfde bron waar ook Maria het water uit haalde. Hij wordt "Maria's bron" genoemd. • Er is een kerk gebouwd boven de plaats waar de engel Gabriël aan Maria de aankondiging van de geboorte van Jezus gedaan zou hebben. Mogelijk dat dit echt die plaats was. Er is helaas niets over gebleven van het oude Nazareth. Fanatieke moslims hebben in de vroege Middel eeuwen alle mogelijke overblijfselen uit de tijd van de Here Jezus verwoest. Zoals in elke Joodse plaats was er ook in Nazareth een synagoge. Wij lezen in de Bijbel, dat de Here Jezus hier altijd trouw naar toe ging op de Sabbat, die altijd een grote en belangrijke plaats ingenomen heeft in het leven van de gelovige Joden In de synagoge heeft Jezus geluisterd naar de rabbijnen, die het Woord van God verklaarden voor de aanwezigen. Hier zal Hij Zelf ook op de andere dagen van de week toen Hij eenmaal zes jaar geworden was les gehad hebben om toe te nemen in kennis (Lucas 2:40,52) Meisjes gingen niet naar school. Jongens moesten allemaal naar school. Er was dus toen al een zekere leerplicht! De lessen bestonden niet, zoals in onze tijd, uit allerlei vakken. Het was heel doelgericht: leren lezen, schrijven, rekenen en de Bijbel bestuderen. Onder de Bijbel werd zowel het geschreven Woord van God verstaan, wat wij dus "het Oude Testament" noemen, als de mondelinge uitleg en verklaring, zoals die later in de Misjna en de Talmoed werd opgeschreven. De Here Jezus was dus niet alleen goed op de hoogte van de geschreven Bijbel, maar ook van de overlevering, zoals ook de Bijbelschrijvers dit waren. Wij zien meermalen, dat zowel de Here Jezus als de Bijbelschrijvers over deze mondelinge overlevering spraken of deze citeerden. Het was deze (gedegen) opleiding welke er dan waarschijnlijk voor heeft gezorgd dat de Heere zelf later als Rabbi werd erkend. Wat betekent dat Hij waarschijnlijk zelf, voordat Hij als de Messias werd Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 16 van 45

geopenbaard en ging rondtrekken om te onderwijzen, in Nazaret ook reeds onderricht heeft gegeven. Dit is dan ook de reden –waarschijnlijk- dat de discipelen Hem erkenden als rabbijn en Hem met "rabbi" (dat is bij ons vaak als "meester" vertaald) aanspraken (Matth. 26:25; Lucas 5:5; 8:24,45; 9:33,49; Joh. 1:39,50; 11:28; 13:13,1 4; 20:16). Ook de mensen wisten, dat Hij rabbijn was (Marcus 10:51; Luc. 17:13). Heel opmerkelijk is het, dat zelfs de grote geleerde Nicodemus, een man die bij ons "professor" genoemd zou worden, de Heer ook aansprak met "rabbi" en Hem dus erkende als rabbijn (Joh. 3:2). Realiseer u, dat de Here Jezus Zichzelf ook rabbi of meester noemde en nadrukkelijk zei, dat Hij een rabbijn was (Matth. 26:18; Marcus 14:14; Lucas 22:11; Joh. 13:13,14). Matth. 26:18 Hij zeide: Gaat naar de stad tot die-en-die en zegt tot hem: De Meester zegt: Mijn tijd is nabij; bij u houd Ik met mijn discipelen het Pascha. Joh. 13:13, 14 Toen Hij dan hun voeten gewassen had en zijn klederen aangedaan en weder plaats genomen had, zeide Hij tot hen: Begrijpt gij wat Ik u gedaan heb? Gij noemt Mij Meester en Here, en gij zegt dat terecht, want Ik ben het. Indien nu Ik, uw Here en Meester, u de voeten gewassen heb, behoort ook gij elkander de voeten te wassen; Want Ik heb u een voorbeeld gegeven, opdat ook gij doet, gelijk Ik u gedaan heb. Opvallend is te constateren dat zelfs de bekende (liberale) Rabbijn en schrijver Chaim Potok –die absoluut geen voorstander van het Christendom lijkt te zijn- over de Heere schrijft dat Hij een geestelijke was, of, “een farizees leraar”, die zijn “loopbaan” begon met het voorlezen van de profeet Jesaja in de synagoge in Nazareth. (Omzwervingen – de geschiedenis van het Joodse Volk, Chaim Potok, Pg. 318). Dit bevestigd dus het beeld van de Bijbel, uit wel zeer “onverdachte bron”.

3.4

Een verachte profetische stad

Het is opmerkelijk dat de verachting voor de Messias -waarvan sprake is bij Bethlehem- ook te zien is bij Nazareth. Joh. 1:44-50 De volgende dag wilde Hij naar Galilea vertrekken en Hij vond Filippus. En Jezus zeide tot hem: Volg Mij. Filippus nu was uit Betsaida, de stad van Andreas en Petrus. Filippus vond Natanael en zeide tot hem: Wij hebben Hem gevonden, van wie Mozes in de wet geschreven heeft en de profeten, Jezus, de zoon van Jozef, uit Nazaret. En Natanael zeide tot hem: Kan uit Nazaret iets goeds komen? Filippus zeide tot hem: Kom en zie. Jezus zag Natanael tot Zich komen en zeide van hem: Zie, waarlijk een Israeliet, in wie geen bedrog is! Natanael zeide tot Hem: Vanwaar kent Gij mij? Jezus antwoordde en zeide tot hem: Eer Filippus u riep, zag Ik u onder de vijgeboom. Natanael antwoordde Hem: Rabbi, Gij zijt de Zoon van God, Gij zijt de Koning van Israel! "Kan uit Nazareth iets goeds komen?" Dit wijst er waarschijnlijk op dat de reputatie van de mensen uit Nazareth in die tijd niet best was. De mensen uit andere plaatsen keken neer op de stad en zijn inwoners. Men koesterde een zekere minachting voor hen. De reden is mij verder duister, hoewel ik de nodige tijd heb geinvesteerd om het te ontdekken.. In het Nieuwe Testament lezen we dat de Here Jezus "Nazoreeër" genoemd werd. Het woord "Nazoreeër" moet echter niet verward worden met het bekende "nazireeër". Een Nazoreeër is iemand die uit Nazareth afkomstig is. Een Nazireeër is iemand die een gelofte afgelegd heeft. De eerste christenen, die heel duidelijk een beweging binnen het Jodendom Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 17 van 45

vormden, werden ook wel de “sekte der Nazoreeërs” genoemd. Hand. 24:1-5. “En vijf dagen daarna kwam de hogepriester Ananias met enige oudsten en een advocaat, Tertullus, om tegen Paulus bij de stadhouder hun klachten in te dienen. En toen hij voorgeroepen was, begon Tertullus zijn beschuldiging met te zeggen: Dat wij door uw toedoen grote vrede genieten en dat er verbeteringen voor dit volk tot stand komen door uw beleid, hoogedele Felix, erkennen wij alleszins en overal met grote erkentelijkheid. Maar om u niet te lang op te houden, verzoek ik u, met uw bekende welwillendheid ons een ogenblik te willen aanhoren. Want wij hebben gevonden, dat deze man een pest is, iemand, die opstanden verwekt onder alle Joden over de ganse wereld, een eerste voorstander van de secte der Nazoreeers” De stad heeft volgens Matth. 2:23 echter grote betekenis, omdat door de profeten al meegedeeld was, dat de Messias uit Nazareth zou komen en Nazoreeër zou heten. Eerder constateerden we al dat in het Oude Testament de stad niet genoemd lijkt te worden, er is geen tekst in het Oude Testament die de plaats letterlijk noemt…? Wij komen hier bij een groot probleem, dat koren op de molen van de Bijbelcritici is. Daarnaast is er ook geen tekst in het Oude Testament te vinden, waarin wij het woord "Nazoreeër" tegenkomen! Staat er hier dan toch een fout in de Bijbel?

3.5

De naam van de stad

De naam van de stad is in het Hebreeuws: Natsrat. Als zelfstandig naamwoord betekent natser "loot, spruit en/of afstammeling". Het woord natsar –afgeleid van Natsrat- is verwant aan "sjeeriet" dat "overblijfsel" betekent. Het woord werd bij Nazareth (Natsrat) ook gebruikt in de betekenis van “overblijfsel", omdat in vroeger dagen het "overblijfsel" uit het huis van David zich eerst in het overJordaanse gevestigd had en daarna in Nazareth. Zo komen wij Jozef en Maria als overblijfsel uit het huis van David in Nazareth tegen. In de naam van de stad komen wij dus een veelbetekenende en diepzinnige betekenis tegen. Het gaat om de "Spruit" uit het huis van David, die als een "overblijfsel" "bewaard" gebleven is. In het Bijbels Woordenboek van Dr. L.A. Snijders vinden we bij de plaats Nazareth dan ook het volgende: Nazaret – Spruit of bewaker, stad in Galilea, ± 30 Km. Ten westen van het meer van Galilea, op een berg gelegen. Wat dus volledig in overeenstemming is met de Hebreeuwse benaming van de stad. Het woord natsrat wordt ook gebruikt als naam voor christen en christendom. Daarmee worden wij als loot of spruit aan het Jodendom benoemd! Als "natsroet" uitgesproken betekent het het "christendom". Als "notsrie" uitgesproken betekent het een "christen" of "de christenen". De Arabieren gebruiken trouwens een naam, die hier veel op lijkt. Zij noemen de christenen: "Nasrani". We zien dus dat er met het woord dat de basis is voor de naam van de stad Nazareth iets bijzonders aan de hand is. Het woord natsar (bewaken, bewaren) wordt in Job 27:18 gebruikt voor een "wachter", dat is een bewaker van een wijngaard. In 2 Kon. 17:9 wordt het gebruikt voor een "wachttoren" bij een wijngaard. Het Hebreeuwse woord is hier verbonden met de wijngaard. In Psalm 141:3 heeft het een geestelijke betekenis, als er staat: "HERE, stel een 'wacht' voor mijn mond, waak over de deuren van mijn lippen."

3.6

De stad van de Spruit

Het woord dat als basis voor de naam van de stad Nazareth gebruikt is, komt in zijn "Nazarethbetekenis" voor het eerst voor in Jesaja 11:1. Jesaja 11 beschrijft de tijd als de Messias op aarde zal zijn. Er zal dan een rijsje voortkomen uit de tronk van Isai en een scheut uit zijn wortelen zal Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 18 van 45

vrucht dragen. Het woord "scheut" dat in deze tekst staat, is het woord netser, dat de basis is van de naam "Nazareth". Jesaja 11 beschrijft de dagen als de Here Jezus naar de aarde zal komen, als Zijn voeten weer zullen staan op de Olijfberg (Zacharia 14:4) en Hij als Koning vanuit Jeruzalem zal regeren. In die tijd is het Messiaanse vrederijk aangebroken: Jes. 11:6-10. Dan zal de wolf bij het schaap verkeren en de panter zich nederleggen bij het bokje; het kalf, de jonge leeuw en het mestvee zullen tezamen zijn, en een kleine jongen zal ze hoeden; De koe en de berin zullen samen weiden, haar jongen zullen zich tezamen nederleggen, en de leeuw zal stro eten als het rund; Dan zal een zuigeling bij het hol van een adder spelen en naar het nest van een giftige slang zal een gespeend kind zijn hand uitstrekken. Men zal geen kwaad doen noch verderf stichten op gans mijn heilige berg, want de aarde zal vol zijn van kennis des Heren, zoals de wateren de bodem der zee bedekken. En het zal te dien dage geschieden, dat de volken de wortel van Isai zullen zoeken, die zal staan als een banier der natien, en zijn rustplaats zal heerlijk zijn. Opvallend is het, dat de komst van de Here Jezus als Messias-Koning hier beschreven wordt als het uitgroeien van een rijsje uit de afgehouwen boom van Isai, waarvan alleen de boomstam nog in de grond staat. Het lijkt voor de mensen of het koningshuis van David voor altijd uitgerangeerd is, geen toekomst meer heeft voor het koningschap. Plotseling en onverwacht blijkt, dat er uit die schijnbaar dode boomstam nieuw leven te voorschijn komt. Er gaat weer wat groeien. De boom komt tot leven. Niet alleen zien we op die manier dus een profetische, letterlijke, vervulling in de naam van Nazareth richting de eerste komst naar de aarde van de Heere Jezus, ook zien we nog een 2e vervulling! In 70 na Christus kwam de langdurige ballingschap, waarbij de Joden over de gehele aarde verspreid werden. Het leek, alsof er nooit meer toekomst voor het volk zou zijn, totdat.... Totdat in 1948 plotseling en geheel onverwacht de staat Israël gesticht werd... de volgende stap in dit proces is de plotselinge en onverwachte komst van de Zoon van David, de Messias! Zijn éérste komst was om het komende Koningkrijk te verkondigen, zijn tweede zal zijn om het te vestigen, in Israël! Terug naar “Nazaret” of Natser. In verschillende teksten komen we het woord "Spruit" tegen. Dit is niet de vertaling van het Hebreeuwse woord netser, maar van het Hebreeuwse woord "Tsemach". Het gaat hier wel om dezelfde gedachte, ook al wordt er in het Hebreeuws een ander woord gebruikt. Waar dit woord gebruikt wordt, worden aanvullingen gegeven op de komst van de grote Zoon van David, die van groot belang zijn als wij denken aan de naam van de stad Nazareth en als wij denken aan het feit, dat volgens Matth. 2:23 de profeten gesproken hebben over het feit, dat de Messias uit Nazareth zou komen en Nazoreeër zou heten. Nu zien we ook, dat de Bijbelcritici die zeggen dat Matth. 2:23 onwaar is, het bij het verkeerde eind hebben. Jeremia 23:5-8 Zie, de dagen komen, luidt het woord des Heren, dat Ik aan David een rechtvaardige Spruit zal verwekken; die zal als koning regeren en verstandig handelen, die zal recht en gerechtigheid doen in het land. In zijn dagen zal Juda behouden worden en Israel veilig wonen; en dit is zijn naam, waarmede men hem zal noemen: de Here onze gerechtigheid. Daarom zie, de dagen komen, luidt het woord des Heren, dat men niet meer zal zeggen: Zo waar de Here leeft, die de Israelieten uit het land Egypte heeft doen optrekken, maar veeleer: Zo waar de Here leeft, die het nageslacht van het huis Israels heeft doen optrekken en die het heeft doen komen uit het Noorderland en uit al de landen waarheen Hij hen verdreven had; en zij zullen op hun eigen grond wonen. Hier zien we: • dat aan het huis van David een rechtvaardige Spruit verwekt zal worden. Deze woorden zijn nog nooit in vervulling gegaan. Nadat Jeremia ze uitgesproken had, heeft er géén koning uit het huis van David meer op de troon in Jeruzalem gezeten. Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 19 van 45

• •

de beschrijving van de tijd van deze Spruit van David: het is duidelijk dat het hier om de Messiaanse tijd gaat. In Zijn tijd zal Israël veilig wonen. Tot op de dag van vandaag heeft Israël nog nooit veilig gewoond in zijn land. in de dagen van deze Spruit zullen de verdrevenen van Israël uit alle landen van de wereld terugkeren. Ja, zij zullen zelfs uit het Noorderland (dat is volgens de meesten Rusland) zijn teruggekeerd. Dat is blijkbaar een wonder, dat extra vermeld dient te worden. We zien hiervan al een begin, maar nog lang niet alle Russische Joden zijn teruggekeerd!

In Zacharia 3:8 wordt opnieuw het woord "Tsemach" gebruikt. De oude stam van de staat Israël is dood, maar zal opnieuw uitspruiten, dus tot leven komen. De oude stam van het huis van David is dood, maar zal ook opnieuw uitspruiten en tot leven komen. Er zal weer een Koning uit het huis van David komen. Sinds de Babylonische ballingschap is dit niet gebeurd. Hoewel de Here Jezus in Bethlehem geboren is, waarmee de profetie van Micha 5:1 vervuld is, is déze profetie nog nooit in vervulling gegaan en ligt daarom nog in de toekomst.

3.7

Ter aanvulling

Onderstaande gedeelte is niet op de bijbelstudieavond besproken. Het tweemanschap van Zerubbabel en de hogepriester Jozua, die hier in Zacharia 3 genoemd worden, hebben de vervulling van deze profetie ook niet gebracht. Velen menen, dat deze Zerubbabel (zie Zach. 4:6,9), die ook de "knecht" van God genoemd werd en tot grote zegen voor land en volk geweest is de vervulling was van deze profetie, omdat hij gebouwd heeft aan de tempel, zoals hier beschreven wordt. Deze tempel was de tempel, die later "de tempel van Herodes" heette. Deze tempel was een incomplete tempel. De ark des verbonds stond niet in het heilige der heiligen en God woonde er niet zichtbaar in, zoals dit het geval was bij de tabernakel en de tempel van Salomo en zoals dit het geval zal zijn bij de tempel in de tijd van het komende Messiaanse vrederijk. En... Zerubbabel was landvoogd en heeft nooit op de troon van David gezeten! De naam van Zerubbabel wordt in de profetieën van Haggai en Zacharia meerde re keren genoemd. Het is begrijpelijk, dat velen menen, dat Zerubbabel de vervulling geweest is van deze profetieën. Dit is echter onmogelijk. Zerubbabel heeft weliswaar als landvoogd grote dingen gedaan voor Israël, hij is echter nooit tot koning gekroond. Hij is ook niet in Jeruzalem gebleven. Toen zijn werkzaam heden gereed waren, is hij weer vertrokken en horen wij daarna niets meer van hem. Hij was ook niet koninklijk en priesterlijk, zoals dit later van de Here Jezus gezegd is. De tempel die hij gebouwd heeft, was ook niet de tempel waarbij de profetieën (o.a. van Ezechiël) in vervulling gingen. Neen, deze profetieën vinden hun vervulling alleen bij de Here Jezus, zowel in Zijn eerste komst als in Zijn wederkomst. Zacharia 6:12 voegt hier aan toe, dat zoals een spruit uit de grond spruit, zo zal de Messias uit Zijn eigen "grond", dat is: uit Zijn eigen plaats, de plaats van de Spruit spruiten. Wat is de plaats van de Spruit? In welke stad komen wij het woord "Spruit" tegen? In Nazareth, dat "de stad van de Spruit" is. Velen willen bij de "eigen plaats" denken aan Jeruzalem, die dan "de stad" van de Messias zal zijn. In deze tekst gaat het echter niet over het feit, dat Hij in Zijn eigen stad zal blijven, maar dat Hij uit Zijn eigen stad zal voortkomen. Om die reden moeten wij hier niet aan Jeruzalem denken, maar aan Nazareth. Heel bijzonder wordt in Zach. 6:13 gezegd, dat de komende Messias de tempel zal bouwen. Het gaat hier niet over een geestelijke "tempel", de Gemeente van de Here Jezus. Deze Gemeente werd al bijna 2000 jaar geleden gebouwd. De hier genoemde tempel zal pas bij Jezus' wederkomst gebouwd worden. De Heer zal dus grote dingen gaan doen bij Zijn wederkomst. In dit verband is het opmerkelijk om te zien, dat er een groot wonder zal plaats hebben in de Persoon van de Messias. Hij zal Koning en Priester tegelijk zijn. Normaal gesproken is dit onmogelijk. Een


Pag 20 van 45

koning komt uit de stam van Juda. Een priester komt uit de stam van Levi. Je kunt nooit gelijktijdig uit beide stammen komen. Toch doet Zacharia hier een profetie, die voor de mens een onmogelijkheid is. De komende Messias zal Koning en Priester zijn. Dit wonder vindt zijn vervulling bij de Here Jezus. Hij was weliswaar niet uit de stam van Levi, maar wel uit de stam van Juda. Hij had, als nakomeling van David, een koninklijke afstamming. Hij kwam echter niet uit de stam van Levi en kon daarom onmogelijk priester zijn in Israël (Hebr. 8:4). Dit betekent, dat toen Hij op aarde was en de tempel bezocht, Hij nooit het heilige of het heilige der heiligen heeft mogen betreden. In Zijn vernedering werd Hij als een "bezoeker" beschouwd in "het huis van Zijn Vader". Hoe kon Hij dan tevens priester zijn? De Hebreeënbrief legt dit uit: Hij was geen priester op de wijze van Aaron, maar op de wijze of "naar de ordening" van een andere priester, een priester die niet bij het volk Israël hoorde: Melchizedek. Zie Hebr. 7:11,15. Zo vervulde de Here Jezus de profetie van Micha 5:1 door in Bethlehem geboren te worden. Zo vervulde Hij de profetieën over "de Spruit" door vanuit Nazareth Zijn werkzaamheden te beginnen. Wat een wonderlijke Heiland is Hij. Hoe betrouwbaar is Gods Woord. Wat heeft de Here Jezus nauwgezet het profetisch Woord vervuld! Wat hebben wij een bijzondere Heiland!


Pag 21 van 45

4 KAPERNAUM De volgende plaats in deze serie is Kapernaum of Kafarnaum, dat in het Nieuwe Testament bekend was omdat het de woonplaats van de Here Jezus was. Er is één plaats in de Bijbel waaruit je zou kunnen concluderen dat er sprake is van een tegenstrijdigheid hieromtrent, komen we zometeen op terug. Tevens was het de woonplaats van Petrus, vgl. Lk. 4:38 In onze tijd is het bekend, omdat er prachtige overblijfselen van een synagoge gevonden zijn. Deze synagoge is echter niet uit de tijd van de Here Jezus. Hij is uit een latere tijd, namelijk uit de derde eeuw na Christus. Mt. 4:12-17 Lk. 4:31-44 Lk. 5:3-11

Het was Zijn woonplaats: “En Hij verliet Nazaret en ging wonen te Kafarnaum, aan de zee, in het gebied van Zebulon en Naftali” (vrs 12). Zie ook Mc. 2:1, Mc. 9:33, Mt. 17:25, e.v.a. zoals geprofeteerd was. Hij leerde er, dreef boze geesten uit en genas zieken. Begin van zijn bediening was dus Kapernaum. Ging van hieruit rondtrekken en prediken in Galilea. Hij riep er zijn eerste drie discipelen; Petrus, Jakobus en Johannes. Alledrie ook uit kapernaum afkomstig en daar wonende en werkende vissers.

De tekst die twijfel kan zaaien: Mt. 8:19-20 En er kwam een schriftgeleerde tot Hem en zeide: Meester, ik zal U volgen, waar Gij ook heengaat. En Jezus zeide tot hem: De vossen hebben holen en de vogelen des hemels nesten, maar de Zoon des mensen heeft geen plaats om het hoofd neer te leggen. Wanneer je de tekst letterlijk opvat zou dit niet stroken met het feit dat de Here Jezus een “eigen woning” bewoonde in Kapernaum. De kantekeningen bij de Staten Vertaling verkaart dat bij de ‘vogelen des hemels’ niet staat dat zij nesten hebben, maar, volgens de grondtekst, “rustplaatsen waar zij als onder een tent ter rust gaan” (tabernacula, tabernakel of tent). Oftewel: zij hebben rust, maar de Here heeft –hier op aarde- geen rust of er wordt Hem geen rust gegund. Matthew Henry verklaart dat het bedoeld is om de schriftgeleerde duidelijk te maken dat het volgen van de Here nu niet bepaald iets is waar je beter van wordt, in geldelijke zin of status. Integendeel; hij –de schriftgeleerde- zou er huis en haard voor moeten opgeven als hij de Here wilde volgen. Nave’s Topical verklaart: Christus had geen bezittingen, zelfs geen huis. Er kan dus geconcludeerd worden -we willen de Bijbel geen geweld aandoen maar ik geloof aan de andere kant absoluut niet dat er een tegenstrijdigheid hierover in de Bijbel staat- dat de Here wél woonde in Kapernaum (Hij was er ook belastingplichtig, zie Mt. 17:24) maar géén bezit had daar. Mijn mening is dat hij bij iemand inwoonde of een woning huurde. Mijn persoonlijke mening is dat Hij bij Petrus inwoonde; zij trokken al met elkaar op voordat Petrus een discipel werd.

4.1

Omgeving

Van Nazareth naar Kapernaum is een reis van ongeveer 30 kilometer. Het meer van Galilea ligt in een diepe geul in de aarde, die verder gaat naar de Dode Zee. Het meer van Galilea ligt maar liefst 212 meter onder het waterpeil van de Middellandse Zee. Het meer is 21 km lang. Op het breedste punt is het 13 km breed. Het is 48 meter diep. De omtrek is 52 km met een totale oppervlakte van 170 km2. Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 22 van 45

De omgeving van het meer is erg mooi. In de oudheid liepen er belangrijke wegen door Galilea. De schoonheid van het meer van Galilea werd in de oudheid veel geprezen. Vroeger waren hier in de omgeving uitgestrekte bossen en prachtige tuinen. Overal langs het meer waren havens in het meer gebouwd. In de tijd van de Here Jezus lagen er negen steden rond het meer. Elke stad telde minstens 15.000 inwoners. Het meer van Galilea heeft de vorm van een harp, zoals die in de Bijbelse tijd bekend was. Om die reden gaven de Joden het meer een naam, die naar de harp verwees. Het woord harp in het Hebreeuws is "kinor". Het meer werd "het meer van Kinneret" genoemd, dat is "het meer van de kinor", "het meer van de harp".

4.1.1 Bethsaida en Chorazin In het gebied lag niet alleen Kapernaum, maar lagen ook steden als Bethsaida en Chorazin, steden die door de Here Jezus vervloekt werden en nu ook niet meer bestaan. De Bijbel laat zien, dat dit het gevolg is van de vloek, die de Here Jezus over de plaatsen heeft uitgesproken: Mt. 11:20-21

4.1.2 Magdala Ook het oude plaatsje Magdala ligt hier in de buurt. Hier kwam Maria ‘van Magdala’, ook wel Maria Magdalena genoemd, vandaan. Magdala was een belangrijke vissersplaats. De geschiedschrijver Flavius Josephus vertelt, dat er in de tijd van de Here Jezus 40.000 mensen in Magdala woonden en dat de stad een vloot van maar liefst 230 schepen had! Zij was een door de duivel bezeten vrouw geweest, die door de Here Jezus van zeven demonen bevrijd was (Lucas 8:1, 2). Zij was een moedige vrouw, die een groot geloof had en de Here Jezus erg liefhad. Terwijl de discipelen (met uitzondering van Johannes) zich niet durfden vertonen toen de Here Jezus aan het kruis hing, stond zij er dicht bij. Op de opstandingsmorgen mocht zij ook als eerste de Heer begroeten (Joh. 20:1-14).

4.1.3 Tabgha Meer noordelijk van Magdala ligt Tabgha, 6 km ten noorden van Migdal en ongeveer 2 km van Kapernaum. De naam Tabgha is een Arabische verbastering van het Griekse woord Heptapegon, dat "zeven bronnen" betekent. Het is zo genoemd omdat in dit gebied veel bronnen zijn. De geschiedschrijver Flavius Josephus vertelt, dat de grootste van deze bronnen de bron van Kapernaum is. De bronnen van Tabgha zijn economisch gezien zeer belangrijk. In de winter trekt het warme water van deze bronnen, dat in het meer van Galilea terecht komt, grote scholen vis aan die warm water nodig hebben. Het is hier dan gemakkelijk vissen! De vissers uit Kapernaum kon je dan ook in de winter bij Tabgha vinden. Vandaar dat Tabgha van groot belang was voor de mensen in de omgeving. Hier heeft de Here Jezus indertijd de scharen in het gras laten zitten en heeft Hij de duizenden te eten gegeven: Marcus 6:34-44. Hier dichtbij ligt ook de berg der zaligsprekingen (Matth. 5). 4.2 De naam van de stad De naam van de stad is een verbastering van Kefar Nachoem of Naum, wat betekent “dorp van Nahum”. Veel verklaringen laten het hierbij en geven aan dat zij geen verklaring hebben waarom de Here Jezus juist deze plaats koos om te gaan wonen, anders dan dat het in de profetie bepaald was. Wanneer je kijkt echter naar de naam- en boodschap van de profeet Nahum is er naar mijn mening wel degelijk een diepere verklaring.


Pag 23 van 45

4.2.1 Nahum Nahum betekent “getroost”. In het boek Nahum spreekt de profeet een oordeel uit over de stad Nineve, de hoofstad van Assur (Asyrie). Assur heeft tot drie maal toe de joden -in deze regio- in ballingschap weggevoerd: 1. De eerste ballingschap voor deze mensen was in de dagen van Pekah toen Tiglathpilezer hen wegvoerde (2 Kon. 15:29). In deze tekst worden Galilea en het gebied van Naftali met name genoemd. 2. De tweede ballingschap was in de dagen van Achaz toen Pul hen wegvoerde (2 Kon. 17:1-6). 3. De derde ballingschap was de ballingschap waarbij het 10 stammenrijk Samaria door Sanherib naar Assur werd weggevoerd. De profetie van Nahum was een oordeel over Assur, omdat het hoogmoedig was geworden en God niet erkende, en een troost voor Israel. We vinden dit ook in Jesaja 10:5-13. In vers 13 zien we de boodschap van Nahum samengevat; doordat de koning van Assur zich “beroemde” op zijn zogenaamde eigen kunnen en macht, ging de Here hem “neerstoten” van zijn troon.. Waardoor Israel hersteld werd en de vrijheid terugkreeg. (Zie ook Jes. 14:24-27.) Zoals Nahum het volk Israel troost met zijn profetie is ook de Here Jezus gekomen om Zijn volk te troosten: Jes. 11:25 – de godelozen doden, de aarde slaan, maar de geringe in gerechtigheid richten! Maar ook Jes. 40 toont ons dit: Jes. 40:1-3 Troost, troost mijn volk, zegt uw God. Spreekt tot het hart van Jeruzalem, roept het toe, dat zijn lijdenstijd volbracht is, dat zijn ongerechtigheid geboet is, dat het uit de hand des Heren dubbel ontvangen heeft voor al zijn zonden. Hoor, iemand roept: Bereidt in de woestijn de weg des Heren, effent in de wildernis een baan voor onze God. In vers 3 wordt met die “iemand” volgens Mt. 3:3 geduid op Johannes, die de komst van de trooster –de Here Jezus- aankondigde. Ook Joh. 14:16-18 laat zien dat DE Trooster de Here Jezus zélf is. Want, in dit gedeelte staat namelijk dat hij een andere trooster (de Heilige Geest) zal zenden, oftewel in plaats van de trooster die NU bij hen was! De keuze voor de plaats Kapernaum was, naast de profetie waarin dit was vastgelegd, zeker niet een toevallige: zoals Nahum het volk troostte, zo kwam nu de Here Zijn volk troosten!

4.3

De betekenis van de stad

In deze stad woonde de Here Jezus, nadat Hij Zijn openbare werkzaamheden begonnen was. Hij leerde er, zijn eerste discipelen kwamen er vandaan, het was zijn ‘uitvalsbasis’. Terwijl Hij dus in Bethlehem geboren is, in Nazareth bij Zijn ouders opgroeide, woonde Hij later –zie eerderzelfstandig in Kapernaum. Opvallend is dat men “in de volksmond” wel altijd bleef zeggen dat Hij “Jezus van Nazareth” was.

4.3.1 Synagoge De overblijfselen van de synagoge van Kapernaum zijn zeer beroemd. Er zijn bijzondere herkenningstekens uit de Bijbelse tijd in deze synagoge gevonden, zoals afbeeldingen van de


Pag 24 van 45

Davidsster. Dit maakt duidelijk, dat in die tijd de Davidsster, of, zoals Hij eigenlijk genoemd moet worden: "het schild van David", al als herkenningsteken bij het Joodse volk gebruikt werd. De voorgevel, waardoor je dus binnenkwam, was op Jeruzalem gericht. Dit is zeer opmerkelijk, omdat synagogen altijd met de achtergevel naar Jeruzalem gericht werden. De achtergevel is die kant waar je naar toe kijkt, als je in de synagoge bent. Er is nog steeds geen duidelijke verklaring waarom dit was. In de Bijbel wordt ook gesproken over de synagoge van Kapernaum. Deze synagoge zal zeer waarschijnlijk gestaan hebben op de plaats waar de latere synagoge gestaan heeft. De bouw van deze synagoge was betaald door een Romeinse hoofdman (Lucas 7:5). Deze hoofdman was een gelovige, wat niet alleen bleek uit het feit dat hij de synagoge had laten bouwen: Lucas 7:1-10. Let met name op vers 9.

4.3.2 Economische betekenis Kapernaum had ook een grote economische betekenis. Zoals we al lazen in Mt. 4:12-17 voerde de “zeeweg” er door heen. Dit was een belangrijke handelsroute en daarom ook waren er tollenaars (=douane) in die plaats, om belasting te heffen voor de Romeinen. Een van de bekendste tollenaars uit Kapernaum was Matteus, Mt. 9:9-10, ook wel Levi genaamd (vgl. Mc. 2:13-17). Hij was een van de discipelen, waarschijnlijk de schrijver van het evangelie van Matteus (mogelijk zowel in het Aramees als in het Grieks!) en erg vermogend. Hij liet echter alles achter om de Here te volgen.

4.4

Kapernaum en de profetie

Bij Kapernaum is sprake van twee profetieën, een uitgesproken door Jesaja en een uitgesproken door de Here Jezus Zelf.

4.4.1 Profetie van Jesaja De profetie van Jesaja is een profetie die gaat over de komst van de Here Jezus. In Matth. 4:12-17 lazen we, dat ook de stad Kapernaum profetische betekenis had. Mattheus citeert de profetie van Jesaja: Jes. 8:23 – 9:1 Doch er zal geen donkerheid wezen voor het land dat in benauwdheid was. Zoals Hij in het verleden smaad bracht over het land van Zebulon en over het land van Naftali, zo brengt Hij in de toekomst eer over de weg der zee, de overzijde van de Jordaan, de landstreek der heidenen. De navolgende verzen in Jesaja worden vaak gelezen rond de kersttijd. Zij hebben hier eigenlijk echter niets mee te maken omdat de openbaring van het werk van de Here en de prediking van het Koningkrijk der hemelen pas veel later begon, nl. toen Hij zich in Kapernaum ging vestigen. De profetie van Jesaja gaat niet over het moment van Jezus' geboorte, maar over de periode van Zijn werkzaamheden. Het gaat niet over Bethlehem, maar over Kapernaum. Toch is het begrijpelijk, dat deze tekst betrokken wordt op de adventstijd, omdat de priester Zacharias het laatste deel (Jes. 9:1) ook citeert”. (Lucas 1:79) De profetie van Jesaja gaat over het gebied van Zebulon en het gebied van Naftali. Deze gebieden vinden wij in Galilea, met Kapernaum tussen beide gebieden in. Het gaat over het gebied aan de zeeweg, over de Jordaan, waar het Galilea der heidenen is. In dit gebied woonden niet alleen veel Joden, er woonden ook veel heidenen. De weg die hier "de zeeweg" genoemd wordt, is de weg die langs Kapernaum ging naar Damascus. In dit gebied zou God een groot werk gaan doen, heeft Jesaja gezegd. Met de komst van de Messias werd deze profetie vervuld, wel zeer letterlijk! Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 25 van 45

In een oud Joods geschrift (de Zohar) staat vermeld, dat de Joden verwachtten, dat de Messias Zich eerst in Opper Galilea zou openbaren. Terwijl zij wisten, dat Hij in Bethlehem geboren zou worden, verwachtten zij, dat Hij Zijn werk in Galilea zou aanvangen. Matteus bevestigt, dat het op deze manier ook geschied is in het leven van de Here Jezus. Hij werd geboren in Bethlehem in Judea en groeide op in Nazareth in Galilea en kreeg de Naam "Man van Nazareth". Tenslotte woonde Hij in Kapernaum in Galilea.

4.4.2 Profetie van de Here Jezus Het gebied van Galilea was van groot belang bij het werk van de Here Jezus. Veel van Zijn werk heeft Hij juist in Galilea verricht. Hier was Zijn grote aanhang. Hier waren Zijn volgelingen. Hier vond Hij geloof en gehoor. In zekere zin zouden wij de Here Jezus daarom "de profeet van Galilea" kunnen noemen. Hij was niet de profeet van Judea en Jeruzalem. Hoewel Hij ook meerdere keren in Judea en Jeruzalem was en in de tempel van Jeruzalem onderricht gegeven heeft, werd Hij in deze gebieden vaak tegengewerkt door de geestelijke leiders, omdat zij niet in Hem geloofden. Daar was vaak grote tegenstand en tegenwerking. Wij komen dat in het Nieuwe Testament tegen als er sprake is van "de Joden". Mensen die dit lezen, weten meestal niet, dat onder "de Joden" niet het gehele volk verstaan moet worden, maar alleen de mensen uit de provincie Judea. Omdat wij in onze tijd meestal over "Joden" spreken als wij het over de Israëlieten hebben, denken wij, dat dit in de Bijbelse tijd ook het geval was. Realiseer u, dat dit toen beslist niet het geval was. Het woord "Jood" betekent immers "Judeeër", dat is: nakomeling van de stam van Juda en inwoner van het gebied van Judea. De Joden in de Bijbel zijn dus beslist niet alle Israëlieten! De Here Jezus had een grote aanhang in Galilea en ook onder een aantal mensen uit de andere delen van Israël. Als in de Bijbel gesproken wordt over dit positieve deel van het volk, worden zij vaak "Israël" genoemd. Als het gaat om Zijn tegenstanders uit Judea, worden zij "de Joden" genoemd. Regelmatig wordt in de Bijbel onder "de Joden" alleen maar de geestelijke leiders uit Judea en Jeruzalem bedoeld. Verwar "de Joden" dus nooit met het gehele volk Israël. Er is een dag gekomen, dat de Here Jezus Zijn eigen woonplaats vervloekt heeft, het betreft hier dezelfde profetie als die tegen Chorazim en Betsaida: Mat. 11:23-24 En gij, Kafarnaum, zult gij tot de hemel verheven worden? Tot het dodenrijk zult gij nederdalen; want indien in Sodom de krachten waren geschied, die in u geschied zijn, het zou gebleven zijn tot de dag van heden. Maar Ik zeg u, het zal voor het land van Sodom draaglijker zijn in de dag des oordeels dan voor u. Het oude Kapernaum is omstreeks de zesde eeuw van de aardbodem weggevaagd, en wel zodanig dat men geruime tijd niet geweten heeft, waar het in vroeger dagen gelegen moet hebben. Het was woest geworden. In onze dagen zijn er alleen nog wat (gerestaureerde) puinhopen als overblijfsel van wat eens een grote stad geweest is. Als stad bestaat het al heel lang niet meer. Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 26 van 45

De reden hiervoor moet gezocht worden in het feit dat Kapernaum, en de omgeving, de Here uiteindelijk toch ook niet aanvaarde als Messias. Wanneer de lijn doorgetrokken wordt dat Judea de Joden (Juda, Benjamin en Levi) vertegenwoordigde en Kapernaum en omstreken (Galilea) “Israel” oftewel de restanten van de 10 stammen, zien wij zo het trieste verhaal van geheel Israel dat het aanbod van het Koningkrijk kreeg maar het als volk –niet de individuen uiteraard!verwierp met als gevolg de daaropvolgende diaspora van bijna 2000 jaren en als bijkomend gevolg dat het Evangelie naar de heidenen werd gebracht. De auteur van de oorspronkelijke studies sluit als volgt af, en hier sluit ik graag bij aan: “Beide profetieën samen geven een duidelijk beeld van de inhoud en de uitwerking van het evangelie. De Here Jezus is gekomen om het licht van God te brengen aan mensen die in de duisternis van de zonde en de verlorenheid leven. De Here Jezus bracht echter niet alleen Gods licht, Hij is het Licht van God (Joh. 8:12). Wie Hem aanvaardt, in Hem gelooft, Zijn verzoenend offer accepteert, heeft eeuwig leven. Niemand van ons kan de deur van de hemel openen. De Here Jezus was de enige die dit kon. Hij heeft het gedaan. De deur staat voor iedereen open. Wie wil mag komen, zo zegt de Bijbel. Wie echter het heil en het licht dat God aanbiedt afwijst, zal van Jezus Zelf de oordeelswoorden horen: "Gaat weg van Mij...". Wij mogen en kunnen gezegend worden door de Here Jezus. Als wij Hem afwijzen, zal Hij een oordeel over ons moeten uitspreken. Neem dan heden het besluit, als u dit nooit eerder deed, om Jezus als uw Heiland te aanvaarden.”


Pag 27 van 45

5 KANA Het woord Kana wordt slechts 7 keer vermeld in de Bijbel, als streek (rond de beek Kana) en als plaats. Uit Kana kwam de discipel Natanael (Johannes 21:2). Kana lag ongeveer drie uur reizen van Nazareth. Opvallend is dat Johannes de enige evangelieschrijver is die de plaats Kana enige malen noemt. Wat daar voorgevallen is wordt door andere evangelieschrijvers niet vermeld, ook niet door Lucas.

5.1

De naam van de stad

Het woord betekent “oeverriet” en duidt daarom op een plaats of streek waar water is, immers zonder water geen oeverriet. In Jozua 19:28 wordt een overigens een ander Kana ook genoemd maar dat is Kana aan de grens, eveneens in het Noorden. Vandaar dat in het NT bij Kana altijd geschreven wordt “Kana te Galilea”.

5.2

Eerste wonder

In Kana veranderd de Here water in wijn. Over de symboliek hiervan en de diepere betekenis kun je van alles zeggen, maar dat is hier niet ons doel. Wat wel belangrijk is om vast te stellen is dat hier de Here zijn eerste min-of-meer “publieke wonder” doet. Joh. 2:1-11. De Here met zijn discipelen zijn uitgenodigd op een bruiloft, van wie doet verder niet terzake. Wellicht een familielid of bekende van de familie, want Zijn moeder, Maria, was er ook. We gaan kort dit gedeelte langs: • Vrs. 1: de derde dag is hier de derde dag na zijn vertrek naar Galilea, zie Joh. 1:44. • In vrs. 3 en 4 zien we dat Maria naar Hem toekomt en meedeelt dat er geen wijn meer is. De reactie lijkt –in onze ogen- verbazend bot. In de grondtekst staat overigens niet dat de Heere zegt “wat heb ik met u van node”, vrij vertaald “wat heb ik met jou te maken”, maar: “wat is Mij en u”. Dit is een hebreeuwse uitspraak die duidt op een soort van terechtwijzing (vgl. 2 Sam. 16:10). De reden hiervoor is dat Maria zich namelijk vanuit haar moederlijke autoriteit probeerde te bemoeien met het ambt of taak van de Here hier op aarde. Het was dus een poging om invloed uit te oefenen op de taak van de Here, en dat kon Hij dan ook niet toestaan. Duidelijk is dus dat Maria als natuurlijke moeder van de Here absoluut geen invloed heeft op Zijn Werk! We zien hier dan ook een van de vele –ernstige- dwalingen van de Rooms Katholieke leer... welke leert te bidden tot Maria zodat zij voorspraak kan doen bij haar Zoon. Als het al mogelijk was dat zij op dit moment dat deed, dan nog was het zinloos, Hij zal immers evenals toen antwoorden: “wat is Mij en u” ? • In vers 6 zien wij dat de Joden een reinigingsgebruik hanteerden met zes stenen vaten met water. Dit gebruik stamde uit de overleveringen en hield onder andere in wassen van de handen (Mt. 15:1-3), het spoelen van beker en schotel (Mt. 23:25) en het onderdompelen van bekers, kannen en koperwerk. Marcus 7:2-8. Bij dit reinigen werd dan ook nog rekening gehouden met zaken als het niet in aanraking brengen van verschillende soorten voedsel met elkaar e.d. – een ingewikkeld procede, maar de wet van God werd er geweld mee aangedaan! • In hetzelfde vers zien we dat de vaten 2 of 3 metreten water bevatten. 1 metreet is ongeveer 10 liter. Wat dus neerkomt op zo’n 20-30 liter per vat, samen goed voor toch al gauw 150 liter. • Vervolgens zien we in vers 7 – 9 dat de Here opdracht geeft de vaten te vullen met water en het water veranderd in wijn. Uiteraard is dit een uitzonderlijk wonder. Water kan niet zomaar in wijn veranderen en als je daar dan ook nog eens wasvaten voor gebruikt… Het is ook een objectief wonder. De Here deed geen kunstjes die niemand kon doorzien, het was volledig transparant voor de omstanders. Hij raakte het niet eens aan maar gaf aan derden de opdracht de vaten te vullen en het in wijn veranderde water naar de ceremoniemeester te brengen. Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 28 van 45

•

•

Die vervolgens –vers 10- verrast constateert dat deze wijn nog beter was dan de oorspronkelijk geserveerde wijn! Hij zegt volgens de griekse grondtekts dat men gewoonlijk (kanttekeningen statenvertaling) “als zij vrolijk geworden zijn” mindere wijn schenkt. Immers; niemand die het dan merkt … In vers 11 komt de reden waarom Johannes dit wonder beschrijft. Want, hoewel het een wonder is wat zeer uniek is zou het ook niet vermeld kunnen worden zonder af te doen aan de boodschap welke de Here bracht en aan Zijn verlossingswerk: “Hij heeft zijn heerlijkheid geopenbaard, en zijn discipelen geloofden in Hem”.

Wat in Kana gebeurde, deze openbaring van Goddelijke macht door een objectief wonder, was nodig om zijn discipelen te overtuigen. Het was voor hen volstrekt controleerbaar dat zij niet, om het maar eens lelijk te zeggen, met een charlatan a-la Simon de Tovenaar van doen hadden maar met een échte van God gezonden profeet of -zoals zij later erkenden- de Messias.

5.3

De zoon van de hoveling

Eveneens Kana genas Hij de zoon van de koninklijke hoveling, Joh. 4:46-54. De Here kwam van Samaria –komen we later op terug- en was op terugreis van het paasfeest in Jeruzalem. In Kana kwam hem een koninklijke hoveling of officier van de Koning tegemoet. Hij woonde in Kapernaum, maar reisde de Here tegemoet toen hij hoorde dat de Here in Kana was. Het betref hier niet de Romeinse overste die we eerder zagen, maar een hoveling van Herodus3. Hier zien we dat de Here de zoon van de hoveling geneest omdat Hij weet dat de mens tekenen en wonderen wil zien voordat hij gelooft (vrs. 48) maar ook dat de hoveling de Here op Zijn woord geloofde! Wat we ook zien is dat een teken van God nooit zonder gevolgen kan blijven, immers: “hij werd zelf gelovig en zijn gehele huis”. Volgens sommige commentatoren, waaronder de kanttekeningen, was deze hoveling de rentmeester van Herodus, Chusa. Een aanwijzing hiervoor vinden we in Lucas 8:1-3. Zijn vrouw, Johanna, was een van de vrouwen die Jezus dienden. Een zeer plausibele verklaring. Als je als moeder ziet dat je zoon op sterven ligt en hij word op het Woord van Jezus genezen, is dan het zien van een dergelijk wonder niet meer dan voldoende reden om de Here te dienen met alles wat je hebt?

3

Het was dan ook niet verwonderlijk dat Herodus hoorde van de werken van de Here Jezus. En grote angst had! Hij dacht zelfs dat Johannes uit de dood was opgestaan (Mt. 14:1 e.a.).


Pag 29 van 45

6 JERICHO Evenals bij Bethlehem, Nazareth en Kapernaum, waarop een bijzondere profetie van toepassing was, zo neemt ook Jericho een bijzondere profetische plaats in. Terwijl het bij de Bethlehem, Nazareth en Kapernaum ging om een profetie in verband met de Here Jezus, gaat het bij Jericho om een heel andere profetie, ook zal zullen wij zien, dat de Here Jezus toch ook weer een antwoord was op deze profetie.

6.1

De naam van de stad

De naam van de stad is weinig bijzonder, maar geeft wel aan wat de religie van de oorspronkelijke bewoners was. Het betekent namelijk waarschijnlijk dat het de “stad van Jarach” was, de maangod. De oorspronkelijke stichters of inwoners waren dus afgodendienaars die de maan vereerden, evenals binnen de tegenwoordige “wicca” (hekserij).

6.2

De omgeving

Jericho is prachtig gelegen in een groot dal. In het westen liggen de bergen van de woestijn van Judea. In het oosten liggen de bergen van het Over-Jordaanse (het tegenwoordige Jordanië). In het noorden is een smalle sleuf, waardoor de Jordaan stroomt. In het zuiden, waar de Dode Zee ligt, gaat deze sleuf verder. Dit gebied heeft een heerlijk, bijna tropisch, klimaat. In de winter valt hier weinig regen. In de zomer valt in geheel Israël geen regen. Hierdoor kwamen in de tijd van de Bijbel de rijken uit Jeruzalem en andere plaatsen in de winter naar Jericho. Hier waren veel dadelpalmen. Daarom werd Jericho "de Palmen stad" genoemd. Wie vanuit het noorden van Israël naar het zuiden wil, heeft drie mogelijkheden om als route te kiezen. Dat was vroeger het geval, dat is het nog steeds. Er zijn twee gemakkelijke routes en een moeilijker route. Bij de eerste route kun je door de kustvlakte reizen. Links van je heb je dan het bergland dat begint bij de Karmel. Rechts van je heb je de Middellandse zee. Het is een mooie route door een vruchtbaar gebied. Je komt dan langs steden die wij uit de Bijbel kennen, zoals Caesarea en Jaffo, maar ook langs het moderne Tel Aviv. Het is opmerkelijk om te ontdekken, dat wij nergens in de Bijbel lezen, dat de Here Jezus deze route gevolgd heeft en in steden aan de kust van de Middellandse Zee geweest is. De tweede gemakkelijke route loopt door het Jordaandal. Links van je heb je dan de Jordaan met daar achter de bergen van het over-Jordaanse, of, zoals het vandaag heet: Jordanië. Rechts heb je dan het heuvel- en bergland van Israël. Deze weg is niet zo vlak als de weg langs de kust. Je moet soms een heuveltje op en af. De derde route gaat midden door Israël en is een weg door het bergland. Nu ga je echt de heuvels op en af. Dit is een vrij zware route. Het is begrijpelijk dat men ook in vroeger dagen, als men van noord naar zuid reisde of andersom, zoveel mogelijk deze laatste route meed en koos voor de eerste of de tweede route. Daar kwam nog bij, dat deze laatste route ook nog eens door het gebied van de Samaritanen voerde. Dat gebied meed men liever ook.

6.3

Qumran

Wanneer je de 2e route volgt, door het Jordaandal, kom je vanzelf na verloop van tijd in Jericho aan. Hier zijn wij aangekomen in de Arawavlakte die van de Dode Zee loopt tot aan de Rode Zee. Dichtbij Jericho (zo'n 5 kilometer verder reizen in zuidelijke richting) liggen de grotten van Qumran (Koemran). Hier leefden in de tijd van de Here Jezus de Essenen, een Joodse godsdienstige sekte. Op deze plaats zijn de zoge noemde "Dode Zee rollen" gevonden. Het verhaal van deze rollen acht ik bekend verder. Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 30 van 45

De Essenen die hier woonden werden in 68 na Christus door de Romeinen vermoord. Op het moment dat de Essenen de Romeinen dichterbij zagen komen, hebben zij snel al hun waardevolle bezittingen verborgen in de grotten, die niet gemakkelijk bereikbaar waren. Bijna 2000 jaar hebben deze rollen daar gelegen, tot zij in onze tijd gevonden werden en toonden dat de Bijbel al die eeuwen niet veranderd is.

6.4

Fragment van de dode-zee rollen

Bronnen bij de Dode Zee

Nog iets zuidelijker kom je bij de bron "En-Fasj'chaj"; waarschijnlijk de bron die in Ezechiel 47:10 genoemd wordt en daar "En-Eglaim" heet, dat is de "bron van de twee kalveren". Het Hebreeuwse woord "Een", dat wij hierboven schreven als "En" betekent: "bron". Als wij verder zouden reizen langs de Dode Zee, komen wij bij Engedi en vervolgens bij Massada. Engedi heet in het Hebreeuws En-Gedi en betekent "bron van de geit". De Bijbel vertelt ons, dat koning David hier ook al kwam om zich te verbergen voor koning Saul. Ezechiel 47:1-12 In Ezechiël 47:10 worden de beide hiervoor genoemde plaatsen genoemd en in profetisch perspectief geplaatst. "Vissers zullen erlangs staan van Engedi tot En-Eglaim; het zal een plaats zijn om de netten uit te spreiden, en de vissen erin zullen van allerlei soort zijn, zoals de vissen van de grote zee, zeer talrijk." Dit is in onze tijd een onmogelijkheid. Er is geen visser die het in zijn hoofd haalt om een net uit te werpen in de Dode Zee. Er is namelijk absoluut geen vis in de Dode Zee. Deze tekst zegt echter, dat in de toekomt, na Jezus' wederkomst oftewel in het 1000-jarige rijk, de Dode Zee zo veranderd zal zijn, dat er vissen zullen zwemmen in de Dode Zee. Vissers zullen dan deze vissen kunnen vangen. Zelfs de Dode Zee zal delen in de zegen als de Levensvorst wederkomt! Dat het hier het 1000-jarige rijk betreft is onder andere af te leiden uit vers 12 én het feit dat het hier de ‘tempelbeek’ betreft. Wanneer namelijk de nieuwe hemel en de nieuwe aarde zijn gekomen zal de tempel niet meer op deze manier er zijn maar is de situatie heel anders.

6.5

De Dode Zee

In het water zitten veel bijzondere mineralen: natriumchloride (dat is zout), fosfaat, potas, bromide, kaliumchloride, magnesiumbromide, magnesiumchloride en calciumchloride. Er zitten ook veel geneeskrachtige stoffen in het water. Het water smaakt afschuwelijk vies (door de magnesiumchloride) en voelt vettig aan (door de calciumchloride). Je hebt vreselijke last van je ogen als je wat van dit water in je ogen krijgt. Het water doet pijn als je wondjes hebt, want het water bijt uit en schoon. Je voelt je vreselijk ziek als je per ongeluk wat van dit water in je mond en maag krijgt. Er zitten zoveel mineralen in het water (25%), dat er geen leven in het water mogelijk is. Er zit dus geen vis in het water. Ook is het niet mogelijk er in te zwemmen. Je kunt alleen drijven. Hier bij de Dode Zee zijn wij op het laagste punt op aarde. Het is 394 meter onder de zeespiegel. De Dode Zee is ongeveer 77 km. lang en op het breedste punt 18 km. breed. De omtrek bedraagt 200 km. De oppervlakte bedraagt meer dan 1000 km2. De Dode Zee is maar liefst 433 meter diep!


Pag 31 van 45

De Dode Zee heeft geen uitgang. Al het water van de Jordaan dat aan de noordkant van de Dode Zee binnenkomt, stroomt er aan de zuidkant niet uit. En er komt heel wat water de Dode Zee binnen. Men heeft uitgerekend, dat er per dag zo'n 6,5 miljoen ton water de zee instroomt. Toch loopt de Dode Zee niet over, het is hier namelijk zo warm, dat dezelfde hoeveelheid water dat via de Jordaan binnen stroomt, ook weer verdampt.

6.5.1 Sodom en Gomorra De Dode Zee is in de Bijbel ook bekend door het verhaal over Sodom en Gomorra, wat te lezen is in Genesis 19. De geschiedenis is neem ik aan bekend, vandaar dat wij slechts een deel lezen. Genesis 19:15-27.

6.5.2 De zonde van Sodom en Gomorra Vaak wordt er, op basis van Gen. 19:5, gesteld dat homosexualiteit de zonde van Sodom en Gomorra was en dat de Here vanwege de “sodomie” de steden omkeerde. Volgens de Joodse traditie was er echter iets heel anders aan de hand: men was er zodanig “ongastvrij” in deze steden dat het je je leven kostte…. De mannen van de stad hadden dus niet allen het plan om de mannen welke Lot kwamen waarschuwen te misbruiken, zij waren iets anders van plan: misbruiken en daarna gewoonweg laten kreperen. Lot wist dat men in de stad zo was ingesteld en haalde daarom de mannen in zijn huis, om ze te beschermen tegen zijn stadsgenoten. Niet alleen de Joodse traditie verteld over de zonde van Sodom en Gomorra. Ook de Bijbel laat in andere gedeelten zien hoe het gesteld was in de stad: Jeremia 23:14 – leugen, echtbreuk, onrecht versterken (= aanmoedigen); Ezechiel 16:49-50 – trots en overdaad maar de arme laten omkomen, gruwelen bedrijven voor Gods aangezicht (= onder andere afgoderij, wat een gruwel is in Gods ogen). Het waren, met andere woorden, steden waar men met God en Zijn geboden weinig ophad, integendeel! Het is dan ook niet voor niets dat in 2 Petrus 2:7 staat dat “de rechtvaardige Lot” zwaar te lijden had hieronder!

6.5.3 De vrouw van Lot Lot, zijn vrouw en twee dochters vluchten naar Soar, een plaats aan de rand van de (huidige) Dode Zee (Gen. 19:23). Als je overigens de verzen 24 en 27 van Gen. 19 leest, zal het je niet verbazen dat er zoveel zwavel in de Dode Zee zit… het moet daar één vernietigend vuur zijn geweest, alsof de hel op aarde was neergedaald. Dit geeft mede aan dat wat daar gebeurde qua gedrag bij de mensen verschrikkelijk moet zijn geweest, immers: had God anders zo’n oordeelsvuur neergezonden? In Gen. 19:26 lezen we over Lot’s vrouw “Maar zijn vrouw, die achter hem liep, zag om, en werd een zoutpilaar”. In dit verband gaan we naar Lukas 17:28-33. Hier gaat het over de tijd dat de Heere terugkeert om de aarde te oordelen. De staat waarin het mensdom zich bevindt bij de wederkomst van de Heere wordt vergeleken met de tijd van Noach en de de situatie als in Sodom en Gomorra. Iedereen leeft zijn leventje, leeft er op los, en houdt met God geen rekening meer. Wanneer de Heere weerkomt is het niet het moment om aan dat leventje vast te houden of aan je aardse zaken nog enige waarde te hechten. Het is dan het moment om te “maken dat je wegkomt”! Wat Lot’s vrouw deed was niet alleen simpelweg omkijken naar wat zij achterliet – zij wilde er naar terugkeren en toen trof het oordeel ook haar. Vandaar dat zij een “zoutpilaar” werd; ze liep de storm van zwavel, vuur, zout etc, etc. in en was reddeloos verloren.


Pag 32 van 45

Persoonlijk denk ik dat ze dus bedolven werd onder het rondvliegende zout, zand, etc. en andere rondvliegende troep waardoor zij er uitzag als een zoutpilaar. Vergelijk het bijvoorbeeld met helmgras wat het stuivende zand tot een duin doet worden?

6.6

Massada

Als je verder zou reizen kom je bij Massada, het fort op de berg dat door koning Herodes gebouwd is. Daargvoor waren er echter in dit gebied al “bergvestigingen”. De Hebreeuwse naam is Metsoeda, dat "burcht" betekent. De Griekse vorm is Massada. Vermoedelijk was dit de plaats waar David zich verborg voor koning Saul, zoals staat in 1 Sam. 24:23, dat hij en zijn mannen naar de bergvesting togen.

6.7

Jericho in de oudheid

Jericho ligt niet alleen aan de weg die van Noord naar Zuid langs de Jordaan en de Dode Zee loopt, de stad ligt ook aan de verbindingsweg van Jeruzalem naar de Jordaan en de Dode Zee. De stad ligt dichtbij de plaats waar de Jordaan in de Dode Zee stroomt, zij het dat Jericho toch nog op een afstand van zo' 4 kilometer van Jordaan en Dode Zee afligt. Het oude Jericho uit de tijd van Jozua, waar de verspieders waren, toen zij in het huis van Rachab dat op de muur van de stad gebouwd was, verbleven, ligt hier dichtbij. De Bijbel geeft ons een bijzonder verslag over de manier waarop de Israëlieten de stad ingenomen hebben. Jozua 6:1-5, 20-26. Hebreeën 11:30 voegt het volgende aan dit feit toe: "Door het geloof zijn de muren van Jericho neergestort, nadat het volk er zeven dagen lang omheen getrokken was." Zij moesten juichen voordat de muren gevallen waren en voordat er ook maar één vijand verslagen was, dit was dus een groot geloof. Helemaal als we lezen over hoe de stad Jericho gebouwd was: Evenals wij tegen onze grootste vijand en beste vriend – de zee – soms drie dijken achter elkaar gelegd hebben zo had Jericho in de tijd vóór de Israelieten in Palestina kwamen drie muren, die men nu weer opgegraven heeft. De buitenste lag aan de voet van de heuvel en was 778 meter lang (daaraan kun je zien hoe “klein” zo’n “stad” eigenlijk was). Een kring met een doorsnee van ongeveer 250 meter; je loopt het in een paar minuten! De fundamenten heeft men teruggevonden diep beneden het tegenwoordige aardoppervlak. [..] De oude bewoners hebben er een bed gelegd van een laag leem met macadam er op van een meter dik. Daarop komt het eigenlijke fundament rotsblokken [..] sommige ruim twee meter lang en een meter breed. [..] Een stuk of vijf boven elkaar, telkens iets kleiner dan de vorige. [..] Op dit geweldige fundament stond de eigenlijke muur die gebouwd was van leemtegels, heel wat groter dan onze bouwstenen. Ze waren 35 x 40 x 50 cm. De muur was twee meter dik, en ongeveer acht meter hoog. [..] Bovenop de heuvel [zo’n 20 meter verder] kwam de vijand voor nog twee kransen van muren te staan, eerst de binnenvoormuur en daarachter de binnenmuur. Deze was ongeveer 600 meter lang [..] De afstand tussen deze muren was ongeveer 3,5 meter zodat het een [voor aanvallers] zeer gevaarlijk punt vormde. (In het land van de Bijbel, I. Snoek) Vaak woonden en werkten veel mensen buiten de stadsmuren –zoals hier in de middeleeuwen ook gebruikelijk was overigens- en bij dreigend gevaar trok men zich dan terug binnen de stadsmuren.


Pag 33 van 45

Er was hier sprake van een nauwelijks neembare vesting op een kruising van belangrijke wegen. Een strategisch punt wat men niet op eigen kracht kon innemen. Door geloof echter werd deze menselijkerwijs onneembare vesting in de handen van Israel gegeven. De stad is later herbouwd (komen we op terug). In het herbouwde Jericho is de bron waar Elisa het water gezond maakte. Het water was slecht. Het werd gezond gemaakt doordat Elisa er zout aan toevoegde – maar uiteraard was het niet zijn handeling die het water gezond maakt. 2 Kon. 2:19-22. Het water was dermate slecht dat men er niet van kon leven en veroorzaakte misgeboorte. De Heere maakte het water gezond, zodat er geen misgeboorte meer door kwam.

6.8

Rijke historie

Jericho heeft een rijke historie: • Het is de plaats waar de Israëlieten ten tijde van Jozua over de Jordaan trokken (Jozua 3:5-17; zie ook Psalm 114:3-4) en het beloofde land ingingen; • Ten oosten van Jericho bij de Jordaan is de plaats waar Johannes de Doper predikte en de mensen die tot inkeer kwamen, doopte op belijdenis van hun zonden. Hier heeft hij zelfs de Here Jezus gedoopt, waarna God voor iedereen hoorbaar verklaarde, dat Jezus Zijn Zoon was en dat Hij nu als de Messias naar Israël gekomen was (Matth. 3:1-6, 3:13-17); • Hier was de profetenschool van Elia, hier dichtbij werd Elia ten hemel opgenomen (2 Kon. 2:11); • Hier dompelde Naaman, de Syriër zich zevenmaal onder in het water (2 Kon. 5:10-14). Maar Jericho was ook de stad waar een vreselijke vloek op rustte.

6.9

De stad der vloek

Zoals er bij de steden Bethlehem, Nazareth en Kapernaum sprake was van een bijzondere profetie, zo was dit bij Jericho ook het geval. Het was nu echter geen profetie over de Here Jezus en Zijn komst, maar een profetie die te maken had met een oordeel en een vloek. Toen in de tijd van Jozua de stad veroverd was, heeft Jozua als man Gods een bijzondere vloek uitgesproken: "Te dien tijde deed Jozua deze eed: Vervloekt voor het aangezicht des Heren is de man, die zich opmaakt en deze stad Jericho herbouwt; ten koste van zijn eerstgeborene zal hij haar grondvesten, ten koste van zijn jongste haar poortdeuren inzetten." (Jozua 6:26) Jozua had indertijd bij de verovering van Jericho de banvloek over de stad uitgesproken (Jozua 6:16-19). "Doch de stad en al wat erin is, zal door de ban de Here gewijd zijn; [..] Al het zilver en goud en de koperen en ijzeren voorwerpen zullen de Here heilig zijn: het zal bij de schat des Heren komen." Voor de rest was alles onder de banvloek gekomen. De ruine van de stad moest als een gedenkteken blijven liggen om de latere geslachten er aan te herinneren en hen te tonen wat de Here in het verleden voor Zijn volk gedaan heeft. De ruine van de stad moest een altijddurend gedenkteken blijven. Om die reden mocht de stad niet herbouwd worden. Er mocht geen plaats op aarde meer zijn die de naam "Jericho" droeg. I Koningen 16:29-34 In de sfeer van afgoderij en afkeer van God is het niet verwonderlijk dat men weinig geloof meer hechtte aan Gods Woord. Vandaar dat Chiel de stad ging herbouwen, maar heeft blijkbaar van zichzelf gedacht dat hij een "slim" mens was. Het gebied van Jericho is zo bijzonder, dat het begrijpelijk is, dat men daar graag een stad zou bouwen, opdat de rijke mensen van Jeruzalem daar een winterverblijf konden hebben. De vloek van Jozua was echter duidelijk. Jericho mocht niet herbouwd worden. Hoe kon je nu toch een stad bouwen zonder Jericho te herbouwen?


Pag 34 van 45

Chiel vond er iets op. Hij bouwde een stad en bouwde die net iets naast de ruines van het oude Jericho, zodat je niet kon zeggen, dat hij de oude stad herbouwd had. Hij had gewoon een nieuwe stad gebouwd. In de tweede plaats gaf hij de stad een nieuwe naam. Dit blijkt niet uit onze vertaling. Daar staat gewoon, dat hij Jericho herbouwd heeft. Dit wekt de indruk dat hij de stad herbouwde en hem opnieuw de naam "Jericho" gaf. Zo is het echter niet gegaan. Chiel heeft de stad namelijk een naam gegeven, die klonk als "Jericho", maar die toch enigszins anders geschreven werd. Ook al was het een kleine wijziging, Chiel vond het blijkbaar een volkomen nieuwe naam en meende daarom dat de vloek hem niet zou treffen. Hij noemde de stad: Jerich'h. Chiel meende blijkbaar, dat nu hij de stad "Jerich'h" genoemd had, de vloek hem niet zou treffen. Hij vergiste zich echter heel erg! 1 Kon.16:34 zegt immers nog eens heel duidelijk, dat de banvloek die Jozua gesproken had, in feite niet een woord van Jozua was, maar dat het God Zelf geweest was die gesproken had door de mond van Jozua! De mensen spraken de naam van de stad net zo uit, zoals zij dit vroeger gedaan hadden en noemden de stad gewoon "Jericho". Uit onze vertaling lijkt het, alsof alleen zijn oudste en zijn jongste zoon gestorven zijn bij de bouw van de stad. In de overlevering van Israël echter wordt verteld, dat behalve de oudste die bij de aanvang van de bouw en de jongste die bij het voltooien van de bouw stierven, de andere zonen tijdens de bouw stierven. Hij was bereid voor materiele welvaart en weelde zijn eigen kinderen op te offeren…. Iets wat wij tegenwoordig ook weer zien overigens!

6.10 Jezus in Jericho In de evangeliën zien we dat de Here Jezus meerdere keren in Jericho geweest is. Door Jericho te bezoeken, heeft Hij Gods genade getoond voor deze "vloekstad". Opmerkelijk is het om te zien, dat de mensen die beschreven worden in verband met Jericho, mensen waren, die in nood waren en iets met een soort vloek te maken hadden. 1. In de eerste plaats denken wij aan de man uit de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Hij had een vloek in zijn omstandigheden en in de gebeurtenissen van zijn leven. Lucas 10:30. 2. In de tweede plaats denken wij aan de man die een vloek op zijn ogen had, de blinde Bartimeus. Marcus 10:46. 3. In de derde plaats denken wij aan de man die een vloek in zijn levenswandel en levens wijze had: Zacheus, de tollenaar. Lucas 19:1-10. De geschiedenis van Zacheus wordt – in Lukas – direct na de geschiedenis van Bartimeus beschreven. De twee mannen vertellen ons door hun namen iets bijzonders. Bartimeus was de zoon van Timeus, zoals zijn naam zegt (bar = zoon van). Waarschijnlijk was de naam Timeus afgeleid van het Hebreeuwse woord thima, dat "onrein" betekent. Bartimeus was de “zoon van een onreine” en dus zelf ook onrein en blind. De Joden legden vaak de link dat een dergelijke ziekte kwam doordat de ouders van het kind “onrein” waren, oftewel in zonde leefden; vergelijk: Joh. 9:2 “En zijn discipelen vroegen Hem en zeiden: Rabbi, wie heeft gezondigd, deze of zijn ouders, dat hij blind geboren is?” Hiermee is Bartimeus het beeld van de heidenen, die in geestelijke duisternis leven en door de Here Jezus het zicht op God zouden krijgen. De naam "Zacheus" is afgeleid van het Hebreeuwse woord "sakkai" dat "rein" betekent. Zijn naam zegt dus precies het tegenovergestelde als die van Bartimeus. Van hem wordt speciaal gezegd, dat hij een "zoon van Abraham" was maar het was ook duidelijk dat hij in zonde leefde. Hij is het beeld van het Joodse volk. Het volk was omringd door allerlei voorschriften, die de reinheid van het volk moesten waarborgen. Tóch waren zij verloren! De beide mannen laten ons iets zien van wat de Here Jezus kwam doen en van wat er eens zou gebeuren: éérst komt de man, die het beeld is van de heidenen, daarna komt de man, die het beeld is van het volk Israël. Zo is het ook in verband met de Here Jezus gegaan. Eérst kwamen de Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 35 van 45

heidenen tot geloof in de Here Jezus. Vervólgens zullen eens de Joden tot geloof komen en zullen zij het zicht op de Here Jezus krijgen! Toen de Here Jezus naar Jericho kwam, betekende dit in zekere zin het einde van de vloek over de stad. Er kwam een grote zegen voor mensen-in-nood. Deze zegen gaat tot de dag van vandaag verder en wil mensen in de hele wereld het licht van de Here Jezus schenken, opdat zij onder Gods zegen verder kunnen. Zo heeft ook Jericho een bijzondere boodschap voor de mensen van onze tijd!


Pag 36 van 45

7 SAMARIA Als je de kaart van Israël bekijkt, zie je dat je het land in verticale richting kunt verdelen in vier gebieden. 1. Langs de Middellandse Zee hebben de kustvlakte; 2. Vervolgens het centrale heuvellandschap, waar de gemiddelde hoogte 700 … 800 meter is, hoewel verschillende bergen de 1000 meter halen. De hoogste berg ligt in het Noorden, de Hermon, 1200 meter hoog. 3. Daarna komt de Jordaanvallei en 4. over de Jordaan de plateaus van het "over-Jordaanse", het tegenwoordige Jordanië. Als we het land in horizontale richting indelen, zien we dat we 1. in het Noorden eerst Galilea hebben en de Golan in het Noordoosten. 2. Daarna komt Samaria, 3. vervolgens Judea en 4. in het Zuiden hebben we de Negev woestijn. Deze keer kijken we naar het gebied, en de stad, Samaria. We beginnen bij Sichem, het tegenwoordige Nabloes. In Sichem wonen de hogepriesters van de religieuze groepering der Samaritanen. In onze tijd wonen er wel veel mensen in "de provincie" Samaria, er zijn echter niet zo veel echte Samaritanen meer, in totaal nog maar zo'n 400, waarvan er 240 in Sichem (Nabloes) wonen en 160 in Holon. Oude Testament Als wij het over de Samaritanen in het Oude Testament hebben, hebben wij het over de gehele bevolking die in Samaria woonde. Nieuwe Testament Als wij het over de Samaritanen in het Nieuwe Testament hebben, hebben wij het over een apart volk met een eigen godsdienst, die wij een afgescheiden groepering van het Jodendom zouden kunnen noemen. Tegenwoordige tijd Als wij het over de Samaritanen in onze tijd hebben, hebben wij het over een kleine religieuze groep van enkele honderden mensen die afstammen van de Samaritanen uit het Nieuwe Testament. Wij hebben het dus niet over alle andere mensen die nu in Samaria wonen. Dat zijn namelijk bijna allemaal Islamitische Arabieren.

7.1

Silo

Wie vanuit centraal Galilea naar Jeruzalem wilde en niet de omweg door het Jordaandal wilde maken, reisde door Samaria. Dit was een bijzondere weg, omdat hij langs een aantal oude Bijbelse heilige plaatsen voerde. Eén van die plaatsen was Silo. In Silo stond ongeveer 200 jaar lang de tabernakel, voordat de ark in de tijd van de hogepriester Eli door de Filistijnen werd buitgemaakt. De tabernakel stond daar in de tijd dat Jeruzalem nog niet veroverd was.


Pag 37 van 45

Bij Samaria zijn twee bergen die wij kennen uit de Bijbelse geschiedenis, de Ebal en de Geriziem. Deze bergen zijn niet alleen heilig voor de Joden, maar ook voor de Samaritanen. De Ebal is 938 meter hoog, de Geriziem is ongeveer 880 meter hoog. In de tijd van Mozes kreeg de Ebal de betekenis van de vloek en de Geri ziem van de zegen (Deut. 11:29). Jozua heeft indertijd op de Ebal een altaar gebouwd. De Samaritanen zeggen echter dat het op de Giriziem was. De bouw van het altaar was in opdracht van Mozes: Deut. 27:1-6. Jozua voerde het exact uit zoals opgedragen: Jozua 8:30-34. Opvallend is de “onbehouwen steen” die gebruikt wordt. Dit is, vgl. Ex. 20:25, om het altaar niet te ontwijden.

7.2

De Here Jezus in Samaria

Joh. 4:1-42. (Lezing: 4:4-9, **, 4:10-26, 4:41-42). ** Voor wat betreft vers 9: hier wordt vermeld dat Joden niet omgaan met Samaritanen. Hier komen we later uitgebreid op terug. In Johannes 4 wordt verteld over een bijzondere ontmoeting en een bijzonder gesprek dat de Here Jezus gehad heeft met een –anonieme- vrouw die behoorde bij de Samaritanen. De aanleiding tot Jezus' ontmoeting met deze vrouw was het feit, dat Hij Judea verlaten had en onderweg was naar Galilea (Joh. 4:1-3). Er wordt speciaal door Johannes vermeld, dat Jezus door Samaria moest. We komen later nog uitgebreider op dit gedeelte terug, maar eerst kijken we verder naar de geschiedenis van de staat om de achtergronden van dit gedeelte beter te begrijpen.

7.3

De geschiedenis van de staat

Eens waren de Samaritanen een zeer grote gemeenschap. Nu zijn er nog maar enkele honderden. Als wij naar de Samaritanen kijken, moeten wij onderscheid maken tussen twee perioden: 1. Vanaf de tijd van het ontstaan van het tien stammenrijk Israël tot aan de wegvoering van dit tien stammenrijk naar Assyrië waren de Samaritanen gewoon Israëlieten die in dit gebied woonden; 2. In de tijd na deze wegvoering zorgden de Assyriërs voor een vermenging van de oorspronkelijke bewoners (Israëlieten dus) met andere volken, waardoor een nieuwe bevolkingsgroep ontstond, die wij daarna als "de Samaritanen" kennen. Het is deze laatste groep die wij in het Nieuwe Testament tegenkomen.

7.3.1 Jerobeam I Toen het koninkrijk van Israël na de dood van Salomo uiteenviel in twee delen, het twee stammenrijk Juda in het Zuiden en het tien stammenrijk Israël in het Noorden, kwam Rehabeam, de zoon van Salomo en de kleinzoon van David op de troon in Juda te Jeruzalem. Jerobeam I kwam op de troon in het tien stammenrijk Israël. Hij had Sichem als hoofdstad gekozen. Toen Jerobeam I gestorven was, werd zijn zoon Nadab de nieuwe koning. Daarna volgen diverse heersers elkaar snel op, waarbij men meestal de troon overneemt door de zittende koning te vermoorden. Verschillende steden (Sichem en Tirza) dienden als hoofdstad van het rijk, totdat koning Omri Samaria tot hoofdstad maakte. De naam "Samaria" werd eerst gebruikt voor deze hoofdstad. Na de ballingschap kreeg het gehele gebied (dat eerst "Israël" heette, het tien stammenrijk) de naam "Samaria".

7.3.2 Omri Koning Omri was de zesde koning van Israël. Hij heeft de stad zijn naam gegeven. De Bijbel geeft een kort verslag: I Kon. 16:21-28.


Pag 38 van 45

Met deze koning is iets bijzonders aan de hand, want hoewel hij geen koning was die zich liet leiden door de Schrift, en daarom is er verder ook weinig aandacht voor hem in de Bijbel, werd hij door “de wereld” gezien als een groot koning. Vers 27 is al een aanwijzing, het verwijst namelijk naar zijn “dappere daden”. Helaas kon de schrijver van de Koningen niet vermoeden dat de kronieken waarin die beschreven zijn, nooit meer teruggevonden zouden worden. Echter, we vinden Omri ook buiten Israel en de Bijbel terug. “Omri maakte van het noorden een stabiele natie. Hij maakte een einde aan de oorlogen met Juda die voor beide landen desastreus waren. Hij hernieuwde de handelsbetrekkingen met Fenicië. Tyrus verkeerde toen op het toppunt van zijn macht onder de regering van Esjbaál, priester van de godin Astarte. Koning Omri bezegelde een alliantie met koning Esjbaál door zijn zoon Achab te laten trouwen met diens dochter Izebel. Zijn nieuwe hoofdstad Samaria vormde een schitterend tegenwicht voor Jeruzalem, zoals archeologen kortgeleden hebben ontdekt. Uit een andere archeologische vondst, gedaan in augusts 1868 - een stuk steen met inscripties, ongeveer een meter twintig hoog, zestig centimeter breed en twintig centimeter dik dat bekend is geworden als de Moabitische steen, daterend uit ca. 830 vdj.; de taal is vrijwel identiek aan het Bijbelse hebreeuws – blijkt dat Omri [het land] Moab veroverde: << Omri, koning van Israel, hij verdrukte Moab lange tijd >> Sommigen betitelen Omri als de David van het Noorden. (Omzwervingen, De geschiedenis van het Joodse Volk, Chaim Potok) Hoewel hij dus niet leefde naar de wil van de Heer, zien we paradoxaal genoeg dat deze “ongelovige” de Bijbel bewijst! Zijn vermelding in de steen van Moab is het buitenbijbelse, maar 100% wetenschappelijk aanvaard, bewijs van –wederom- de betrouwbaarheid van de Schrift. Na Omri kwamen weer andere koningen en heersers, die elkaar uitmoorden en afgoden achterna liepen. Samaria was een rijk van afgoderij en moord!

7.3.3 De gouden kalveren in Dan en Bethel Na de scheuring in de twee rijken, Juda en Israël, heeft Jerobeam de kalverendienst ingevoerd in het tien stammenrijk. Opmerkelijk is, dat ook hij net als de Israëlieten in de woestijn de gouden kalveren niet voorstelde als goden die de HERE moesten vervangen en dus in de plaats van de HERE kwamen, maar dat de gouden kalveren wat meer zicht op de dienst van God moesten geven. (1 Koningen 12:26-32) Naast de kalverendienst had men in het tien stammenrijk zich ook schuldig gemaakt aan andere vormen van afgoderij. 2 Koningen 17:16-18 Deze praktijken werden (later) scherp veroordeeld. De profeten Amos, Hosea en Micha profeteerden tegen Samaria en haar afgoderij – tegen de stad Samaria profeteerde Micha dat het totaal verwoest zou worden (Micha 1:6, 7).

7.3.4 De ballingschap voor het tienstammen rijk De profetie van onder andere Micha werd vervuld omstreeks 721 voor Christus: de stad werd ingenomen door de Assyriërs, die de bevolking voor een groot deel deporteerden naar Assyrië. De Assyriërs deporteerden 27.290 van hen naar Assyrië. Er woonden toen 60.000 Samaritaanse landeigenaren (= Israelieten; immers: Oud Testamentisch) die belastingplichtig waren (2 Kon. 15:19,20). Dat is dus de volwassen bevolking. Dit betekent dat nog niet de helft van de volwassen bevolking was weggevoerd.


Pag 39 van 45

Bejaarden en kinderen werden sowieso achter gelaten, omdat die voor het leger of de slavernij niet voldoende waard waren. En de telling betrof alleen de landeigenaren, oftewel mensen met eigen grond. Vrije beroepen, landarbeiders, etc waren niet meegerekend. Het is daarom aannemelijk dat er veel meer (volwassen) mensen leefden, misschien wel meer dan 100.000.

7.3.5 Ontstaan van het (meng)volk We moeten ook even kijken naar de tactiek van Assyrie bij het veroveren van een land: 1. men trok een land binnen, maakte het belastingplichtig, en nam de volwassen mannen mee om dienst te nemen in het (veroverings)leger om zodoende met een versterkt leger het volgende land in te nemen en de eigen verliezen te compenseren. De nieuwe soldaten hadden de keuze: dienst nemen in het leger van de overwinnaar of omgebracht worden…; 2. de leiders van het volk werden vermoord of gedeporteerd ingeval men ze van waarde achtte (denk aan Daniël). Hierbij ging men gruwelijk te werk: levend (!) villen, spietsen, levend verbranden, etc.; 3. wat overbleef waren de armen, zwakken, zieken, vrouwen en kinderen, bejaarden…. Om vervolgens onrust te voorkomen en het land verder te destabiliseren, werden de overwonnen volken gedwongen gemengd. Men deporteerde van elders weer mensen naar het overwonnen gebied en zo ontstonden er mengvolken. Mengvolken zijn per definitie minder bedreigend voor de onderdrukkers omdat ze géén “nationalistische gevoelens” hebben en dus minder snel in opstand komen. Zó onstond dus het Samaritaanse volk of ras: door vermenging van de achtergebleven bevolking met andere volken uit de regio. Een “bastaard-volk”, maar welk met overheersend “joods bloed”. Overigens, dezelfde tactiek werd ook door de voormalige Sovjet-Unie gebruikt; men heeft in het verleden honderden duizenden mensen gedwongen verhuisd naar de verschillende staten onderling om nationalistische gevoelens en opstand te voorkomen.

7.3.6 Onstaan van de onderlinge haat Ezra 4:1-5 (e.v.) Toen Juda terug kwam uit de ballingschap en men de tempel wilde herbouwen, werktten de Samariten hen ernstig tegen. Zij wilden voorkomen dat Juda de tempeldienst weer herstelde. Dit ondermeer waarschijnlijk, omdat zij er van overtuigd waren dat zij de “ware godsdienst” hadden. Zie ook 7.6. Maar ook omdat de Judeers niets van hen wilden weten. Over en weer was er minachting en die ontaarde in onderlinge haat. Door haat en nijd gedreven scheidden de Samaritanen zich af van de Joden en bouwden hun eigen tempel op de berg Geriziem. Nadat deze tempel verwoest was bleven de Samaritanen op de berg Geriziem hun gebeden opzeggen.

7.4

De situatie van het land toen de Here Jezus op aarde was

Herodes de Grote, de koning over de Joden toen de Here Jezus geboren werd, had zijn residentie in Samaria. Een van zijn vrouwen was zelfs een Samaritaanse. Na de dood van Herodes de Grote is het land in drie delen verdeeld. Er ontstonden drie verschillende rijken, die alle drie onder gezag van de Romeinen stonden, maar elk een eigen vorst hadden. Over elk van deze drie rijken regeerde een zoon van Herodes de Grote. Naar deze verdeling in drie verschillende rijkjes wordt in het Nieuwe Testament soms verwezen, hoewel wij dat vaak niet in de gaten hebben.

7.5

Het lijden van de Samaritanen

De Samaritanen hebben net als de Joden veel geleden, zowel onder de Romeinse keizers als onder de christenen. Keizer Commodus (180-192) verbood hen de Torah te lezen of die aan hun Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 40 van 45

kinderen te onderwijzen. Hun synagogen werden gesloten. Veel Samaritanen stierven de dood door kruisiging. Claudius Gelenus ging nog verder in het verdrukken van de Samaritanen en dwong hen zelfs zwijnenvlees te eten. In die tijd woonden er ca. 300.000 Samaritanen in de omgeving van Sichem. In later eeuwen, in de Byzantijnse tijd, in de 5e en 6e eeuw na Christus verloren de Samaritanen tienduizenden soldaten. In 529 verloren zij in de strijd tegen de Romeinen volgens de ene opgave 20.000 soldaten volgens een andere opgave zelfs 100.000 soldaten. Hierdoor is het aantal Samaritanen in de loop der eeuwen met sprongen afgenomen. In 1533 waren er nog slechts 15 Samaritaanse families in Gaza en 29 in Sichem. In 1820 berichtte de hogepriester van de Samaritanen dat er nog minder dan 500 zielen overgebleven waren. Aangenomen wordt, dat hij toen zelfs overdreven heeft en dat er nog minder dan 200 mensen waren. Tegenwoordig zijn er weer ongeveer 450. Hun aantal is dus weer iets groeiende. Omdat zij alléén binnen de eigen gemeenschap trouwen is er inteelt en zijn er verschillende geesteszieken onder hen. Bij de Samaritanen mag gerust gedacht worden aan wat wij soms zeggen: "Wie God verlaat, heeft smart op smart te vrezen..."

7.6

De Samaritanen en hun geloof

Als we stilstaan bij de Samaritanen en hun geloof, moeten wij niet vergeten, dat het nu niet meer gaat over het tienstammen rijk Israël met Samaria als hoofdstad, dus uit de tijd van Jerobeam tot aan de ballingschap. Het gaat nu over de tijd na de ballingschap, waarin de Samaritanen meer een godsdienstige groep waren. Het gaat dan ook over de Samaritanen in de tijd van de Here Jezus. Zelfs over de Samaritanen in onze dagen. De Samaritanen noemen zichzelf geen Samaritanen. Gedurende lange tijd hebben zij zichzelf "Sjameriem" genoemd. Dit woord betekent "Wachters, bewakers". Zij beschouwden zichzelf als de bewakers van de waarheid van het Goddelijke Woord. Zij gebruikten de naam Samaritanen (Sjomroniem) alleen voor de bewoners van de stad Samaria. Zij bezagen zichzelf als de getrouwe nakomelingen van Mozes en Jozua. Zij kenden drie groepen in Israël: de Farizeeën, de Sadduceeën en de Chassidiem, de rechtvaardigen. Zij meenden, dat zij de ware Chassidiem waren.

7.6.1 Torah De Samaritanen erkennen alleen de vijf boeken van Mozes, de Torah. Zij lezen nog altijd het oude Hebreeuwse schrift. Zij hebben hun eigen godsdienstig centrum op de berg Geriziem, die heilig voor hen is. Zij volgen de Torah nauwgezet. De oorsprong hiervan kan gevonden worden in II Kon. 17:24-28. Men keerde terug tot God, alhoewel men ook de afgoderij tolereerde binnen het land.

Terzijde: wat dat betreft lijkt hun godsdiensts-vorm veel op die van de Falasha’s. Het vreemde feit doet zich voor dat die door de Joden wél als “zuivere joden” worden gezien –uitsluitend op basis van hun geloofsbeleving en riten!- en de (tegenwoordige) samaritanen nog steeds niet! Terwijl die zelfs het land nooit uit zijn geweest. Zij geloven in één God, de God van de Bijbel. Zij waren anders dan de Israëlieten, die de Naam van God niet uitspraken. Zij spreken hem wel uit en noemen Hem Jahweh. Dit moet de juiste Naam van God zijn. Hij heet dus niet Jehovah, maar Jahweh. Zij beschouwen Mozes als "de" man Gods, die zij "de zoon van Gods huis" noemen (de Bijbel zegt ook, dat Mozes getrouw was in Gods huis, zie Hebr. 3:2,5). Zijn zien hem als Gods vertegenwoordiger op aarde, een soort onderkoning van God. Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 41 van 45

De woorden die zij voor Mozes gebruiken, gebruiken wij voor de Here Jezus. Zij zeggen dat Hij het woord bij de schepping was, dat hij het licht is dat in en op mensen schijnt, dat hij de voorbidder voor de mensen bij God is, de wetgever, de leraar, de priester, de redder. Hij is "het woord" en "het licht".

7.6.2 Toekomstverwachting Zij hebben ook een toekomstverwachting. Zij spreken echter niet over de verwachting van de komst van de Messias, ook al verwachten zij iemand als de Joodse Messias. Zij verwachten de Taheb, dat is de "Hersteller" (van alle dingen), die alles zal herstellen voordat de laatste dag aanbreekt en het oordeel komt en de paradijstoestand aanbreekt. Zij leren dat de wereld bedoeld was om 6000 jaar te bestaan. Hiervan zou de wereld 3000 jaar onder Gods goedkeuring bestaan en 3000 jaar onder Zijn afkeuring. Daarna zal de Taheb (de Samaritaanse messias) verschijnen, de heilige tabernakel herstellen en verlossing en vrede voor de gehele wereld brengen. Zij vieren de Bijbelse feesten Pasen, Pinksteren en het Loofhuttenfeest en zij houden zich aan de sabbat. Op sabbat maken zij geen vuur. Vrijdagmiddag wordt er een lamp aangestoken, die gedurende de gehele sabbat blijft branden. Vrijdagmiddag wordt een warme maaltijd gereed gemaakt, die na het aanbreken van de sabbat (dus onze vrijdag avond) gegeten wordt. Terwijl de synagogen van de Joden altijd gericht zijn naar Jeruzalem, zijn de synagogen van de Samaritanen steeds gericht naar de berg Geriziem. Bij het binnengaan van de synagoge moet men de schoenen van de voeten doen. De Samaritanen staan op kleden die op de vloer liggen. Bij het bidden hebben zij net als de Joden hun hoofd bedekt.

7.6.3 Het Paasfeest Ieder jaar vieren zij op de berg Geriziem het Paasfeest. De avond tevoren beklimmen allen de berg, waar zij een week zullen blijven. Op de plaats waar zij blijven is een twee meter brede geul, die zij "Mitsbea", dat is "altaar" noemen. Rond deze geul slachten zij op het Paasfeest hun schapen als een offer, zoals voorgeschreven is in Ex. 12:5,6. Het feest begint met de voorlezing van Exodus 12 door de hogepriester die op een grote steen staat. Als de woorden "dan zal de gehele vergadering der gemeente van Israël het slachten in de avondschemering" gelezen zijn, geeft de hogepriester een teken en worden de schapen aan de rand van de geul geslacht en verheft de gemeente zich in gebed. De schapen worden opgehangen, net als vroeger in de tempel van Israël gebeurde. De huid wordt eraf gehaald. Het vet wordt verwijderd. Huid en vet worden verbrand. Van elk schaap wordt de voorpoot afgesneden. Deze wordt, zoals de Bijbel opdraagt, aan de priesters gegeven. De dieren worden goed schoon gemaakt. Het vlees van het schaap wordt gezouten, waarna het vlees gedurende twee uur blijft liggen, tot al het bloed door het zout geabsorbeerd is. Om ongeveer 8 uur 's avonds wordt het schaap aan het spit geroosterd. Dit geschiedt boven een kuil (die de naam "tanoer" dat is "oven" draagt), die gevuld is met takken van twijgen en van bomen. Ook hier wordt weer volgens de Bijbelse regels gehandeld (Ex. 12:810). Omstreeks middernacht, nadat de gebeden opgezegd zijn, worden de schapen van het "altaar" gehaald en in pannen gedaan en vervolgens "in haast" samen met bittere kruiden gegeten. Hierbij zijn de Samaritanen volledig gekleed, zoals voorgeschreven is in Ex. 12:11. Geen been wordt gebroken. Wat overblijft wordt in de geul verbrand, zoals voorgeschreven in Ex. 12:10. Gedurende de hele ceremonie zingen en bidden de Samaritanen en vertellen zij opnieuw de geschiedenis van de uittocht uit Egypte.


Pag 42 van 45

7.6.4 Andere gebruiken Net als de Joden kennen de Samaritanen ook de besnijdenis van de jongens op de achtste dag. Ook kennen zij speciale gebruiken als teken van rouw, nadat een familielid overleden is. Na het sterven lezen zij de gehele nacht uit de Torah. De volgende morgen wassen zij het lichaam. Zij die daarbij het lichaam aanraken, zijn onrein en zijn verplicht zich te baden. Het lichaam wordt in een kist gelegd en naar de begraafplaats op de berg Geriziem gebracht. Het gezicht van de overledene is gericht naar de overkant van de berg. De hogepriester leidt de dienst. Bij terugkeer van de begraafplaats is er een rouwmaaltijd, die door een niet-familielid gereed gemaakt is. Gedurende zeven dagen bedrijven zij rouw, net zoals Jozef dit deed bij zijn vader Jakob. Gedurende deze dagen blijven zij niet binnenshuis, zoals de Joden doen, maar gaan zij 's morgens en 's avonds naar de begraafplaats, waar zij herinneringen ophalen aan de dode. Dertig dagen na het overlijden nodigt de familie andere Samaritanen uit om een gedachtenismaal te komen gebruiken, waarna de periode van rouw voorbij is. Gedurende een jaar zijn er echter geen festiviteiten in het huis waar iemand gestorven is.

7.7

De ontmoeting van de Here Jezus met een Samaritaanse

Zoals wij eerder lazen in Joh. 4, ontmoette de Here Jezus een Samaritaanse in Sichar. Hier is de bron van Jakob. Het was zowel een bron (4:6,14) als een put (4:11,12). Als de vrouw over de watervoorziening spreekt, heeft zij het over de put, waarmee voornamelijk het metselwerk wordt bedoeld en waarmee zij wijst op de moeite die Jakob genomen heeft om hen deze put te geven. Als de Here Jezus over de watervoorziening spreekt, heeft Hij het over de bron, waarmee Hij de manier waarop het water gegeven wordt, aanduidt. Bij een bron stroomt het water onophoudelijk uit de grond. Een put is een cisterne, waarin het regenwater verzameld wordt. De bron wordt in de Bijbel meerdere keren gebruikt om ons iets bijzonders van God te vertellen. Psalm 36:10 vertelt, dat bij God de bron des levens is. In Jer. 2:13 wordt God de bron van levend water genoemd, Die de Israëlieten verlaten hebben om cisternen, bakken uit te houwen, gebroken bakken, die geen water houden. Hier, bij deze bron, zit de Here Jezus op het heetst van de dag om uit te rusten van de vermoeiende reis en van de warmte. De Heer is vermoeid. Hiermee wordt weer iets menselijks van de Here Jezus verteld, Hij heeft net als wij ook vermoeidheid gekend. 7.7.1 Jezus' boodschap De boodschap van de Here Jezus aan de Samaritaanse gaat over vier zaken: 1. over het levende water Joh. 4:7-15 2. over de zonde in haar leven Joh. 4:16-18 3. over de waarachtige aanbidding en eredienst Joh. 4:18-24 4. over de getrouwe Messias Joh. 4:25,26

7.7.1.1 het levende water "Levend water" is een woordspeling in het Hebreeuws. Het is "majiem chajiem". Levend water is water uit een bron, het is stromend water, in tegenstelling tot regenwater dat in een cisterne is opgevangen. Dat is stilstaand water. • Levend water wordt door God Zelf als een geschenk gegeven Joh. 4:10. • Dit water is levend, wat wil zeggen dat het waarachtig is, dat het eeuwig en dat het geestelijk is. • Dit water brengt iets teweeg in ons. Het wordt zelf ook weer in ons omgezet tot een bron. Het blijft stromen. Wij worden bronnen! Wij gaan iets betekenen voor een dorre, droge en geestelijk dorstige omgeving. • Met dit water wordt bedoeld: De Here Jezus en de Heilige Geest. Zie Joh. 7:37-39 en 14:16,17 Bijzondere steden in het leven van Jezus

Pag 43 van 45

7.7.1.2 de zonde in haar leven Zonder enige aanleiding, zegt de Heer plotseling, dat de vrouw haar man moet roepen (Joh. 4:16). Hiermee wordt haar haar masker afgenomen. Tot op heden ging zij schuil in de anonimiteit. Nu wordt plotseling haar hele leven openbaar. Ze is vijf keer getrouwd geweest. Nu woont ze samen, zonder huwelijk. Dat is haar zonde. In zekere zin zou je van haar kunnen zeggen, dat ze haar tijd ver vooruit was. Aan de andere kant kun je ook zeggen: Er is niets nieuws onder de zon. Seks zonder officieel huwelijk is een zonde. Jonge mensen, die gemeenschap met elkaar hebben, voordat zij gaan trouwen, leven in een schijnwereld. Zij leven als man en vrouw, maar zij zijn vriend en vriendin. Dit is leven in de zonde.

7.7.1.3 de waarachtige aanbidding en eredienst De vrouw vraagt wat de beste plaats is om God te dienen: hier op de berg Geriziem of bij jullie in Jeruzalem? De Heer wijst haar in Zijn antwoord op twee feiten: (a) Hij zegt: "Wij aanbidden wat wij weten." (Joh. 4:22) Hiermee stelt Hij Zich op tegenover de Samaritanen. Het Jodendom is een geloof van "weten" en staan in de waarheid. De Heer wijst haar er heel fijntjes op, dat zij als Samaritaanse niet zo zeker van haar geloofswaarheden kan zijn zoals de Joden dit zijn. Hij laat haar nadenken over de vraag of zij wel op de goede weg is. (b) Hij wijst haar erop, dat het uur is aangebroken, dat de waarachtige aanbidders niet plaatsgebonden bidden, maar aanbidden in geest en in waarheid (Joh. 4:23).

7.7.1.4 de getrouwe Messias In het gesprek komt de vrouw op een gegeven ogenblik op de komende messias, waarmee zij zeker de Samaritaanse messias, de Taheb, bedoeld zal hebben. Ze is overtuigd dat de Samaritaanse messias zal komen. De Here Jezus corrigeert haar direct en wijst haar erop, dat het heil niet uit de Samaritanen is, maar dat het uit de Joden is (Joh. 4:22) en dat Hij de waarachtige Messias is (Joh. 4:25). De Messias komt niet uit Samaria maar uit het Joodse volk. Soms zeggen mensen, dat alle geloven in wezen allemaal tot hetzelfde doel leiden en dat het niet uitmaakt of je christen, Boeddhist, Hindoe of wat dan ook bent. "Alle wegen leiden immers naar Rome" zo zegt men... De Here Jezus corrigeert deze moderne gedachte heel duidelijk. De Samaritaanse meende ook dat ze op de goede weg was. Haar geloof stond nog wel zo dicht bij het Jodendom. Ze moest echter tot bekering komen. Het wonder geschiedde, dat niet alleen zij maar ook vele anderen tot bekering kwamen. Nog later zal Filippus in Samaria het evangelie van de gekruisigde en opgestane Jezus verkondigen en zullen er vele Samaritanen tot geloof in Hem komen. Er komt dan een grote opwekking in Samaria (Hand. 8). Zelfs een Samaritaanse tovenaar, een zekere Simon, zal de grote kracht van de opgestane Heer erkennen. Ook al denk je dus nog zo dicht bij de waarheid te zijn, het is uiteindelijk slechts één weg die leidt tot de verlossing: de Messias, Christus Jezus. Die uit de Joden is.


Pag 44 van 45

8 BRONVERMELDINGEN Voor het maken van deze Bijbelstudieserie is gebruik gemaakt van: •

Bijbelvertalingen: • NBG-vertaling 1951; • Herz. Voorhoeve vertaling; • StatenVertaling “met kanttekeningen”.

•

Prekenserie Baptistengemeente Alphen ad Rijn, “Vier bijzondere steden in het leven van Jezus”. Auteur: onbekend.

•

Handleiding bij de Bijbel, Chris Wright

•

Bijbelwijzer, NBG

•

In het Land van de Bijbel, I. Snoek

•

Bijbels Woordenboek, dr. LA Snijders

•

Atlas van de Bijbel, JN Voorhoeve, Den Haag

•

Omzwervingen, De geschiedenis van het Joodse Volk, Chaim Potok

Daarnaast is gebruik gemaakt van de digitale bibliotheek “The Master Christian Library”, diverse computerbijbel programma’s en een aantal nummers van het tijdschrift “Het Zoeklicht”.


Pag 45 van 45

d Rijn

Recommend Documents