Cultuur‐sensitief counselen over hiv (‐testen) bij Subsaharaanse Afrikaanse migranten (SAM) Dr Kristien Wouters, Dr Christiana Nöstlinger Instituut voor Tropische Geneeskunde / Helpcenter‐ITG
Avondseminarie 30 september 2010
Cultuur‐sensitief counselen over hiv bij SAM Inhoud • Test introduceren • Pre‐test counseling • Hiv‐test • Post‐test counseling • Tips Æ Volgt de handleiding opgesteld door het HIV‐ SAM project en Helpcenter‐ITG
Hiv‐test introduceren • Zorg voor goed contact zodat persoon zich op zijn gemak voelt: vriendelijk, open, rustig Æ vertrouwen creëren • Neem zelf initiatief om te spreken over hiv‐test (= Provider Initiated testing and counseling, PITC) • Geen discriminerend gedrag, verwachting naar de dokter toe! • Vraag naar status: – Ben je ooit getest? Wanneer heb je laatste test gehad? – Ben je zeker van de uitslag, is er expliciet over gesproken? (veronderstelling dat er steeds hiv‐test wordt gedaan bij een algemene bloedname waar “alles” getest werd).
• Leg uit waarom het goed is een test te laten doen: – Hiv‐test deel van algemene gezondheidscontrole – Hoog aantal niet‐gediagnosticeerd – Voordelen van je status te kennen, verantwoordelijk zijn voor je gezondheid – Hoge prevalentie in Afrika
Pre‐test counseling: Voordelen van het kennen van de hiv status – Hoe vroeger diagnose, hoe beter de outcome door tijdige behandeling en goede opvolging – Zekerheid over de hiv status – Preventie (bescherming van partner, eigen gezondheid, moeder‐op‐kind transmissie) – Preventief moment: Informatie krijgen om negatief te blijven
Pre‐test counseling concreet (1/2) • Gebruik dit moment om te spreken over preventie, risico’s en basisinfo over hiv. – Bepaal de kennis van de patiënt(e) over hiv – Probeer hiv te normaliseren, zodat angst en stigma verminderd worden – Benadruk beroepsgeheim en confidentialiteit – Wat indien positief? Æ behandelingsmogelijkheden, geen doodsvonnis
Pre‐test counseling concreet (2/2) – Geef info over de testprocedure (betrouwbaarheid, vrijwillig,…) – Geef mogelijkheid tot vragen stellen – Vraag toestemming voor het uitvoeren van de hiv‐ test – Maak concrete afspraken over het meedelen van resultaten (zorg dat je tel. nr. hebt als patiënt(e) niet terugkomt) Optioneel: – Spreek over risico’s en seksueel gedrag (op een niet veroordelende manier) – Moeten andere soa’s getest worden (HBV, HCV)?
Pre‐test counseling concreet: een voorbeeld “Ik voel me perfect gezond. Waarom zou ik me dan laten testen?” Achtergrond: ‐ Artsbezoek pas bij ziekte (cultureel, socio‐economisch…) ‐ Status als immigrant ‐ preventie is geen prioritaire behoefte Tip: ‐ Verklaren van ziekteverloop ‐ Voordelen van testen (behandeling/preventie) ‐ Culturele belang van gezondheid
Hiv‐test • • • • •
Elisa‐test (= Antistoftest) Antigentest (p24 Ag) Combotest (As+Ag) Sneltest Anoniem of gratis test mogelijk in Helpcenter‐ITG (www.helpcenteritg.be)
Post‐test counseling: Diagnose hiv‐negatief Resultaten meedelen in persoonlijk gesprek! Æ mogelijkheid bieden voor een preventiegesprek over gezondheid, veilig vrijen, seksualiteit, relatie(s)
• Leg uit wat het resultaat betekent (betrouwbaarheid, vensterperiode, enz.) • Verzeker je ervan dat de patiënt(e) alles begrepen heeft • Exploreer preventie op maat van patiënt(e) (condoomgebruik, anticonceptie,…) • Geef voldoende ruimte om vragen te stellen
Post‐test counseling: Diagnose hiv‐positief (1/3) • • • • • • •
Voorzie voldoende tijd voor opvang Deel het resultaat op eenvoudige en duidelijke manier mee Verzeker je dat de patiënt(e) het begrepen heeft Vaak is er ongeloof, ontkenning, hevige emoties Help daarmee om te gaan Luister naar de bezorgdheden van de patiënt(e) Ga na of de patiënt(e) iemand heeft met wie de diagnose gedeeld kan worden en die kan steunen. – Indien nodig, bied professionele opvang aan: ARC (soc vpk), Sensoa, andere professionele hulpverleners,… – Crisisinterventie: Hoe gaat patiënt(e) de volgende uren, dagen hiermee om? Risico op zelfmoord, partner‐ geweld,…?
Æ Advies op ARC verkrijgbaar over behandeling en opvang
Post‐test counseling: Diagnose hiv‐positief een voorbeeld (2/3) “Die test kan écht niet kloppen. Dat moet een vergissing zijn…” Achtergrond: ‐ Geen gebrek aan kennis ‐ Psychologische reactie, ontkenning, gerelateerd aan angst en stigma ‐ Eerste stap in een verwerkingsproces Tip: ‐ Betrouwbaarheid tijdens de hele procedure benadrukken ‐ Achterliggende redenen exploreren ‐ Indien nodig, test herhalen
Post‐test counseling: Diagnose hiv‐positief (3/3) • Bespreek verdere opvolging: doorverwijzing naar ARC, vervolgafspraak op korte termijn,… • Verzeker dat voor iedereen medicatie beschikbaar is in België, ook bij onzeker verblijfsstatuut • Benadruk belang van goede medische opvolging • Benadruk het beroepsgeheim van alle dienstverleners • Voorzie de mogelijkheid om terug te komen. Soms is de schok te groot om voldoende informatie te geven en te counselen. • Bespreek disclosure aan partner (meestal in tweede gesprek)
Communicatie tussen partners (1/2) • Disclosure naar partner ligt heel moeilijk voor veel Afrikanen. – Een hiv‐test laten doen = onveilige seks/vreemd gaan, promiscuïteit – Wie eerst positief getest wordt = “schuldig”, degene die hiv binnenbrengt in de familie – Kinderwens is vaak sterk aanwezig en vergt begeleiding in discordante koppels
Communicatie tussen partners (1/2) • Communicatie over seksualiteit binnen een koppel ligt vaak moeilijk voor veel Afrikanen. – Hiv‐test voorstellen: wil zeggen dat men zéker vreemd is gegaan? – “Durven”: ondersteuning van de cliënt(e)/patiënt(e) hoe dit soort gesprekken kan aangegaan worden. – Counseling van koppels – Counseling van partner apart?
Communicatietips (1/2) • Taboe omtrent hiv Æ sociaal wenselijke antwoorden • Patiënten hebben vaak een ambivalente houding t.o.v. een hiv test • Basisgesprekstechnieken om deze ambivalentie’s te verkennen: Motiverende gespreksvoering
OPEN VRAGEN Hoe, wat?
REFLECTEREN Wat bedoelt iemand?
BEVESTIGEN Ondersteun de intentie…
SAMENVATTING Stuur naar verandering
Communicatietips (2/2) • Directief: hulpverlener stuurt het gesprek (Æ zie handleiding) • Cliënt(e)/patiënt(e)gericht • Ambivalentie: belangrijke voorwaarde voor gedragsverandering, iets om mee te werken… • Intrinsieke motivatie: gedragsverandering wordt bereikt als de cliënt(e)/patiënt(e) zelf: ‐ bereid zijn (willen) ‐ vermogen (kunnen), ook ‘eigeneffectiviteit’ ‐ er klaar voor zijn (nu, of later…?) Æ De handleiding geeft concreet voorbeelden (in het NL, E, en F) hoe dit in de praktijk naar VCT om te zetten.
Tot slot… • Gedragsverandering vind niet in de spreekkamer plaats, maar daarbuiten… • Stel daarom je eigen doelen voor het counselen niet te hoog • Als het lukt om een cliënt(e)/patiënt(e) van mening te laten veranderen (“misschien is het toch goed om een hiv test te overwegen…”), dan is een eerste stap gezet.
Dank U!
Æ Clipje (Opleidingsvideo SOAAIDS gespreksmodel) “…eerst eens kijken naar de voordelen“ Met dank aan SOAAIDS Nederland, 2009
