d Rijn

JA AR

2008

Colofon Publicatie, KNCV Tuberculosefonds 2008 Tekst Frank Koelewijn / TOTAAL tekstproductie & redactie, Alphen a/d Rijn Eindredactie Iris Timmer, KNCV Tuberculosefonds, Den Haag

Vormgeving DeLeeuwOntwerper(s), Den Haag Druk Marty Rengers B.V., Koudekerk a/d Rijn Illustraties Frank van Leth (foto’s pagina 3, 4 en 8) Marianne Havermans (foto pagina 22) Netty Kamp (foto’s pagina 16, 17, 18, 19 en 25) Rob Beuse (foto’s pagina 1, 4, 10, 14, 15 en 33) Roy Beusker (foto pagina 24) STOP TB Partnership (foto’s cover, pagina 2, 12 en 13)

Meer exemplaren van dit Jaarverslag zijn te verkrijgen bij KNCV Tuberculosefonds, telefoon (070) 4167222. Het gebruik van de inhoud van dit Jaarverslag in publicaties is toegestaan, mits de bron duidelijk en nauwkeurig wordt vermeld.

Inhoudsopgave

Wie we zijn en wat we doen Samenwerkingsverbanden Bestuursverslag Nederland Wereldwijd Afrika Azië Oost-Europa Latijns-Amerika Tuberculosis Coalition for Technical Assistance Personeel en Organisatie Facilitaire Zaken Communicatie en Fondsenwerving Donateurs Financiën Planning en Control Financiële resultaten Toelichting afkortingen

KNCV Tuberculosefonds • De missie van KNCV Tuberculosefonds is het wereldwijd elimineren van tuberculose door middel van de ontwikkeling en implementatie van effectieve bestrijdingsstrategieën. • We onderschrijven de wereldwijde doelen voor tbc-bestrijding die de World Health Organization (WHO) heeft opgesteld: het bereiken van een opsporingspercentage van 70 procent en een genezingspercentage van 85 procent. Ook onderschrijven we de Millenniumontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties om de tbcepidemie tegen 2015 te keren. • We coördineren de tbc-bestrijding in Nederland en werken met ruim veertig landen in Europa, Afrika, Azië en Latijns-Amerika samen om tuber­ culose te bestrijden.

2 5 6 8 10 12 14 16 18 20 21 22 23 24 25 26 32

Wie we zijn en wat we doen Koninklijke Nederlandse Centrale Vereniging tot bestrijding der Tuberculose

KNCV Tuberculosefonds bestrijdt tuberculose wereldwijd. We zijn een Nederlandse orga­­nisatie van zeer gedreven experts en professionals, zoals artsen, onderzoekers, trainingsdeskundigen en verpleegkundigen, die gespecialiseerd zijn in tbc-bestrijding. In de loop der jaren hebben we veel kennis en expertise opgebouwd, vooral door de succesvolle bestrijding van tuberculose in Nederland. We delen onze kennis en expertise zoveel mogelijk met de rest van de wereld.

Tuberculose kent geen grenzen en is, gemeten naar het aantal slachtoffers, de tweede infectieziekte in de wereld. Onnodig, want voor een relatief klein bedrag kan een patiënt volledig genezen. We vinden het onacceptabel dat er nog elke dag duizenden mensen aan tuberculose overlijden. Sinds de oprichting in 1903 zorgt KNCV Tuberculosefonds er daarom voor dat tbc-patiënten in een vroeg stadium worden opgespoord, behandeld en genezen.

En met succes: in de 42 landen waar we werken, worden jaarlijks bijna drie miljoen patiënten opgespoord, van wie ruim 85 procent geneest. Dit is grotendeels te danken aan de inter­nationale tbc-behandelmethode die met onze steun werd ontwikkeld. Lokale ondersteuning Om iedereen te kunnen bereiken, werken we op alle niveaus samen – van overheid tot gezondheidswerker – in 42 landen in Europa, Afrika, Azië en Latijns-Amerika. We gaan uit van de eigen kracht en eigen verantwoordelijkheid van de bevolking. We richten ons daarom vooral op het opzetten en versterken van lokale en nationale tbc-bestrijdingsprogramma’s. We trainen bijvoorbeeld lokale gezondheidswerkers in het herkennen, op­ sporen en behandelen van tbc-patiënten en leiden lokale onderzoekers op, onder meer via een project voor promovendi uit diverse projectlanden. Zo zorgen we ervoor dat het land, en hierdoor de bevolking, uiteindelijk zonder steun van buitenaf tuberculose kan bestrijden. Brede aanpak Daarnaast bieden we een allround pakket aan zowel nationale tbc-programma’s als wereld­ wijde platforms voor beleidsontwik­ke­ling. Dit pakket bestaat onder andere uit advies over en ondersteuning bij opsporing en behandeling, aanpak van resistente tuber­culose, beheersing van het infectie­risico, verbetering van de labo­ratorium­capaciteit, samenwerking met hiv/aids- programma’s, beleidsontwikkeling, deskun­digheidsbevor­dering en sociale mobilisatie.

PAG I N A 2 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

Tuberculose: de feiten Tuberculose is een zeer besmettelijke en dodelijke infectieziekte. De ziekte kan overal in het lichaam voorkomen, maar de meest voorkomende vorm is longtuberculose. Tuberculose wordt overgebracht via speekseldruppeltjes in de lucht, bijvoorbeeld door hoesten of niezen. De klachten in het beginstadium zijn meestal hoesten, moeheid, koorts en een gebrek aan eetlust. Als behandeling uitblijft, kan de patiënt steeds ernstiger ziek worden en uit­­ein­ delijk zelfs overlijden. Naar schatting draagt ongeveer eenderde van de wereldbevolking de tbc-bacterie bij zich. Maar niet iedereen die is geïnfecteerd, wordt ziek. Wereldwijd krijgen jaarlijks ruim negen miljoen mensen tuberculose, van wie er ruim anderhalf miljoen sterven. Samen met hiv/aids en malaria vormt tuberculose de top drie van meest dodelijke infectieziekten ter wereld.

Onderzoek Ook doen we wetenschappelijk onderzoek. Met tbc-prevalentiestudies brengen we bijvoorbeeld de tbc-situatie en de oorzaak ervan in een land in kaart. Aangezien de huidige behandelmethode langdurig en zwaar is voor patiënten, doen we ook in­tensief onderzoek naar effectievere bestrijdingsstrategieën. We werken daarnaast hard aan de preventie van tubercu­ lose. Zo maken we voorlichtingsmateriaal voor patiënten en doen we vooronderzoek naar de werking van een vaccin tegen tuberculose.

PAG I N A 3 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

Partnerships KNCV Tuberculosefonds beschikt over een groot netwerk. We werken onder andere samen met de World Health Organization (WHO). Daarnaast zijn we medeoprichter van het STOP TB Partnership, een wereldwijde coalitie van tbc-bestrijdingorganisaties. We worden gezien als een van de meest vooraanstaande wereldspelers in de tbcbestrijding. Armoedebestrijding Uiteindelijk profiteert niet alleen de tbc-pa­tiënt, maar het hele gezin van de behandeling.

Tegelijkertijd wordt het gevaar voor een verdere infectie binnen de gemeenschap tegengegaan. Als een moeder of vader overlijdt aan tuberculose, verliest het gezin vaak de kostwinner. Tbc-bestrijding is dan ook een duurzame investering in de toekomst. We bestrijden immers niet alleen tuberculose, maar ook armoede en hiv/aids, en versterken zo het totale gezondheidssysteem in een land. Tevens zorgen we ervoor dat de ziekte niet terugkomt in ons eigen land. Want zolang tuberculose wereldwijd voorkomt, vormt de ziekte ook een reële bedreiging voor Nederland. De aandacht voor

tbc-bestrijding kan en mag daarom niet verslappen, ook niet in Nederland. Transparantie Wij hechten veel waarde aan transparantie. Daaronder verstaan wij het actief onder de aandacht brengen van informatie over ons werk, het bestuur van onze organisatie en de resultaten van de bestedingen, ook als het minder goed gaat. Naast de inkomsten via institutionele donoren zorgt onze eigen fondsenwerving voor continuïteit in ons werk. Dit biedt mogelijkheden om eigen beste­dingskeuzes te maken en energie te steken in (nieuwe) projecten waarvoor nog geen donoren zijn gevonden. De strijd gaat door De Verenigde Naties hebben in de Millen­ nium­ontwikkelingsdoelstellingen gesteld dat de wereldwijde tbc-epidemie in 2015 een halt is toegeroepen.

PAG I N A 4 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

KNCV Tuberculosefonds stelt alles in het werk om deze doel­stelling te realiseren. Als ambassadeur voor goede tbc-bestrijding blijven wij de ernst van de ziekte en de urgentie van bestrijding benadrukken. We weten dat het kan: tuberculose is in Nederland onder controle, nu de rest van de wereld nog! STOP TB-behandelstrategie Tbc-patiënten kunnen worden genezen door hen te behandelen met een combinatie van verschillende antibiotica. Tijdens de behandeling neemt de patiënt dagelijks en onder strikt toezicht zijn medicijnen in. Deze aanpak maakt deel uit van de wereldwijd aanbevolen STOP TB-behandelstrategie van de WHO (World Health Organization). Dit is de meest kosteneffectieve strategie om tuberculose terug te dringen. De Nederlandse arts Karel Styblo ontwikkelde de methode in de jaren zeventig, met steun van KNCV Tuberculosefonds.

Resistente tuberculose Van groot belang bij de behandeling van tuberculose is dat de patiënt de medicijnen slikt volgens een strikt schema. Gebeurt dit niet, dan werken de medicijnen niet goed en kan (multi)resistente tuberculose (MDRtbc) of zelfs extensief resistente tuberculose (XDR-tbc) ontstaan. Voor de behandeling van MDR-tbc zijn andere, duurdere medicijnen nodig. Deze hebben meer bijwerkingen en bovendien duurt de behandeling langer. Bij XDR-tbc reageert de bacterie nauwelijks nog op me­­di­cijnen. Voor de bestrijding van MDR-tbc en XDR-tbc is goed laboratoriumonderzoek een eerste vereiste. Daarom werken we in de projectlanden aan de versterking en uitbreiding van het labora­­­­to­ riumnetwerk. Ook ontwikkelen we betere en betaalbare testen en verzorgen we trainingen voor het laboratoriumpersoneel. Tuberculose en hiv/aids Een belangrijke oorzaak van de tbc-epi­ demie is hiv/aids. Hiv-infectie verzwakt de weerstand en maakt dat mensen met een latente tbc-infectie een groot risico lopen om actieve tuberculose te krijgen. Omgekeerd geldt dat tuberculose het reeds verzwakte afweersysteem van aids-patiënten nog verder ondermijnt. Zo versterken beide ziekten elkaar. De enige oplossing hiervoor is het gelijktijdig behandelen van beide ziekten. KNCV Tuberculosefonds heeft de afgelopen jaren veel succes geboekt in het versterken van de samenwerking tussen de lokale tbc-bestrijding en aids/hiv-bestrijding. Tbc-patiënten worden getest op hiv en krijgen bij een aangetoonde hiv-infectie aidsremmende medicijnen toegediend. Omgekeerd worden hiv-patiënten getest op tuberculose. Bij een tbc-infectie worden zij preventief behandeld met isoniazide (een veelgebruikt tbc-medicijn). Als blijkt dat zij al tuberculose hebben ontwikkeld, krijgen ze een volledige tbc-behandeling. Ook steken we veel energie in het opleiden van nieuw personeel en leren we gezondheidswerkers hoe zij zich tegen hiv-infecties kunnen beschermen.

Samenwerkingsverbanden Nationaal RIVM/CIb – Het Centrum Infectieziekte­ bestrijding (CIb) van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft een coördinerende rol bij de preventie en bestrijding van infecties. Het RIVM/CIb is ten dele opdrachtgever van KNCV Tuber­culosefonds. GGD’en – De uitvoering van de tbc-bestrijding – surveillance, opsporing, behandeling en vaccinatie – ligt in handen van de zeven GGD-regio’s in ons land. KNCV Tuberculosefonds ondersteunt hen daarbij. De GGD’en rapporteren hun patiëntengegevens in het Nederlands Tuberculose Register (NTR), dat door KNCV Tuberculosefonds wordt beheerd. GGD Nederland – GGD Nederland is de landelijke vereniging voor GGD’en, en als ­zodanig een belangrijke partner voor KNCV Tuberculosefonds inzake het opzetten en onderhouden van een goede bestrijding en van de deskundigheid van GGD-medewerkers. NVALT – De Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT) is lid van KNCV Tuberculosefonds. We werken nauw met hen samen aan de ontwikkeling van nieuw beleid en het opstellen van voorwaarden voor een goede diagnostiek en behandeling. NVMM – Ook de Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie (NVMM) is lid van KNCV Tuberculosefonds. Met hen werken we samen om de kwaliteit van de laboratoriumdiagnostiek te bevorderen en te borgen. AMC – KNCV Tuberculosefonds werkt samen met het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam op het gebied van onderzoek, het geven van

PAG I N A 5 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

onderwijs en het begeleiden van promo­ vendi. Ook met andere universiteiten vindt samenwerking plaats. Internationaal TBCTA – KNCV Tuberculosefonds en zeven internationale partners hebben hun inspanningen gebundeld in The Tuberculosis Coalition for Technical Assistance (TBCTA). Dit wereldwijde samenwerkingsverband biedt versterking aan nationale bestrijdingsprogramma’s in Afrika, Latijns-Amerika en Azië. The Union – The Union is onze traditionele partner in de strijd tegen tuberculose en in het voorstaan van de DOTS-strategie (STOP TB-behandelstrategie van de WHO). The Union heeft tot doel de tbc-bestrijding wereldwijd te ondersteunen. Belangrijkste aandachtsvelden zijn opleiding en operationeel onderzoek. WHO – KNCV Tuberculosefonds werkt nauw samen met de World Health Organization (WHO; Wereldgezondheidsorganisatie). We nemen deel aan technische werkgroepen op het hoofdkwartier in Genève en in alle zes regio’s. We leverden ook belangrijke bijdragen aan het opstellen van de STOP TBstrategie. STOP TB Partnership – We zijn medeoprichter van het STOP TB Partnership, een wereldwijde coalitie van organisaties die zich inzet om de WHO-doelstellingen voor de tbc-bestrijding te realiseren. KNCV Tuberculosefonds zit in het bestuur van het partnership en is actief in alle werkgroepen. USAID – De United States Agency for International Development (USAID) is het Amerikaanse directoraat voor internationale

samenwerking dat de tbc-bestrijding wereldwijd ondersteunt. TBCTA ontvangt van USAID een vijfjarige projectsubsidie, van 2005 tot en met 2010, voor het uitbreiden en verstevigen van de STOP TB-behandelstrategie. CIDA – De Canadian International Development Agency (CIDA) geeft financiële steun voor onze projecten in Kenia, Tanzania, Zambia en Angola, gericht op technische ondersteuning van de nationale bestrijdingsprogramma’s. DGIS – KNCV Tuberculosefonds heeft al jarenlang een vruchtbare samenwerking met het Directoraat-Generaal Internationale Samenwerking (DGIS). Van 2006 tot en met 2010 ontvangen we TMF Programmasubsidie van DGIS voor de ondersteuning van onze internationale activiteiten. LSHTM – Sinds 2005 werkt KNCV Tuberculosefonds samen met de London School of Hygiene & Tropical Medicine (LSHTM) in het TARGETS Research Programme Consortium. De doelstelling van dit consortium is het ontwikkelen en toepassen van instrumenten voor de bestrijding van infectieziekten. Speciale aandacht is ingeruimd voor het ontwikkelen en evalueren van strategieën om arme en kwetsbare groepen te bereiken met tbc-bestrijdingsinterventies. Aeras Global TB Vaccine Foundation – De doelstelling van Aeras is het ontwikkelen van een vaccin tegen tuberculose. KNCV Tuberculosefonds werkt al lang samen met Aeras in het opzetten van veldsites voor het testen van dit vaccin, in Zuid-Afrika (sinds 2001), Kenia (2005), Oeganda (2006) en per 2008 ook in Cambodja.

Bestuursverslag

Wereldwijd lijkt de tbc-epidemie zich te stabiliseren. KNCV Tuberculosefonds draagt hier wezenlijk aan bij. We zijn inmiddels actief in 42 landen, met een uitgebreider takenpakket en meer consulenten. Ook hebben we meer gezondheidswerkers en onderzoekers opgeleid. In 2008 is in een aantal landen een kantoor of vertegen­ woordiging geopend. In 2009 breiden we het aantal kantoren verder uit. We hebben met succes onze invloed aangewend om de noodzaak tot intensivering van de tbcbestrijding hoger op de politieke agenda te krijgen. In eigen land kreeg de tbc-bestrijding een positieve beoordeling van externe experts. Intern hebben we ons gericht op doorlopende professionalisering van onze organisatie. In 2009 introduceren we een nieuwe fondsenwervingscampagne. Deze moet leiden tot meer naamsbekendheid en meer giften van donateurs. Onze steun aan de internationale tbc-bestrijding is in 2008 gegroeid. Het aantal projectlanden steeg naar 42 en er zijn meer projecten uitgevoerd. Naast de kan­toren in Indonesië en Kazachstan hebben we ook kantoren en vertegenwoordigingen in Nigeria, Namibië, Ethiopië, Kenia en Botswana geopend. In 2009 breiden we dit uit naar meer landen. Vanuit de kanto­ren kunnen we, dankzij steun van onze partner USAID (United States Agency for Interna­tional Development), onze activiteiten intensiveren met lokale staf en sneller een tbc-programma opbouwen. Om de kantoren goed te equiperen is in 2008 gestart met het opstellen van richt­lijnen voor zaken als arbeidsvoorwaarden en ICT-ondersteuning.

Succesvolle beleidsbeïnvloeding In 2008 hebben we er vaak op gewezen dat hiv-programma’s het tbc-probleem moeten aanpakken, bijvoorbeeld tijdens onze deelname aan de Nederlandse dele­ gatie van Buitenlandse Zaken naar de VN in New York in juni. Mede hierdoor beraadt het Global Fund to fight Aids, Tuberculosis and Malaria (GF) zich op een voorstel voor de GF-vergadering in april 2009, om hivprogramma’s te verplichten tot het inbouwen van de ‘drie I’s’ van tbc/hiv-bestrijding: intensieve opsporing, preventieve behandeling met isoniazide en infectiebeheersing. Infectiebeheersing was in 2008 ook speerpunt voor onze programmatische aanpak van multiresistente tuberculose (MDR-tbc) in de projectlanden; dit blijft zo voor 2009. Ook benadrukten we in 2008 het belang van een pro-actieve rol van de EU ten aanzien van tbc-bestrijding in Europa en aan de buitengrenzen. In juni 2009 wordt een vergadering belegd met de 53 lidstaten van de WHO-regio. We juichen dit toe en wijzen op het belang van initiatief door de EU, ook buiten de eigen regio. Opleiding en onderzoek We hebben in 2008 meer lokale gezondheidszorgmedewerkers en onderzoekers opgeleid. Zo begeleiden we nu negen PhDstudenten uit diverse landen bij pro­mo­tie­­ onderzoek naar MDR-tbc en prevalentie­ studies. Zulk onderzoek is nodig: ons pre­­­­va­­lentie­­onderzoek in Vietnam wijst uit dat het aantal tbc-patiënten daar veel hoger is dan werd aangenomen. Veel werk moet nog worden verzet om de

Millenniumdoelen voor 2015 te behalen. De voorzitter van onze Raad van Toezicht, Rob Beuse, vergezelde onze consulent voor Vietnam in 2008 op missie. Hij was zeer onder de indruk van ons werk. In zijn reis­ verslag schrijft hij onder meer: ‘Een effectieve tbc-consulent is niet alleen een ervaren en kundige arts, maar ook een vaardig en empathisch communicator. KNCV Tubercu­ losefonds weet die twee elementen – kennis en communicatie – uitstekend met elkaar te verbinden.’ Internationale evaluaties Een internationaal team heeft in 2008 de Nederlandse tbc-bestrijding positief beoordeeld. Hun aanbevelingen zijn verwerkt in het plan voor de eliminatie van tuberculose, dat onze Unit Nationaal in 2008 samen met het Centrum voor Infectieziektebestrijding (CIb) en andere nationale organisaties voor

Prof.dr. M.W. Borgdorff (rechts), algemeen directeur en mw. G.T.M. Schippers, directeur Financiën en Organisatie

tbc-bestrijding heeft opgesteld. We kregen in 2008 voor de derde keer de Internationale Adviesraad op bezoek. Hun adviezen helpen ons om onze plannen en handelwijze te verbeteren. In 2009 zullen we hen bij de ontwikkeling van onze nieuwe strategische plannen voor 2011-2015 betrek­ ken. Impuls voor de fondsenwerving Per 1 januari 2008 trad een nieuw hoofd voor de Unit Communicatie en Fondsen­ werving (C&F) aan. Dit gaf een nieuwe impuls aan de fondsenwerving. In 2008 is de introductie van een nieuw fondsen­ wervend merk voorbereid. Dat gebeurt op 24 maart 2009, Wereld Stop TB dag. We hopen hier­mee de aandacht voor tuber­ cu­lose en natuurlijk de fondsenwerving onder parti­culieren weer op peil te brengen. De effecten van de financiële crisis zijn nog niet duidelijk. In 2009 en 2010 zijn we nog verzekerd van middelen uit lopende contracten. Het is nog onbekend of het beleid van institutionele donoren voor financiering van de tbc-bestrijding zal veranderen. In 2008 zijn we gestart met een inventarisatie van benodigde fondsen en mogelijke scenario’s, zodat we eind 2009 gereed zijn om voorstellen voor donorbijdragen in te dienen. Organisatieontwikkelingen Directeur Martien Borgdorff heeft onze orga­nisatie per 1 januari 2009 verlaten. Hij is benoemd tot hoofd van een onderzoeksafdeling in het Academisch Medisch Centrum (AMC). We danken hem voor zijn werk voor KNCV Tuberculosefonds en

PAG I N A 7 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

wensen hem succes in zijn nieuwe functie. Per 1 mei start Peter Gondrie als nieuwe directeur. We hebben ons organisatiebrede monitoring- en evaluatiesysteem (M&E), gericht op doorlopende verbetering van de organisatie, verder ontwikkeld. Een eerste rapport is recentelijk verschenen. Dit nemen we in 2009 mee in de nieuwe strategische plannen en unitplannen. De groei van de internationale activiteiten, het aantal buitenlandse kantoren en het aantal medewerkers hebben ertoe geleid dat we in 2008 met de units Internationaal en Financiën Planning en Control organisatieaanpassingen hebben ontwikkeld, die vanaf 2009 worden door­gevoerd. In april 2008 was ons nieuwe ICT-beleidsplan gereed. De uitvoering is in volle gang: in 2009 vervangen we een groot deel van de ICT-inventaris. Verder was er veel aandacht voor de positie van medewerkers in het buitenland. Een Handboek P&O Inter­ nationaal is in voorbereiding. Tot slot ont­ vingen we in 2008 weer het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF).

Meer informatie over de bestuurlijke structuur, toepassing van de code Goed Bestuur voor leden van de Vereniging van Fondsenwervende Instellingen, het uitgebreide financiële jaarverslag en gedetailleerde landen­ informatie vindt u op www.tuberculose.nl

Bestuurlijke structuur KNCV Tuberculosefonds is een vereniging. Een tweekoppige directie (Raad van Bestuur) heeft de dagelijkse leiding. Het managementteam staat de directie hierin bij. Een Raad van Toezicht, bestaande uit zeven personen, toetst het functioneren van de directie en de organisatie. Raad van Toezicht en directie leggen beide verantwoording af aan het hoogste vere­ nigingsorgaan, de algemene ledenverga­ dering. Eerstgenoemde voor het toezicht houden en de directie voor het besturen. De operationele organisatie is opgebouwd uit units. Deze vertegenwoordigen ener­ zijds de kernactiviteiten en anderzijds het voorwaardenscheppende deel van de organisatie. De kernactiviteiten worden uitgevoerd door: - Unit Nationaal - Unit Internationaal - Unit Afrika - Unit Onderzoek - Unit Communicatie en Fondsenwerving, - Eenheid Datamanagement - Unit TBCTA (Project Management Unit voor het USAID project) Voorwaardenscheppend zijn: - Unit Financiën Planning en Control - Unit Facilitaire Zaken - Unit Directieondersteuning inclusief Personeel en Organisatie

Wat we doen in …

Nederland Net als in 2007 bleef het aantal tbc-patiënten in Nederland in 2008 onder de duizend. Dit vraagt om herijking van het bestrijdingsbeleid. KNCV Tuberculosefonds streeft naar eliminatie van tuberculose in Nederland, maar onderkent dat nog een lange weg te gaan is. Daarom hebben we in 2008 een nieuw tbcbestrijding­s­plan voor 2008-2015 opgesteld. Ook publiceerden we het ‘Handboek tbcbestrijding in Nederland’ en de nieuwe richtlijn ‘Tuberculose-Hiv’.

PAG I N A 8 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

Tbc-bestrijding functioneert uitstekend In april 2008 heeft een team van interna­ tionale tbc-experts de tbc-bestrijding in Nederland geëvalueerd. Zij beoordeelden de kwaliteit van de Nederlandse tbc-bestrijding als ‘uitstekend’. Hun aanbevelingen richtten zich onder meer op betere samenwerking tussen KNCV Tuberculosefonds en het Centrum voor Infectieziektebestrijding (CIb), verbetering van de laboratoriumdia­ gnostiek en verdere integratie van tbc- en hiv/aids-bestrijding. Aan dat laatste punt werd al gewerkt (zie bij ‘Richtlijn’). De aanbevelingen zijn merendeels verwerkt in het nieuwe tbc-bestrijdingsplan voor 2008-2015. Op weg naar eliminatie De verwachting is dat Nederland rond 2015 jaarlijks zo’n achthonderd tbc-patiënten telt. Tegen het licht van deze ontwikkeling hebben we in 2008 ons nieuwe tbc-bestrijdingsplan 2008-2015 opgesteld, getiteld ‘Op weg naar eliminatie’. Het voorziet in een reeks maat­regelen voor het op peil houden van een adequate tbc-bestrijding in Nederland, vanaf 2009. Dat zijn: - technische en inhoudelijke verbeteringen. Bijvoorbeeld: intensivering van de opsporing

Pijn in borst en rug, altijd moe… zo kwam Allart Vis bij zijn huisarts. ‘Ik was 33, werkte keihard, veel in het buitenland, en had al maanden last, maar geen tijd voor de dokter. Ik dacht: een burnout. Maar het was resistente tuberculose.’ De ernst drong niet direct door: ‘Ik was allang blij dat het geen kanker was. Ik was net drie weken vader, dus wél bang dat ik mijn dochtertje had besmet. Maar al snel bleek dat het geen open tuberculose was.’ De kuur van twee jaar was zwaar. ‘Ik werd heel suf van die pillen, en de pijn in mijn benen was ondraaglijk.’ Hij kwam er helemaal bovenop. ‘Het positieve is dat ik nu anders tegen het leven aankijk. Ik werk minder hard, sport meer en eet gezonder. Dat is me heel veel waard.’

van tuberculose bij risicogroepen; verkorting van de behandeling voor een latente tuberculose-infectie. - organisatorische verbeteringen. Bijvoorbeeld: versnelling van de regionalisering van de tbc-bestrijding door GGD’en; aanwijzing van een tbc-coördinator in elk ziekenhuis; versterking van de laboratoriumfunctie door het aanbrengen van een gelaagde structuur voor de tbc-diagnostiek, op basis van veiligheids- en kwaliteitseisen. - verbeteringen in de randvoorwaarden voor tbc-bestrijding. Dit betreft vooral de samenwerking tussen KNCV Tuberculosefonds en CIb. De gesprekken over herverdeling van taken en verantwoordelijkheden zijn al in 2008 gestart. Handboek tbc-bestrijding In 2008 publiceerde KNCV Tuberculosefonds het ‘Handboek tbc-bestrijding in Nederland’. Het handboek is bestemd voor iedereen die beroepsmatig te maken heeft met tuberculose en tbc-patiënten, van GGD-medewerkers tot personen in de dak- en thuislozenzorg. Het bevat alle geldende wetgeving, richtlijnen, procedures en werkafspraken voor de tbcbestrijding.

PAG I N A 9 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

Richtlijn ‘Tuberculose-Hiv’ De Commissie voor Praktische Tuberculosebestrijding (CPT) heeft in 2008 de nieuwe richtlijn ‘Tuberculose-HIV’ ontwikkeld. Deze moet bij­ dragen aan een betere preventie, diagnostiek en behandeling van hiv-geïnfecteerde patiënten met tuberculose en van tbc-patiënten met een hiv-infectie. De CPT adviseert om nieuwe hiv-patiënten standaard een tuberculinehuidtest aan te bieden, en nieuwe tbc-patiënten altijd op hiv te testen. De richtlijn is gebaseerd op het principe van de Evidence Based Richtlijn Ontwikkeling (EBRO). De diverse wetenschappelijke verenigingen en verbanden werkzaam op het terrein van de tbc- en hiv/aids-bestrijding hebben de richtlijn bekrachtigd. Onderzoek in Nederland In 2008 hebben we diverse onderzoeken afgerond. De resultaten van het onderzoek ‘Immigranten en hun reisgedrag’, naar de herkomst van tuberculose onder immigranten, komen in 2009 beschikbaar. Onze voorspellende studie onder immigranten die contact hebben (gehad) met besmettelijke tbc-patiënten toont aan dat de nieuwe bloedtesten (IGRA) niet beter voorspellen welke mensen tuberculose zullen ontwikkelen dan de reguliere tuberculinehuidtest.

Omdat het tbc-risico onder de onderzochte immigranten behoorlijk hoog bleek, vinden we het raadzaam om immigranten op zowel actieve tuberculose (röntgenfoto) als op een latente tuberculose-infectie (tuberculinehuidtest of bloedtest) te onderzoeken. In 2009 bekijken we of we de huidige tbc-richtlijnen hierop moeten aanpassen. In 2008 is een nieuw onderzoek gestart naar de voorspellende waarde van de bloedtest (IGRA), ditmaal onder 1500 immigranten die na binnenkomst in Nederland zijn opgeroepen voor de verplichte screening op actieve tuberculose bij de GGD’en. Lerende organisatie KNCV Tuberculosefonds wil een lerende organisatie zijn. In het kader van de Human Resource Development (HRD) hebben we in 2008 daarom hard gewerkt aan de verbetering van het kennismanagement. We willen dat HRD-medewerkers leren van hun ervaringen, zodat zij zich voortdurend verbeteren en professionaliseren. Vanuit diezelfde visie heeft de HRD-afdeling ook ondersteuning gegeven aan de invoering van het monitoring- en evaluatiesysteem, gericht op verbetering van onze gehele organisatie. Dit wordt in 2009 voortgezet. Tuberculose in Nederland In januari 2009 waren over het jaar 2008 volgens de voorlopige gegevens 957 patiënten aangemeld bij het Nederlands Tuberculose Register. Ongeveer één op de zeven tbcgevallen is het gevolg van recente transmissie binnen Nederland. De overige gevallen berusten op infecties in het verleden of import uit landen waar tuberculose veel voorkomt. Groepen in Nederland bij wie relatief veel tuberculose voorkomt, zijn contacten van tbc-patiënten, personen afkomstig uit sub-Sahara Afrika, asielzoekers, hiv-geïnfecteerden, dak- en thuislozen en drugverslaafden. De GGD onderzoekt deze zogenoemde risicogroepen op het vóórkomen van tuberculose. Door deze actieve opsporing werd in 2008 bijna één op de vier tbc-gevallen (23 procent) vervroegd opgespoord. Hiermee kon de kans op nieuwe transmissie worden voorkómen.

KNCV Tuberculosefonds is wereldwijd in 42 landen actief. In 2008 werden in totaal 3.287.425 tbc-patiënten opgespoord. Dat is naar schatting 54 procent van alle nieuwe patiënten met een besmettelijke vorm van tuberculose. Van hen is 85 procent genezen.

Wat we doen…

Wereldwijd Wereldwijd lijkt de tbc-epidemie zich te stabiliseren. De behandelresultaten van tbc-patiënten zijn goed: de wereldwijde doelstelling van de World Health Organization (WHO) – 85 procent genezing – werd in 2008 ruim gehaald. Zorgelijk is dat de groei van het aantal opgespoorde patiënten stagneert. In 2008 lag die groei op 2 procent. Vooral grote landen met veel tuberculose, zoals India en China, presteren onder de maat. De kans is groot dat de wereldwijde WHO-doelstelling – 70 procent opsporing – de komende jaren niet wordt gehaald. Maar ook het behalen van de Millenniumdoelstellingen in 2015 loopt gevaar.

PAG I N A 10 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

Actiever opsporen De internationale tbc-bestrijding is bezorgd over de achterblijvende opsporing van tbcpatiënten wereldwijd. Daarom gaan we nóg actiever zoeken naar tbc-patiënten onder risicogroepen, zoals hiv-patiënten, gevangenen, druggebruikers en daklozen. We inten­ siveren de samenwerking met de privégezondheidszorg in Public Private Partnerships (PPP’s). Tbc-zorg moet een vaste plek krijgen in de algemene gezondheidszorg: artsen moeten bezoekers van hun ziekenhuis of kliniek standaard naar hoestklachten vragen en zonodig een tbc-onderzoek aanbieden. Ook voeren we de sociale mobilisatie op en gaan we nog meer tbc-voorlichting geven. Tuberculose en hiv/aids De tbc/hiv-problematiek maakt een goede tbc-bestrijding moeilijk. In 2008 hebben we daarom veel tbc-patiënten op hiv getest en zo nodig aidsremmende medicijnen aangeboden. In Tanzania, Kenia en Zambia wordt 80 procent van de tbc-patiënten getest. De gecombineerde aanpak van tuberculose en hiv/aids is verder uitgebouwd. De nieuwe aanpak omvat een intensievere tbc-opsporing onder hiv-patiënten, het voorschrijven van het medicijn isoniazide aan hiv-patiënten

met een latente tuberculose-infectie, en een betere beheersing van het tbc-infectierisico. We proberen hiv-patiënten en tbc-patiënten zo veel mogelijk te scheiden. Ziekenhuizen passen hun inrichting hierop aan. Ze zorgen ook voor betere bescherming van patiënten en personeel tegen infecties. Wij ondersteunen hierbij. In 2008 hebben we demonstratiekits verspreid en cursussen infectiebeheersing verzorgd voor kaderpersoneel, maar bijvoorbeeld ook voor architecten die ziekenhuizen bouwen. Dat zetten we in 2009 voort. Ook stellen we richtlijnen voor infectiebeheersing op. Samen met onze technische partners hebben we de nieuwe internationaal overeengekomen aanpak, ook wel de ‘drie I’s’ genoemd (intensieve opsporing, isoniazide, infectiebeheersing), gepresenteerd tijdens de bijzondere zitting voor hiv/aids van de algemene VNVergadering (UNGASS) in juni 2008. Resistente tuberculose Multiresistente (MDR) en extensief resistente (XDR) tuberculose vormen een bedreiging voor een goede tbc-bestrijding. Een goede labdiagnostiek is nodig om resistentie snel en adequaat op te sporen en de patiënt goed te behandelen. In 2008 hebben we dan ook met succes gewerkt aan het verbeteren van de capaciteit en de kwaliteit van de laboratoria in onze projectlanden. In 2009 starten we een project voor het versterken van nationale referentielaboratoria, om te zorgen voor blijvende verbetering van de labdiagnostiek. In Oost-Afrika hopen we een ‘centre of excellence’ voor de diagnose en behandeling van MDR-tbc te realiseren, met een voorbeeldfunctie voor de regio. In Indonesië is de programmatische aanpak van MDR-tbc in 2008 sterk vooruitgegaan, mede door onze inspanningen ter verbetering van de laboratoriumkwaliteit. Ook hebben we er een training verzorgd over het opsporen van MDR-tbc. In China, Kazachstan, Vietnam, Kenia en Namibië zijn we eveneens gestart met de programmatische aanpak van MDR-tbc. In april 2009 vindt in Beijing een grote conferentie plaats over de aanpak van MDR-tbc voor landen in Azië, Oost-Europa en de voormalige Sovjet-Unie.

PAG I N A 11 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

Publiek-private samenwerking We stimuleren nationale bestrijdingsprogramma’s (NTP’s) en privéklinieken en lokale ziekenhuizen om beter samen te werken in PPP’s. Zo brengen we de tbc-zorg dichter bij de lokale bevolking en kunnen we meer tbc-patiënten opsporen en behandelen. In Indonesië loopt dit al jaren heel goed. In 2008 hebben we deze aanpak uitgebreid naar Mexico, Nigeria, Cambodja en de Filippijnen. Als lid van de PPP-werkgroep van het STOP TB Partnership hebben we meegewerkt aan het schrijven van PPP-richtlijnen. Voor 2009 staan PPP-trainingen in diverse Aziatische landen gepland. Capaciteitsopbouw Om de lokale onderzoekscapaciteit te versterken, stellen we negen PhD-studenten in staat promotieonderzoek te doen, onder meer naar MDR-tbc en prevalentiestudies. De studenten (drie uit Vietnam, twee uit Zuid-Afrika en de overige vier uit Bangladesh, Kenia, China en Oeganda) zijn in eigen land werkzaam in de tbc-bestrijding. In ons project ontwikkelen ze zich tot senioronderzoeker, zodat ze in eigen land zelf onderzoek kunnen doen om zo de tbc-bestrijding daar te verbeteren. Human Resource Development (HRD) In juni 2008 vond in Den Haag de jaarlijkse platformmeeting voor HRD-medewerkers in de internationale tbc-bestrijding plaats. Verder verzorgden we in 2008 een vijfdaagse training voor HRD-consultants, eveneens in Den Haag. Tijdens deze training konden de twintig deelnemers, afkomstig uit verschillende ontwikkelingslanden, zich verder bekwamen in internationaal advieswerk en HRD in tbc-organisaties. Het doel is dat zij op termijn zelfstandig als HRD-consulent gaan werken. Daarvoor moeten ze eerst nog als juniorconsultant op missie, onder begeleiding van een supervisor. In 2008 hebben we al drie van deze ‘mentored field visits’ uitgevoerd.

In 2008 zijn we doorgegaan met onze steun aan de regionale trainingscentra in Indonesië, Nigeria en Georgië, die in hun regio internationale tbc-trainingen organiseren of dat de komende jaren gaan doen. Door het conflict in Georgië is het project daar helaas vertraagd, maar in Indonesië en Nigeria verloopt alles volgens plan. We ondersteunen bij de ontwikkeling van trainingscurricula en trainen de trainers. Ook geven we organi­ satieadvies, hoe een goed functionerende en financieel gezonde organisatie te ontwikkelen. Het ontwikkelen van een communi­ catiebeleid is een belangrijk onderdeel van dit advies: hoe bouw je het profiel van een internationaal georiënteerde organisatie die kwalitatief goede trainingen aanbiedt, waarvan landen in de regio graag gebruikmaken? In 2009 zetten we onze steun voort.

KNCV Tuberculosefonds is in 22 landen in Afrika actief: Angola, Benin, Botswana, Egypte, Ethiopië, Gambia, Ghana, Kenia, Lesotho, Malawi, Mali, Mozambique, Namibië, Nigeria, Oeganda (alleen Unit Onderzoek), Rwanda, Sierra Leone, Soedan, Swaziland, Tanzania, Zambia en Zuid-Afrika. In 2008 werden in de 21 door de Unit Internationaal ondersteunde landen in totaal 1.060.382 tbc-patiënten opgespoord. Van hen is 75 procent genezen.

Wat we doen in …

Afrika Het merendeel van onze activiteiten verrichten we in Afrika. Tuberculose is hier een groot probleem, maar we boeken steeds meer succes in de strijd tegen de ziekte. In 2008 heeft de geïntegreerde bestrijding van de dubbele tbc/hiv-infectie een krachtige impuls gekregen. Ook hebben we de bestrijding van multiresistente tuberculose (MDR-tbc) geïntensiveerd, om zo de dreiging van extensief resistente tuberculose (XDR-tbc) af te wenden. In het kader van Human Resource Development (HRD) ondersteunen we landen bij het maken van strategische plannen en leiden we gezondheidswerkers op. Ook doen we epidemiologisch onderzoek. PAG I N A 12 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

Kenia haalt doelstellingen In Afrika is het aantal opgespoorde tbc-patiënten voor het eerst afgenomen. Maar dat wil niet zeggen dat ze er niet zijn. Daarom gaan we actiever opsporen. In Tanzania zijn we hiermee begonnen bij mensen die chronisch hoesten, onder meer in gevangenissen. Met direct resultaat: er zijn aantoonbaar meer tbc-patiënten gevonden. Verder hebben we in alle projectlanden strategieën ontwikkeld voor de bestrijding van MDR-tbc, zodat uitbreiding van XDR-tbc wordt voorkomen. Een aanvraag voor MDR-tbc-medicijnen bij de Green Light Committee (GLC) is toegekend voor Namibië en Tanzania. Met Swaziland erbij als projectland zijn we nu actief in heel oostelijk en zuidelijk Afrika. Goed nieuws is dat Kenia in 2008 als eerste land in Afrika de wereldwijde doelstellingen van de wereldgezondheidsorganisatie (World Health Organization, WHO) – 70 procent opsporing, 85 procent genezing – heeft behaald. Vanwege dit succes en onze lange betrokkenheid bij Kenia heeft het nationale bestrijdingsprogramma (NTP) van Kenia de KNCV Tuberculosis Foundation Award for Eminence in Tuberculosis Control (de Styblopenning) uitgereikt gekregen.

Dit gebeurde tijdens de 39e Internationale Longziekteconferentie van The Union in Parijs. Eigen kantoren We zijn zeer verheugd dat we in 2008 vijf kantoren konden openen. In Namibië, Nigeria, Botswana en Ethiopië gebeurde dit onder de vlag van TB CAP (Tuberculosis Control Assistance Program). In Kenia openden we een eigen kantoor. Het wordt gerund door een oud-medewerker van het NTP van Kenia en Malawi. Van hieruit werken we samen met de Kenia Association for the Prevention of Tuberculosis and Lung Disease (KAPTLD), een nationale non-gouverne­men­tele organisatie (NGO). De KAPTLD biedt administratieve ondersteuning, beheert de gelden van KNCV Tuberculosefonds in Kenia en leidt een project voor publiek-pri­vate samenwerking (PPP) in Kenia. Wij verzorgen nu nog de technische assistentie, maar op termijn zullen we ook die component aan de KAPTLD overdragen. Strategische HRD-plannen In tien Afrikaanse landen ondersteunen we NTP’s op HRD-gebied. Onze steun is vooral gericht op het opstellen en uitvoeren van plannen voor de personeelsinzet, en op de ontwikkeling en begeleiding van gezondheidswerkers door training, supervisie en coaching op de werkplek. Dit lukt alleen als HRD hoog op de politieke agenda staat bij het NTP. In Kenia, Tanzania, Malawi en Zuid-Afrika konden we in 2008 met het maken van de HRDplannen beginnen. Voor NTP’s is het belangrijk inzicht te hebben in de samenstelling en ontwikkeling van het personeel. Daarom hebben we trainingen verzorgd over HRMinformatie­systemen en helpen we Nigeria, Malawi en Tanzania bij de ontwikkeling en invoering van een eigen HRM-informatie­ systeem. In Kenia, Zuid-Afrika en Tanzania hebben we lokale HRD-medewerkers opgeleid voor het werk in de tbc-bestrijding. Onderzoek naar werkbelasting In Zambia hebben we een pilotstudie gedaan naar de werkbelasting in de tbc-bestrijding. Het onderzoeksprotocol en de benodigde

PAG I N A 13 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

meetinstrumenten zijn nu klaar. In 2009 voeren we de studie uit in Tanzania. Ook Kenia heeft interesse. Goede registratie en rapportage van patiëntgegevens is van belang voor individuele patiënten, maar ook voor het inzichtelijk maken van de algehele tbc-situatie in een land. Daarom hebben we in 2008 een in­strument ontwikkeld dat de zwakke en sterke punten van gezondheidsmedewer­kers bij het invullen van het register meet en aangeeft wat er verbeterd kan worden. Groot incidentieonderzoek In Kenia en Oeganda hebben we in 2008 een onderzoek naar de incidentie (het jaarlijkse aantal nieuwe gevallen) van tuberculose onder kinderen voorbereid. In 2009 starten we met de screening van 2000 tot 7000 pasgeborenen en adolescenten. We gaan passief én actief opsporen, omdat is gebleken dat we met actieve opsporing veel meer patiënten vinden. In het kader van onze samenwerking met Aeras Global TB Vaccine Foundation hebben we een onderzoeksprotocol geschreven voor een veldonderzoek in Mozambique naar de werking van een nieuw vaccin, dat over enkele jaren beschikbaar komt. In Tanzania onderzochten we de patiën­ tenvoorkeur ten aanzien van de medicijn­­­ ver­strekking tijdens de tbc-behandeling.

Het dagelijkse ziekenhuisbezoek blijkt voor patiënten een hele last. Het merendeel slikt de medicijnen liever thuis, bij voorkeur onder toezicht van de echtgeno(o)t(e) of familie­ leden. In een pilotproject onderzoeken we nu of dit te realiseren is.

KAP-studie in Angola In het kader van de beleidsbeïnvloeding, communicatie en sociale mobilisatie (ACSM) hebben we in Angola onze eerste KAPstudie uitgevoerd: Knowledge, Attitude and Practice (kennis, houding en gedrag). Door bij mensen de kennis over tuberculose te meten en hierop lokale strategieën voor gezondheidsvoorlichting te ontwerpen, willen we een zo groot mogelijke gedragsverandering ten aanzien van tuberculose stimuleren. De interviews met personen uit uiteenlopende bevolkingsgroepen wijzen uit dat men wel weet dat tuberculose gevaarlijk is, maar dat velen de symptomen niet kennen. En als de kliniek na één of twee consulten nog geen diagnose kan stellen, zoeken mensen met klachten al snel hun weg in de informele of traditionele sector. De uitdaging is nu om door betere voorlichting én zorg te bereiken dat we tuberculose vroegtijdig opsporen.

KNCV Tuberculosefonds is in tien landen in Azië actief: Afghanistan, Bangladesh, Cambodja, China, de Filippijnen, Indonesië, Iran, Nepal, Pakistan en Vietnam. In 2008 werden in de acht door de Unit Internationaal ondersteunde landen in totaal 1.871.373 tbc-patiënten opgespoord. Van hen is 92 procent genezen.

Wat we doen in …

Azië In Azië maakt tuberculose de meeste slachtoffers. Multiresistente tuberculose (MDR-tbc) en dubbele tbc/hiv-infecties rukken op. De positieve lijn van 2007 is in 2008 wat gedempt: de opsporing van tbc-patiënten in China groeide amper en Indonesië dook zelfs weer onder de 70 procent opsporing. Toch boeken de nationale bestrijdingsprogramma’s (NTP’s) nog steeds vooruitgang. In de Filippijnen starten we in 2009 een project met steun van het Global Fund to fight Aids, Tuberculosis and Malaria (GF). Ook Vietnam en Cambodja doen het goed. Verheugd zijn we over onze nieuwe projecten in Pakistan en Iran. PAG I N A 14 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

China: tbc-zorg voor de armen In China hebben we ons Wereldbankproject voortgezet. Doel hiervan is dat de tbc-zorg ook de armen bereikt, wat van groot belang is voor het behalen van de Millenniumdoelen in 2015. Omdat dit nog onvoldoende lukt, gaan we in 2009 samen met Chinese universiteiten onderzoeken of we de opsporing van tbc-patiënten onder arme bevolkingsgroepen kunnen verbeteren door het verzekeringenstelsel op het platteland bij de tbc-bestrijding te betrekken. De internationale tbc-bestrijding verwacht veel van dit project. Filippijnen: vele activiteiten In de Filippijnen ondersteunden we externe evaluaties van het NTP op algemeen gebied – met speciale aandacht voor Human Resource Development (HRD) – en op het vlak van publiek-private samenwerking (PPP). Dit laatste project werd gefinancierd door USAID (United States Agency for International Development). We zullen onze steun in 2009 continueren. Verder voerden we een missie uit om de kwaliteit van de gegevens verzameld voor het GF in kaart te brengen. Het GF heeft dit project aan KNCV Tuberculosefonds gegund: een prachtig resultaat!

Indonesië: doelstelling niet behaald Helaas heeft Indonesië de WHO-doelstelling van 70 procent opsporing in 2008 niet behaald, omdat het GF in 2007 de steun tij­ delijk stopzette. Gelukkig is de steun her­vat en is een nieuw projectvoorstel geaccepteerd. Met steun van USAID hebben we een nieuw strategisch vijfjarenplan opgesteld. Ook konden we een interim-landenvertegenwoordiger aanstellen, iemand met veel management­­ervaring. In 2009 starten we in het hele land met de behandeling van MDR-tbc. Een technisch coördinator en veertig lokale medewerkers krijgen hiervoor van ons een opleiding en het benodigde gereedschap. Supervisie in Cambodja en Vietnam In 2008 trainden we Cambodjaanse NTPmedewerkers in het analyseren van data voor het registratie- en rapportagesysteem (R&R). Ook verzorgde onze HRD-consulent een training in supervisie. In een land als Cambodja is goede supervisie lastig, omdat medewerkers dit zien als controle, niet als een manier om van fouten te leren. In de HRD-training leren medewerkers én super­ visors om in een open, constructieve sfeer aan supervisie te werken. Voor 2009 staat een HRD-vervolgtraining gepland. Het NTP in Vietnam heeft in 2008 alle tbcopleidingen en curricula voor medewerkers in kaart gebracht. We ondersteunen het NTP in het ontwikkelen van een systeem om die opleidingen op effectiviteit te beoordelen en verder te verbeteren. Tijdens de supervisie van artsen, verpleegkundigen en laboranten wordt beoordeeld of zij datgene wat ze in de trainingen hebben geleerd, ook in praktijk brengen. Zo niet, dan worden ze gecoacht tijdens het werk of krijgen ze aanvullende training. Met steun van USAID hebben we in Vietnam tevens een project opgezet voor het verbeteren van de labinfrastructuur, de labinstrumenten en de capaciteit en kwaliteit van de labmedewerkers. Daarnaast hebben we onderzocht of tbc-patiënten zijn op te sporen door de concentratie aan stikstofmonoxide in de uitademing te meten. Bij tbc-patienten

PAG I N A 15 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

is die concentratie hoger dan normaal. Onze blaastest moest uitwijzen of dit verschil groot genoeg is voor een betrouwbare test. Dit bleek niet het geval. Helaas, want het was een goedkope en snelle test geweest voor gebruik in prevalentiestudies. Nieuwe projectlanden In 2008 hebben we de projectlanden Pakistan en Iran erbij gekregen. In Pakistan hebben we, met steun van USAID, trainingen, supervisie en labondersteuning gegeven en zijn we gestart met voorbereidingen voor een prevalentiestudie. Ook hebben een evaluatiemissie ondersteund. In 2009 openen we er een eigen kantoor en gaan we lokaal medewerkers werven, wat nodig is voor een goede samenwerking met het NTP. In Iran hebben we een verkenningsmissie uitgevoerd, een samenwerkingsovereenkomst gesloten met het National Research Institute for Tuberculosis and Lung Disease (NRITLD) en trainingen gegeven op het vlak van tbc/hiv-samenwerking. In 2009 gaan we diverse operationele onderzoeken begeleiden en verzorgen we regionale trainingen in operationeel onderzoek. In Afghanistan hebben we in 2008 een ver­kenningsmissie uitgevoerd. Vanaf 2009

gaan we ons richten op infectiebeheersing en training en coaching van personeel, in het kader van een project van USAID en TB CAP (Tuberculosis Control Assistance Program).

Nieuwe test voor resistentie In juni 2008 gaf de Strategische en Technische Adviesgroep voor Tuberculose (STAG TB) goedkeuring aan een nieuwe test voor het meten van resistentie tegen isoniazide en rifampicine, twee belangrijke tbc-medicijnen. Bijzonder is, dat de testuitslag na één dag bekend is. Voorheen duurde dit twee maanden! Het is een moleculaire test die genoommutaties in de tbc-bacil aantoont. Deze verschillen per land; daarom moet de test voor elk land apart worden getest. We zijn nu bezig met testen en valideren voor Vietnam en Indonesië en onderzoeken of de snellere diagnose tot betere behandelingsresultaten leidt. De resultaten hiervan zijn in 2009 beschikbaar. De verwachtingen zijn hoog: als de test breed toepasbaar is, heeft dat een enorme impact op de bestrijding en behandeling van MDR-TB.

KNCV Tuberculosefonds is in acht landen in Oost-Europa en Centraal-Azië actief: Armenië, Georgië, Kazachstan, Moldavië, Oekraïne, Roemenië, Rusland en Tadzjikistan. In 2008 werden in totaal 331.151 tbc-patiënten opgespoord. Van hen is 68 procent genezen.

Wat we doen in …

Oost-Europa en Centraal-Azië De gezondheidszorg in Oost-Europa en de voormalige Sovjetrepublieken functioneert nog altijd matig. Als gevolg blijven dubbele tbc/hiv-infecties, multiresistente tuberculose (MDRtbc) en extensief resistente tuberculose (XDR-tbc) toenemen. Deze situatie is zo bedreigend voor geheel Europa, dat in 2007 op hoog politiek niveau is besloten het tij te keren. Tot onze grote spijt heeft deze intentieverklaring niet geleid tot een gezamenlijke aanpak van de tbc-bestrijding in 2008. Het is dan ook nog de vraag of Europa erin zal slagen de doelstel­ lingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (World Health Organization, WHO) voor 2015 te behalen. PAG I N A 16 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

Follow-up Berlijn De Wolfheze-conferentie van 2008 stond in het teken van een eerste follow-up van het Europese Ministeriële Forum van 22 oktober 2007 in Berlijn. Tijdens de conferentie bleek dat de European Partnership voor tbc-bestrijding niet levensvatbaar is. De deel­nemende landen en organisaties zijn niet in staat voldoende gelden vrij te maken om het Partnership draaiende te houden. Dit is erg jammer, want hiermee vervalt de mogelijkheid voor het onderling afstemmen van de tbc-bestrijdingsplannen die de landen op de conferentie presenteerden. Kwalitatief zitten die plannen goed in elkaar, maar zonder een gezamenlijke aanpak voor tbc-bestrijding zal Europa de Millenniumdoelstellnigen in 2015 niet halen. En dat was toch de intentie van het Europese Ministe­r iële Forum. Een lichtpuntje is dat in 2009 een comité wordt opgericht dat het European Partnership moet vervangen. Regiokantoor voor Centraal-Azië In 2008 heeft ons kantoor in Kazachstan een regiofunctie voor Centraal-Azië gekregen. Vanuit dit kantoor ondersteunen we

de nationale tuberculoseprogramma’s (NTP’s) in Kazachstan, Tadzjikistan en Turkmenistan. Er loopt nu een flink aantal projecten. Om deze goed te kunnen begeleiden, breiden we in 2009 de staf van ons kantoor uit. In Kazachstan hebben we de tbc-bestrijding in gevangenissen voortgezet. Dit is zo succesvol, dat de regering ons heeft gevraagd ook het NTP te ondersteunen. Hiermee zijn we gestart. In 2009 beginnen we met een project voor de opsporing en behandeling van MDR-tbc, gekoppeld aan een eigen project voor de versterking van laboratoria. Ook in Tadzjikistan ondersteunden we de tbc-bestrijding in gevangenissen, op verzoek van Caritas Luxemburg. Onze donororganisatie USAID (United States Agency for International Development) start in de vijf Centraal-Aziatische landen met de bestrijding van MDR-tbc en sociale ondersteuning. Ons plan hiervoor is goedgekeurd en gaat in 2009 van start. Met de Aids Foundation East-West (AFEW) werken we samen aan de bestrijding van tuberculose en hiv in gevangenissen. Om de opsporing binnen dit project te verbeteren, gaan we in 2009 risicogroepen actiever benaderen. Op een conferentie in Kazachstan konden we onze ervaring met tbc-bestrijding in gevangenissen presenteren aan belangrijke spelers in de regio. Diverse landen bleken geïnteresseerd in een eventuele samen­ werking. Activiteiten in Georgië gestaakt In de eerste helft van 2008 zijn we in Georgië enthousiast van start gegaan met de voorbereidingen voor het regionale opleidingscentrum, dat in de regio internationale tbc-trainingen moet gaan organiseren. In een implementatieplan hebben we vastgelegd wat de missie van het centrum is, wat de doelgroepen en trainingsbehoeften zijn, welke trainingen daarbij passen en hoe dit alles financieel kan worden onderbouwd. Helaas konden we het implementatieplan niet uitvoeren, omdat er in augustus een conflict uitbrak tussen Rusland en

PAG I N A 17 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

Georgië. Door de politieke situatie hebben we al onze activiteiten in het land moeten staken. We hopen in 2009 de draad weer op te pakken. Warschautraining goed bezocht Ook in 2008 was de ‘Warschautraining’, onze jaarlijkse managementtraining voor tbc-bestrijdingsorganisaties in Oost-Europa, weer een groot succes. Deze training is met name bedoeld voor het aanleren van competenties die nodig zijn voor de organisatie en het management van een NTP. Toch blijkt in de praktijk dat de medisch-tech­ nische kant van de tbc-bestrijding voor de deelnemers de boventoon voert. We pro­beren dit om te buigen naar een meer managementgerichte aanpak, maar dat is een langdurig proces. In 2009 wordt de Warschautraining verplaatst naar Letland. De reden hiervoor is dat de deelnemers tijdens de werkbe­ zoeken in Polen geen goed beeld krijgen van een goed georganiseerde tbc-bestrijding volgens de WHO-richtlijnen.

Succesvol Roma-project Dankzij een donatie van Achmea konden we in 2008 in twee Roemeense districten starten met een driejarig project onder de Roma-bevolking. Het is een strak geordende gemeenschap met eigen normen en waarden, die een bijzondere benadering nodig heeft. Door het vergroten van de kennis over tuberculose proberen we de Roma actief bij de tbc-bestrijding te betrekken. Het doel is dat steeds meer patiënten vroegtijdig worden opgespoord en een behandeling krijgen. We geven trainingen aan de gezondheids­ bemiddelaars, vrouwelijke leiders binnen de Roma-gemeenschap, en leiden school­ kinderen op tot gezondheidspromotors binnen hun familie en omgeving. In 2008 ontvingen tachtig mensen een training. Ook is een systeem voor registratie en rapportage opgezet. Het project moet een voorbeeld worden voor andere districten en Roma-gemeenschappen in Roemenië en omringende landen.

KNCV Tuberculosefonds is in vijf landen in Latijns-Amerika actief: Cuba, Dominicaanse Republiek, Mexico, Peru en Suriname. In 2008 werden in totaal 24.519 tbc-patiënten opgespoord (Peru niet meegerekend). Van hen is 80 procent genezen.

Wat we doen in …

LatijnsAmerika

De opsporing en behandeling van tbc-patiënten in Latijns-Amerika voldoet nog niet aan de wereldwijde doelstellingen van de wereld­ gezondheidsorganisatie (World Health Organization, WHO). Toch maken diverse landen grote vorderingen. KNCV Tuberculosefonds heeft de activiteiten in Cuba, Mexico en de Dominicaanse Republiek in 2008 voortgezet. In Peru hebben we voor het eerst sinds jaren weer een missie gedaan, om de uitvoering van de bestrijding van multiresistente tuberculose (MDR-tbc) te evalueren. Als lid van de regionale technische adviesgroep van Latijns-Amerika nemen we jaarlijks deel aan de regionale tbc-vergadering. PAG I N A 18 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

Dreiging van MDR-tbc De tbc-behandelresultaten in Latijns-Amerika vallen met 77 procent sterk tegen. Een oorzaak is dat nog te veel tbc-patiënten de behandeling niet afmaken. Dit vergroot de kans op MDR-tbc. Bij 2,4 procent van alle nieuwe tbc-patiënten wordt MDR-tbc vastgesteld. Volgens de WHO denkt men op politiek niveau te licht over de tbc-epidemie: deze zou onder controle zijn. Niets is minder waar. Daarom gaan we in de projectlanden de komende jaren nóg intensiever werken aan beleidsbeïnvloeding, communicatie en sociale mobilisatie (ACSM). Behandeling MDR-tbc goed van start In 2008 hebben we onze steun aan het na­ tionale bestrijdingsprogramma (NTP) van de Dominicaanse Republiek voortgezet. Er is een vliegende start gemaakt met de behandeling van MDR-tbc. De Green Light Committee (GLC), leverancier van MDR-tbc-medicijnen, heeft het NTP na een externe eval­uatie als voorbeeld gesteld dat het kán: in korte tijd een plan schrijven en dit implementeren. In 2009 breiden we dit uit naar een gezamenlijke aanpak met het Global Fund to fight Aids, Tuberculosis and Malaria (GF).

Minder positief is de afname van het aantal opgespoorde tbc-patiënten. Op grond van conclusies en aanbevelingen van een door ons geleide evaluatiemissie in 2008 is een nieuw project geformuleerd, waarin we het NTP naast technische assistentie ook finan­ ciële ondersteuning bieden. Ook gaan we hard werken aan een verbeterde opsporing, door meer training en sociale mobilisatie, betere supervisie en versterking van de laboratoria. In 2009 willen we een eigen kantoor openen, wat de gecoördineerde inzet van donorgelden een stuk makkelijker maakt. Mexico: gestandaardiseerde kwaliteit In 2008 voerden we in Mexico diverse missies uit, waaronder een evaluatie van de door USAID (United States Agency for International Development) gefinancierde projecten ter ondersteuning van het NTP. Op het vlak van ACSM en publiek-private samenwerking (PPP) boekten we flinke vooruitgang. Het NTP werkt al jaren samen met de publieke sector, waaronder het verzekeringssysteem voor (overheids)werknemers. Via deze ondersteuning worden ook de particuliere gezondheidssector, ziekenhuizen en individueel werkende artsen betrokken bij de tbc-bestrijding. Voor 2009 werken we aan een trainingsmodule voor de planning van PPP-activiteiten. Doel hiervan is dat publieke en privéartsen dezelfde tbcbehandelprotocollen gaan gebruiken. Daarbij gebruiken we onder meer de Internationale Standaard voor Tuberculosezorg (ISTC) van de Tuberculosis Coalition for Technical Assistance (TBCTA). We trainen tbc-managers in plannings- en onderhandelingstechnieken om alle artsen van het nut van gestandaardiseerde zorg te overtuigen, en zo MDR-tbc zoveel mogelijk te voorkomen. Cuba: eliminatie vertraagd Als eerste land ter wereld diende Cuba bij het GF een projectvoorstel voor eliminatie van tuberculose in. Bij de ondersteuning van deze aanvraag werkte onze Unit Internationaal nauw samen met de Unit Nationaal, die vanuit de Nederlandse situatie veel expertise heeft op dit gebied. Na goedkeuring

PAG I N A 19 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

door het GF verzocht het NTP ons om steun bij de uitvoering van het eliminatieplan. Door administratieve problemen kwamen de GF-gelden echter laat beschikbaar. Bovendien werd Cuba in 2008 geteisterd door orkanen, wat een zware wissel trok op de bevolking en de infrastructuur. Hierdoor konden we pas eind 2008 van start. Begin 2009 staat een ondersteuningsmissie gepland. MDR-tbc missie in Peru In december 2008 hebben we de uitvoering van de MDR-tbc-bestrijding in Peru geëva­ lueerd. Peru behoorde ooit tot de 22 landen met de meeste tuberculose, maar werd al snel van die lijst afgevoerd toen de patiënt­ aantallen terugliepen door een goed tbcbestrijdingsprogramma. Ook met de op­ sporing en behandeling van MDR-tbc is het NTP in een vroeg stadium begonnen. Ons defi­nitieve evaluatierapport komt in 2009 beschikbaar. Uit de voorlopige resultaten komt echter al een positief beeld naar voren.

Veel waardering voor ACSM-workshop Acht landen – Brazilië, Ecuador, El Salvador, Peru, Panama, Dominicaanse Republiek, Paraguay en Guatemala – namen in 2008 deel aan de vijfdaagse regionale ACSMworkshop voor Latijns-Amerika in PanamaCity. De workshop was bedoeld om landen te helpen met het kwalitatief en planmatig uitwerken van hun geplande ACSM-acti­ viteiten en oplossingen te zoeken voor eventuele problemen die een effectieve uit­voering in de weg staan. De deelnemers waardeerden de systematische en logische opbouw van de workshop, die zij ‘zeer nuttig’ en ‘motiverend’ noemden en een gemiddeld cijfer van 9,1 gaven. Deze workshop is de afgelopen twee jaar in verschillende regio’s in de wereld gegeven (Azië, Midden-Oosten, Afrika). De inhoud wordt telkens aangepast aan de realiteit van de regio.

Tuberculosis Coalition for Technical Assistance De Tuberculosis Coalition for Technical Assistance (TBCTA) is een unieke coalitie van toonaangevende internationale organisaties voor tbc-bestrijding. Sinds de oprichting in 2000 werkt TBCTA samen met een groeiend aantal internationale partners. Alle activiteiten en projecten worden gefinancierd door de United States Agency for International Development (USAID). KNCV Tuberculosefonds huisvest het projectmanagement. Vanaf 2005 voert TBCTA het Tuberculosis Control Assistance Program (TB CAP) uit. Dit programma duurt tot 2010. Het is het belangrijkste tbc-project dat USAID financiert. Het doel van TB CAP is het verbeteren van de tbc-bestrijding wereldwijd. TB CAP streeft ernaar alle patiënten met tuberculose, hiv en/of multiresistente tuberculose (MDR-tbc) toegang te geven tot een goede diagnose en behandeling. Hiertoe richt TB CAP zich op versterking van de belangrijkste aspecten in de tbc-bestrijding, zoals technische uitvoering, organisatie, beleidsontwikkeling, beleidsbeïnvloeding, communicatie en deskundigheids­ bevordering. TB CAP is in dertig landen actief. Voor 2009 staat een externe evaluatie van TB CAP door internationale experts gepland. De uitkomst hiervan zal mede bepalen of en hoe het project na 2010 wordt voortgezet. Enkele landenprojecten Namibië heeft in 2008 grote vooruitgang geboekt in de programmatische bestrijding van MDR-tbc. TB CAP trainde 120 mensen, zorgde voor goede tweedelijns medicijnen, maakte richtlijnen voor infectiebeheersing en zette een onderzoek naar resistentie op. In Malawi ondersteunde TB CAP een onderzoek naar de

PAG I N A 2 0 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

sterfte onder tbc-patiënten. Het resultaat: een groei van het medisch en verplegend personeel, een sterk verbeterde tbc-zorg en daling van het sterftecijfer, van ruim 15 naar 4 à 5 procent in een jaar tijd. Laboratoriumversterking Een speerpunt in 2008 was de versterking van laboratoria, van belang voor een betere opsporing van tbc-patiënten. Hieraan is op drie niveaus gewerkt. Wereldwijd werden twee instrumenten ontwikkeld: de TB Laboratory Standard Operating Procedures (SOP’s) en het Laboratory Management Information System (MIS). Zes andere zijn bijna af. In Tanzania en Oeganda werken KNCV Tuberculosefonds en The Union samen bij de capaciteitsopbouw van een referentielaboratorium, met als doel in de regio assistentie te verlenen. Dit wordt in 2009 voortgezet. Op termijn gaan deze centra zelfstandig functioneren. Op landenniveau kregen laboratoria steun bij het werken met de ontwikkelde instrumenten. Center of excellence TB CAP heeft een meerjarenplan opgesteld voor de realisatie van een ‘center of excellence’ in Oost-Afrika. KNCV Tuberculosefonds is hoofdaannemer van dit project. Het centrum gaat landen in de regio ondersteunen bij het opsporen en behandelen van MDR-tbc. In 2009 kiezen we het land van vestiging ergens in de regio en besluiten we wat er nodig is aan infrastructuur, opleidingscapaciteit, en dergelijke. Uitbreiding PMU In 2008 is de Project Management Unit versterkt met een tbc/hiv-coördinator.

In 2009 komen er een coördinator infectie­ beheersing en een coördinator voor de programmatische bestrijding van MDR-tbc bij. De uitbreiding is nodig omdat TB CAP de tbc/hiv-bestrijding intensiveert, conform de aanpak van de drie I’s: intensievere opsporing, infectiebeheersing en isoniazide als preventief medicijn. Ook is meer technische ondersteuning nodig om MDR-tbc and infec­tie­be­strij­ dingsprogramma’s in landen uit te breiden. ISTC herzien en vertaald Een belangrijkste instrument van TB CAP is de Internationale Standaard voor Tuberculosezorg (ISTC). Deze standaard, vooral bedoeld voor de privégezondheidszorg, moet een uniforme aanpak voor diagnose en behandeling van tuberculose bevorderen. In 2008 is de ISTC herzien: speerpunten voor 2009, zoals infectiebeheersing en de drie I’s, zijn verwerkt. Ook is de ISTC vertaald in onder meer het Russisch, Vietnamees, Indonesisch en Spaans. In TBCTA participeren acht tbc-bestrijdingsorganisaties onder leiding en directie van KNCV Tuberculosefonds: • American Thoracic Society (ATS) • Centre for Disease Control and prevention (CDC) • Family Health International (FHI) • The Union (voorheen IUATLD: International Union Against Tuberculosis and Lung Disease) • Japanese Anti Tuberculosis Association (JATA) • Management Sciences for Health (MSH) • World Health Organization (WHO) • KNCV Tuberculosefonds

Personeel en Organisatie

Personeel en Organisatie (P&O) besteedde in 2008 veel aandacht aan de positie van medewerkers in het buitenland. In 2009 krijgt dit zijn weerslag in een handboek P&O Internationaal. Ook het handboek P&O nationaal wordt verder uitgewerkt. De in 2008 voorbereide splitsing van de Unit Internationaal in twee units wordt in 2009 geëffectueerd. In 2008 heeft KNCV Tuberculosefonds een groei laten zien in de buitenlandse activiteiten. In korte tijd hebben we een aantal vertegenwoordigingen of vestigingen in het buitenland gerealiseerd, voornamelijk in Afrika. P&O heeft veel aandacht besteed aan het opstellen van arbeidsvoorwaarden voor medewerkers die in het buitenland voor ons werken en aan de daarvoor benodigde protocollen en regelingen. Het handboek P&O internationaal zal in 2009 definitief vorm krijgen. Op ons Haagse hoofdkantoor is het aantal medewerkers uit het buitenland toegenomen. Hun aanstelling vergt een andere be­ nadering en werkwijze dan die van nieuwe medewerkers uit Nederland. Er is een begin gemaakt met de vertaling in het Engels van de belangrijkste P&O-beleidsstukken. In 2009 worden de overige do­cumenten in het Engels vertaald. Verder heeft P&O in 2008 gewerkt aan een veiligheidsbeleid voor medewerkers die op reis zijn en aan een gedragscode (Code of Conduct) voor allen. Om te zorgen dat nieuwe medewerkers zich snel thuis voelen, heeft P&O in samenwerking met het hoofd Unit Facilitaire Zaken

PAG I N A 21 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

gewerkt aan het opstellen van een uitgebreid introductieprogramma. Dit is in 2008 ingevoerd. Tevens is gewerkt aan het reali­ seren van een handboek P&O nationaal, waarin alle nationale regelingen worden opgenomen. Ook dit handboek wordt in 2009 afgerond.

Met alle medewerkers is naar tevredenheid gesproken over de ver­deling van de formatieplaatsen over beide units. Per 1 januari 2009 wordt de splitsing geformaliseerd. In 2009 komt er een vervolgtraject waarin met elke unit apart aan teambuilding wordt gedaan.

In 2008 is een transitieplan opgesteld om de unit International te splitsen in twee units, elk met een eigen unithoofd. Via een interne procedure is een hoofd voor de nieuwe unit Afrika gevonden.

In 2008 zijn 14 medewerkers bij KNCV Tuberculosefonds vertrokken en mochten we 26 nieuwe medewerkers begroeten. Eind 2008 telde de organisatie 85 mede­ werkers met een dienstverband.

Organigram KNCV Tuberculosefonds

Algemene ledenvergadering Raad van Toezicht Directie Unit Directieondersteuning Unit Financiën Planning & Control

Unit Communicatie & Fondsenwerving

Unit Facilitaire Zaken Functionele Eenheid Datamanagement

Unit Nationaal

Unit Internationaal

Unit TBCTA

Unit Onderzoek

Facilitaire Zaken

2008 was een vruchtbaar jaar. Het ICTbeleidsplan is vastgesteld en de uitvoering van het meerjarenplan documentatiemanagement verloopt voorspoedig. In 2009 moet onze rol ten aanzien van de regiokantoren helder worden. Er komen nieuwe computers en we gaan bekijken hoe we de huisvesting kunnen aanpassen op de groei van de orga­ nisatie. Het ICT-beleidsplan 2008-2010 omvat vier aandachtsgebieden: - projectmanagement. Dit bevordert de continuïteit van de bedrijfsvoering en minimaliseert financiële risico’s. Voor 2009 heeft dit dan ook hoge prioriteit. Het financiële deel hiervan komt voor rekening van de afdeling Financiën Planning en Control. - kennismanagement. Onze organisatie is afhankelijk van kennis. Daarom gaan we in 2009 gericht werken aan het beter verwerven, verspreiden en documenteren van kennis.

PAG I N A 2 2 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

- relatiemanagement. Het CRM-systeem wordt nog niet optimaal benut. Begin 2009 komt er een update die het makke­ lijker maakt documenten (bv. e-mails) aan elkaar te koppelen. - ICT-infrastructuur. Een stabiele ICT-infrastructuur, onmisbaar voor de continuïteit van de bedrijfsvoering, heeft onze voort­ durende aandacht. In 2009 vervangen we een groot aantal servers en richten we de werkplekken opnieuw in. Dit gaat gepaard met een interne verhuizing, nodig om het groeiend aantal medewerkers te herbergen. Voor het documentatiemanagement is in 2008 het cataloguspakket Adlib aangeschaft. Het voordeel is dat we nu de inhoud van verschillende informatiedragers in digitale (pdf-)vorm kunnen opnemen, zoals papier, foto’s, maar ook trainingsmaterialen. In 2009 krijgen de medewerkers een training om met Adlib te werken. Het papieren

fotoarchief is gesaneerd en wordt in 2009 ge­digitaliseerd voor Adlib. Ook staat verdere sanering en digitalisering van het papieren archief en de unitarchieven gepland. Dankzij het Virtual Private Network (VPN) kunnen medewerkers sinds april 2008 vanaf elke locatie ter wereld inloggen en werken op de server op het kantoor in Den Haag. Dit is zeer positief ontvangen. Op basis van een risicoanalyse is een ICT-calamiteitenplan opgesteld, dat de prioriteiten en acties bij noodgevallen beschrijft. In 2009 gaan we een inkoopbeleid opstellen voor de hele organisatie, met als doel centraal, goedkoop, efficiënt, maar ook duurzaam in te kopen. Voor de inrichting en bedrijfsvoering in onze buitenlandse kantoren zijn we begonnen met een handleiding. In 2009 wordt bekeken hoe we de kantoren verder gaan ondersteunen.

Communicatie en Fondsenwerving

Voor Communicatie en Fondsenwerving (C&F) stond 2008 in het teken van het ontwikkelen van een nieuw fondsenwervend merk. We introduceren het nieuwe merk in 2009, ondersteund met een multimediale campagne. C&F kreeg per 1 januari 2008 een nieuw unithoofd. In het voorjaar verliet onze fondsenwerver de organisatie. Deze vacature is in het najaar opgevuld. Door de onderbe­ zetting lag de verdere ontwikkeling van het fondsenwervingsbeleid tijdelijk stil. Omdat ons donateursbestand sterk is ver­ ouderd en de aanwas van jongeren stagneert, hebben we na de zomer een nieuwe campagnestrategie ontwikkeld. Deze richt zich op een nieuwe doelgroep: vrouwen tussen 45 en 65. De nieuwe merknaam wordt: ‘Stop tbc’. De bijbehorende slogan: ‘Iedereen kan genezen’. Begin 2009 is het logo klaar en ontwikkelen we mediaplannen voor de merkintroductie. We kiezen voor gericht mediagebruik: radiospots en banners op sites die bij de doelgroep populair zijn. Ook komt er rond het nieuwe merk een campagne­­website met daarop activiteiten en concrete projecten, zodat donateurs zien waar hun gift heengaat. De website (www.tuberculose.nl) wordt eveneens vernieuwd. Met het aantrekken van een nieuwe fondsenwerver eind 2008 hopen we in 2009 weer op volle sterkte te zijn. Eén van onze medewerkers doet sinds najaar 2008 mee aan margrietsbeterewereld.nl, waarin vrouwen aandacht vragen voor een goed doel. In dit geval is dat Mukikute, een vrijwilligersorganisatie van voormalige

PAG I N A 2 3 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

tbc/hiv-patiënten in Tanzania, die met muziek en theater de bewustwording rond tuber­culose stimuleert. Eind 2008 is een seniorcommunicatieadviseur aangenomen om een nieuwe commu­ nicatievisie en -strategie te ontwikkelen. Gekeken is naar het effect van communicatie op het imago van onze organisatie bij zowel tbc-bestrijders als het algemene publiek. Dit heeft geleid tot andere vormen van overleg met de medische tak van onze organisatie en een betere inbedding van C&F in de bedrijfsvoering. KNCV Tuberculosefonds behoort wereldwijd tot de top 3 van tbc-bestrijdingsorganisaties. Die positie willen we behouden. Daarom zetten we in 2009 stevig in op corporate communicatie en Public Affairs, als pleit­ bezorger voor tbc-bestrijding bij overheden en mondiale partners in health systems. Op congressen en symposia zullen we ons prominent profileren, zowel vanuit een medisch perspectief als vanuit een imagoperspectief; we waren altijd al goed op de inhoud, maar we willen dat ook zijn op de verpakking. Ook het persbeleid heeft in 2008 een sterke impuls gekregen. We wachten niet af tot de media naar ons toekomen, maar creëren zelf persmomenten. Zo berichtte de Volkskrant in oktober over een bijzondere serie foto’s van de bekende oorlogsfotograaf James Nachtwey over multiresistente tuberculose. Dit artikel hebben we aangegrepen voor een korte advertentiecampagne in de Volkskrant en Metro. Dat heeft tot veel spontane giften geleid.

Helaas bleef het resultaat van de fondsenwerving in 2008 achter bij de verwachting. Met onze nieuwe aanpak hopen we in 2009 een toename van het aantal particuliere giften te realiseren, in weerwil van de krediet­crisis.

Onze donateurs

KNCV Tuberculosefonds zet de strijd tegen tuberculose voort. Wij kunnen het niet alleen. In 2007 hielpen ruim 70.000 donateurs met hun levensreddende giften. Donateurs zijn ook belangrijk voor de legi­timatie van het werk van KNCV Tuber­ culosefonds. Wij willen ons draagvlak in de samenleving vergroten. Donateurs ontvangen vier keer per jaar onze nieuwsbrief. Daarin belichten wij een project en verzoeken wij om een gift. Ook besteden we geregeld aandacht aan speciale manieren van schenken. Donateurs kunnen zelf aangeven hoe vaak ze onze nieuwsbrief willen ontvangen. Daarnaast is er www.tuberculose.nl, waar zij meer kunnen lezen over het werk van KNCV Tuberculosefonds. Wij willen onze donateurs beter leren kennen, hen van dienst zijn en met hen samenwerken. Wilt u KNCV Tuberculosefonds steunen?

KNCV Tuberculosefonds is in het bezit van het Centraal Bureau Fondsenwervingkeurmerk (CBF-keurmerk). Dit staat garant voor een juiste besteding van de donaties. Alleen goede doelen die voldoen aan strenge eisen, zoals minder dan 25 procent van hun opbrengsten uit fondsenwerving besteden aan verwervingskosten, mogen het keurmerk gebruiken. KNCV Tuberculosefonds heeft tevens in­ vulling gegeven aan de richtlijnen van de code Goed Bestuur van de Vereniging van Fondsenwervende Instellingen (VFI).

PAG I N A 24 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

Dit kan op verschillende manieren: - meldt u aan voor onze nieuwsbrief. Zo blijft u op de hoogte van de actualiteit rond tuberculose. U bepaalt zelf wanneer u iets bijdraagt. - maak uw gift over op giro 130 van KNCV Tuberculosefonds in Den Haag. - machtig ons om een bedrag van uw rekening af te schrijven: bijvoorbeeld vijf euro per maand of zestig euro per jaar. Elke bijdrage telt mee in onze strijd tegen tuberculose. - met een notariële schenking: KNCV Tuberculosefonds is een Algemene Nut Beogende Instelling, dit betekent dat uw gehele schenking aan ons fiscaal aftrekbaar is, waardoor u meer kunt bijdragen zonder dit aan uw nettogift te merken. - de nalatenschap: neem KNCV Tubercu­ losefonds op in uw testament. - speel mee in de Sponsor Bingo Loterij: KNCV Tuberculosefonds is één van de begunstigde goede doelen van de Sponsor Bingo Loterij. Speelt u voor KNCV Tuberculosefonds, dan gaat de helft van uw inleg naar de bestrijding van tuberculose. - via SMS: wanneer u een SMS stuurt met TBC AAN naar 5757 betaalt u maandelijks drie euro extra op uw telefoonrekening. Hiervan gaat twee euro rechtstreeks naar KNCV Tuberculosefonds. - Organiseer een actie ten behoeve van KNCV Tuberculosefonds. U vraagt dan uw familie, kennissen en vrienden om een bijdrage. Wij helpen graag met het verstrekken van informatie en het facili­ teren hiervan. Hebt u vragen? Neem dan contact met ons op via tel: 070 4167220 of email: [email protected].

Donateurs aan het woord Mevrouw Dankmeijer: ‘Mijn 90ste verjaardag heb ik met veel familie en vrienden mogen vieren. Omdat ik alles al heb, heb ik hun gevraagd een donatie te doen aan KNCV Tuber­culosefonds. In totaal heb ik een mooi bedrag van 555 euro ingezameld voor de bestrijding van tuberculose.’ John Bekema: De Nijmeegse Vierdaagse is achter de rug en ik heb hem uitgelopen! We hebben via vrienden, kennissen en familie 200 euro opgehaald voor KNCV Tuberculosefonds. Het was een geweldige ervaring en ook een heel verschil met mijn conditie vier jaar geleden, toen deze nog zo slecht was vanwege de tuberculose.’ Mevrouw Seesink: ‘Dit jaar hoop ik met familie en kennissen mijn 70ste verjaardag te vieren. Toen ik drie was, werd ik geveld door tuber­ culose. De dokters dachten dat ik het niet zou halen. Maar na twee bezoeken aan het sana­ torium en diverse ziekenhuisopnamen is er in 1963 toch een verbetering opgetreden. Ik ben daar heel dankbaar voor en daarom wil ik mijn gasten vragen geen cadeaus te geven, maar een schenking te doen voor de bestrijding van deze ziekte.’

Financiën Planning en Control

In 2008 is aan de financiële afdeling een financial controller projecten toegevoegd. In 2009 krijgt de afdeling in aanvulling op die stap een nieuwe, meer functionele structuur. Voor de afdeling Financiën Planning en Control was 2008 een moeilijk jaar. In februari trad een nieuw afdelingshoofd aan. Deze functie was toen bijna een jaar vacant. Helaas besloot het nieuwe hoofd vrij snel om de organisatie weer te verlaten. Dit betekende een tegenslag voor de afdeling, want hierdoor kon een aantal plannen geen doorgang vinden. Zo zouden we in 2008 een nieuw instrument voor het financieel beheer van de projecten invoeren. Daarvoor is al wel het nodige onderzoek gedaan, maar de daadwerkelijke invoering kon niet doorgaan. Deze verbeterslag in de projectmonitoring staat nu voor 2009 gepland. Onze assistent-controller heeft na het vertrek van het hoofd de lopende zaken waargenomen.

PAG I N A 2 5 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

In 2008 hebben we voor de administratie en het beheer van projecten een financial controller projecten aangetrokken. Dit heeft een behoorlijke aanzet tot verbetering gegeven. Door de groei van het aantal projecten werd in de loop van het jaar duidelijk dat er spoedig behoefte zou zijn aan een tweede financial controller. Deze ontwikkelingen brachten ons er toe om de organisatie van de afdeling nogmaals kritisch tegen het licht te houden. Na zorgvuldig beraad is besloten dat er geen nieuw hoofd wordt aangetrokken, maar dat de afdeling in drie verschillende teams wordt opgesplitst. Eén team krijgt de eindverantwoordelijkheid over de financiën van het hoofdkantoor in Den Haag. De twee andere teams, elk geleid door een van de financial controllers, gaan zich richten op het beheer van de nationale en internationale projecten. Deze structuur­ wijziging krijgt in 2009 zijn beslag.

Financiële resultaten Toelichting op de balans en staat van baten en lasten Het balanstotaal is van 114,6 miljoen in 2007 afgenomen tot 114,2 miljoen aan het einde van 2008, wat voor een groot deel wordt veroorzaakt door een afname van de effecten aan de activazijde van de balans en van de reserves aan de passivazijde. Alle activiteiten op het gebied van nationale en internationale bestrijding, onderzoek en voorlichting en bewustwording hebben geleid tot bestedingen van 112,9 miljoen, een stijging van 24 procent ten opzichte van 2007. Aan overige kosten, voor fondsenwerving en voor beheer en administratie,

is 11,7 miljoen uitgegeven. Dit is 5 procent meer dan in 2007. De totale baten bedroegen 114,3 miljoen, waarbij dient te worden aangetekend dat een verlies op de beleggingen van 10,6 miljoen moest worden genomen als gevolg van afwaardering op de portefeuille. Hoewel het grootste deel in vastrentende waarden is belegd, is afwaardering op het aandelengedeelte nodig geweest. Per saldo werd een nadelig resultaat van 10,3 miljoen genoteerd. Als de afwaardering van de beleggingen buiten beschouwing wordt gelaten, is de reguliere bedrijfsvoering afgesloten met een positief resultaat van 10,3 miljoen.

Onttrekking aan reserves Het verschil tussen inkomsten en beste­ dingen is een tekort van 10,3 miljoen. Een tekort van 10,1 miljoen was begroot. Dit tekort was bewust begroot om bestaande bestemmingsreserves en -fondsen aan te wenden. De reserves zijn met 10,3 miljoen afgenomen.

Accountantsverklaring

Werkzaamheden Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de verkorte jaarrekening op de juiste wijze is ontleend aan de jaarrekening.

en de resultaten van de entiteit en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle, de verkorte jaarrekening dient te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening waaraan deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 5 mei 2009 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring. Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel.

Opdracht Wij hebben gecontroleerd of de in dit verslag op pagina 27 tot en met 30 opgenomen verkorte jaarrekening van de Koninklijke Nederlandse Centrale Vereniging tot bestrijding der Tuberculose te Den Haag over 2008 op de juiste wijze is ontleend aan de door ons gecontroleerde jaarrekening 2008 van de Koninklijke Nederlandse Centrale Vereniging tot bestrijding der Tuberculose. Bij die jaarrekening hebben wij op 5 mei 2009 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt. Het bestuur van de vereniging is verantwoordelijk voor het opstellen van de verkorte jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals gehanteerd in de jaarrekening 2008 van de Koninklijke Nederlandse Centrale Vereniging tot bestrijding der Tuberculose. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de verkorte jaarrekening te verstrekken.

PAG I N A 26 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

Wij zijn van mening dat de door ons ver­ kregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel is de verkorte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten op de juiste wijze ontleend aan de jaarrekening.

Den Haag, 8 juni 2009 BDO CampsObers Audit & Assurance B.V. namens deze,

w.g. J.J. Herst RA Toelichting Wij vestigen er de aandacht op dat, voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie

Balans

KNCV Tuberculosefonds per 31 december 2008 in euro’s, na voorstel resultaatverwerking

31/12/2008

31/12/2007

ACTIVA Verbouwingen

247.060

261.908

Kantoorinventaris

215.490

208.998

Computerinventaris

149.612

183.675

Materiële vaste activa Vorderingen en overlopende activa

612.162 3.390.402

654.581 2.528.874

Effecten

3.953.573

5.225.768

Liquide middelen

6.279.868

6.205.850

Totaal

13.623.843

13.960.492

14.236.005

14.615.073

31/12/2008

31/12/2007

PASSIVA Reserves en fondsen Reserves • Continuïteitsreserve

6.283.676

5.663.331

•

Bestemmingsreserve

1.162.376

1.345.660

•

Herwaarderingsreserve

33.709

615.683

•

Fonds activa

612.162

654.581 8.091.923

8.279.255

Fondsen • Bestemmingsfondsen

Kortlopende schulden Totaal

PAG I N A 27 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

676.778

791.126 676.778

791.126

5.467.304

5.544.692

14.236.005

14.615.073

Staat van baten en lasten

KNCV Tuberculosefonds over 2008

in euro's

FONDSENWERVING Baten

Begroot 2009

Begroot 2008

Werkelijk 2008

Werkelijk 2007 2.066.367

•

Baten uit eigen fondsenwerving

2.245.600

1.800.000

1.835.974

•

Baten uit acties van derden

1.100.000

1.150.000

1.185.526

1.124.652

•

Subsidies van overheden

19.783.900

12.512.400

11.572.685

9.123.390

•

Baten uit beleggingen

225.000

225.000

-269.536

413.086

•

Overige baten

28.000

28.000

23.432

28.405

Som der baten

23.382.500

15.715.400

14.348.081

12.755.900

Lasten Besteed aan doelstellingen •

Bestrijding in landen met lage TB-prevalentie Bestrijding in landen met hoge TB-prevalentie

•

Onderzoek

•

Voorlichting en bewustwording

•

1.395.800

1.463.300

17.457.200

9.762.900

1.299.703 9.445.076

1.520.496 6.785.518

1.909.200

1.861.900

1.504.148

1.362.337

992.000

1.007.100

703.849

709.898

21.754.200

14.095.200

12.952.776

10.378.249

412.600

414.900

189.291

150.908

18.300

16.400

15.382

78.495

165.300

129.000

120.100

102.065

Werving baten •

Kosten eigen fondsenwerving

•

Kosten acties derden

•

Kosten verkrijging subsidies overheden

•

Kosten van beleggingen

43.600

11.900

41.486

15.203

639.800

572.200

366.259

346.671

Beheer en administratie 1.261.700

1.186.200

1.330.726

1.277.868

23.655.700

15.853.600

14.649.761

12.002.788

-273.200

-138.200

-301.680

753.112

Ratio bestedingen aan doelstellingen

93,0%

89,7%

90,3%

81,4%

Ratio kosten fondsenwerving

18,4%

23,1%

10,3%

7,3%

Ratio beheer en administratie

5,3%

7,5%

9,1%

10,6%

1.027.999

•

Kosten beheer en administratie

Som der lasten Resultaat

Resultaatbestemming Toevoeging/onttrekking aan Continuïteitsreserve Bestemmingsreserves Herwaarderingsreserve Fonds activa

-10.700

268.200

620.345

-122.300

-377.200

-183.284

-10.405

0

0

-581.974

-169.755

-28.500

96.600

-42.419

0

Bestemmingsfondsen

-111.700

-125.800

-114.348

-94.727

Totaal

-273.200

-138.200

-301.680

753.112

PAG I N A 28 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

Specificatie kosten Subsidies en bijdragen Aankopen en verwervingen Uitbesteed werk Publiciteit en communicatie Personeelskosten Huisvestingskosten

Begroot 2009

Begroot 2008

Werkelijk 2008

Werkelijk 2007

78.000

78.000

60.626

78.797

14.267.800

7.591.200

7.131.388

4.992.535

60.000

70.000

69.713

68.244

392.500

675.000

230.715

126.645

7.955.200

6.589.100

6.356.681

5.939.543

460.300

465.500

399.780

414.731

Kantoor- en algemene kosten

212.000

174.100

207.062

172.996

Afschrijving en rente

229.900

210.700

193.796

209.297

23.655.700

15.853.600

14.649.761

12.002.788

Totaal Verdeling kosten naar bestemming

Doelstellingen

Werkelijk 2008

Laag prevalent

Subsidies en bijdragen

Hoog prevalent

Onderzoek

Voorlichting/bewustw.

26.626

0

34.000

0

305.444

6.125.718

405.390

56.040

Uitbesteed werk

0

0

0

0

Publiciteit en communicatie

0

0

0

230.715

Aankopen en verwervingen

865.877

2.979.773

951.131

373.000

Huisvestingskosten

Personeelskosten

51.254

171.047

57.233

22.210

Kantoor- en algemene kosten

26.027

86.860

29.064

11.279

Afschrijving en rente

24.474

81.677

27.330

10.606

1.299.703

9.445.076

1.504.148

703.849

Totaal Verdeling kosten naar bestemming Werkelijk 2008 Subsidies en bijdragen

Werving baten Eigen fondsenwerving

Acties derden

Subsidies

Beleggingen

Beheer en administratie

0

0

0

0

0

72.743

0

0

28.363

137.691

Uitbesteed werk

0

0

0

0

69.713

Publiciteit en communicatie

0

0

0

0

0

Personeelskosten

95.199

15.382

120.100

13.123

943.094

Huisvestingskosten

10.753

0

0

0

87.282

Kantoor- en algemene kosten

5.461

0

0

0

48.371

Afschrijving en rente

5.135

0

0

0

44.574

189.291

15.382

120.100

41.486

1.330.726

Aankopen en verwervingen

Totaal

PAG I N A 2 9 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

Bezoldiging bestuurders

Begroot 2009

Werkelijk 2008

Werkelijk 2008

Werkelijk 2008

Werkelijk 2007

Totaal

Algemeen Directeur

Directeur F&O

Totaal

Totaal

203.400

129.675

99.718

229.393

215.622

11.700

6.880

6.880

13.760

13.083

Pensioen

25.400

14.034

8.808

22.843

26.306

Kostenvergoedingen

10.000

5.999

2.216

8.215

6.605

Brutoloon Sociale lasten

Bijdrage AMC hoogleraarschap

-31.100

-33.098

0

-33.098

-28.565

219.400

123.490

117.623

241.113

233.050

Er zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt aan bestuurders of toezichthouders. De leden van de Raad Van Toezicht ontvangen alleen een vergoeding voor gemaakte kosten.

Kengetal Bestedingen aan de doelstelling t.o.v. de totale baten Kosten eigen fondsenwerving t.o.v. de baten uit eigen fondsenwerving Kosten van beheer en administratie t.o.v. de totale lasten

Norm

Werkelijk 2006

Werkelijk 2007

Werkelijk 2008

Begroot 2009

Gemiddeld

n.v.t.

83,5%

81,4%

90,3%

93,0%

87,9%

max. 25%

20,8%

7,3%

10,3%

18,4%

13,9%

5-10%

7,6%

10,6%

9,1%

5,3%

7,7%

Kosten Fondsenwerving KNCV Tuberculosefonds houdt zich bij het beleid ten aanzien van de kosten voor fondsenwerving in de eerste plaats aan de richtlijn van het CBF. De kosten mogen, berekend in een gemiddelde over drie jaar, niet hoger zijn dan 25 procent van de baten. Kosten voor beheer en administratie Het is door het CBF voorgeschreven een norm vast te stellen voor deze kostencategorie. KNCV Tuberculosefonds hanteert als norm een minimum van 5 procent en een maximum van 10 procent van de totale lasten gemeten over een periode van drie jaren.

PAG I N A 3 0 JA A RV E R S L AG 2 0 0 78



Toelichting afkortingen

ACSM Advocacy, Communication and Social Mobilization – Beleidsbeïnvloeding, communicatie en sociale mobilisatie Aids Acquired immuno-deficiency syndrome - verworven immunodeficiëntiesyndroom AFEW Aids Foundation East-West AMC Academisch Medisch Centrum ATS American Thoracic Society CBF Centraal Bureau Fondsenwerving CDC Center for Disease Control and prevention (USA) CIb Centrum voor Infectieziektebestrijding CIDA Canadian International Development Agency CPT Commissie voor Praktische Tuberculosebestrijding CRM Customer relation management DGIS Directoraat-Generaal Internationale Samenwerking DOTS Directly Observed Treatment Shortcourse (Strategy); STOP TB-behandelstrategie van de WHO EBRO Evidence Based Richtlijn Ontwikkeling FHI Family Health International GF Global Fund to fight Aids, Tuberculosis and Malaria GGD Gemeentelijke of Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst GLC Green Light Committee (onderdeel van het STOP TB Partnership) Hiv Human immunodeficiency virus – menselijk immunodeficiëntievirus

PAG I N A 32 JA A RV E R S L AG 2 0 0 8

HRD Human Resource Development HRM Human Resource Management ISTC International Standards of Tuberculosis Care – Internationale Standaard voor Tuberculosezorg IUATLD International Union Against Tuberculosis and Lung Disease (The Union) JATA Japanese Anti Tuberculosis Association KAP Knowledge, Attitude and Practice – kennis, houding en gedrag KAPTLD Kenia Association for the Prevention of Tuberculosis and Lung Disease KNCV Koninklijke Nederlandse Centrale Vereniging tot bestrijding der Tuberculose (Nederland) LSHTM London School of Hygiene & Tropical Medicine M&E Monitoring- en evaluatiesysteem MDR-tbc Multiresistente tuberculose; resistent tegen ten minste twee van de gebruikelijke anti-tbc-medicijnen MIS Laboratory Management Information System MSH Management Sciences for Health NGO Non Governmental Organization NRITLD National Research Institute for Tuberculosis and Lung Disease NTP Nationaal Tuberculose Programma NTR Nederlands Tuberculose Register NVALT Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose NVMM Nederlandse Vereniging van

Medisch Microbiologen P&O Personeel en Organisatie PMU Project Management Unit PPP Public Private Partnership – publiekprivate samenwerking R&R Recording and reporting - registratie en rapportage RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu RvT Raad van Toezicht SOP’s TB Laboratory Standard Operating Procedures STAG TB Strategic and Technical Advisory Group for Tuberculosis Tbc Tuberculose TB CAP Tuberculosis Control Assistance Program TBCTA Tuberculosis Coalition for Technical Assistance UNGASS United Nations General Assembly Special Session on hiv and aids USAID United States Agency for International Development VFI Vereniging van Fondsenwervende Instellingen VPN Virtual Private Network WHO World Health Organization – Wereld­ gezondheidsorganisatie XDR-tbc Extensief-resistente tuberculose; resistent tegen ten minste twee van de gebruikelijke anti-tbc-medicijnen en tegen twee soorten anti-MDR-tbc-medicijnen

Parkstraat 17 2514 JD Den Haag Postbus 146 2501 CC Den Haag

Telefoon (070) 4167222 Fax (070) 3584004 [email protected] [email protected]

www.tuberculose.nl www.stoptbc.nl