CROWD FUNDING HET NIEUWE INVESTEREN ANIEL MISHRA GIJSBERT KOREN ROUNDTABLES.NL

CROWD FUNDING HET NIEUWE INVESTEREN ROUNDTABLES.NL

ANIEL MISHRA

GIJSBERT KOREN

CROWD FUNDING HET NIEUWE INVESTEREN

Dit is een uitgave van Roundtables.nl Copyright © 2011 E. Baidjnath Misier en G.W. Koren Alle rechten voorbehouden ISBN: 978-90-813657-4-1 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteursrecht 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, St.b. 351, zoals gewijzigd bij Besuit van 23 augustus 1985, St.b. 471 en artikel 17 auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijke verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers, en andere compilatie- of andere werken (artikel 16 Auteurswet 19120), In welke vorm dan ook, dient men zich tot de uitgever te wenden. Ondanks alle aan de samenstelling van dit boek bestede zorg kan noch de redactie, noch de auteur, noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor schade die het gevolg is van enige fout in deze uitgave.

INHOUD

VOORWOORD 1 SOCIAL MEDIA 1.1 INTERNET EN SOCIAL MEDIA

14

1.2 DE KRACHT VAN SOCIAL MEDIA

16

1.3 VOOR- EN NADELEN VAN SOCIAL MEDIA

20

1.4 GROEICIJFERS SOCIAL MEDIA

22

2 CROWDSOURCING 2.1 CROWDSOURCING

26

2.2 HET TOEPASSEN VAN CROWDSOURCING

30

2.3 HET CROWDSOURCING PLATFORM

34

2.4 CROWDSOURCING EN GROTE ORGANISATIES

38

2.5 HET CROWDSOURCING MODEL

44

2.6 HET CROWDSOURCING PROCES

46

3 CROWDFUNDING 3.1 CROWDFUNDING

52

3.2 HET CROWDFUNDING MODEL

56

6INHOUD

4 CROWDFUNDING IN DE PRAKTIJK 4.1 PLATFORMS VOOR CREATIEVE PROJECTEN

60

4.2 HET NIEUWE INVESTEREN

64

4.3 ONDERNEMINGEN DIE ZELF CROWDFUNDEN

66

4.4 ONTWIKKELINGSSAMENWERKING

68

4.5 HOE CROWDFUND IK MIJN ONDERNEMING?

70

5 HET SUCCES VAN CROWDFUNDING 5.1 HET FINANCIERINGSLANDSCHAP

74

5.2 WAAROM WERKT CROWDFUNDING?

78

5.3 EEN SUCCESVOL CROWDFUNDING PLATFORM

82

5.4 HORDES VOOR CROWDFUNDING

84

6 DE TOEKOMST VAN FINANCIERING 6.1 FINANCIERINGSVORMEN

88

6.2 NIEUWE FINANCIERINGSVORMEN

96

7 DE TOEKOMST VAN CROWDFUNDING 7.1 EEN NIEUW BUSINESS MODEL

102

7.2 DE LEGITIMITEIT VAN CROWDFUNDING

104

7.3 DE TOEKOMST VAN CROWDFUNDING

106

7.4 VISIE VAN DE AUTEURS

110

LITERATUUR OVER DE AUTEURS ROUNDTABLES.NL

120

CROWDABOUTNOW

122

CROWDFUNDING: HET NIEUWE INVESTEREN

7

VOORWOORD

Sinds de introductie van internet als nieuw medium, verschuift de economie langzaam maar zeker richting een virtuele wereld. Internet is een open medium dat voor iedereen toegankelijk is, met lokale censuur en het gebrek aan een computer met internetverbinding als enige blokkades. U behoort in ieder geval tot de groep die kan genieten van de mogelijkheden van internet. Bijzonder aan deze mogelijkheden, is dat deze niet voort zijn gekomen uit ontdekkingsreizen (zoals in de fysieke wereld altijd het geval was), maar puur uit behoeften. In de virtuele wereld is de ontdekker vervangen door een schepper. Dat is een krachtige propositie die de enorme kracht van internet onderstreept. Dit boek gaat over de mogelijkheden van internet en met name over social media, crowdsourcing en crowdfunding. Onder social media verstaan we LinkedIn, Twitter, Facebook, Hyves en andere netwerk tools. Social media valt onder de noemer sociale technologie, waarmee geen fysieke producten gemaakt kunnen worden, maar waarmee mensen op een doelgerichte manier georganiseerd kunnen worden. Het klinkt abstract, maar houdt in feite in, dat social media voor input kan zorgen waarmee je je effectiever tot een doel kunt richten. Een bedrijf kan bijvoorbeeld

10VOORWOORD

horen wat klanten van producten vinden door reviews op Twitter te volgen en een medewerker kan via Twitter op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op zijn vakgebied. Twitter wordt soms ook wel een nieuwsnetwerk genoemd; van macro tot microniveau vertellen mensen wat er op de wereld en in hun persoonlijke leven speelt. De wat oudere broer van Twitter is de meest uitgebreide encyclopedie die ooit geschreven is: Wikipedia. Wikipedia is een volledig door gebruikers geschreven online encyclopedie, die in het Engels meer dan 3,5 miljoen artikelen bevat en dagelijks door meer dan 10 miljoen mensen geraadpleegd wordt. Wikipedia is een voorbeeld van crowdsourcing: een grote groep mensen draagt bij aan het bereiken van een gezamenlijk doel. De kracht van de massa lijkt enorm. Over massa’s gesproken: terwijl we nog napraten over het feit dat Facebook 500 miljoen gebruikers heeft, zijn er op het moment dat u dit leest al meer dan 600 miljoen gebruikers! Elke dag komen er bijna een miljoen gebruikers bij. Stel dat je als land elke dag 1 miljoen nieuwe inwoners verwelkomt en dat niet één dag, maar een jaar lang elke dag! En na dat jaar zal het niet stoppen... De gebruikers van Facebook besteden met elkaar, per dag, 25 miljoen werkdagen op Facebook. Vijf-en-twintig-miljoen! De massa lijkt enorm. Een nieuwe ontwikkeling - in het verlengde van crowdsourcing - is crowdfunding. Crowdfunding zet de kracht van de massa en online netwerken in voor het verzamelen van financiering voor een concreet project. Bekende crowdfunding projecten zijn KIVA en SellaBand, maar ook president Obama heeft de kracht van de massa ingezet en voor zijn verkiezingscampagne 137 miljoen dollar opgehaald door middel van crowdfunding! In


11

Nederland zijn onder andere de platforms voordekunst (voor het financieren van kunst projecten) en CrowdAboutNow (voor het investeren in startende ondernemingen) actief. Crowdfunding is een alternatief voor klassieke financieringsvormen en maakt van iedere Nederlander een potentiële investeerder. Omdat iedereen een investeerder wordt, zorgt crowdfunding voor democratisering van innovatie en de economie. Dit boek zet op duidelijke wijze uiteen wat social media, crowdsourcing en crowdfunding voor u kunnen betekenen. Met behulp van praktijkvoorbeelden wordt de potentie en praktische inzetbaarheid van deze ontwikkelingen geïllustreerd. Dit boek is een uitnodiging, een uitnodiging om te participeren en te scheppen in deze spannende virtuele wereld!

HOOFDSTUK 1 SOCIAL MEDIA

14

SOCIAL MEDIA

1.1 INTERNET EN SOCIAL MEDIA

Internet Als je kijkt naar hoeveel tijd aan media wordt besteed, dan is internet na radio en televisie het derde medium geworden. Het is inmiddels dan ook heel gewoon om sociale contacten te onderhouden op Hyves, filmpjes te bekijken op YouTube, nieuws te lezen op een blog of om een nieuwe partner te vinden via Relatieplanet.nl. Velen gebruiken netwerksites als Facebook, Hyves en MySpace, bijvoorbeeld om foto’s van familie en vrienden te bekijken of op de hoogte te blijven van de dingen waar ze mee bezig zijn. Social media Social media zijn alle internettoepassingen die het mogelijk maken om informatie met anderen te delen, doorgaans op een gebruikersvriendelijke en leuke wijze. Naast netwerksites als Facebook, Flickr en Twitter, is Wikipedia een goed voorbeeld: een website die over vrijwel elk onderwerp artikelen heeft die je zelf kunt bewerken. Via forums kan over van alles gediscussieerd worden. Maar social media websites brengen niet alleen tekst over, je kunt er ook muziek, foto’s en video’s delen met anderen. In het begrip social media, betekent sociaal ‘betrekking hebbend op maatschappelijke collectieven’. De reden dat social media zo veel bezoekers trekken, is dat mensen gezamenlijk op zoek gaan naar gelijkgezinden: mensen die net zo zijn als jij en ik. Met deze personen wisselen ze informatie uit. Als een site eenmaal veel mensen aantrekt, treedt er een sneeuwbaleffect op waardoor er nog meer mensen op afkomen die graag willen weten wat er allemaal mogelijk is.


15

Stel dat je driehonderd leden in je netwerk een berichtje stuurt en dat tien procent daarvan het interessant genoeg vindt om het door te sturen in hun eigen netwerk; dan komt dat bericht in dertig andere netwerken terecht. Dit verschijnsel verklaart waarom nieuwsfeiten zich zo snel verspreiden via diensten als Twitter. Actieve deelnemers leveren een significante bijdrage aan de kwaliteit en de mogelijkheden van het netwerk.

16

SOCIAL MEDIA

1.2 DE KRACHT VAN SOCIAL MEDIA

Actieve mensen vormen het hart van een netwerk en zijn waardevol om je eigen nieuwsitems bij onder de aandacht te brengen. Binnen een netwerk is een drietal waardevolle types te vinden: • •

•

Ambassadeurs: Ambassadeurs zijn mensen die nieuws verspreiden in hun netwerk. Hubs: Hubs zijn mensen met een bijzonder grote lijst met contacten. Heeft de gemiddelde mens tweehonderd tot driehonderd contacten, een hub als de Amerikaanse president Obama beschikt over een wereldwijd netwerk van duizenden mensen. Met één hub als president Obama heb je toegang tot de rest van de wereld. Er zijn gelukkig ook hubs die toegankelijker zijn dan president Obama. Connectors: Connectors zijn personen in je netwerk die geen uitgebreid netwerk hebben, maar wel over bijzondere contacten beschikken. Connectors staan altijd open voor nieuwe concepten en zijn dus ook bereid daarmee als eerste te experimenteren. Deze groep wordt gevormd door netwerkers die veel connecties kunnen bewerkstellingen. Ze zijn ideaal voor het verspreiden van een ideeënvirus, een nieuw concept, een nieuw product of nieuws dat snel en binnen de juiste doelgroep verspreid moet worden. Ze worden daarom ook wel sneezers (‘niezers’) genoemd. Voorwaarde hierbij is wel dat het om iets innovatiefs of nieuws gaat, er moet sprake zijn van iets bijzonders dat men ook wil verspreiden. Ze kennen iemand buiten de gebruikelijke groep, waardoor ze toegang bieden tot andere netwerkclusters. Connectors vormen mogelijk een poort naar een wereld waarin je graag voet aan de grond wil krijgen.


17

Ter verduidelijking: Twitter is bijzonder geschikt om mensen met interesse in een bepaald onderwerp te vinden en hen te vragen of ze een recensie-exemplaar van een nieuw boek willen ontvangen of een afgesloten bètatest van een nieuwe website willen bezoeken. Naast waardevolle feedback is de kans dat deze twitteraars als sneezers optreden en je product bij anderen onder de aandacht brengen, groot. Voor marketeers die nog geen noodzakelijke behoefte hebben om deel te nemen aan deze sociale revolutie, is dit een eerste (goedkope, weinig tijd kostende) manier om waarde uit Twitter te halen. Naarmate het medium zal groeien, zal dit deel van de waarde waarschijnlijk afnemen, omdat de kans op het identificeren van een sneezer kleiner wordt. De gebruiker zorgt voor de inhoud Bij social media draait het om de rol van de gebruikers: zij zorgen voor de inhoud van de website. Zo kunnen bezoekers bij YouTube video’s uploaden en bij Wikipedia artikelen schrijven en bewerken. Daarnaast zorgen zij in de meeste gevallen ook voor de rangschikking van de content. Dat alles in een interactief proces dat bestaat uit de inbreng en de reactie van alle deelnemers. Dit in tegenstelling tot de traditionele media waarbij de leverancier beslist wat ter beschikking wordt gesteld. De figuur op de volgende pagina toont de relaties tussen de verschillende bronnen van informatie en de verspreiding daarvan binnen de diverse netwerken.

18

SOCIAL MEDIA

Afbeelding 1.1: Relaties tussen de verschillende bronnen van informatie en de verspreiding binnen de diverse netwerken.

Opbouw van een gemeenschap (community) Bezitters van je product(en) kunnen elkaars productervaringen volgen via Twitter. Het delen van positieve ervaringen maakt mond-tot-mond reclame beter. Dat mond-op-mond reclame zijn weg heeft gevonden in de social media blijkt uit het toenemende aantal succesverhalen dankzij de inzet van Twitter. Bedrijven die besluiten te participeren in social media, moeten meer dan ooit weten wat hun toegevoegde waarde is in de waardeketen. Zij moeten zich als zodanig profileren en weten wat zij willen. Het leren begrijpen waar het om gaat is een vereiste. Bij social media draait het allemaal om de dialoog. Je voert een gesprek met mensen die je nog niet kent; het zijn onbekenden in de publieke ruimte. Onbekend maakt onbemind en daarom moet


19

je eerst vertrouwen winnen en laten zien dat je weet waarover je praat. Je wint vertrouwen door relevantie. Je laat zien dat je als bedrijf iets voor andere bedrijven kunt betekenen. In feite doe je aan online reputatiemanagement. Het feit dat mensen (bedrijven) op platforms jouw informatie vinden en willen hebben, maakt ze tot prospects. Om de dialoog te kunnen voeren moet je je als organisatie richten op de inhoud van de dialoog. Waarin zijn de deelnemers geïnteresseerd? Waarover hebben ze het? Wat zoeken zij? Maar ook wat je zelf als bedrijf te bieden hebt! Het beschikken over een social media strategie kan waardevol zijn bij het aanspreken van de doelgroepen. Daarnaast moeten er afspraken gemaakt worden met de eigen medewerkers over wie wat zegt in social media. Verkeerde of onjuiste communicatie op social media kan zeer grote gevolgen hebben voor het bedrijf.

20

SOCIAL MEDIA

1.3 VOOR- EN NADELEN VAN SOCIAL MEDIA

Voordelen van social media Het gebruik van social media heeft tot talrijke voordelen ten opzichte van de traditionele media geleid. Een aantal van de belangrijkste voordelen is: • •

• •

Actueel: De inhoud wordt continu uitgebreid; elke seconde zijn er wijzigingen. Toegankelijk: De inhoud is vaak deelbaar via de algemeen verkrijgbare en nieuwste technologie, bijvoorbeeld XML, RSS, Flash en Javascript. Het is mogelijk om alle kleine niches te belichten. Informatie is gemakkelijk doorzoekbaar en democratisch georganiseerd. Laagdrempelig: Iedereen kan er gebruik van maken, dus iedereen kan er gemakkelijk zijn stem laten gelden. Grenzeloos: Er zijn veel gebruikers actief met het plaatsen van content en er is voor ieder wat wils.

Nadelen van social media Naast voordelen kleven er ook nadelen aan het gebruik van social media. Deze hebben vaak te maken met onjuist gebruik van de mogelijkheden en beperkte inzichten in de mogelijkheden van social media. •

• •

Veel nonsens: Er is veel onbruikbaar materiaal aanwezig, waar de bezoeker niet veel aan heeft. Het zijn vaak gemiddeldes door de werking van de democratische aanpak. Personalisatie blijft vaak uit. Filteren: Selectie van informatie is noodzakelijk om bruikbare informatie te vergaren. Tijdsintensief: Het opbouwen van je netwerk vergt veel


21

tijd. Naast het uitbreiden daarvan gaat er ook veel tijd zitten in de selectie van de gewenste informatie en het monitoren van de dynamiek en het actief houden van het netwerk. Privacy Het gebruik van social media, microblogging maar ook het internet in het algemeen, heeft ertoe geleid dat er veel (privéof) vertrouwelijke gegevens van gebruikers en bedrijven openbaar worden. Niet altijd wordt hier goed mee omgegaan. De meeste mensen beseffen niet dat alle gegevens op het internet heel lang en soms ongewenst beschikbaar zijn. Niet zelden leidt dit tot reputatie schade of zelfs misbruik door criminelen. De privacyregels moeten ook bij het verstrekken van gegevens op het internet in acht worden genomen. Iedereen heeft recht op privacy – dat is één van de belangrijkste voorrechten in onze samenleving. Door de komst van het internet is het moeilijker geworden om controle over je privégegevens te houden, terwijl dat tegelijkertijd steeds belangrijker wordt. Naarmate je het internet voor meer activiteiten gaat gebruiken, neemt ook de kans toe dat anderen gevraagd en ongevraagd meer over je te weten komen. Als je niet oppast, blijft maar weinig privé en is voor dat je het weet je hele leven openbaar. De beste bescherming voor je persoonlijke levenssfeer is daarom dat je je bewust bent van wat je wel en niet op internet prijsgeeft.

22

SOCIAL MEDIA

1.4 GROEICIJFERS SOCIAL MEDIA

In 2008 waren er 41.7 miljoen reguliere gebruikers van social media in Europa. Naar verwachting zullen er in Europa, tegen 2012 circa 107.4 miljoen reguliere gebruikers van social media zijn. Dagelijks zijn er wereldwijd 250.000 nieuwe aanmeldingen bij verschillende social media tools. Gemiddeld besteedt een Nederlander ongeveer 7 uur per maand aan het gebruik van social media. Gemiddeld gebruikt men 1,8 social media tools naast elkaar. Slechts 3% kent geen enkele social media tool, 11% geeft aan van geen enkele social media tool lid te zijn of een profiel te hebben, 17% zegt de afgelopen maand geen social media tool gebruikt te hebben. Bekend

Profiel

Gebruik

Uren

Toekomst

Hyves

90%

60%

48%

13.912.000

-10%

YouTube

87%

22%

44%

14.453.000

14%

Twitter

76%

11%

9%

2.982.000

26%

Facebook

76%

28%

19%

6.276.000

12%

MySpace

50%

3%

2%

285.000

-10%

LinkedIn

46%

23%

9%

1.222.000

33%

Picasa

39%

7%

4%

557.000

4%

Flickr

32%

3%

1%

211.000

15%

Netlog

14%

2%

0%

63.000

-24%

Google Buzz

12%

2%

0%

18.000

18%

Tabel 1.1: Social media in Nederland in 2010

Hyves en YouTube zijn samen goed voor 70% van de totale social media tijdsbesteding in Nederland. Twitter is inmiddels bekend bij 76% van het internet populatie. YouTube wordt wel veel gebruikt, maar relatief weinig mensen plaatsen content; de meeste mensen


23

kijken vooral. De communicatie met (potentiële) klanten is veranderd door de opkomst van internet en social media. Traditionele vormen van media zullen steeds meer aan belang inboeten. Iemand die duizenden volgers heeft op Twitter, beschikt over social capital. Een social netwerk is geld waard! De manier waarop netwerken in geld omgezet worden, is een uidaging voor de toekomst. Het staat vast dat online communities in tal van opzichten waardevol zijn.

HOOFDSTUK 2 WAT IS CROWDSOURCING?

26CROWDSOURCING

2.1 CROWDSOURCING

“Crowdsourcing is the act of a company or institution taking a job traditionally performed by a designated agent (usually an employee) and outsourcing it to an undefined, generally large group of people in the form of an open call” - Jeff Howe Consumenten en ondernemers gebruiken steeds meer social media als uitlaatklep voor hun meningen. Vroeger besprak je je mening of ideeën over je bank of werkgever op een verjaardagsfeestje, maar verliet de word of mouth meestal het feestgedruis niet. Tegenwoordig is dat anders. Iedereen is in staat op een ongekend snelle en laagdrempelige manier heel veel mensen te bereiken. Dat was vóór het internettijdperk toch wel anders, tenzij je toevallig minister-president of de paus was. Met de komst van web 2.0 is het internet meer dan een verzameling van online brochures van ondernemingen geworden en zijn internetgebruikers, zoals jij en ik, zich meer gaan mengen in allerlei zaken. Het internet is een communicatieplatform geworden. We creëren en delen informatie die wij waardevol achten. We participeren in netwerken en hebben intensiever onderlinge interactie via allerlei communicatie tools. De crowdsourcing-filosofie kwam begin 21e eeuw op gang en wordt ondermeer beschreven in het boek The Wisdom of Crowds van James Surowiecki. Crowdsourcing (crowdsourcen in het Nederlands) is een term die in 2006 voor het eerst is gebruikt door Jeff Howe en ontstond uit een samenvoeging van de termen outsourcing (uitbesteden) en crowd (menigte). Howe gebruikte de term crowdsourcing om aan te geven dat taken, die normaal worden uitgevoerd door een individu, ook kunnen worden


27

uitbesteed aan een grote groep mensen in de vorm van een online oproep. Howe stelt dat het grootste deel van de kennis en ideeën niet binnen de eigen organisatie te vinden zijn, hoe groot je R&D afdeling ook is. Crowdsourcing kan ingezet worden naast de bestaande manieren van werken. Het zal deze manieren niet vervangen, maar veranderen. Crowdsourcing gaat over het benutten van de kennis, ideeën en creativiteit die in de samenleving aanwezig zijn om problemen op te lossen. Het internet is hierbij vaak het medium waarop een vraag of probleem eenvoudig kenbaar kan worden gemaakt. Een zeer grote groep mensen krijgt hierdoor de mogelijkheid om een oplossing voor het probleem te geven. De achterliggende gedachte van crowdsourcing is dat er in deze grote groep minimaal één persoon is met een briljant idee of dé oplossing voor het probleem. De crowd kan gezamenlijk betere beslissingen nemen dan ieder individu in de crowd afzonderlijk. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat het vaak voorkomt dat het niet de materiedeskundigen zijn die met een oplossing voor het probleem komen, maar juist de mensen die kennis en ervaringen uit een ander vakgebied aanwenden. Vaak ontvangt de deelnemer een financiële of materiële beloning in ruil voor de eigendomsrechten van het idee. Op dit moment variëren de beloningen van niets tot 1.000.000 euro. Uit onderzoek blijkt dat 75% van de aandragers van oplossingen op voorhand al oplossingen hadden voor het aangedragen probleem. Het aantal bedrijven dat crowdsourcing op één of andere manier in de afgelopen tien jaar is gaan gebruiken, is flink toegenomen. Twee weken nadat de term crowdsourcing bekend werd, leverde een zoekopdracht op internet al 200.000 resultaten op. Ook het aantal markten/ branches en sectoren dat crowdsourcing toepast is

28CROWDSOURCING

in aantal flink toegenomen. Crowdsourcing initiatieven vinden we vrijwel overal terug. Een mooi voorbeeld hiervan is de acceptatie van het gebruik van crowdsourcing binnen de overheid in het kader van burgerparticipatie en betrokkenheid. Crowdsourcing gebeurt vaak ongemerkt. Door op een blog met een aantal mensen discussie te voeren, kunnen snel nieuwe inzichten ontstaan waarmee een product of dienst verbeterd kan worden. Blogs van consumentenorganisaties vormen goede voorbeelden van de wijze waarop de crowd snel discussie kan voeren en waar een fabrikant of producent bruikbare informatie ten behoeve van productverbetering kan krijgen. Bedrijven hebben dus veel aan crowdsourcing en voor hen bestaat alleen de waarheid van hun klanten. Het gebruik van crowdsourcing kan helpen om deze heel gemakkelijk te achterhalen. Voorbeelden worden verderop in het boek besproken. Anno 2010 zijn miljoenen mensen via LinkedIn, Twitter, Facebook, YouTube en Hyves met elkaar verbonden. We leven in een open en onbegrensde wereld van samenwerking, creativiteit en communicatie. Er vindt een machtsverschuiving plaats van bedrijven naar sociale netwerken. Doordat het vertrouwen in grote instellingen de afgelopen tijd is afgenomen, gaan consumenten en ondernemers steeds vaker af op de mening van anderen. Het internet helpt ze daarbij. In sociale netwerken is een kakofonie te horen aan meningen over van alles en nog wat.


29

30CROWDSOURCING

2.2 HET TOEPASSEN VAN CROWDSOURCING

Crowdsourcing projecten lijken sterk op open source projecten zoals Linux en Mozilla. Crowds worden bij de processen van organisaties betrokken. Crowdsourcing gaat uit van organisaties die uiteindelijk baat hebben bij de verbeteringen, ideeën of het werk van de community. De bijdragen kunnen beloond worden maar dit hoeft niet per se met geld te zijn. Wikipedia wordt vaak als een crowdsourcingproject gezien. De Nederlander Henk van Ess kwam in september 2010 met een minder commerciële definitie: “Crowdsourcing is het bundelen van kennis van bereidwillige experts die voor niets een probleem willen oplossen en het antwoord gratis willen delen met anderen.” Hoewel crowdsourcing niet noodzakelijk via het internet hoeft te gebeuren, is dit wel de meest gebruikte manier. Het is een ontwikkeling die voortvloeit uit de eerdere ontwikkeling van usergenerated content. Een vroeg voorbeeld van crowdsourcing is de door Zwarts & Jansma Architecten en kunstenaar Hans Muller in 1998 ontwikkelde tunnel met lichtkrant in Leidschendam. Iedereen kon via internet zijn eigen teksten publiceren, maar ook via een dynamische filter ongewenste woorden voor twee maanden blokkeren.

Afbeelding 2.1: Internettunnel Leidschendam (© Zwarts & Jansma)


31

Een ander voorbeeld is de schrijver Lev Manovich, die in 2008 het manuscript van zijn aanstaande boek Software Takes Command online zette, met als doel bruikbare kritieken te krijgen van het internetpubliek alvorens het boek definitief gedrukt zou worden. Microbloggingdiensten als Twitter worden ook als hulpmiddel gezien voor het oplossen van problemen middels crowdsourcing. Open source Ook het principe van open source is gebaseerd op crowdsourcing. Mensen werken samen aan een project door de bronmaterialen te delen. Veelal verwachten zij daarvoor geen beloning in de vorm van geld of middelen te ontvangen. Geheel belangenloos is het echter niet, want een goed eindresultaat is ook in het belang van de deelnemer die in het geval van open source software ontwikkeling ook vaak tegelijkertijd gebruiker is. Er is een aantal wegen te bewandelen als uw organisatie of onderneming gebruik wil maken van crowdsourcing: •

•

•

Het gebruik van intermediairs: Intermediairs zijn partijen die een platform ter beschikking stellen voor het uitzetten van vraagstukken. Bedrijven en organisaties kunnen hier hun probleem en of vraag plaatsen. Een Nederlandse crowdsourcing intermediair is RedesignMe. Pickwick heeft dit platform bijvoorbeeld gebruikt om een innovatieve manier te vinden om thee te zetten en te drinken. Eigen crowdsourcing platform: Verschillende bedrijven gebruiken crowdsourcing als aanvulling op hun R&D afdeling. Dell, Philips en Starbucks zijn een paar van de bedrijven die over een eigen platform beschikken en dat gebruiken om oplossingen of ideeën te verzamelen. Intern crowdsourcen: Grote bedrijven laten niet alleen

32CROWDSOURCING

derden een bijdrage leveren (mensen van buiten de eigen organisatie), maar gebruiken crowdsourcing ook om de eigen medewerkers mee te laten denken aan oplossingen van problemen en voor het verkrijgen van ideeën. IBM is één van de grote bedrijven die crowdsourcing op deze wijze inzet. Redenen voor deelname aan een crowd Er zijn verschillende redenen om deel te nemen aan een crowd: •

•

Deelnemers verwachten dat ze een fysieke beloning krijgen voor het geleverde werk. De beloning wordt ontvangen door een deel van de deelnemers, vaak degenen met het beste idee. Deze incentives worden ook wel excentrieke motivaties genoemd. Wanneer je excentrieke motivaties inzet, creëer je een korte maar intense betrokkenheid van de deelnemers. Een belangrijke incentive is het leveren van een maatschappelijke bijdrage. Uiteindelijk wil je met een grote groep mensen een langdurige samenwerking en betrokkenheid creëren om een oplossing voor een probleem te vinden. Voor de deelnemers zijn excentrieke incentives niet het belangrijkste motief om deel te nemen en gemotiveerd te raken. Het resultaat van crowdsourcing wordt gezien als een publiek goed waardoor mensen meer gemotiveerd worden om aan bij te dragen. Verder worden de deelnemers intrinsiek gemotiveerd door het plezier dat ze halen uit de discussie met gelijkgestemden en deels vanwege een gevoel van geborgenheid en altruïsme.

Beide redenen kunnen naast elkaar bestaan, maar de focus kan voor iedereen anders zijn.


33

34CROWDSOURCING

2.3 HET CROWDSOURCING PLATFORM

Een crowdsourcing platform is een virtuele ruimte waar vraagstellingen kenbaar worden gemaakt aan de leden van de community die daar een bijdrage kunnen leveren en samen kunnen komen. De beheerder van het platform faciliteert de communicatie tussen de deelnemers en de vrager of inbrenger van het probleem. De keuze voor het type platform wordt bepaald door een aantal afwegingen waar onder: • • •

De tijdsperiode waarbinnen een oplossing moet worden gevonden De beschikbare financiële middelen De complexiteit van het probleem: willen we alleen beoordelen of een oplossing goed of fout is, of willen we de inbreng vanuit meerdere invalshoeken kunnen beoordelen?

De uitkomst van de afweging vormt de basis voor een verdere keuze uit onderstaande mogelijkheden: •

•

•

Gebruik maken van een bestaand platform: dit heeft als voordeel dat snel en goedkoop begonnen kan worden met crowdsourcing. Bekende platforms zijn LinkedIn en Hyves. Een eenvoudig platform inrichten: er zijn verschillende bijna kant-en-klare sites die met een paar aanpassingen gebruikt kunnen worden als crowdsourcing-platform zoals Ning. Zelf ontwikkelen: tenslotte kan een bedrijf of instelling besluiten om zelf een platform ontwikkelen. Het grote voordeel hiervan is dat het platform vrijwel geheel in lijn met de huisstijl en de uitstraling van het bedrijf kan worden


•

35

gebouwd. Een eigen platform bouwen kost aanzienlijk meer tijd en geld. Het is niet ondenkbaar dat om praktische redenen voor een tussenvorm wordt gekozen waarbij samenwerking niet wordt uitgesloten.

Veel organisaties en ondernemingen die overwegen om met crowdsourcing aan de slag te gaan doen er verstandig aan om te beginnen met een bestaand of eenvoudig in te richten platform voordat er een eigen platform wordt ontwikkeld. Dit om te voorkomen dat er veel geld aan de ontwikkeling van een nieuw platform wordt besteed waar uiteindelijk niemand naar toe komt. De doelgroep is bijvoorbeeld ergens anders actief en door kopieergedrag alleen, trek je ze niet naar je platform. Door kleinschalig te beginnen met een kleine groep enthousiaste mensen op een bestaand of eenvoudig platform, wordt dit probleem voorkomen. Een eigen platform is duur en het voordeel van bestaande platforms en media is dat je daar ook weer gemakkelijk kunt weggaan. Potentiële deelnemers naar iets nieuws proberen toe te krijgen, is erg lastig. Het gaat er om waar je doelgroepen zitten. Zijn ze aanwezig op Twitter, dan word je daar actief. En anders vind je ze op vaksites of in andere communities. Fish where the fish are! Als je op Twitter actief bent en mensen reageren op je berichten en besluiten om je te gaan volgen, dan vinden ze je interessant. Daarmee is de eerste stap al gezet.

36CROWDSOURCING

Creatieve crowdsourcing Creatieve crowdsourcing krijgt voet in Nederland. Crowdsourcing intiatieven zoals Ontwerpen-voor-geld.nl en Boomerang Create presteren boven verwachting te midden van traditionele reclamebureaus. Sinds Ontwerpen-voor-geld.nl vorig jaar van start ging, hebben meer dan 7.000 ontwerpers zich ingeschreven. Beide platforms zijn slechts enkele van de vele online platforms voor creatieve crowdsourcing. Internationaal is de crowdsourcingmarkt nog het terrein van grote spelers als 99Designs en Crowdspring. Bij Boomerang Create denken ze aan internationale expansie, te beginnen in Groot Brittannië. Het platform is nu goed voor een omzet van zo’n 250.000 euro per jaar.


37

38CROWDSOURCING

2.4 CROWDSOURCING EN GROTE ORGANISATIES

Crowdsourcing is ook een instrument dat ingezet kan worden door grote organisaties die veel klanten bedienen. Waar focus groep sessies tientallen meningen op kunnen leveren, levert een crowdsourcing project makkelijk duizenden meningen op. Hier onder volgt een aantal voorbeelden van crowdsourcing in grote organisaties. KLM Bluelab is een crowdsourcing platform voor zakelijke klanten van KLM. In deze gemeenschap wordt het MKB aangesproken, een moeilijke doelgroep vanwege de diversiteit. Bedrijven met tussen de één en vijfhonderd werknemers vallen in deze categorie, waarbij directeuren vaak drukbezette mensen zijn. Echter, deze doelgroep is voor KLM zeer winstgevend aangezien ze vaak de list price voor hun vliegtickets betalen. Na onderzoek bleek dat de zakelijke doelgroep van KLM eigenlijk voor zeventig procent bestaat uit secretaresses en personal assistants die de vliegtickets bestellen.

Afbeelding 2.2: KLM Bluelab


39

Om de doelgroep aan te spreken heeft KLM een speciaal crowdsourcing platform laten ontwikkelen waarin een personage (Serge), dat binnen de doelgroep past, centraal staat. Het platform is nu 2,5 jaar live en heeft binnen het bedrijf een vaste plek en vrijf fulltime medewerkers. Inmiddels komen er volop nieuwe ideeën binnen via het platform. Serge wordt ook ingezet om klanten die goede ideeën hebben aangedragen te bedanken met een taart. Hierover wordt in de crowd gecommuniceerd en het zorgt voor een sterke binding van de doelgroep aan het merk KLM. Met het platform laat KLM zien dat ze haar goede klanten serieus neemt en hun mening waardeert. Colgate-Palmolive Colgate-Palmolive zocht al een hele tijd naar een manier waarop fluoride-poeder geïnjecteerd kon worden in een tube zonder dat het zich zou verspreiden in de lucht. Het bedrijf besloot de vraag uit te zetten via een crowdsourcing platform. Een student kwam met een ingenieuze oplossing en ontving hiervoor 25.000 dollar. De vraag is of zonder het crowdsourcen de R&D afdeling van Colgate-Palmolive überhaupt tot een oplossing was gekomen. Als dit al gelukt was, dan zou dat zeker meer hebben gekost dan 25.000 dollar. Pepsi Pepsi wil zich niet langer verbinden aan grote sterren en geen uitgebreide televisiereclames meer doen. Volgens Frank Cooper, senior vice president en chief consumer engagement officer bij Pepsi, wil het bedrijf zich niet langer gedragen als een groot merk. Hij realiseert dat dat lastig is, gezien het verleden van het merk. “Het (grote)merk verhaal gaat nu als volgt: gedraag je niet als een groot merk!” Dat is best lastig voor een bedrijf dat zich de afgelopen jaren heeft geassocieerd met grote namen als Michael Jackson en

40CROWDSOURCING

Britney Spears in hun hoogtij dagen. Daarbij investeerden ze veel geld in de traditionele media. Toch beweegt Pepsi zich langzaam weg van deze strategie, waarbij ze voor het eerst sinds jaren niet hebben geadverteerd tijdens de Super Bowl. De gedachte hierachter: “We willen een katalysator van cultuur zijn in plaats van ons gedragen als een groot merk die iets verkondigd. Dat gaat tegen alle systemen in die massa marketing mogelijk maakten!” Pepsi mikt op engagement. Het komt neer op één simpele term: relatie. Een pure transactionele situatie is geen relatie. Engagement is een open dialoog waarbij de consument communiceert met het merk. Met campagnes als Dewmocracy, waarbij crowdsourcing werd ingezet om de smaak en naam te kiezen van de nieuwste Mountain Dew, en de Pepsi Refresh Project, die de Super Bowl advertentie verving, vullen ze de nieuwe strategie in. Pepsi Refresh heeft tot nu toe vijf miljoen ideeën opgeleverd en twintig miljoen stemmen op. Teezir Teezir heeft zich gespecialiseerd in onder andere zoektechnologie voor het internet en helpt klanten met het vinden van bijvoorbeeld experts,

sentimenten,

video

en

andere

soorten

informatie.

Daarnaast ondersteunt het bedrijven op het gebied van online reputatiemanagement. “Wij hebben twee doelstellingen met onze activiteiten in de social media,” zegt algemeen directeur Victor van Tol. “Allereerst willen we ons positioneren als dé partij op het gebied van online reputatiemanagement tools. En als tweede willen we prospects binnenhalen die hopelijk converteren naar klanten.” Teezir maakt bij het werven enerzijds gebruik van traditionele methoden, zoals netwerken en acquisitie. Anderzijds is Van Tol aanwezig in social media, zowel passief als actief.


41

“We hebben bijvoorbeeld een eigen YouTube-kanaal, waardoor mensen ons weten te vinden. Maar we zijn ook lid van een aantal groepen op Linkedin, zoals marketinggroepen en online reputatiemanagementgroepen. Daar vertellen we over onze producten en plaatsen we kleine artikelen over prikkelende onderwerpen, waarbij we gebruik maken van onze technologie om bijvoorbeeld sentimenten te vinden en daarover te publiceren. Maar wat echt belangrijk is, is dat je als bedrijf regelmatig actief bent. Van Tol vindt het zelf erg leuk en interessant om met mensen te praten en hen te overtuigen van de kwaliteiten van Teezir. “Dat is de traditionele manier van werken. Op zich leuk, maar het kan toch nog lang duren, voordat iemand klant wordt. Bij een contact via de social media weet je al dat iemand echt geïnteresseerd is als hij je zelf benadert. We hebben een klant in de automotive die ons zelf heeft benaderd. Binnen een kwartier hadden we een afspraak en binnen een week een deal van enkele tienduizenden euro’s. We hebben er zelf niet veel aan hoeven doen. De eerste stappen waren reeds gezet, door de klant zelf.” Teezir is nu vooral in de social media actief met het product online reputatiemanagement. Maar het bedrijf heeft meer producten en diensten. Van Tol: “We willen nu ook andere tools onder de aandacht brengen, zoals bepaalde publishing oplossingen voor de uitgeverijsector. Het is de vraag of we hetzelfde succes hebben met een heel ander product. Daarnaast gaan we in de toekomst internationaal werken. Nu richten we ons alleen op Nederland, maar het is vrij eenvoudig ook in andere landen social CRM te gaan doen. Dat scheelt veel kosten. We hoeven geen salesorganisatie in het buitenland op te zetten en daar een accountmanager aan te stellen. Mochten we met social media greep krijgen op een markt, dan kunnen we er altijd nog fysiek naartoe gaan of gaan samenwerken met een

42CROWDSOURCING

partner ter plaatse.” Van Tol adviseert: “Misschien wel clichématig, maar bedenk eerst wat je met social CRM wilt bereiken. Wil je marketing of prospects? Welke doelgroep wil je aanspreken? Wij zijn begonnen met Hyves, maar we hadden vooraf kunnen bedenken dat het zinloos was daar aanwezig te zijn. Social CRM kost geen fortuin, maar het kost wel tijd. Je moet het herhaaldelijk doen, dus het kost wel inspanning. Na een jaar kunnen we nu wel zeggen dat het goed werkt, want wij zijn er erg succesvol mee geweest. We hebben ongeveer vijf grote klanten die we via de traditionele weg nooit zouden hebben gehad. En de omzet die we ermee halen, is een veelvoud van wat het ons gekost heeft.” Bron: IT Commercie


43

44CROWDSOURCING

2.5 HET CROWDSOURCING MODEL

Hoe kunnen we concreet met crowdsourcing aan de slag? Gelukkig hoeven we dat niet zelf te verzinnen, daar is onderzoek naar gedaan door onder andere Bas Kotterink van TNO. Naar aanleiding van zijn onderzoek heeft hij een eigen model ontworpen: het ICSE-model. Het model gaat uit van de kerngedachte dat het bij crowdsouring allemaal draait om het vinden van de beste oplossing. Nadat een community oplossingen heeft aangedragen, besluit de outsourcende instantie wat ‘de beste oplossing’ is, want met het resultaat moet zij immers weer verder. Crowdsourcing kan ook als doel hebben het verzamelen van meningen, maar een vraag om specifieke kennis of nieuwe ideeën levert een veel concreter en objectiever te beoordelen resultaat op. Met crowdsourcing kun je proberen bijzondere of lokale kennis te vinden als ontbrekend puzzelstuk, of een bron van creativiteit aanboren om nieuwe ideeën, benaderingswijzen of argumenten boven tafel te krijgen. De uitdaging is om het enorme potentieel dat de samenleving te bieden heeft in te zetten. ICSE-model Crowdsourcing biedt dus een mooie belofte. Maar: hoe pak je dat aan? Welke keuzen moeten gemaakt worden? Wat voor middelen ga je inzetten? Welke doelgroep ga je benaderen? Waar ga je ze om vragen? Hoe ga je dat inrichten? Om al deze vragen goed te kunnen beantwoorden moeten we het begrip crowdsourcing verder uitdiepen en de verschillende dimensies ervan kunnen benoemen. Het ICSE-model doet daar een aanzet voor. Het model beschrijft vier dimensies: •

Innovatiecyclus: Om te komen tot succesvolle innovaties


•

•

•

45

zijn niet alleen goede ideeën of ontwerpen nodig, maar die moeten vervolgens ook worden uitgewerkt, gemaakt en verspreid en aan de man worden gebracht. Expertise: De kennis of creativiteit die gezocht wordt, kan heel breed beschikbaar zijn, bij een specifieke professionele groep of heel specialistisch in niches. Schaal: De omvang van de groep die je aanboort is ook relevant: als je zoekt naar heel specifieke kennis, dan heb je een grotere kans die te vinden als je een grotere groep aanboort. Maar als kennis breed beschikbaar is, dan voldoet een kleine groep. Complexiteit: Gaat het om complexe problemen met veel belangen en oplossingsrichtingen, om een gemiddelde complexiteit (met meerdere oplossingen en partijen) of om enkelvoudige problemen waar één persoon ook mee aan de slag kan?

46CROWDSOURCING

2.6 HET CROWDSOURCING PROCES

Het proces van een crowdsourcing strategie omvat de volgende stappen: 1. Het proces begint wanneer een organisatie erkent dat er een probleem is en dat het probleem met behulp van crowdsourcing kan worden opgelost. 2. De organisatie benadert een exploitant van een crowdsouringsplatform (operator), welke vervolgens het probleem via een open vraag aan zijn communautaire leden deelt. 3. De leden binnen de crowd reiken oplossingen aan voor het probleem. 4. Aansluitend worden de oplossingen binnen de organisatie beoordeeld en wordt een selectie gemaakt van de beste oplossingen. 5. De bedenkers van deze oplossingen worden door de organisatie beloond en de rechten op intellectueel eigendom wordt overgedragen. Het aantal deelnemers in een crowd overstijgt het totaal aantal contacten dat zich in een netwerk van een bedrijf of partnernetwerken bevindt. Het probleem kan niet binnen het eigen netwerk worden opgelost en men is van mening dat een crowd oplossingen kan aandragen. Een crowd kan voor betere oplossingen zorgen dan de individuele netwerkleden. Hoe bepaal je de doelgroep in je community en wie vormen je crowd? Een community bestaat uit allerlei personen die een gezamenlijke visie of interesse delen. Om te weten wie de klanten zijn die je in


47

de community wil hebben, zal eerst onderzocht moeten worden wie ze zijn en wat ze belangrijk vinden. Een regelmatige sessie met klanten kan een goed hulpmiddel zijn om de klant te identificeren. Stel, je wil het merendeel van je klanten in een crowdsourcing community hebben, dan moet je weten hoe je die klanten daar krijgt. De sessies dragen bij aan inzichten in de verschillende typen mensen die onderdeel uitmaken van de community en daarmee welke onderwerpen ze belangrijk vinden. Op die manier kun je een matrix maken. Een dergelijke matrix vat samen welke soorten mensen er zijn, hoe ze gemotiveerd willen worden, welke rol ze spelen en bijvoorbeeld hoe ze beloond willen worden. Sommige klanten waarderen aandacht en een snelle reactie op hun inbreng meer dan enige vorm van beloning als deelname in de community. Van crowdsourcing naar crowdfunding De mogelijkheden van communities beperken zich niet tot het aandragen van oplossingen voor problemen of als bron van nieuwe ideeën. De crowd leent zich meer en meer voor andere dingen dan alleen een kennisbijdrage. De essentie van communities, is dat zij uit leden bestaan die iets met elkaar gemeen hebben. Ze delen de passie of interesse voor een bepaald idee of idealen. De kracht van de crowd zit in wat de leden bij elkaar brengt en de menselijke natuur. Mensen willen nu eenmaal delen en het gevoel hebben dat ze deel uit maken van een groep met dezelfde interesses. Zo zien we op blogs en fora groepen van mensen ontstaan die elkaar iets te vertellen hebben of wat willen delen. Niet zelden ontstaan spontante acties in groepen van mensen om iets te doen voor anderen. Dit kan een actie zijn in het kader van een hulpprogramma voor de derde wereld of het ondersteunen van de

48CROWDSOURCING

bouw van een nieuw schoolgebouw op vrijwillige basis. De mens wil nu eenmaal een bijdrage leveren aan iets waar ze achter staat. De bereidheid om te helpen en de kracht van de massa heeft ertoe geleid dat er nieuwe ontwikkeling ontstaan op het gebied van massafinanciering zoals peer to peer (P2P) lenen en crowdfunding. Peer to peer lenen De opkomst van communities heeft ertoe geleid dat nieuwe initiatieven zijn ontstaan om de kracht van de community in te zetten voor het introduceren van financieringsinstrumenten binnen de community. De vraag is of de essentie van crowdsourcing (dat vele handjes het werk lichter maken) ook van toepassing is voor financiële zaken? Eén van de instrumenten die hier een antwoord op geven is P2P lenen. Bij P2P lenen draait het om het faciliteren van leningen tussen particulieren. Hier kunnen leners en uitleners een geldtransactie uitvoeren zonder tussenkomst van de traditionele financiële instanties, zoals banken. Het internet heeft P2P lenen mogelijk gemaakt door het samenbrengen van leners en uitleners. Een doorsnee P2P overeenkomst omvat meerdere uitleners en één lener. Een uitlener leent op zijn beurt weer uit aan meerdere leners, zodat het eventuele risico op het niet terugbetalen verkleind wordt. In tegenstelling tot crowdsourcing, is er bij P2P lenen geen sprake van contact tussen de leners en uitleners; iedereen in anoniem. Wel is vaak omschreven waar de lener het geld voor nodig heeft, waardoor P2P lenen platforms toch een community gevoel wekken. Een voorbeeld van een P2P lenen site is Zopa. In Nederland was P2P lenen platform Boober actief. Crowdfunding Het concept van crowdsourcing is doorontwikkeld naar de markt van zakelijke financieringen onder de noemer crowdfunding. De kracht van de crowd blijkt ook mogelijkheden te bieden voor de


49

zakelijke markt. In het navolgende hoofdstuk wordt het begrip verder uitgewerkt. Crowdfunding at the George Washington University WASHINGTON D.C. November 3, 2010 - The Recording Academy (internationally known for the GRAMMY Awards) has partnered with RocketHub to organize and present an expert panel discussion on crowdfunding. This innovative event will empower musicians with the knowledge necessary to understand how to leverage their existing network of friends, family and fans for funds, awareness, and authentic feedback. RocketHub oprichter en CEO, Brian Meece betitelt het als “een nieuwe draai aan een bestaand concept: Beethoven + social media = crowdfunding voor moderne musici.” RocketHub oprichter en COO, Vladimir Vukicevic beschrijft deze gebeurtenis als een prachtige samenwerking tussen een organisatie die al meer dan 50 jaar artiesten helpt, The Recording Academy, en RocketHub, een opkomend platform dat artiesten de mogelijk biedt om aansluiting te zoeken bij hun fans en meer uit de relatie met hen te halen. RocketHub is een crowdfunding platform van creatievelingen, voor creatievelingen. Bron: Free Press Release

HOOFDSTUK 3 CROWDFUNDING

52CROWDFUNDING

3.1 CROWDFUNDING

Crowdsourcing heeft drie belangrijke uitkomsten: innovatie, inzicht en intimiteit. Met ideeën van de massa kom je tot innovatie. Ten tweede verkrijg je inzichten door met grote groepen mensen samen te werken. Je komt meer te weten over wat er leeft en hoe je bijvoorbeeld de marges kunt verhogen door producten of diensten beter aan te laten sluiten. Ten derde bouw je aan een intieme relatie door te laten zien dat de klant belangrijk voor je is, dat je bereid bent te luisteren naar de feedback (inbreng) en dat de klanten worden gewaardeerd. Crowdfunding is een spin-off van crowdsourcing. Het is een ontwikkeling die al snel door de creatieve sector werd geadopteerd. Op Wikipedia (zelf een crowdsourcing project), wordt de volgende definitie gegeven van crowdfunding: “Crowdfunding (sometimes called crowdfinancing or crowdsourced capital) describes the collective cooperation, attention and trust by people who network and pool their money and other resources together, usually via the internet, to support efforts initiated by other people or organizations. Crowdfunding occurs for any variety of purposes, from disaster relief to citizen journalism to artists seeking support from fans, to political campaigns, to funding a startup company or small business.” Wij richten ons in dit boek vooral op de laatste vorm: crowdfunding voor startende ondernemingen, maar veel van wat besproken wordt is algemeen geldend voor de gehele crowdfunding sector. Crowdfunding wint in rap tempo aan populariteit door de snelle groei van grote online communities en social media. De acceptatie


53

van online betaalsystemen als iDeal en PayPal is ook debet aan de sterke toename van het betalingsverkeer via internet. Voorbeelden van reeds bekende initiatieven zijn: SellaBand, Kickstarter, TenPages, voordekunst, CrowdAboutNow, KIVA en 1%Club. Door deze nieuwe manier van fondsenwerving of financiering is het steeds beter mogelijk geworden om kapitaal te verzamelen bij grote groepen mensen, ofwel online crowds. Een prachtig voorbeeld van crowdfunding is hoe Obama de gewone burger inschakelde voor de financiering van zijn verkiezingscampagne. Obama ontving via crowdfunding heel veel kleine bedragen van de ‘gewone burger’ en ging daarmee voorbij aan het idee dat alleen grote bedragen van bedrijven belangrijk zijn. Voor de burgers was crowdfunding een manier om steun te betuigen aan Obama en zich nog meer betrokken te voelen bij zijn campagne. Crowdfunding legt een directe relatie tussen iemand die geld nodig heeft en iemand die geld wil investeren of besteden. Het fundament van crowdfunding wordt gevormd door vertrouwen, betrokkenheid (van het publiek, bij een product of dienst) en voldoende massa. Crowdfunding neemt een plaats in binnen het Weconomics model. Weconomics is een nieuw organisatiemodel voor de zogenaamde community economie. Het Weconomics model is gebaseerd op profile - connect - collaborate netwerken (zoals LinkedIn) en Wikinomics principes. Op Weconomics gebaseerde communities zijn vaak gesloten domeinen waar toetreders en transacties geverifieerd worden, een toezichthouder functioneert en gelden via aparte rekeningen van derden lopen. Voor het succes is de grootte en betrokkenheid van de massa (crowd) van belang. Het fenomeen crowdfunding is niet nieuw. Het geven van geld aan goede doelen dateert uit de tijd voor Christus. En een overheid

54CROWDFUNDING

die belastingen heft voor de financiering van publieke diensten en goederen kan ook als een vorm van crowdfunding worden beschouwd. Voordat er crowdfunding platforms bestonden, waren er al artiesten in de weer om geld te verzamelen voor een nieuw album of een tour. Een bekend voorbeeld is de Britse rock groep Marillion. In 1997 wisten zij 60.000 dollar bij hun fans op te halen om een tour door de Verenigde staten mee te bekostigen. Het eerste crowdfunding platform voor dergelijke projecten was ArtistShare, waar artiesten aan fans een oproep tot financiële steun voor de opname van een nieuw album doen. Al snel volgden andere platforms als SellaBand, Kickstarter en KIVA. KIVA kan als één van de meest succesvolle crowdfunding platforms worden beschouwd. KIVA heeft al meer dan 180 miljoen dollar via de crowd weten in te zamelen ten behoeve van microfinanciering in ontwikkelingslanden. Basisvoorwaarden Er is sprake van crowdfunding, wanneer er sprake is van: • •

Er is een concreet project waar financiële middelen voor nodig zijn (het concept). Een groep van mensen (de crowd) is bereid om te investeren in het idee (investeringsbereidheid).

Het basisidee achter crowdfunding is dat gelden op vrijwillige basis ter beschikking wordt gesteld door de crowd. Dit houdt in dat zij willen bijdragen in de ontwikkeling en exploitatie van een product door een financiële bijdrage te leveren. Dit gedachtegoed sluit aan op de benadering dat crowdfunding een subset vormt van crowdsouring.


55

Voorbeelden van sectoren waar crowdfunding meer voet aan de grond krijgt: de creatieve sector (specifiek: boeken, muziek, film en mode), goede doelen en de markt voor investeringen in ondernemingen.

56CROWDFUNDING

3.2 HET CROWDFUNDING MODEL

Het crowdfunding model is gebaseerd op de aanname dat de crowd weet waar ze in moet investeren. De crowd bepaalt! De crowd kan bestaan uit allerlei partijen: institutionele investeerders, particuliere investeerders, vrienden, familieleden en andere geïnteresseerden. Een investering kan in de vorm van een donatie (zonder winstverwachting) en als “echte” investering worden gezien (met een winstverwachting). In het crowdfunding model krijgt de ondernemer de mogelijkheid om direct potentiële investeerders aan te spreken en te werven voor zijn project. Het crowdfunding proces: 1. Het proces begint wanneer een concreet project bedacht wordt, waarvoor een externe financieringsbehoefte bestaat. 2. De ondernemer benadert een crowdfunding platform met zijn project en het platform bepaalt of het project op het platform geplaatst wordt. 3. Nadat het project online geplaatst is, start de ondernemer met een crowdfunding campagne, waarin hij vanuit zijn bestaande netwerk start met het zoeken naar investeerders. Na een ‘eerste ronde’ van investeringen vanuit het eigen netwerk is het tijd voor een tweede ronde, waarin op creatieve wijze het verhaal van de ondernemer verspreid wordt. 4. Na een vooraf vastgestelde looptijd, moet de benodigde investering opgehaald zijn en keert het platform de investering uit aan de ondernemer. 5. De ondernemer gaat aan de slag met de investering en houdt investeerders op de hoogte van de vorderingen.


57

Eventueel kan de ondernemer de investeerders inzetten voor advies en promotie. 6. Na een vaste looptijd, betaalt de ondernemer de investering inclusief rendement terug aan de investeerders. Passie en niet-financiële beloningen zijn belangrijke argumenten om te investeren.

HOOFDSTUK 4 CROWDFUNDING IN DE PRAKTIJK

60

CROWDFUNDING IN DE PRAKTIJK

4.1 PLATFORMS VOOR CREATIEVE PROJECTEN

Het grootste deel van de crowdfunding platforms richt zich op de creatieve sector. Creatieve en culturele projecten kunnen een groot publiek aanspreken en zijn daarom erg geschikt voor crowdfunding. Kickstarter Kickstarter is het meeste succesvolle crowdfunding platform voor creatieve projecten. In tegenstelling tot veel andere crowdfunding platforms is Kickstarter internationaal georiënteerd en kan iedereen over heel de wereld een project inzenden om op het platform plaatsen. Kickstarter selecteert de projecten op kwaliteit en geschiktheid. Een voorbeeld van een erg succesvol project op Kickstarter, is TikTok + LunaTik Multi-Touch Watch Kits. Het project haalde een recordbedrag van 950.000 dollar op voor de financiering van de productie van twee kits om van je iPod Nano een horloge te maken. Investeerders krijgen bij een bepaalde investering een beloning. Bij 25 dollar krijg je bijvoorbeeld een horloge kit toegestuurd als de fabricage eenmaal loopt. Het model achter Kickstart wordt ook wel vergeleken met het pre-order model, waarbij eerst het animo getest wordt voordat een product daadwerkelijk op de markt komt. Kickstarter is één van de weinige platforms waar een project meer geld op kan halen dan 100% van het financieringsdoel. Via Kickstarter is inmiddels meer dan 20 miljoen dollar gecrowdfund. SellaBand SellaBand was één van de eerste crowdfunding platforms en is opgericht in Nederland. Via SellaBand kan elke artiest financiering verzamelen voor de opname van een nieuw album. Artiesten plaatsen een aantal samples online en proberen hun fans te


61

overtuigen om te investeren. Net als bij Kickstarter krijgen de investeerders een product terug; in dit geval een CD. Als je meer investeert, krijg je ook meer: bij 10 euro krijg je bijvoorbeeld een CD, bij 50 euro een CD met handtekening en bij 250 euro een meet & greet met de artiest. SellaBand ging in februari 2010 failliet. De oorzaak van het faillissement lag in het gebrek aan focus van de onderneming; SellaBand hield de productie, distributie en promotie van CD’s in eigen handen en kon met een beperkt budget niet concurreren met de grote gevestigde platenmaatschappijen. Een paar dagen na het faillissement was SellaBand al weer overgekocht door een nieuwe investeerder die heilig gelooft in het concept. Via SellaBand is inmiddels zo’n 4 miljoen dollar gecrowdfund. TenPages TenPages is een website waar leden aandelen kunnen kopen in manuscripten van debuterende schrijvers. Het idee achter de site is relatief eenvoudig: een schrijver plaatst 10 pagina’s (vandaar de naam) van zijn manuscript op de website, waarmee hij de lezer probeert te overtuigen om te investeren. Het publiek fungeert als de literaire agent en daardoor hoeven auteurs niet langer bij tal van uitgevers langs. De kwaliteit wordt verder geborgd doordat de lezer zich als aandeelhouder van begin tot eind betrokken voelt bij het ontstaan van een nieuw boek. Is de interesse van de lezer gewekt, dan kan deze vervolgens aandelen voor 5 euro per stuk kopen. Als het lukt om binnen een periode van vier maanden 2.000 aandelen te verkopen, dan wordt het manuscript met medewerking van TenPages uitgegeven door een bekende uitgeverij, en verloopt de verkoop via de traditionele boekhandel. Om te borgen dat echt sprake is van marktwerking, is door TenPages besloten om naast het minimumcriterium van 2.000 aandelen, een extra criterium te hanteren: er moeten minimaal 100 verschillende aandeelhouders zijn voordat er tot publicatie kan worden overgegaan. Hierdoor

62


wordt voorkomen dat alle aandelen door een kleine groep mensen (bijvoorbeeld vrienden of familie) worden opgekocht. Sinds februari 2010 staan er ruim 700 manuscripten op TenPages en zijn er al 16 boeken gefinancierd. Onlangs is TenPages voor zijn disruptieve innovatie in de uitgeverssector beloond met de Accenture Innovation Award. voordekunst Het Amsterdams Fonds voor de Kunst heeft een crowdfunding platform gelanceerd, waar particulieren, overheden en bedrijven in kunstprojecten kunnen investeren. Kunstenaars kunnen hun projecten aanprijzen op de website, waarna belangstellenden geld kunnen investeren om het project financieel te steunen. Om het geheel te stimuleren worden de initiatieven ook vanuit het fonds financieel gesteund, maar het merendeel van het beoogde bedrag zal bij de crowd moeten worden opgehaald. Donateurs krijgen een beloning als tegenprestatie voor hun donatie. Alle disciplines binnen de kunst en cultuur sector kunnen zich aanmelden. Het fonds filtert de aangeboden projecten door een toets op kwaliteit, om zo het niveau te waarborgen. Een andere eis is dat het projecten een relatie moeten hebben met de stad Amsterdam.


63

64


4.2 HET NIEUWE INVESTEREN

Naast de creatieve sector, is ook algemene bedrijfsfinanciering mogelijk via crowdfunding. Crowdfunding kan voor bedrijven een nieuw financieringsmodel zijn waarbij een grote groep investeerders bij een onderneming betrokken wordt. CrowdAboutNow CrowdAboutNow is het Nederlandse crowdfunding platform voor ondernemers en investeerders. Via CrowdAboutNow kunnen ondernemers hun onderneming financieren. Iedere bezoeker van de site kan vanaf 10 euro in ondernemingen investeren, zodat het voor ondernemers mogelijk wordt hun onderneming te starten. Waar een startende ondernemer zich vaak in allerlei bochten moet wringen om financiering en kennis te verkrijgen, kan hij nu via een online platform financiering van sympathisanten krijgen. CrowdAboutNow is volledig onafhankelijk en is er voor de ondernemers én investeerders. Het platform draagt zorg voor een correcte afhandeling van het crowdfunding proces, zodat er geen misverstanden kunnen ontstaan tussen ondernemers en investeerders. Seeds ABN Amro is onder de noemer Seeds een onderzoek gestart naar de potentie van crowdfunding. ABN Amro is het onderzoek gestart omdat het zag dat het lastig is om een investering tussen de 30.000 en 150.000 euro te vinden. Onder de 30.000 euro kan een ondernemer terecht bij zijn persoonlijke kring van familie en vrienden en boven de 150.000 euro zijn professionele partijen geïnteresseerd. Het feit dat ABN Amro een onderzoek gestart is naar het fenomeen crowdfunding toont de enorme potentie aan.


65

Independent Barista Onder de naam Independent Barista biedt Wilco barista trainingen, koffieworkshops en kwaliteitskoffie op locatie aan. Koffie is voor Wilco een product waarmee mensen bij elkaar gebracht worden. Wilco is één van de eerste ondernemers die in Nederland via crowdfunding startkapitaal bij elkaar zocht. Wilco heeft de investering in zijn onderneming Independent Barista ingezet voor de aanschaf van een espresso machine en koffie molen. “Met deze apparatuur ga ik de komende jaren zoveel mogelijk mensen blij maken met echt goede koffie!”, aldus Wilco. Naast de investering, heeft crowdfunding voor Wilco ook interessante zakelijke contacten opgeleverd voor toekomstige samenwerkingen en voor de afname van zijn diensten.

66


4.3 ONDERNEMINGEN DIE ZELF CROWDFUNDEN

Als onderneming kan je terecht op crowdfunding platforms voor investeringen in ondernemingen, maar je kunt natuurlijk ook een eigen campagne organiseren. Hotel Chocolat Hotel Chocolat, een Britse retailer met meer dan 40 vestigingen in Groot Brittannië, zet crowdfunding in om expansie naar andere delen van de wereld te financieren en voor de aankoop van plantages. Klanten van Hotel Chocolat kunnen investeren door chocolate bonds te kopen voor een bedrag van 2.000 of 4.000 pond. Een bijzonder aspect aan deze samenwerking met de klanten, is dat het dividend op de chocolate bonds niet in geld maar in chocolade wordt uitgekeerd. Afhankelijk van de investering ontvangt de investeerder 6 of 13 boxen chocolade.

Afbeelding 4.1: Een chocolate bond van Hotel Chocolat

Hotel Chocolat wil in totaal 5 miljoen pond ophalen uit haar kring van 100.000 trouwe klanten die lid zijn van de zogenaamde Tasting Club.


67

Trampoline Systems Trampoline Systems is een Britse software leverancier. Met SONAR CRM helpt het bedrijf haar klanten om alle contacten die individuele medewerkers intern en extern onderhouden, inzichtelijk te maken. In 2009 werd Trampoline ‘s werelds eerste technologiebedrijf dat met behulp van crowdfunding het eigen vermogen wist te verhogen. Het bedrijf kondigde aan om 1 miljoen pond, verspreid over vier rondes, op te halen middels crowdfunding. De eerste ronde van 260.000 pond werd voltooid in oktober 2009 en een tweede ronde van 350.000 pond werd geopend in augustus 2010. Om alles mogelijk te maken, heeft Trampoline nauw samengewerkt met een team van juridisch adviseurs. Zij hebben ervoor gezorgd dat het crowdfunding proces voldeed aan de FSA (Financial Services Authority) regelgeving voor bedrijfsfinanciering. Rotterdam Basketball Rotterdam Basketbal zet crowdfunding in op hun zoektocht naar een nieuwe sponsor. Hierbij maken ze gebruik van de nieuwe digitale wegen. Via de website Yournameinthegame.nl zoeken naar 5.000 shirtsponsors, die voor €19,99 een plek kunnen bemachtigen op het t-shirt of de broek van de basketbalploeg. Het is ook echt de bedoeling dat Rotterdam Basketbal komend seizoen in dit shirt gaat spelen. Dit bijzondere initiatief heeft een hoop reacties uit de basketbalwereld opgeleverd. Voor nog geen twee tientjes is het voor vrijwel iedereen mogelijk mee te doen. Bijna alles mag er op: foto’s van de hond, tekeningen, familieportretten. Bedrijven kunnen er hun logo op plaatsen. Er kunnen diverse plekken naast elkaar worden gekocht. Het idee voor dit unieke project komt van een speler uit het team van Rotterdam Basketbal. Inmiddels hebben ze 30 plekken weten te verkopen. Bron: Dutch Cowboys

68


4.4 ONTWIKKELINGSSAMENWERKING

Ook in de ontwikkelingssamenwerking sector is crowdfunding een nieuwe vorm van financieren die erg goed lijkt aan te slaan. KIVA Een goed voorbeeld van crowdfunding op het gebied van ontwikkelingssamenwerking is KIVA. KIVA is een organisatie die sinds 1995 ondernemers in ontwikkelingslanden aan leningen (microfinanciering) helpt. Meer dan 500.000 gebruikers hebben gezamenlijk ruim 180 miljoen dollar uitgeleend aan lokale ondernemers in ontwikkelingslanden. Als investeerder kan je via KIVA direct investeren in een project dat jou aanspreekt. Over het algemeen wordt een lening van 1.000 dollar door 20 of 30 geïnteresseerden bij elkaar gebracht. 1%Club De 1%Club richt zich net als KIVA op ontwikkelingssamenwerking, maar richt zich vooral op Nederlandse investeerders. “Als iedereen 1% van zijn of haar tijd, kennis en inkomen inzet, kunnen we armoede structureel oplossen”. Met deze gedachte is de 1%Club opgericht. Jimmy Jaap en Daan waren in het arme Nicaragua om daar te filmen. Ze ontmoetten er Jimmy, de barman van het hostel, die hun vertelde over zijn droom toeristen rond te leiden. Maar het geld had hij er niet voor. Inspirerend Jaap en zijn collega maakten filmpjes over Jimmy en zetten ze op Youtube.com. De eerste donatie van 100 dollar uit Amerika kwam al snel binnen. “De donateur vond het een inspirerend verhaal”, zegt Jaap.


69

“Mensen kunnen door onze filmpjes ook zien hoe het Jimmy vergaat.” Al snel zetten Jaap en Daan de oproep om geld te doneren voor Jimmy op de site van 1%Club, een marktplaats voor kleine ontwikkelingsprojecten van maximaal 5.000 euro. “Mensen kunnen geld geven via de site, maar ook kennis en tijd. Als bijvoorbeeld iemand heel goed is in het maken van websites of boekhouden zou hij op die manier kunnen helpen”, zegt Niels Jansen van 1procentclub.nl. Voordat de ontwikkelingsprojecten online gaan, worden ze eerst door de 1%Club gescreend en vervolgens gecoacht. De mensen achter het ontwikkelingsproject moeten verplicht minimaal één keer in de maand via de site de donateurs informeren hoe het verloopt met het project. Jansen raadt aan vooral ook filmpjes te gebruiken. Rijbewijs Van het geld dat binnenkomt is 1% voor 1%Club, om hiermee de site in de lucht te kunnen houden. In totaal is er voor Jimmy nu, tezamen met de donaties die via Youtube.com zijn binnengekomen, 3.400 euro opgehaald. Jimmy haalde van het geld zijn rijbewijs en studeerde toerisme in Managua, de hoofdstad van Nicaragua. Hij heeft een kantoorruimte met computer en inmiddels huurt hij een jeep waarmee hij toeristen kan rondleiden. “Hij is nu bijna een jaar bezig. Zijn rondleidingen zijn speciaal omdat hij niet alleen standaard bezienswaardigheden, zoals bij de grote touroperators, afgaat. Hij brengt de toerist ook naar de lokale boerengemeenschap”, zegt Jaap. “Het is ongelooflijk hoe snel geld via crowdfunding kan binnenkomen. Toen we geld in wilden zamelen voor het project, hadden we via de 1%Club in negentien uur 760 euro bij elkaar. Ik ging naar bed en de volgende dag was het bedrag al bijeen. Heel bijzonder allemaal. Allemaal mensen die een klein beetje geld hebben gegeven.” Bron: Telegraaf

70


4.5 HOE CROWDFUND IK MIJN ONDERNEMING?

Om te bepalen of een initiatief kans van slagen heeft op een crowdfunding platform, kan een ondernemer de volgende stappen doorlopen: 1. Selectie: Toets de haalbaarheid van je idee op een aantal “sleutel” factoren. Stel vragen als: is het idee of project innovatief en creatief genoeg om een crowd aan te trekken? Is de mate van duurzaamheid voldoende groot (vanuit financieel oogpunt)? 2. Social media: Bepaal welke social media het meest geschikt zijn om aandacht te genereren voor jouw project. Onderzoek wie je doelgroep is en hoe je er mee in contact komt. Formuleer een social media strategie en zorg dat je netwerk sterk genoeg is, voordat je van start gaat. Voorbeeld keuze social media: Eat your Serial Eat your serial is een site die schrijvers en lezers bij elkaar probeert te brengen. Om de site onder de aandacht te brengen van de crowd, worden de publicaties van schrijvers in series ter beschikking gesteld. Een speciale social media campagne, met als doel het initiatief onder de aandacht te brengen van de doelgroep, heeft volgens de oprichters van de site het verschil gemaakt. Facebook, maar ook Twitter, gevolgd door interactie met de doelgroep via een blog, zijn ingezet ter voorbereiding van de campagne. Op het moment van de campagne was er nog geen sprake van een compleet product, maar was de strategie bedoeld om vroegtijdig buzz te creëren en relaties met mogelijke investeerders en schrijvers op te bouwen. De social media platforms zijn ingezet ter voorbereiding op hun fondsenwervingscampagne. Voor een succesvolle strategie geldt het volgende: bepaal duidelijke en heldere doelen, personaliseer je


71

campagne zoveel als mogelijk, en probeer de bezoekers te binden aan je site. Bouw aan een community!

3. Key supporters: Probeer zoveel mogelijk ambassadeurs, hubs en connectors te vinden. Je crowdfunding campagne moet zich als een olievlek verspreiden door je eigen netwerk en daarbuiten. 4. Vertrouwen: Nadat de eerste investeerders gevonden zijn, heb je aangetoond dat er vertrouwen is in jouw onderneming; nu is het tijd om op te schalen. Zet alle middelen in om jouw verhaal te verspreiden en ga op zoek naar investeerders buiten je bestaande netwerk. 5. Feedback: Onderhoud contact met de community. Rapporteer over de voortgang en de realisatie van de beoogde doelstellingen aan de crowd. Het is niet noodzakelijk om de stappen sequentieel te doorlopen. Uiteraard kunnen bepaalde stappen niet genomen worden als voorgaande stappen niet zijn doorlopen.

HOOFDSTUK 5 HET SUCCES VAN CROWDFUNDING

74

HET SUCCES VAN CROWDFUNDING

5.1 HET FINANCIERINGSLANDSCHAP

Veel ideeën en projecten zijn gedoemd om te mislukken doordat het benodigde kapitaal om verscheidene redenen niet wordt verkregen. Voor investeringsbedragen tussen ongeveer 10.000 en 150.000 euro is het lastig om financiering te verkrijgen. Kleine investeringen zijn vaak te vergaren binnen het eigen netwerk van een ondernemer, terwijl grote investeringen vaak door professionele partijen zoals participatiebedrijven gedaan worden. Banken Ondernemingen worden vaker dan de afgelopen jaren (mede door de kredietcrisis) gedwongen om op zoek te gaan naar alternatieve financieringsvormen. Door aanhoudende hervormingen in de financiële sector, zijn banken minder makkelijk geneigd om financieringen te verstrekken aan ondernemingen. Tel daar een aangescherpt risicobeleid bij op, en de slotsom is dat de meeste startende ondernemingen problemen ondervinden bij de financiering. Banken stellen bij het beoordelen van ondernemingsplannen twee simpele en belangrijke vragen: 1. Kan de onderneming de lening terugbetalen? 2. Is er voldoende onderpand als terugbetalen niet lukt? Investeerders Andere financieringsvormen die aangesproken kunnen worden, zijn onder andere informal investors en venture capitalists (VC’s). Echter, start-ups komen vaak niet in aanmerking voor deze vormen van financiering omdat de benodigde financiering vaak weer te klein is voor deze partijen.


75

De kracht en omvang van een crowd overstijgt progressief de mogelijkheid tot funding door een informal investor of venture capitalist. We zien dan ook een duidelijke verschuiving van de vraag naar middelen, door start-ups, ontstaan van deze financieringsvormen richting crowdfunding. Als belangrijkste oorzaken hiervoor, kunnen genoemd worden: 1. Veel grote investeerders verlaten de markt voor starters en richten zich meer op ondernemingen in een andere fase. 2. De beperkingen en voorwaarden voor deelname door een informal investor of venture capitalist, vormen enorme drempels voor starters. Daarbij komt nog dat de beperkingen en de voorwaarden onderhevig zijn aan macro-economische ontwikkelingen en daardoor een dynamisch karakter vertonen. 3. Informal investors en met name venture capitalists hanteren bij de keuze van hun investering een aantal historisch ontwikkelde regels. Zo investeren zij bij voorkeur in bepaalde branches. Door geringe participaties in bedrijven beperken zij hun risico’s en zijn ze bij de selectie van toekomstige participaties wantrouwig van aard. Dit komt mede doordat de selectieprocessen niet volwassen genoeg zijn en door het ontbreken van intelligente methoden voor een goede selectie. 4. Crowdfunding platforms bieden een groot aantal bijkomende voordelen die in de volgende paragraaf opgesomd worden. Overheid Om bedrijven van risico dragend kapitaal te voorzien, is door de overheid in samenwerking met banken en participatiemaatschappijen een aantal stimuleringsmaatregelingen

76


ingesteld. Op regionaal niveau bieden ontwikkelings- en investeringsmaatschappijen en andere participatiemaatschappijen financieringsfaciliteiten. Deze regelingen voorzien echter niet altijd in de behoefte aan financiering van start-ups. Crowdfunding platforms kunnen de gaten vullen om het systeem aan te vullen naar de werkelijke behoeften van ondernemers. De volgende afbeelding geeft een overzicht van beschikbare financieringsvormen en laat zien hoe crowdfunding hier een aanvulling op is.

Afbeelding 5.1: Kapitaal behoeften en fasen in een onderneming


77

78


5.2 WAAROM WERKT CROWDFUNDING?

Er is een groot aantal redenen te bedenken waarom crowdfunding door de crowd geaccepteerd wordt en attractief lijkt te zijn voor ondernemers. Een overzicht van redenen die gebruikt kunnen worden: •

•

•

•

•

•

Ondernemers krijgen door middel van financiering door crowdfunding een onderneming van de grond. Investeerders krijgen iets terug voor het feit dat zij hier aan bijdragen. Wat de investeerders precies terugkrijgen verschilt per platform en project. Ondernemers kunnen hun bestaande netwerk van familie, vrienden en kennissen inzetten voor de financiering van hun onderneming. Een crowdfunding platform formaliseert het financieringsverzoek dat aan hen voorgelegd kan worden. Als een ondernemer al klanten heeft die betrokken zijn bij het reilen en zeilen van de onderneming, dan biedt crowdfunding een mooi handvat voor klanten om nog meer betrokken te raken bij de onderneming en er zelfs een steentje aan bij te dragen. Sociale netwerken zijn door de ontwikkelen van het internet heel snel en effeciënt in te zetten. Verhalen verspreiden zich als een lopend vuurtje, van netwerk naar netwerk. Dit wordt ook wel het virale aspect van social media genoemd. Een tweede efficiëntieslag zijn de steeds lager wordende kosten voor financiële transacties, die het voor een individu mogelijk maken om vanaf een klein bedrag te investeren in een crowdfunding project. Een derde en laatste efficiëntieslag heeft te maken met de standardisatie van contracten: op een crowdfunding


•

•

•

•

•

•

79

platform hoort bij elke onderneming een zelfde soort overeenkomst. Omdat de basis van alle overeenkomsten tussen ondernemer en investeerders hetzelfde is, maakt een crowdfunding platform de juridische kosten per overeenkomst extreem laag. Crowdfunding springt in het gat tussen investeringen vanuit het eigen netwerk van een ondernemer (friends, family en fans) en informele investeerders (business angels). Door in dit gat te springen, is crowdfunding een springplank voor ondernemers. Terwijl informele en formele investeerders ten tijde van de crisis wegkropen naar grote en veilige investeringen, hadden ondernemers op hun beurt steeds minder geld nodig. Via crowdfunding is het heel goed mogelijk om kleinere bedragen op te halen. Een crowdfunding platform is, zoals de naam al zegt, een platform. Een platform kan een onderneming veel zichtbaarheid geven en dat is niet alleen mooi als je een investering zoekt, maar ook als je klanten en partners zoekt. De kans is groot dat investeerders bereid zijn een inhoudelijke bijdrage te leveren aan het succes van de onderneming. In de eerste plaats omdat zij misschien niet om de winst deelnemen (maar om de betrokkenheid), maar ook als een investeerder vooral winst wil maken kan het lonen om inhoudelijk bij te dragen aan de onderneming. Naast het doen van een inhoudelijke bijdrage, zijn betrokken investeerders veelal bereid om de onderneming te vertegenwoordigen en het verhaal in eigen kring te verspreiden. Dit betekent gratis promotie. Een startende onderneming bevindt zich vaak nog in de proof of concept fase, waarin nog niet helemaal duidelijk is wie de klant is, wat de klant van het product vindt en wat

80


•

•

de potentie van het product is. Crowdfunding is een heel sterk selectiemechanisme: een grote groep mensen geeft aan dat zij geloven in een onderneming en zetten er zelfs geld op in. Daarnaast kan het interessant zijn om met de investeerders van gedachten te wisselen over het fine-tunen van de propositie van de onderneming richten klanten. Informele en formele investeerders en zeker banken, wegen heel conservatief het risico af van een investering. Als een onderneming in staat is om een crowd te overtuigen, dan is dat een heel sterk signaal richting grotere investeerders en dat kan handig zijn voor een volgende stap in de financieringsronden van de onderneming. Het risico van investeren via crowdfunding is niet groot: als jij 100 euro investeert in een onderneming die 10.000 euro zoekt, dan ben je dat geld pas kwijt als de andere 9.900 euro door andere investeerders bij elkaar gebracht is. Als dat lukt, dan hebben ongeveer 100 investeerders de afweging gemaakt of de investering slim is. Bij crowdfunding profiteren investeerders dus van elkaars selectie.


81

82


5.3 EEN SUCCESVOL CROWDFUNDING PLATFORM

Voor het succesvol exploreren van een crowdfunding platform zijn een paar bijzondere voorwaarden van belang. Crowdfunding is een disruptief financieringsmodel en vraagt echt om een paradigma verschuiving. De verschuiving heeft te maken met de machtsverschuiving van grote instellingen naar de massa. De massa bepaalt welke ondernemingen of projecten gefinancierd worden en daarmee indirect welke producten en diensten er op de markt komen. Crowdfunding stimuleert democratisering van de economie. Een aantal voorwaarden die van belang zijn voor een crowdfunding platform: •

•

•

•

Openheid: Wees transparant richting de investeerders en ondernemers in je eigen business model, de kostenstructuur en in de verdere ontwikkeling van het platform. De gebruikers van een crowdfunding platform geloven in cocreatie en open innovatie en zijn dus erg gecharmeerd als het crowdfunding platform zelf ook open is voor input. Crowdsourcing: Crowdfunding is een vorm van crowdsourcing. Zorg dat investeerders en ondernemers meer kunnen delen dan alleen een financiële transactie. Uit interactie tussen deze partijen kan veel meer waarde ontstaan. Tools: Crowdfunding is een tool voor een onderneming die op zoek is naar financiering. Door vanuit deze gedachte te kijken naar andere behoeften van een onderneming en hoe een crowdfunding platform daar op in kan haken en op aan kun vullen, kan nog meer waarde toegevoegd worden. Community: Een ondernemer gaat eerst en vooral in


•

83

zijn eigen netwerk op zoek naar investeerders. Als een crowdfunding platform zelf ook een community van investeerders beheert, voegt dat veel waarde toe. Juridisch: Het spreekt voor zich dat een platform op juridisch vlak geen fouten mag bevatten. Toch is het zo dat een groot deel van de crowdfunding platforms niet voldoen aan bestaande wetgeving (die geen duidelijke ruimte biedt aan dit nieuwe financieringsmodel).

Natuurlijk zijn er nog veel meer voorwaarden te bedenken en verschillen de voorwaarden ook per sector en niche.

84


5.4 HORDES VOOR CROWDFUNDING

De ontwikkeling op het gebied van de social media en innovaties en adoptie van online betalen, zijn belangrijke factoren die crowdfunding mogelijk maken. Technologisch gezien zijn we er klaar voor, maar er zijn nog twee belangrijke hordes te nemen voordat crowdfunding echt een succes is: •

•

Acceptatie door de massa: Crowdfunding werkt als er sprake is van een crowd. Innovaties trekken niet van het ene op het andere moment een massa aan. De acceptatie van crowdfunding door de massa zal de volle potentie van crowdfunding aantonen. Tot die tijd zal crowdfunding werken voor projecten die via de media de massa bereiken en voor projecten van ondernemers met een groot netwerk. Voor crowdfunding platforms ligt hier een taak om crowdfunding algemeen bekend te maken bij de massa en op het eigen platform een community op te bouwen. Regelgeving: De realiteit loopt vooruit op de wetgeving; terwijl crowdfunding zich steeds verder ontwikkelt en uitgroeit tot een alternatief financieringsmodel, is er in weten regelgeving nog geen woord te vinden over crowdfunding. Het aanbod aan nieuwe financieringsvormen wordt nauwgezet gemonitord door de AFM (Autoriteit Financiële Markten) en de DNB (De Nederlandsche Bank). Deze autoriteiten zijn momenteel niet voldoende in staat om volgens duidelijke regelgeving te handhaven. Er is dus enorm behoefte aan het opstellen van regels voor crowdfunding en aanverwante vormen van financiering.

Het nemen van deze hordes is slechts een kwestie van tijd.


85

HOOFDSTUK 6 DE TOEKOMST VAN FINANCIERING

88

DE TOEKOMST VAN FINANCIERING

6.1 FINANCIERINGSVORMEN

Voor ondernemers zijn verschillende financiële instrumenten beschikbaar. Naast de mogelijkheden die de traditionele financiële instanties aanbieden zijn er ook andere manieren om aan middelen te komen. Crowdfunding is een alternatief voor start-ups die op zoek zijn naar financiering. In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van andere financieringsvormen. De meest bekende financiële instrumenten zijn: • • • • • • • • •

Bancaire leningen Borgstellingsregelingen Startersregelingen Investeringen van venture capitalists (durfkapitaal) Investeringen van informal investors (durfkapitaal) Business incubators Ondernemingsfondsen Subsidies van de staat Privé vermogen

Bancaire leningen Om te ondernemen is kapitaal nodig. Of dat nu aandelenvermogen of vreemd vermogen is: het wordt alleen verstrekt wanneer banken en investeerders vertrouwen hebben in de toekomst van een onderneming. Door de economische crisis hebben bedrijven zoveel zware klappen opgevangen dat banken een lening al snel als risicovol zien. Terecht waarschijnlijk, want de kans dat bedrijven terugbetalen is simpelweg kleiner. Ondernemers die hier rekening mee houden en aantonen dat hun plan wel realistisch is, of juist in deze tijden extra mogelijkheden biedt, maken een goede kans gewoon geld te kunnen lenen bij de bank.


89

De meeste banken vragen voor een uitgebreide zakelijke lening met een redelijke rente voldoende ervaring in het aansturen van een bedrijf en jaarcijfers waaruit blijkt dat de onderneming goed draait. Vaak wordt verlangd dat je minimaal twee jaar actief bent om in aanmerking te kunnen komen voor zakelijke financiering. Voor starters die tot 35.000 euro willen lenen heeft de overheid een starters- of bedrijfskrediet optie in het leven geroepen. Bij verschillende grote banken in Nederland kun je met een goed ondernemingsplan tot 35.000 euro krediet aanvragen waarvoor de overheid onder bepaalde voorwaarden garant kan staan. Met deze garantie van de overheid blijkt het lenen bij de bank een stuk eenvoudiger. Voor een relatief kleine lening tot ongeveer 10.000 euro hoeven er meestal geen jaarcijfers te worden overlegd en is een goed ondernemingsplan met een financieel plan over het algemeen voldoende om het zakelijk krediet te krijgen. Wel dient bij het aangaan van een dergelijke kredietvorm rekening gehouden te worden met het feit dat je met dit type lening niet de laagste rente krijgt die er op de markt voorhanden is. In tijden van economische crisis zijn banken echter ook terughoudend in het verstrekken van kleine kredieten. Veel banken maar ook participatiefondsen bieden de mogelijkheid voor een achtergestelde lening. Hierbij worden banken gesteund door participatiefondsen en de (regionale) overheid. Als een onderneming niet op een reguliere wijze een lening kan krijgen, dan bestaat er de mogelijkheid van de zogenaamde achtergestelde lening. De achtergestelde lening is een lening waarbij de kredietverstrekker achtergesteld wordt bij een eventueel faillissement van de kredietnemende onderneming. De gever van

90


het krediet zal dit risico compenseren door een hoge rente door te berekenen aan de onderneming. Voor een investeerder is deze lening een interessante manier om een onderneming te financieren. Voor investeerders die een achtergestelde lening toestaan aan een onderneming is dit ook een blijk van vertrouwen tegenover de onderneming. Als de onderneming failliet gaat, moeten zij andere schuldeisers laten voorgaan om hun geld terug te krijgen. Hierdoor loopt de kredietgever van een achtergestelde lening een hoog risico. De kredietgevers krijgen bij een faillissement van de onderneming wel voorrang op de aandeelhouders en de obligatiehouders. Borgstellingsregelingen Als je arbeidsgehandicapt bent en een onderneming wilt opstarten, dan kan je in sommige gevallen in aanmerking komen voor een speciale lening van het UWV. Ook kan het UWV voor je garant staan bij een bank of een andere financiële instelling. Een borgstelling kan aangevraagd worden bij het UWV. Als je een WWB-uitkering of een werkloosheidsuitkering ontvangt, dan kom je als (startende) ondernemer onder bepaalde voorwaarden in aanmerking voor een starterskrediet of een Besluit bijstandverlening zelfstandigenuitkering (Bbz-uitkering). Het starterskrediet en de Bbz-uitkering zijn aan te vragen bij de gemeentelijke sociale dienst in de eigen woonplaats. Startersregelingen Starters geven een belangrijke impuls aan de lokale en regionale economie. De gemeente werkt aan een goed ondernemingsklimaat in de stad. Dat wil zeggen: voldoende ruimte voor bedrijvigheid, geen onnodige regels en het stimuleren van samenwerking. Vanuit de gemeente zijn er geen algemene startersubsidies beschikbaar. Wel is er inkomenondersteuning en begeleiding voor starters.


91

Daarnaast zijn er projecten voor technostarters en bedrijven in de creatieve industrie. Investeringen van venture capitalists (durfkapitaal) Venture capitalists zijn vaker kritischer dan banken ten aanzien van de investeringen die zij willen doen in ondernemingen. In economisch bloeiende tijden zijn meer mensen in staat om een bedrijf op te zetten, maar anno 2010 wordt niet langer elke onderneming vanzelfsprekend winstgevend en dus geven investeerders ook niet zomaar hun geld. Investeerders willen niet het salaris van de directeur financieren en zien hun geld liever ook niet besteed worden aan marketing, kantoor inrichting, een dure leaseauto of andere zaken waar goedkopere alternatieven voor zijn. Ook een leveraged buyout zul je niet snel zien gebeuren. Waar ze wel geld voor over hebben: overnames, nieuwe innovaties, een echt overtuigende (techno)starter, een tweede kantoor of internationale uitbreiding. Venture capitalists vragen zonder uitzondering een stem in de onderneming. Investeringen van informal investors (durfkapitaal) Informal investors zijn vaak oud-ondernemers die met succes hun onderneming hebben verkocht. Informal investors worden ook wel business angels genoemd. In diverse regio’s bestaan er zogenaamde business angel netwerken. Er bestaan veel zakelijke maar ook particuliere investeerders, die investeren in startende bedrijven als vorm van belegging. Met hun investering steunen zij het bedrijf om daarna een afgesproken rendement te maken op de omzet en winst die het bedrijf genereert. Via aandelenparticipaties of een achtergestelde lening kan een investeerder een extra bron van financiering vormen voor jouw bedrijf. Business angels willen ook graag betrokken zijn bij het bedrijf zelf, daarom wordt een business angel ook wel een vorm van smart capital genoemd; een

92


ondernemer krijgt geld en advies. Business incubators Business incubators zijn investeerders (maatschappijen) die niet (alleen) met kapitaal komen maar ook praktische zaken regelen waar je als startende ondernemer behoefte aan hebt, zoals een kantoor met alle voorzieningen. Daarnaast bieden incubators vaak coaching en training. Als tegenprestatie worden doelen gesteld die de onderneming moet halen en een einddoel om binnen 5 jaar groot genoeg te zijn om de incubator te kunnen verlaten. Ondernemersfondsen Een ondernemersfonds is een fonds van en voor ondernemers, met als doel de locale economie te versterken. Vaak werken deze fondsen nauw samen met plaatselijke overheden. Er zijn ondernemersfondsen in verschillende steden door het land te vinden. Het Ondernemersfonds Arnhem bijvoorbeeld, heeft voor 2010 ruim 300.000 euro beschikbaar gesteld voor projecten die bijdragen aan de versterking van de economie in Arnhem of in deelgebieden van Arnhem. De middelen uit het fonds dienen door organisaties en ondernemingen te worden aangewend voor ideeën en projecten ten behoeve van het stimuleren van de Arnhemse economie. Subsidies van de staat Om startende en groei ondernemingen tegemoet te komen heeft de staat een aantal financieringsinstrumenten in het leven geroepen. De regelingen zijn onderverdeeld in innovatiespecifieke regelingen en algemene regelingen. Op de algemene regelingen kunnen alle typen ondernemingen en organisaties een beroep doen. Dit in tegenstelling tot de innovatieregelingen die voor technostarters en innoverende bedrijven bedoeld zijn.


93

Algemene regelingen Algemene regelingen zijn onder andere: •

• •

Borgstellingkrediet (BBMKB) Eén van de moeilijkste facetten van het startende ondernemerschap is wel het kunnen laten zien dat de te starten onderneming winstgevend zal zijn. Het Ministerie van Economische Zaken heeft het BBMKB in het leven geroepen om in zulke gevallen borg te staan voor in ieder geval 50% van een lening aan de onderneming Groeifaciliteit Garantie Ondernemingsfinanciering (GO)

Innovatiespecifieke regelingen Het financiële landschap wordt in toenemende mate gezien als één van de belangrijkste componenten van het innovatiesysteem. Fricties in het landschap leiden tot moeilijkheden of frustreren zelfs gewenste economische ontwikkelingen. Onvoldoende financiering is één van de problemen achter het gebrek aan innovatie in ons land. Er zijn nieuwe vormen van private capital nodig voor het financieren van jonge, innovatieve bedrijven. Om innovatie te stimuleren zijn er vanuit de overheid diverse regelingen beschikbaar voor ondernemingen. De beschikbare regelingen: • • •

Innovatiekrediet Innovatief borgstellingkrediet (BBMKB) Seed faciliteit / Technopartner

94


Bedrijven die in aanmerking willen komen voor deze regelingen moeten aan de volgende voorwaarden voldoen: • • •

Regio-overstijgend zijn Een gezonde groeiambitie hebben Een bij voorkeur innovatief karakter hebben

De regelingen in een duidelijk overzicht: Doelgroep

Grootte

Type

Seed faciliteit

Technostarters

0,1 - 2,5 miljoen

Co-investering

Innovatie krediet

MKB

0,3 - 5 miljoen

Lening

BBMKB

MKB+

tot 3 miljoen

Garant voor lening

Groeifaciliteit

MKB

tot 5 miljoen

Investering/lening

GO

MKB++

1,5 - 50 miljoen

Garant voor lening

Tabel 6.1: Subsidies van de staat

Privé vermogen Er is een regeling die het voor particulieren fiscaal aantrekkelijk maakt om geld aan startende ondernemers uit te lenen. De regeling een stuk gemakkelijker maken om het startkapitaal voor een onderneming bij elkaar te krijgen. De regeling staat ook wel bekend als de Tante Agaath regeling. Het starten van een onderneming gaat meestal samen met het doen van investeringen. Wanneer deze investeringen groter zijn dan je eigen financiële middelen dan ben je afhankelijk van externe financierders. Er zijn veel verschillende bronnen van financiering beschikbaar. Door de jaren heen ontwikkelt het aanbod van investeringsvormen onder invloed van marco-economische ontwikkelingen, investeringsbereidheid en overheidsbeleid.


95

96


6.2 NIEUWE FINANCIERINGSVORMEN

Crowdfunding is een nieuwe vorm van financiering die is ontstaan uit een behoefte om geld op te halen bij een groep betrokken investeerders in plaats van bij één grote investeerder. Naast crowdfunding is er nog een aantal andere nieuwe vormen van financiering die de afgelopen jaren ontstaan zijn. De meest bekende vormen zijn: • • •

Peer to peer (P2P) lenen Microkrediet Coöperatief financieren

P2P lenen Peer to peer (P2P) is een begrip dat afkomstig is uit de (illegale) download industrie. Bekende P2P netwerken zijn onder andere Napster en KaZaA. Via deze netwerken wisselen mensen muziek, films en games uit zonder tussenkomst van uitgevers of instellingen. Bij P2P lenen draait het om mensen die elkaar - zonder tussenkomst van een bank - geld lenen. P2P lenen minimaliseert de kosten van lenen en is daarmee (net als illegale download netwerken dat werden), potentieel een grote concurrent voor traditionele instellingen. P2P lenen is eigenlijk heel simpel: iemand met behoefte aan een lening, zendt zijn aanvraag in naar een P2P lenen platform. Het platform bepaalt of de kredietwaardigheid aansluit en schaalt de lener in een bepaalde risicocategorie met bijbehorend rentepercentage in. Een uitlener kan via het platform selecteren in welke risicocategorie hij graag wil investeren en het platform verspreid zijn geld (eventueel automatisch) over verschillende


97

leningen. De leningen variëren in grootte van 1.000 tot 25.000 dollar. Leners en uitleners blijven anoniem op P2P lenen platforms. Dit in contrast met crowdfunding paltforms, waar openheid en interactie tussen investeerders en ondernemers juist belangrijk is. Bekende P2P lenen platforms zijn Zopa (uit Groot-Brittannië), LendingClub en Prosper (beiden uit de Verenigde Staten). De platforms hebben elk al voor meer dan 200 miljoen dollar aan leningen gefaciliteerd. Dat zijn indrukwekkende cijfers en geven de enorme potentie aan van de industrie. Microkrediet Kleine ondernemers die bij banken geen krediet krijgen, kunnen in aanmerking komen voor microkrediet. Microkrediet is een kleine lening van maximaal 35.000 euro. Dit blijkt een uitkomst te zijn voor ondernemers die bij de bank een afwijzing krijgen vanwege hun jonge leeftijd, hun lage omzetcijfers of omdat ze ondernemen in een risicovolle branche. Qredits is een Nederlandse microkrediet verstrekker. Bij de start van een bedrijf verleent Qredits krediet in combinatie met coaching. Coöperatief financieren Coöperaties hebben een zeer belangrijke rol gespeeld in de economische emancipatie van grote groepen van de bevolking, vooral rond de eeuwwisseling van de 19e naar de 20e eeuw. Via een coöperatie kunnen producenten en consumenten zich verenigen en gezamenlijk doelen bereiken die voor elk individu onbereikbaar zouden zijn geweest, vooral op het gebied van investeringen.

98


Rabobank is een coöperatieve organisatie en heeft daarom geen aandeelhouders, maar leden. CO De Beleggers Coöperatie Nederland, kortweg CO is opgericht om zonder leningen van banken of kapitaal van grote durfkapitalisten een (vernieuwend) initiatief op te starten. CO is een prachtig voorbeeld van een alternatief voor het traditionele beleggen via banken. Met het concept wordt de functie van de bank uitgeschakeld. De heersende ontevredenheid onder beleggers over de werkwijze van banken en verzekeraars hebben de aanleiding gegeven om een alternatief te zoeken. Het platform biedt de belegger de mogelijkheid om gewoon lid te worden, zonder de verplichting om mee te investeren. CO biedt de mogelijkheid om te investeren vanaf 500 euro. Door te investeren krijgen de leden stemrecht en recht op dividend.

De toekomst van financiering lijkt in de richting van communities te gaan, die opereren naast de gevestigde financiële instellingen en erg goed ingezet kunnen worden om kleine bedragen te vergaren (waar traditionele investeerders dit niet interessant vinden).


99

HOOFDSTUK 7 DE TOEKOMST VAN CROWDFUNDING

102

DE TOEKOMST VAN CROWDFUNDING

7.1 EEN NIEUW BUSINESS MODEL

De kracht van het internet om gedachten en ideeën te delen, de snelle vooruitgang in technologie en de steeds lager wordende opstartkosten voor ondernemingen, sturen aan op nieuwe business modellen. Crowdfunding en P2P lenen zijn nieuwe business modellen die inspelen op deze kansen. Crowdfunding wordt als de toekomst voor het financieren van start-ups gezien, maar is dit wel een terechte aanname? De mogelijkheden van crowdfunding lijken immens groot. De collectieve samenwerking van sociale netwerkers die hun geld ter beschikking stellen voor financieringsdoeleinden vormt een belangrijke succesfactor voor de opkomst van crowdfunding. Het is niet de technologie maar de sociale gemeenschappen die in staat zijn om een nieuw echelon aan ondernemingen te financieren. Het aantal sociale gemeenschappen is enorm aan het groeien en biedt daarmee enorm veel kansen en mogelijkheden voor het ondersteunen van nieuwe ontwikkelingen. Zal crowdfunding de toekomst worden wat betreft investeringen voor markten met ‘lastige’ verdienmodellen zoals de muziek-, boeken kunstindustrie? Het is moeilijk te zeggen. Het biedt voor ondernemingen in ieder geval een extra mogelijkheid om kapitaal te vergaren, maar of het de investeringen tot grote hoogte kan opstuwen is nog de vraag. Volgens Pim Betist, bedenker en mede oprichter van SellaBand is de invloed die SellaBand heeft op de muziekindustrie significant te noemen, zo bewijzen de prijzen die SellaBand in de wacht sleepte en het aantal initiatieven dat geïnspireerd werd door het crowdfunding concept van SellaBand. Maar wat zegt dit over de mogelijkheden van crowdfunding voor de financiering van start-ups?


103

Zeven jaar na de start van het eerste crowdfunding platform ArtistShare zijn er meer dan tweehonderd crowdfunding initiatieven en worden bijna dagelijks nieuwe intiatieven opgestart en neemt het aanbod in meerdere branches toe. Ook de massa van participanten in de crowd groeit enorm. Het inbedden van crowdfunding in bestaande bedrijfsprocessen en zoeken naar synergie met andere nieuwe business modellen (zoals crowdsourcing en open innovatie), bepalen het succes van crowdfunding als duurzame financieringstak voor de toekomst.

104


7.2 DE LEGITIMITEIT VAN CROWDFUNDING

Ondanks de versoepeling van kredieteisen door banken, is het voor ondernemers in het midden- en kleinbedrijf haast onmogelijk om krediet te krijgen. Door de bancaire sector wordt zoals uit onderstaande quote blijkt, onderkend dat zij in een lastig parket verkeert en niet altijd in staat is om alle ondernemers te bedienen. Initiatieven als crowdfunding en P2P lenen spelen hier handig op in. Naast de acceptatie door de crowd, is er ook nog een slag te slaan in de wetgeving rond crowdfunding. Door het ontbreken van duidelijke wetgeving, ontbreekt het simpelweg aan duidelijkheid; AFM en DNB moeten het doen met bestaande wetgeving en reguleren met behulp van beperkte middelen. Als gevolg van de huidige economische ontwikkelingen en onder druk van andere landen is het niet ondenkbaar, dat de Europese Unie sneller dan verwacht het reguleringsproces rondom alternatieve financieringsinstrumenten in gang zal zetten. De noodzaak om duidelijkheid en toezicht op crowdfunding platforms wordt groter naarmate er meer initiatieven ontstaan en meer gebruik wordt gemaakt van bestaande platforms. MKB Nederland Wolthuis (secretaris MKB Nederland) benadrukt dat banken de belangrijkste financier zullen blijven, maar dat ondernemers hun blikveld verruimen. “Ze begrijpen dat de wereld is veranderd. Voor de crisis werden bedrijven prima bediend door banken. Ondernemers moeten nu anders omgaan met hun zoektocht naar krediet.” Bron: Telegraaf, 29 oktober 2010


105

106


7.3. DE TOEKOMST VAN CROWDFUNDING

In voorgaande paragrafen is een aantal factoren genoemd die een rol spelen in de toekomst van crowdfunding. Naast genoemde factoren, wordt de toekomst ook sterk bepaald door de keuzes die door de crowdfunding platforms zelf gemaakt worden. In deze paragraaf worden de te verwachten ontwikkelingen voor de toekomst beschreven. De kracht van crowdfunding hangt mede af van de mate waarin het als financieringsinstrument geadopteerd wordt. De groei van het internet biedt kansen om crowdfunding als alternatieve vorm van start-up financiering en fondsenwerving te positioneren. Innovatie diffusie Volgens het innovatie diffusie model verloopt de adoptie van innovaties geleidelijk via innovators, early adopters en uiteindelijk bereiken ze de massa. Crowdfunding is momenteel geaccepteerd door innovators, maar moet nog de stap maken van acceptatie door de massa.

Afbeelding 7.1: De innovatie adoptie curve


107

Monitoring In de traditionele relatie tussen investeerders en ondernemer is de investeerder nauw betrokken bij het wel en wee van de onderneming. Hierdoor krijgt de investeerder inzicht in het te verwachten rendement van zijn investering en kan de ondernemer profiteren van de kennis, ervaring en het netwerk van de investeerder. De investeerder is dus actief betrokken bij de onderneming. In het crowdfunding model is het lastig om dit te evenaren met een crowd van misschien wel 100 investeerders. Het is een uitdaging om een start-up te begeleiden en te monitoren via internet. Een offline component bij crowdfunding zou hier meerwaarde kunnen bieden, maar ook online moet gezocht worden naar vormen om de vinger aan de pols te houden. Opties zijn: regelmatige updates vanuit de onderneming en open interactie met alle investeerders. Contractuele verplichtingen Door te investeren in een onderneming, gaat een investeerder een contract aan met een onderneming. Dit betekent met name dat een onderneming verplichtingen aangaat die nagekomen dienen te worden. Gezien de waarde van de crowd, zal een investeerder het vertrouwen van de crowd niet willen schaden, maar toch is er altijd een risico dat een onderneming geen succes wordt, zonder of door toedoen van de ondernemer. Een crowdfunding platform dient hier vooraf en achteraf een antwoord op te hebben door ook hier gestandaardiseerde processen voor op te stellen. Selectie De intiatiefnemer van een crowdfunding platform kan de taak op zich nemen om interessante projecten te selecteren. Deze taak is op te splitsen en twee deeltaken:

108

•

•


Promotie: Het aantrekken van aantrekkelijke, innovatieve, en bijzondere projecten met een financieringsbehoefte die op de site geplaatst kunnen worden. Selectie: Het onderzoeken (screenen) van de projecten op legitimiteit en haalbaarheid.

Beide taken zijn arbeids-, tijden kennisintensief. De initiatiefnemer moet veel tijd en resources aanwenden om deze taken goed te kunnen vervullen. Het succes van het platform wordt in grote mate bepaald door het aanbod op de site. Return on investment (ROI) De belangrijkste voorwaarde voor het succes van een crowdfunding project is uiteraard een gepassioneerde crowd die in onderneming gelooft. Een crowd wordt gevonden door een aansprekend en concreet project en een aantrekkelijk aanbod. De beloning voor deelname hoeft niet altijd (of alleen) financieel van aard te zijn. Andere vormen van beloning, een niet-financiële ROI, werken ook en vergroten de betrokkenheid van de crowd bij de onderneming. Sommige crowdfunding platforms hebben er voor gekozen om alleen met een niet-financiële ROI te werken. Juridisch gezien werkt dat een stuk eenvoudiger. In het eerder genoemde voorbeeld van de verkiezingscampagne van president Obama was er geen sprake van een materiële ROI, in welke vorm dan ook. Een nieuwe stimulans vanuit de financiële sector De financiële sector is zich aan het herorganiseren. Beloningen en de wijze van bankieren komen verder onder druk te staan. De kredietcrisis heeft ervoor gezorgd dat er gestreefd wordt naar meer toezicht op de diensten en beloningen in de sector. Zoals eerder beschreven zal dit consequenties hebben voor de wijze


109

waarop financiële instellingen acteren en de risico’s die zij daarbij willen lopen. In de regel kiezen financiële instellingen voor meer zekerheid en beperkte risico’s. Binnen de financiële sector wordt voorzichtig gekeken of pensioenfondsen een grotere rol kunnen spelen bij het financieel ondersteunen van innovatie in de reële economie. Maar voordat pensioenfondsen zover zijn moet eerst worden bepaald wat de maatschappij nou precies van hen verwacht: meer zekerheid of hoge rendementen? Bovendien heeft de private equity markt het huidige bonussensysteem dat zich vooral richt op korte termijnresultaten in het bedrijfsleven enorm bevorderd. Die vraag is gezien de huidige discussies over deze instellingen actueel. Valt de keuze op meer zekerheid, dan zal de rol van pensioenfondsen bij het ondersteunen van innovatie zeker niet toenemen. Wel zijn pensioenfondsen goed in staat om randvoorwaarden voor innovatie te verbeteren, bijvoorbeeld door het financieren van kennis of ICT infrastructuur of het bevorderen van samenwerking tussen bedrijven. Maar voordat het zover is zullen er fundamentele keuzen gemaakt moeten worden door de pensioenorganisaties. Financiële instituten lijken soms wel te vergeten dat humane en sociale aspecten een wezenlijk onderdeel horen te zijn van investeren en ondernemen. Als deze aspecten wegvallen, valt een deel van de kern weg. Deze ontwikkelingen en meer zullen de toekomst van crowdfunding als ‘het nieuwe investeren’ medebepalen.

110


7.4 VISIE VAN DE AUTEURS

Crowdfunding biedt meer mogelijkheden dan traditionele vormen van financiering. In tal van landen ontstaan initiatieven om op basis van crowdfunding geld in te zamelen. De basis voor het succes van crowdfunding ligt in de groei van het aantal online communities en sociale gemeenschappen. In dit boek zijn verschillende argumenten aangedragen waarom crowdfunding een succes kan worden en welke ontwikkelingen nog meer van invloed zijn. Als we de ontwikkeling van crowdfunding gadeslaan hebben wij geen enkele twijfel dat crowdfunding de komende jaren als volwassen vorm van financiering zal doorbreken. Ookal zouden factoren als de economische situatie, die een aanleiding zijn geweest voor het ontstaan van crowdfunding, ingrijpend veranderen, met als gevolg dat de investeringsbereidheid van financiële instellingen toeneemt, geloven wij in de toekomst van crowdfunding. Crowdfunding biedt simpelweg meer voordelen dan alleen geld. Als je nu in je directe vriendenkring vraagt of zij weten wat crowdfunding is, dan zal je verbaasd zijn over het aantal mensen dat er nog nooit van gehoord heeft. Over vijf jaar is crowdfunding een mainstream begrip bij consumenten, maar ook bij de overheid, dat aan de slag gaat met uitgebreide regelgeving op het gebied van crowdfunding en andere nieuwe vormen van financiering. Waar de meeste crowdfunding platforms momenteel weinig aandacht besteden aan de potentie van de combinatie met crowdsourcing, zal dit over vijf jaar wel anders zijn; het succes van crowdfunding platforms zal afhangen van de tools en crowdsourcing mogelijkheden die platforms bieden.


111

Over vijf jaar investeert een huisvrouw via een crowdfunding platform in een nieuwe onderneming waar ze heilig in gelooft en graag de producten van zou kopen. Een zakenbankier gebruikt crowdfunding als nieuwe vorm van investeren met een goed rendement en meer inzicht in de besteding van de investering. Crowdfunding platforms gaan de komende jaren de confrontatie met financiële instellingen aan, maar beide partijen realiseren zich al snel dat het voor hun klanten beter is om elkaar aan te vullen en te richten om de eigen sterke punten. Ook zullen er hybride vormen ontstaan die tussen investeren via crowdfunding en investeren op de aandelenbeurs in staan. Nog voordat de overheid de regelgeving rond crowdfunding helemaal op orde heeft, worden er al overheidssubsidies via crowdfunding platforms uitgekeerd. Als een onderneming voor 80% gefinancierd is middels crowdfunding, legt de overheid de laatste 20% bij vanuit een speciale innovatie subsidie voor crowdfunding. In de nabije toekomst zal crowdfunding zich ook opwerpen als alternatief voor de financiering van publieke goederen. Buurten en verenigingen zullen in het kader van burgerparticipatie vaker het heft in eigen hand nemen en niet wachten op actie vanuit de overheid. Een voorbeeld is de financiering van de aankoop van een nieuwe kunstschat door een museum als het Louvre.

112


Crowdfunding door het Louvre Om het kunstwerk De Drie Gratiën (1531), gemaakt door de renaissanceschilder Lucas Cranach de Oudere, te kunnen verwerven is het door het Louvre voorgesteld als Trésor National (nationale schat). Voor de aankoop was al drie miljoen verzameld. Om het resterende gat van één miljoen te dichten, vroeg het Louvre het publiek om hulp. Via de website www.troisgraices.fr werden kunstliefhebbers opgeroepen een bijdrage te leveren aan de aankoop. Binnen 35 dagen was het geld bij elkaar en kon het Louvre het schilderij aankopen dankzij de vrijgevigheid van vijfduizend donateurs. Bron: NRC Handelsblad

Om de crowdfunding sector richting de toekomst te leiden, is het voor de sector van belang om de krachten te bundelen en samen de adoptie en ontwikkeling van crowdfunding te bevorderen. Een kennisnetwerk voor de crowdfunding sector kan hier een grote stap in maken.


113

LITERATUUR

Bergemann, Dirk and Ulrich Hege. 1998. “Venture Capital Financing, Moral Hazard, and Learning”. Journal of Banking & Finance 22, 703-735. Berger, Allen N., and Gregory F. Udell. 1998. “The Economics of Small Business Finance The Roles of Private Equity and Debt Markets in the Financial Growth Cycle”. Journal of Banking and Finance 22:6-8, 613-673. Bhidé, Amar. 1992. “Bootstrap Finance: The Art of Start-Ups”. Harvard Business Review, 70:66, 109-117. Botazzi, Laura, and Marco Da Rin. 2001. “Venture Capital in Europe and the Financing of Innovative Companies”. Economic Policy 34, 231–269. Brabham, Daren C. 2008a. “Crowdsourcing as a Model for Problem Solving: An Introduction and Cases”. Convergence: The International Journal of Research into New Media Technologies 14:1, 75-90.

116LITERATUUR

Cosh, Andy, Douglas Cumming and Alan Hughes. 2009. “Outside Entrepreneurial Capital”. Economic Journal 119, 1494-1533. Franke, Nikolaus and Katharina Klausberger. “Designcommunities: Business Model of the Future?”.

2008.

Godin, Seth. 2008. “Tribes - We Need You to Lead Us”. Piatkus Books, London, Great Britain. Hellmann, Thomas. 1998. “The Allocation of Control Rights in Venture Capital Contracts.” Rand Journal of Economics 29:1, 5776. Howe, Jeff. 2006. “The Rise of Crowdsourcing.” Wired Magazine, Issue 14, 2006. Howe, Jeff. 2008. “Crowdsourcing – Why the Power of the Crowd is Driving Future of Business”. Three Rivers Press, New York, USA. Kappel, Tim. 2009. “Ex Ante Crowdfunding and the Recording Industry: A Model for the U.S.?”. Loyola of Los Angeles Entertainment Law Review 29:3, 375-385. King, Brett. 2010. “Bank 2.0 - How Customer Behaviour And Technology Will Change The Future of Financial Services”. Marshall Cavendish Business, Singapore. Kleemann, Frank, G. Gunter Voss and Kerstin Rieder. 2008. “Un(der)paid Innovators: The Commercial Utilization of Consumer Work through Crowdsourcing”. Science, Technology & Innovation Studies 4:1, 5-26.


117

Kozinets, Robert V., Andrea Hemetsberger and Hope J. Schau. 2008. “The Wisdom of Consumer Crowds: Collective Innovation in the Age of Networked Marketing”. Journal of Macromarketing 28:4, 339-354. Lambert, Thomas, and Armin Schwienbacher. 2010. “An Empirical Analysis of Crowdfunding”. Lee, Sang-Heui, David DeWester and So Ra Park. 2008. “Web 2.0 and Opportunities for Small Businesses”. Service Business 2:4, 335345. Osterwalder, Alexander and Yves Pigneur. 2010. “Business Model Generation”. Wiley, New Jersey, USA. Schwienbacher, Armin. 2007. “A Theoretical Analysis of Optimal Financing Strategies for Different Types of Capital-Constrained Entrepreneurs”. Journal of Business Venturing 22:6, 753-781. Shane, Scott, and Daniel Cable. 2002. “Network Ties, Reputation, and the Financing of New Ventures”. Management Science 48:3, 364-381. Surowiecki, James. 2004. “The Wisdom of Crowds: Why the Many are Smarter than the Few and How Collective”. Wisdom Shapes Business, Economies, Societies, and Nations, Doubleday; Anchor. Wojciechowski, Adam. 2009. “Models of Charity Donations and Project Funding in Social Networks”. Lecture Notes in Computer Science 5872, 454-463.

OVER DE AUTEURS

Aniel Mishra Aniel Mishra schrijft met veel plezier over zijn passie: social media. Hij is actief als consultant en innovator in de bancaire en ICT sector. Naast het schrijven en publiceren van boeken beleeft Mishra ook veel plezier aan het interviewen van pioniers op het gebied van online communities en co-creatie. Daarnaast is Mishra actief als mede oprichter van uiteenlopende bedrijven en organisaties waaronder de European Crowdfunding Association. Contact: [email protected] Gijsbert Koren Gijsbert Koren is mede oprichter van crowdfunding platform CrowdAboutNow en blogt over zijn persoonlijke visie op crowdfunding via weblog Smarter money. Naast expert op het gebied van crowdfunding, is Koren actief als creatief ondernemer op het gebied van duurzaamheid en grafisch ontwerp. Zijn grafisch ontwerpbureau Mooze Design ontwerpt en ontwikkelt iPhone applicaties en websites. Contact: [email protected]

120

Dit boek is gepubliceerd onder auspiciën van Roundtables.nl. De Round Tables Community is opgericht ter bevordering van kennisdeling en het uitwisselen van ervaringen over informatie en besturing van organisaties. De community organiseert workshops, denktanks en trainingen. De Round Tables Community is een onafhankelijk, niet commercieel discussieforum dat is opgezet om efficiënt en effectief kennis, kunde & ervaringen te delen over de besturing van organisaties. Iedereen is van harte welkom om deel te nemen aan onze online forum discussies, de Round Table Series of tijdens de individuele Expert Meetings. U kunt zich via onze website aanmelden voor onze Community. Daarna ontvangt u in ieder geval een bevestigingsmail met een inlognaam en wachtwoord voor ons online discussieforum. Het discussieforum wordt ondermeer gebruikt wanneer er tijdens de Round Table Series en Expert Meetings niet voldoende tijd is om de discussie(s) af te ronden of om contact te houden en kennis te delen met mededeelnemers. De Round Tables Community organiseert naast Expert Meetings en Round Table Series ook trainingen. Deze trainingen worden georganiseerd en gegeven in samenwerking met Approach Intelligence Services. “Het was leuk om in gesprek te komen met collega’s van andere bedrijven en te zien dat we vaak tegen dezelfde problemen aanlopen. Wij hebben hier als Politie Drenthe veel van opgestoken.” - Politie Drenthe


121

“Ik vond de Round Table Sessies zeer inspirerend. Vooral het onderwerp: “Waar zijn we de manager ‘kwijt’ geraakt.” Door teveel detailistische en cijfermatige overzichten is elke vorm van creativiteit weggedrukt. Een manager en managementinformatie moet meer gericht zijn op sturen van de organisatie, ondersteund door een analist/bedrijfsvoering. Daarnaast de discussie over het positioneren van de BI of BICC, waarbij naar voren kwam dat functioneel beheer en ontwikkelaars (met -gedegen- kennis van bedrijfsvoering) twee verschillende partijen zijn en ook idealistisch gezien zodanig inbedden in de organisatie.” - Provincie Gelderland Website: www.roundtables.nl

122

Crowdfunding is dé nieuwe vorm van financieren. CrowdAboutNow is het Nederlandse crowdfunding platform voor ondernemers en investeerders. Via CrowdAboutNow kunnen ondernemers hun onderneming financieren. Iedereen kan via CrowdAboutNow vanaf 10 euro investeren in de ondernemingen van zijn keuze en daarnaast op verschillende manieren bijdragen aan het succes van de ondernemingen. De huidige ontwikkelingen op het gebied van internet en social media, maar ook de uitdagende economische situatie vragen om een nieuwe vorm van financieren, waarbij investeren niet slechts meer een zaak is van een kleine groep mensen, maar juist van een grote groep mensen die graag hun steentje bijdragen aan het succes van een onderneming. Dit betekent overigens niet dat al deze mensen ook inspraak hebben in de ondernemingen op CrowdAboutNow, maar wel dat ondernemers bij hen terecht kunnen voor ondersteuning. Als ondernemer bepaal je de hoogte van de benodigde investering, het rendement dat je uit wil keren en de datum waarop je terugbetaalt. Je bent als ondernemer dus grotendeels vrij om je investeringsaanvraag vorm te geven. Investeerders moeten natuurlijk wel overtuigd worden om te investeren, dus hoe aantrekkelijker je het investeringsvoorstel maakt, hoe meer investeerders uitgedaagd worden om te investeren.


123

CrowdAboutNow is een laagdrempelig platform voor ondernemers en investeerders. Aan het crowdfunden van je onderneming zijn dan ook geen kosten verbonden. CrowdAboutNow is helder en inzichtelijk; iedere investeerder ziet waar zijn geld heen gaat en ziet wat er mee gedaan wordt. CrowdAboutNow biedt ondernemers een springplank en maakt van iedere Nederlander een potentiële investeerder. Website: www.crowdaboutnow.com

124


Door de economische crisis zien veel meer (potentiële) ondernemers zich genoodzaakt om op zoek te gaan naar alternatieve vormen van financiering. Er vindt een verschuiving plaats in de rollen van banken als voornaamste financieringsinstelling naar crowdfunding. De crowd lijkt start-ups, maar ook bestaande ondernemingen en organisaties nieuwe mogelijkheden voor financiering te bieden. Dit boek geeft inzicht in de ontwikkeling van crowdfunding en de wijze waarop het de traditionele financiering van start-ups beïnvloedt. Het biedt starters en beslissers uit non-profit en profit organisaties handvatten om crowdfunding als instrument binnen de eigen organisatie in te zetten. De talrijke voorbeelden die in het boek aangehaald worden, geven een helder beeld over de mogelijkheden van crowdfunding. “Crowdfunding biedt grote mogelijkheden, maar er is een bepaald soort ondernemer voor nodig om het succesvol te maken: open, communicatief, betrokken.” - Erwin Blom

ISBN: 978-90-813657-4-1

CROWD FUNDING HET NIEUWE INVESTEREN ANIEL MISHRA GIJSBERT KOREN ROUNDTABLES.NL

Recommend Documents