CORPORATIE BOUW. Wonen, zorg en welzijn combineren. Simon Jansen, Kleine Meierij. Isoleren met purschuim Is het wel verantwoord?

CORPORATIE BOUW

bouw, renovatie en onderhoud voor alle corporaties

Isoleren met purschuim Is het wel verantwoord? Thema techniek: ventilatie Welbevinden in de woning

Slim doorbouwen in Eindhoven

Transformatie in Hoek van Holland

Simon Jansen, Kleine Meierij

‘Wonen, zorg en welzijn combineren’ 2e jaargang - nummer 2 - maart 2013

Stadlander: innovatief aanbesteden

DUCO at HOME

De totaaloplossing voor een gezond en comfortabel binnenklimaat

Duco CO2 System

Duco Comfort System

DucoTronic System

Eenvoudige ‘natuurlijke’ ventilatie

‘Plug & Play’ met Vraaggestuurde Ventilatie

De ultieme vorm van ‘Natuurlijke’ Ventilatie

De DucoBox wordt gestuurd op basis van

Eenvoudig te installeren Vraaggestuurd

Vraaggestuurd

Natuurlijk

Ventilatiesysteem

CO2 metingen in de leefruimte. Dit maakt het

Natuurlijk Ventilatiesysteem ‘VNV’. Ideaal voor

‘VNV’. Stuurt de luchttoevoer en -afvoer

eenvoudig, efficiënt en budgetvriendelijk.

renovatieprojecten. Ventileert op basis van

volledig automatisch op basis van °C, CO2

Voor de toevoer is een uitgebreid gamma

CO2 en RH (vochtmeting). Meting aan de bron.

en RH (vochtmeting). Meting aan de bron.

zelfregelende roosters beschikbaar.

Communiceert draadloos via Z-wave protocol.

Communiceert draadloos via Z-wave protocol.

C

0,14

winst

NEN 7120

e C

0,14

winst

NEN 7120

e C

0,11

winst

NEN 7120

e C

0,11

winst

NEN 7120

e

0,11 C4b

C

winst

NEN NEN8088-1 7120

e

C4a 0,11

C

winst

Keuze uit compleet gamma ZR roosters. e

C4b

Tronic

C

NEN 8088-1

Tronic C4a NEN 8088-1

C4c C4a

NEN NEN8088-1 7120

NEN8088-1 8088-1 NEN

C4a

CO2

NEN 7120

C4c NEN 8088-1

Comfort CO2

e

Comfort 0,14 Cwinst NEN 7120

e C

0,11

winst

NEN 7120

e C

0,11

winst

NEN 8088-1

NEN 7120

We inspire at www.duco.eu

0,14

winst

e

0,11 C4b

C

winst

NEN NEN8088-1 7120

e

C4a 0,11

C

winst

Keuze uit compleet gamma elektronische

Tronic C4b toevoerroosters. NEN 8088-1


C4c C4a

NEN NEN8088-1 7120

NEN8088-1 8088-1 NEN

C4a

CO2

NEN 8088-1

C4c

e

Comfort

NEN 8088-1

Comfort CO2

e C

0,14

winst

NEN 7120

e

0,11 Cwinst NEN 7120

0,14 Cwinst

C4b

NEN 7120

NEN 8088-1

e

0,11 C4b Cwinst

NEN NEN8088-1 7120

e

C4a 0,11 Cwinst


C4c C4a

NEN NEN8088-1 7120

NEN8088-1 8088-1 NEN

0,11 Cwinst

C4a

CO2

NEN 7120

NEN 8088-1

e

[email protected] - Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 33 - fax +32 58 33 00 44

HOME OF OXYGEN

e

Tronic

C4c

NEN 8088-1

Comfo CO2

VOORWOOR

vo orwo ord

Slim doorbouwen, cruciale keuzeS Uit vrees voor Stef Bloks verhuurdersheffing plaatsten veel woningcorporaties hun nieuwbouwplannen acuut on hold. Bezorgd om de financiële situatie op de korte termijn. Terwijl het toch echt de publieke taak van woningcorporaties is om onderdak te bieden aan burgers die zich geen eigen huis kunnen permitteren. En die doelgroep blijft betaalbare Isoleren met purschuim Is het wel verantwoord? woonruimte vragen. Vraag waar je dus geen antThema techniek: ventilatie Welbevinden in de woning woord op hebt, als je nu resoluut stopt. Voor de lange termijn is het dus cruciaal om slim door te bouwen. Bijvoorbeeld met een constructieve gemeente als achtervang. Want die gemeente is er ook bij gebaat dat haar inwoners betaalbaar kunnen wonen. Nu, maar zeker ook op de langere termijn. Eindhoven helpt de lokale corporaties slim door te bouwen, zo blijkt uit ons interview met voormalig Simon Jansen, Kleine Meierij wethouder Mary Fiers. ‘Wonen, zorg en welzijn Maar je kunt als corporatie natuurlijk niet alleen combineren’’ naar de gemeente kijken. Je kunt zelf ook slimme constructies bedenken. Twee koopwoningen om één huurwoning mee te financieren, lukt niet meer. Eén op één evenmin. Dus zijn er nieuwe slimme constructies gevraagd. Zoals die van de Kleine Meierij in Rosmalen. Een bejaardenhuis, dependance van een ziekenhuis, verzorgingsflats en koopappartementen. Samen met een kinderdagverblijf, een kapsalon en andere relevante functies. Ik zeg niet dat dit overal mogelijk is. Maar het is een nieuwe opzet. Een opzet met kansen. En een opzet die heel goed past bij de doelgroepen van de toekomst. Maar dat zijn de keuzes op beleidsniveau. Ook op projectniveau staan we iedere dag voor belangrijke keuzes. De bepaling van de nieuwe aanbestedingswijze bijvoorbeeld: prestaties of bestek? Of de keuze voor het juiste ventilatieconcept: natuurlijk of gebalanceerd? Twee thema’s die in deze editie van Corporatiebouw uitgebreid aan de orde komen. Belangrijke keuzes die meestal verstrekkende gevolgen hebben voor de tevredenheid van de bewoner. Bewoners die mondig zijn, individueel of ook collectief, zoals Johan Post meldt in Blik op Bewoner. Of het nu gaat over de keuze voor je onderhoudspartner, het isolatiepakket, de inbraakwerende appartementsdeur, de nieuwe verwarmingsketel, het hang- en sluitwerk, de lift tijdens de bouwwerkzaamheden of de warmtekostenverdeling

CORPORATIE BOUW

bouw, renovatie en onderhoud voor alle corporaties

Slim doorbouwen in Eindhoven

Transformatie in Hoek van Holland

Stadlander: innovatief aanbesteden

2e jaargang - nummer 2 - maart 2013

001 cover.indd 1

19-03-13 15:03

Marc Nelissen Hoofdredacteur

Uw redactionele tips zijn altijd welkom op www.corporatiebouw.nl/tip - CorPorATIEBoUw MAArT 2013 -

03

COLOFO

Hoofdredactie Marc Nelissen

Redactie Robert Dingemans Tim van Dorsten Hans Fuchs Paul van den Hurk Louis Jongeleen Ramona Kezer Johan van Leipsig Hein Stienstra

Corporaties stoppen voorlopig met pur-isolatie Door verschillende meldingen van gezondheidsklachten van bewoners ligt het gebruik van purschuim voor vloerisolatie onder vuur. Wat vinden woningcorporaties hiervan? Corporatiebouw maakt een rondje.

10

Fotografie Eef Bongers Marcus Peters Bert Hoogeland

Vormgeving Jules Bakker, Spoor & Partners, Zandvoort

‘Beoogde energieprestaties worden vaak niet gehaald’

Close Ups Advertorials

Bij steeds meer bouwprojecten legt de opdrachtgever de bouwende partij vast op een aantal duurzame prestatieeisen waaraan het toekomstige gebouw zal moeten voldoen. Maar hoe weet een opdrachtgever, bijvoorbeeld een woningcorporatie, of de gevraagde prestaties worden gehaald? Bouwkundig adviseur Alexander van der Ham van Nieman Raadgevende Ingenieurs legt het uit.

Redactieadres MIXpress Postbus 55 5240 AB Rosmalen T: 073.503.43.47 F: 073.503.81.53 E: [email protected] W: www.corporatiebouw.nl Abonnementen losse nummers € 9,75 (ex 6% btw) jaarabonnement € 50 (ex 6% btw) www.corporatiebouw.nl/abo Abonnementsvoorwaarden check www.mixpress.nl/abo Stopzetten abonnement Opzeggingen (schriftelijk) dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Advertenties Bureau van Vliet Postbus 20, 2040 AA Zandvoort Frank Oudman T: 023.571.47.45 E: [email protected]

12

Betere woningen door innovatief aanBesteden Woningstichting Stadlander realiseert in de wijk De Bongerd in Steenbergen 34 energieneutrale levensloopbestendige huurwoningen voor senioren. Op zichzelf niets ongewoons. Maar de uitgaaf gebeurde in de vorm van een tender die leunt op het Slim en Snel-concept van Energiesprong. Wim van den Bergh, manager Vastgoed van Stadlander: “Die slag levert winst op. Voor iedereen.”

Algemene voorwaarden Alle advertentie-opdrachten worden uitgevoerd volgens de Algemene Leverings- en Betalingsvoorwaarden van Bureau van Vliet B.V. zoals die gedeponeerd zijn bij de K.v.K. Haarlem onder nr. 34037301 alsmede de Regelen voor het Advertentiewezen.

15

voorBeeld van aandaChtig Bouwen ‘De Annenborch’ is een begrip in het Brabantse Rosmalen. Het was de naam van het woonzorgcentrum voor ouderen in het centrum van het dorp. Maar die oude Annenborch werd te oud en te klein. Woningcorporatie Kleine Meierij nam de verantwoordelijkheid voor de nieuwbouw van een woonzorgcentrum dat je ouderen graag zou gunnen. Hoe een ambitieus zorgproject behoedzaam door de crisis werd geloodst.

Copyrights Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd op welke wijze dan ook,worden opgeslagen in een geautomatiseerd gegevens bestand, of openbaar gemaakt worden.

21

04 - CORPORATIEBOUW MAART 2013 -

‘Alles uit de kAst’ Een complete metamorfose. De renovatie van 52 woningen in Hoek van Holland kun je niet anders omschrijven. Ouderwetse rijtjes ‘jaren 60’-woningen met twee woonlagen worden getransformeerd tot een wooncomplex met energie-label A++ en een moderne uitstraling. Eengezinswoningen die al bijna afgeschreven waren, kunnen nu vijftig jaar worden doorgeëxploiteerd.

28

AAnpAk kwAliteitsverbetering ventilAtievoorzieningen Uit onderzoek blijkt dat een groot deel van de opgeleverde ventilatiesystemen niet voldoet aan de prestatie-eisen die in het bestek gesteld zijn. Daarom zijn recentelijk tussen Rijksoverheid, fabrikanten en installateurs afspraken gemaakt dat ventilatiesystemen in de nabije toekomst daadwerkelijk de gespecificeerde prestaties moeten waarmaken.

38

VOORWOORD

3

CORpORatienieuWs Branchenieuws

7

VaKtueeL Gebruik purschuim onder vuur

10

prestatiemeting bevordert bouwkwaliteit

12

GOeD BesteeD innovatief aanbesteden

15

pROJeCt in BeeLD Castella, nijmegen

18

CORpORatiepROJeCt Woon-zorgcentrum De anneborch

21

CORpORatieVisie eindhoven ‘bouwt’ door

25

CORpORatiepaRtneR prestatiegericht samenwerken 28 MiJn CORpORatie Bert van Rossum, Vecht en Omstreken nico nieman, eigen Haard

30 31

welbevinden in woning tHeMa teCHnieK VentiLatie Regelgeving 38 Welbevinden in de woning 40

De vernieuwingen in ventilatiesystemen volgen elkaar snel op. Het streven naar energiezuinigheid, de behoefte aan een beter binnenklimaat, de vraag naar comfort en de technische mogelijkheden van sensoren en geïntegreerde systemen voor beheer van alle aspecten van wonen, gelden als drijvende krachten achter deze innovaties. Drie actuele producten geven aan wat we nu en straks onder ventilatie verstaan.

40

‘durf een vuist te mAken’ Johan Post is een tevreden man. Sinds de jaren tachtig woont hij in zijn appartement van woningstichting Rochdale in de Amsterdamse Bijlmer. “We hebben enkele grote renovatierondes achter de rug en alles is eigenlijk perfect verlopen. Wat wel belangrijk is: maak een vuist en durf als bewonerscommissie te onderhandelen.”


05

pRODuCtinFORMatie Opmerkelijke producten

44

KORt BesteK Lopende projecten

50

HanDen uit De MOuWen projectleider sociale innovatie 52 BLiK Op BeWOneR Rapportcijfer van een bewoner

54

BRanCHepaGina energiesprong van platform31 CorporatienL

57 58

CLOse up iloq Daloc Reco special products Duco intergas Rockwool ista nederland

33 35 37 45 47 49 56

Aanpassingen aan bestaande woningen die bijdragen aan een energiezuinigere woningbouw!

PV -cellen

kap

concept3 passieve kozijnen

ontwikkelde convector

prefab gevelelementen

OUDE SITUATIE Het TOPPPhuis met triple P, staat model voor een nieuwe wijze van duurzame renovatie waarbij er niet alleen naar het eindresultaat wordt gekeken, maar ook naar het effect wat dit op zijn omgeving heeft. De eerste P staat voor People, welke centraal staan in de planvorming, de uitvoering en de gebruik cyclus. De tweede P staat voor Planet, waarmee we zorgvuldig om moeten gaan. Het uitputten van natuurlijke bronnen moet worden voorkomen en de afhankelijkheid van externe energie bronnen dient te worden teruggedrongen. De derde P staat voor Prosperity en de meervoudige winst voor mens en milieu die er met duurzame renovatie behaald kan worden.

T W

010 426 74 74 www.willemsvgo.nl

C o r p o r at i e n i e u w s

startsein in Zwammerdam

VerduurZaming woningVoorraad QuaWonen zet stappen in de verduurzaming van het woningaanbod. Sinds 2010 zet de Zuid-Hollandse corporatie extra in op het energiezuiniger maken van haar woningen. Hierdoor had eind 2012 40% van alle woningen van de corporatie een groen energielabel. In 2010 was dat nog 24%. Inmiddels is de ambitie verhoogd. In 2030 wil de corporatie gemiddeld een energieneutrale woningvoorraad hebben.

Velux hoofdsponsor eK Volleybal In Zwammerdam is het startschot gegeven voor de bouw van twintig seniorenappartementen en zeven eensgezinswoningen. Tom Hoekveld, manager vastgoed van WonenCentraal, wethouder Tseard Hoekstra en Jaap van den Hoek van Belangenvereniging Zwammerdam gaven het startsein. Samen met bewoners en omwonenden werd symbolisch een paal in de grond geslagen. Alle appartementen hebben een huiskamer en twee slaapkamers. Alle woningen zijn huurwoningen. Bloemen Architecten heeft de woningen ontworpen. Het ontwerp is gebaseerd op de sfeer en de kleuren van de dorpskern van Zwammerdam. Ook in Alphen aan den Rijn bouwt WonenCentraal. In het nieuwbouwproject Gerard Doustraat worden elf eensgezinswoningen en zes tweekamerstudio’s gerealiseerd.

wolput In opdracht van corporatie Woonveste uit Drunen is er in februari een start gemaakt met de bouw van 25 sociale huurwoningen in Vlijmen. Het appartementencomplex wordt gerealiseerd door Hendrik Coppelmans Bouwgroep. Nieuwbouwcomplex Wolput bestaat uit drie woonlagen en is voorzien van een lift. De appartementen zijn gericht op het zuiden of westen en liggen dicht bij het centrum en uitvalswegen. Qua architectuur sluit het gebouw aan bij de omgeving. In de gevel worden twee kleuren baksteen gebruikt. Het gebouw krijgt zilvergrijze en witte aluminium kozijnen en zilvergrijze houten vlakken boven de balkons. Naar verwachting wordt het nieuwbouwproject in het eerste kwartaal van 2014 opgeleverd.

Zorgwoningen opgeleVerd Aan het Schoolpad in Ewijk zijn vier groepswoningen opgeleverd. Zorggroep Maas & Waal gaf in 2011 de opdracht voor het bouwen van die woningen, die ruimte moeten bieden aan 24 zorgbehoevende bewoners. Een belangrijke wens was dat het nieuwe complex geborgenheid uitstraalt. De bewoners zijn veelal opgegroeid in een landelijke omgeving en hechten veel waarde aan de sfeer van het platteland. Van Aken Architecten heeft dat onder andere bewerkstelligd door te kiezen voor een kleinschalige opzet, die doet denken aan een dorp. Daarnaast is de landelijke sfeer ook doorgetrokken in het materiaal. Zo is er gebruik gemaakt van bakstenen en naturel hout en heeft de vloerbedekking een grasgroene kleur.

De Velux Groep en de Europese volleybal CEV zijn een overeenkomst aangegaan voor het hoofdsponsorschap van het komende EK volleybal voor mannen in 2013. Dit kampioenschap, dat van 20 tot en met 29 september in Denemarken en Polen plaatsvindt, draagt daarom de nieuwe officiële naam ‘2013 CEV Velux Volleybal European Championship Men, Final Round’. Ook Nederland neemt deel aan dit kampioenschap. Onze landgenoten zitten in groep C met titelhouder Servië, Finland en de winnaar van het playoffduel tussen Kroatië en Slovenië. Nederland werkt zijn wedstrijden af in het Deense Herning. “Dit is een mooie gelegenheid om ons sponsorportfolio uit te breiden met één van de meest gespeelde sporten, die energiek, en gepassioneerd is”, aldus marketingdirecteur Michael Rasmussen. De overeenkomst gaat per direct in tot en met het einde van het EK. De Velux Groep is overigens al hoofdsponsor van de Champions League handbal voor mannen. - CorporatieBouw Maart 2013 -

07


aLLeen nog LegaaL gekapt hout

Langer zeLfStandig

Sinds 3 maart is het in de hele Europese Unie strafbaar om illegaal gekapt hout te importeren en/of te verkopen. Dat geldt ook voor producten die van hout zijn gemaakt, zoals raamkozijnen en schuttingen. Dit meldt de NOS. Importeurs die niet kunnen aantonen dat hun hout legaal gekapt is, riskeren een taakstraf, een boete tot € 79.000 of een gevangenisstraf van twee jaar. Het importverbod moet helpen ontbossing tegen te gaan. In Nederland vallen zo’n 5.000 bedrijven onder de nieuwe wet. Zij moeten kunnen aantonen waar hun hout vandaan komt. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit gaat dit controleren.

bouwen met Stro en hennep

Woningcorporatie Talis en de gemeente Nijmegen werken samen met twee bewonersinitiatieven aan een bijzonder nieuwbouwconcept: duurzaam en gemeenschappelijk wonen in sociale huurwoningen. Ontwikkeling en uitvoering van de plannen gebeurt in nauwe samenwerking met de bewoners via collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO). Beide projecten willen hun woon- en leefomgeving zo duurzaam en ecologisch mogelijk vormgeven. De Initiatiefgroep ecologisch wonen Nijmegen (lewan) werkt aan 25 sociale huurwoningen in houtskeletbouw met strobalen. Het Meergeneratie Woonproject Nijmegen (MWN) wil tien koop- en veertig sociale huurwoningen van hennepbeton realiseren. Beide projecten moeten worden gerealiseerd in de nieuwbouwwijk Vossenpels in Nijmegen-Noord. De bewoners willen niet alleen ecologisch wonen, maar ook actief meehelpen tijdens de bouw. Op deze manier kan er geld bespaard worden. Of het project daadwerkelijk doorgang kan vinden, wordt binnenkort besloten en is nog afhankelijk van subsidies of sponsoring.

fout in mijn corporatie In de laatste Corporatiebouw is helaas een fout geslopen. In de rubriek Mijn corporatie op pagina 28 stond het verkeerde antwoord op de eerste vraag: Hoe groot is Thús Wonen? Hieronder de juiste tekst. Hoe groot is Thús Wonen? “Thús Wonen verhuurt, beheert en ontwikkelt iets meer dan 6.500 woningen in Noordoost-Friesland. Inclusief onze eigen onderhoudsdienst Tsjnst BV, zijn er ongeveer 80 mensen werkzaam bij Thús Wonen.”

08 - CorporatieBouw Maart 2013 -

Senioren hechten er veel waarde aan om langer thuis te blijven wonen. De meerderheid van de 55-plussers met een eigen woning is ook bereid daar zelf aan mee te betalen. Dat blijkt uit onderzoek van USP Marketing Consultancy, uitgevoerd in opdracht van Uneto-VNI. In WoonOminibus, een maandelijks terugkerend onderzoek onder consumenten, blijkt dat maar liefst 97% van de ondervraagde 55-plussers graag zo lang mogelijk zelfstandig wil blijven wonen. Dit geldt zowel voor mensen in huurwoningen als in koopwoningen. Van de respondenten ziet 54% niet de noodzaak om de eigen woning aan te passen of weet men niet wat aangepast moet worden om langer in de eigen woning te kunnen blijven wonen. 59% zou financieel willen bijdragen aan noodzakelijke aanpassingen.

Samenwerking in renovatie

In de Amsterdamse wijk Bos en Lommer renoveert Stadgenoot in samenwerking met onderhoudsbedrijf Mens-Zeist uit Zeist een monumentaal wooncomplex in de Solebaystraat. Het gaat om 144 portiekwoningen uit 1949. De gevels worden in oorspronkelijke staat hersteld en er worden energetische verbeteringen doorgevoerd. Na de renovatie moeten de woningen weer voor dertig tot veertig jaar meekunnen. Dankzij prestatieafspraken tussen onderhoudsbedrijf en corporatie garandeert Mens-Zeist dat de totale onderhoudskosten voor deze woningen omlaag gaan.


beWOnersinitiatief

Partners uitGelicHt Weber Gids 2013

Woningcorporatie Haag Wonen heeft gezorgd voor dubbel glas, spouwisolatie en betere ventilatie in 75 woningen aan de Uitgeeststraat in Den Haag. Eind 2012 waren de verbeteringen aan alle woningen voltooid. Bijzonder aan het project is dat de bewonerscommissie zelf het voorstel voor de verbeteringen deed bij de corporatie. Iets wat door de verhuurder van harte werd toegejuicht. Het is nog niet duidelijk hoeveel de bewoners zullen besparen op energiekosten.

bOuW ittersumerlanden Gestart In de wijk Ittersumerlanden in Zwolle is aannemer Ufkes Apeldoorn gestart met de bouw van 20 eengezinswoningen in opdracht van Woningstichting SWZ. Er zijn in totaal zeven bouwblokken waarvan de eerste vier nu in gang gezet zijn met voorbereidende graafwerkzaamheden, het boren van schroefpalen, kraanwerkzaamheden en riolering- en bekabelingwerkzaamheden. In de eerste week van april vindt de montage van de zeven woningen in blok 1 plaats. In het najaar van 2013 moeten de nieuwe bewoners de sleutels in ontvangst kunnen nemen.

HuurstijGinG tOt 6,5% Ruim driekwart van de woningcorporaties gaat de inkomensafhankelijke huurverhoging doorvoeren om financieel gezond te blijven. Dit blijkt uit een rondgang van de NOS langs 22 corporaties, die samen ruim 1,5 mln sociale huurwoningen beheren. In totaal telt Nederland 2,4 mln sociale huurwoningen. Eén op de tien corporaties voert de huurverhoging niet door, omdat volgens hen de kosten niet opwegen tegen de inkomsten. Vandaag stemt de Eerste Kamer over de plannen van minister Blok van Wonen om de huren te verhogen. Afhankelijk van het inkomen stijgt de huur met 4 tot 6,5%. Tot op heden was de jaarlijkse huurverhoging gelijk aan de inflatie: zo’n 1,5 tot 2,5%.

Half april verschijnt het nieuwe naslagwerk van Saint-Gobain Weber Beamix, de Weber Gids 2013. De verschillende hoofdstukken op het gebied van tegelen, gevel, vloer, waterdichting, reparatie en hulpstoffen omvatten probleem- en oplossingspagina’s en bieden een waardevolle hulp bij het kiezen en toepassen van de beste oplossingen en de juiste producten voor het project. Samen met de Weber-app en de helpdesk wil Weber voor iedereen de juiste oplossing kunnen bieden. De gids is gratis te bestellen via www.weberbeamix.nl.

Online Offertesysteem Met het nieuwe programma van HeBlad Raamdorpelelementen wordt het voor klanten makkelijker om zelf offertes te maken en bedrijfsgegevens te beheren. Het nieuwe programma bevat ruim twintig verschillende modellen raamdorpelstenen. Ook is het uitgebreid met tien nieuwe kleuren. Na het kiezen van kleur en model zie je door middel van een foto direct het resultaat. Ook is het mogelijk zelf verstekken samen te stellen. Op de website zijn formulieren te downloaden waarmee verstekken makkelijk in te meten zijn. In de loop van het jaar wordt het programma verder uitgebreid met online facturen, mail- en sms-diensten en digitale vrachtbonnen.

nu beGinnen ‘Vandaag over Morgen’ was het thema voor het Sigma Congres op 24 januari. Door middel van een aantal inspirerende presentaties werden onder andere directeuren van woningbouwcorporaties aan het denken gezet over de vraag hoe we morgen creëren, leven en werken. Maar ook over hoe we daar vandaag al mee kunnen beginnen. Met onder andere een bevlogen trendwatcher en een blinde vliegenier aan het woord, was er verscheidenheid genoeg. Ook duurzaamheid kwam aan bod met goeroe Ruud Koornstra (foto) aan het woord.

- CorporatieBouw Maart 2013 -

09

va k t u e e l

Corporaties stoppen voorlopig met pur-isolatie Door Tim van Dorsten

Door verschillende meldingen van gezondheidsklachten van bewoners ligt het gebruik van purschuim voor vloerisolatie onder vuur. Wat vinden woningcorporaties hiervan? Corporatiebouw maakt een rondje.

Huizen isoleren met purschuim, is dat nog verantwoord? Chemica atie verschoor en branchevereniging NvPu-directeur andré Donders zijn het hierover niet eens (zie kader). voor woningcorporatie Portaal is dit echter geen discussie. “We gebruiken purschuim alleen als er voldoende ventilatie en/ of buitenlucht is”, vertelt communicatie- en klantenservicemanager annemarie Wienese. “Denk bijvoorbeeld aan het afschuimen van (niet-brandwerende) doorvoeren.” Portaal gebruikt met name iso-chips als isolatiemateriaal. “Deze chips brengen we met een luchtslang aan in de kruipruimte. Ze


voorkomen optrekkend vocht en geven een hoogwaardige isolatiewaarde. Daarnaast is het arbeidsvriendelijk.”

Geen paniek Delta Wonen stopt voorlopig met het gebruik van purschuim. “Wij hebben de laatste twee jaar in zo’n 150 woningen purschuim bij vloerisolatie gebruikt, maar wachten nu tot er hier meer duidelijk over is”, vertelt marketing- en communicatiemedewerker Caroline Huls. volgens haar neemt de Oost-Nederlandse woningcorporatie de berichtgeving van de

afgelopen tijd over het gebruik van purschuim als isolatiemateriaal serieus. “Het gaat om issues die van invloed zijn op de gezondheid en/of veiligheid van onze klanten.” Ze vindt echter wel dat het niet moet leiden tot paniek. “In alle woningen vanaf 1990 zit pur verwerkt, maar in totaal zijn bij de GGD-vestigingen in Nederland zeven huishoudens bekend waar bewoners hun gezondheidsklachten toeschrijven aan purvloerisolatie. Deze vestigingen zijn een onderzoek gestart of purschuim als vloerisolatie ook echt de oorzaak is van de gemelde gezondheidsklachten. van de GGD hebben

vA k T U E E l

VeRantwooRd isoleRen met puRschuim? “Als dit wel direct zou gebeuren, dan verliezen deze bedrijven hun inkomsten zonder wetenschappelijke onderbouwing. Terwijl deze manier van isoleren al tientallen jaren gebeurt zonder noemenswaardige problemen”, licht hij toe. “Daarom hebben we TNO gevraagd onderzoek te doen naar het mogelijke verband tussen het aanbrengen van gespoten pur en de gezondheidsklachten. Medio april verwachten we de uitslag.”

weRkwijze ondeR loep

Moet purschuim als isolatiemateriaal (voorlopig) verboden worden, of niet? Chemica Atie Verschoor vindt van wel, maar daar is de branchevereniging NVPU het niet mee eens. “Als het aanbrengen van purschuim op de juiste manier gebeurt, dan is er niets mis mee. En zolang niet wetenschappelijk is vastgesteld dat er iets mis is met purschuim, moet dit isolatiemateriaal ook niet geband worden,” vindt André Donders, directeur van branchevereniging NVPU voor purproducenten en -verwerkers.

we ook begrepen dat het gevaar met name optreedt tijdens de verwerking, omdat er dan isocyanaten vrijkomen. Als de pur eenmaal is uitgehard, is dat niet meer aan de orde.”

Resultaten Alternatieven voor purschuim als isolatiemateriaal heeft Delta Wonen nog niet. “Als de resultaten uit het onderzoek aanleiding geven om na te denken over alternatieven, dan zullen we dan doen”, geeft Huls aan. Ook aan het vervangen van purschuim in bestaande woningen, wil ze nog niet den-

In zijn ogen mag de industrie niet doof zijn voor de klachten. “Hoewel het openen van een meldpunt klachten kan oproepen, is het zaak dat ze haar verantwoordelijkheid moet nemen en iedere stap van haar werkwijze onder de loep legt. We betreuren het ten zeerste dat de gedupeerden gezondheidsklachten hebben gekregen door foutief aangebracht purschuim.” Volgens hem is de industrie bezig is om maatregelen te nemen. “We proberen ervoor te zorgen dat eventuele gezondheidsrisico’s tot het minimum worden beperkt. Zo is al afgesproken dat een ruimte tijdens de isolatie goed geventileerd moet worden. Daarnaast mogen de bewoners tijdens het aanbrengen van het isolatiemateriaal niet thuis zijn.” Verder wordt er volgens Donders aan gewerkt om de Beoordelings- en Uitvoeringsrichtlijnen aan te scherpen. “Maar meestal duurt het wat langer om deze richtlijnen aan te passen.”

ken. “Dit hangt af van de resultaten van het onderzoek van de GGD. Op dit moment doen we nog even niets.”

VooRlopig geen puR Ook woningcorporatie Domein Wonen wil de purschuim nog niet vervangen, vertelt communicatieadviseur Ingrid van Erve. “De noodzaak hiervan is nog niet duidelijk, maar we nemen de geluiden van de mogelijke gevolgen van het aanbrengen van purschuim als vloerisolatie erg serieus.” Voorlopig brengt deze woningcorporatie uit de regio Eindhoven geen purschuim

Ban op puRschuim In tegenstelling tot Donders vindt chemica Atie Verschoor dat er een ban moet komen op purschuim als isolatiemateriaal. Ze werkt voor het onafhankelijk expertisecentrum Expertise Centre Environmental Medicine (ECEM), dat zich richt op onderzoek, behandeling en advies betreffende gezondheidseffecten van gevaarlijke stoffen. “De laatste tijd krijgen we dagelijks steeds meer mensen met eenzelfde soort gezondheidsklachten, die duiden op de aanwezigheid van giftige stoffen”, vertelt ze. “Daarom zouden we graag een voorlopig verbod zien op purschuim als isolatiemateriaal. Het gaat immers om de gezondheid van mensen.”

onVoldoende Maar dat is voor haar niet voldoende. “Gezien het schadelijke effect op de gezondheid willen we een ban op alle middelen die fluorkoolwaterstoffen bevatten. Eerst moet hier een niet-schadelijke variant voor worden gevonden.” En hoewel purschuimleveranciers Tremco Illbruck en Soudal via persberichten hebben laten weten dat hun purschuim geen gevaar is voor de gezondheid, wil Verschoor hierover echter nog geen oordeel vellen. “Daarvoor moet ik eerst de bestanddelen van de purschuim zien.”

meer aan als vloerisolatie. “Zeker gezien de vragen die momenteel rond dit onderwerp leven”, legt ze uit. “We hebben onlangs bij een complex van 49 woningen de vloer van de begane grond voorzien van purschuim als isolatiemateriaal. Dit hebben we aangebracht, gecontroleerd en goedgekeurd aan de hand van en volgens de geldende voorschriften.” Als mogelijke alternatief beschikt Domein Wonen over dekens. “Isolerende dekens op de vloer van de kruipruimte of tegen de onderkant van de vloer op de begane grond”, licht Van Erve toe. n - CORPORATIEBOUW MAART 2013 -

11

va k t u e e l

Zorgvuldige prestatiemeting bevordert bouwkwaliteit

‘Beoogde energieprestaties worden vaak niet gehaald’ Door Louis Jongeleen

Bij steeds meer bouwprojecten legt de opdrachtgever de bouwende partij vast op een aantal duurzame prestatie-eisen waaraan het toekomstige gebouw zal moeten voldoen. Maar hoe weet een opdrachtgever, bijvoorbeeld een woningcorporatie, of de gevraagde prestaties worden gehaald? Daar heeft bouwkundig adviseur alexander van der Ham van Nieman Raadgevende Ingenieurs wel een antwoord op. Het is zijn dagelijks werk om bouwende partijen te begeleiden bij ‘het bewaken’ van de prestatie-eisen in de verschillende bouwfases. Onlangs ontving hij het certificaat ‘level 1 Thermographer’ van the american Society of Nondestructive testing (aSNt).


Overdrukproef met thermografie: luchtlekkage tussen zijwang en dakelement van een dakkapel (foto Nieman Raadgevende Ingenieurs)

van der Ham: “In het voortraject van een project zal de opdrachtgever een programma van eisen opstellen waarin hij de gewenste prestaties van het toekomstige gebouw omschrijft. en om zeker te weten dat hij krijgt wat hij wil, moet hij ook kunnen nagaan in hoeverre het gebouwde resultaat straks aan die prestatie-eisen voldoet. Dat wil zeggen dat de te leveren bouwprestaties moeten kunnen voldoen aan meetbare eisen. er is dus een meetmethode nodig. tegenwoordig wordt het programma van eisen vaak gevormd door duurzaamheidstools

zoals bijvoorbeeld Breaam.nl of het Passiefhuis-concept. Daarmee kun je vrij nauwkeurig nagaan hoe je moet bouwen om uiteindelijk een zeer duurzaam gebouw te kunnen realiseren. De meetmethodes van deze concepten geven heldere beoordelingscriteria en toetsingscriteria voor de bouwkwaliteit. Dat hoort ook te staan in een eigen programma van eisen. Het is zaak om zoveel mogelijk te verwijzen naar bestaande NeN-normen, bijvoorbeeld voor thermografisch onderzoek (NeN-eN-131-87). toch komt het voor dat een bepaalde methode niet één-op-één te

vA k T U E E l

sloten de achterliggende isolatieplaten niet aan. De aannemer bagatelliseerde deze constatering. Hij meldde dat hij voldoende marge in de isolatiewaarde had door een extra dik isolatiepakket aan te brengen. Daarop heb ik de isolatiewaarde bepaald volgens de numerieke bepalingsmethode van NEN1068 op basis van de constructieopbouw en van de isolatiematerialen die waren toegepast. Daaruit bleek dat de basisprestatie bij optimale uitvoering nog niet gehaald kon worden. De berekening van de leverancier klopte niet. En daarbij komen dan nog die warmtelekken.” Alexander van der Ham (foto Bouwplaat, Vught)

vertalen is voor een bepaald gebouwontwerp. In dat geval zal een deskundig bouwkundig adviseur een interpretatie geven van de aangeven meetmethode. De opdrachtgever die het risico van teleurstelling wil uitsluiten, zal de gekozen meetmethode, de kwalificaties van de beoordelende partij, de bijbehorende toetsingscriteria en de begeleiding van een bouwfysische adviseur opnemen in zijn programma van eisen.” Hoever gaan de meetmethodes in het kader van Breaam.nl en Passiefhuis? Van der Ham: “Deze duurzame bouwconcepten gaan in de prestatie-eisen voor duurzaamheid veel verder dan de minimale eisen in het Bouwbesluit. Breaam.nl en Passiefhuis werken met verschillende praktijkmetingen en laboratoriumonderzoek van materialen en met beoordelingen van de manier van verwerken. Bij de keuze van isolatiemateriaal heeft BReaam.nl bijvoorbeeld niet alleen eisen gesteld aan de materiaaleigenschappen, maar ook aan procesbewaking zoals rapportage van de inkoop van het materiaal en aan de visuele controle van de verwerking van het product. Zowel bij Passiefbouwen als bij Breaam-projecten is thermografisch onderzoek van de gebouwschil een vereiste. Bij de bewaking van de energetische eisen heeft de bouwfysisch adviseur een sleutelpositie. Hij moet een bouwteam erop aanspreken als bijvoorbeeld een beoogde energie-eis in de mist dreigt te gaan. Zo ontdekte ik onlangs bij een thermografische opname structurele warmtelekken in een gevel. Waarschijnlijk

Hoe is het mogelijk om prestatie-eisen te bewaken in de uitvoeringsfase van een project? Van der Ham: “Begeleiding in de uitvoeringsfase is feitelijk de laatste kans om de gerealiseerde prestatie te toetsen en zonodig te corrigeren. Dat betekent dat in de werkvoorbereiding al helder moet zijn of bouwtekeningen, gemaakte berekeningen en de inhoud van het programma van eisen met elkaar overeenstemmen. In een definitief ontwerp moeten alle gebouwprestaties al goed vertaald zijn naar uitvoeringsniveau. Al voor de uitvoering zit daar een eerste check voor de bouwkundige adviseur die de prestatie-eisen controleert. Hij heeft al een lijst gemaakt van alle specifieke details die kritisch gevolgd moeten worden bij de uitvoering. Daar bekijk ik bijvoorbeeld of de luchtdichting bij een stelkozijn kan worden uitgevoerd met afdichtingsband, door afschuimen of dat afplakken noodzakelijk is.” En dan komt ten slotte de opleveringsinspectie. Dat zal voor de uitvoerende partij wel spannend zijn. Of…? Van der Ham: “Als een opdrachtgever, bijvoorbeeld een woningcorporatie, aan ons de controle van de gerealiseerde prestatie-eisen in handen geeft, gaan wij te werk volgens de meetmethoden die al waren vastgelegd in het programma van eisen. Maar dat is niet het enige. Ervaring spreekt ook een stevig woordje mee. Bijvoorbeeld bij de interpretatie van een thermografische opname. Op het thermografisch beeld kun je een warmtelek wel zien, maar de achterliggende oorzaak is een interpretatie. Soms, bij twijfel, moet je daarom overgaan tot destructief onderzoek

om de werkelijke oorzaak en waardering hiervan vast te stellen. Het komt helaas te vaak voor dat partijen die thermografisch onderzoek doen, de ervaring missen en daardoor tot stellige onjuiste afspraken komen. Dat concludeer ik uit het aantal arbitragezaken en verzoeken voor een second opinion op dit punt. Bij een opleveringsinspectie adviseer ik meestal om drie onderzoeken te laten doen: een thermografisch onderzoek voor het opsporen van isolatiegebreken, een luchtdoorlatendheidsmeting ofwel blowerdoortest voor de kwalitatieve bepaling van de luchtdichtheid en een gecombineerde test met drukverschil over de hele gevel met tegelijkertijd een thermografische opname. Met deze laatste test kun je de luchtlekken precies lokaliseren. Opleveringsinspecties tonen vaak aan dat beoogde energieprestaties uiteindelijk niet gerealiseerd worden. Vaak blijkt dan dat de bouwers geen deskundige bouwfysisch adviseur hadden ingeschakeld voor het bewaken van de prestatie-eisen tijdens de bouw. Ik werd een keer gebeld door een aannemer die het vereiste thermografische onderzoek beschouwde als een risico. Bij zo’n houding zet ik mijn vraagtekens bij de kwaliteitsbewaking van het betreffende bouwproject.” n

Opstelling blowerdoor (foto Nieman Raadgevende Ingenieurs)

MEER INFORMATIE www.breeam.nl www.passiefbouwen.nl www.nieman.nl

- CORPORATIEBOUW MAART 2013 -

13

Tijdelijke lift nodig?

Reco Special Products ontzorgt van A tot Z

10% KO RTING o p een pl aatsing t/m juli 2013

De gebruiker staat centraal bij Reco Special Products. De toegang tot de Reco-lift is daarom drempelloos en de lift is comfortabel en eenvoudig in gebruik (dmv drukknoppen die men gewend is van de vaste lift). Iedereen kan de lift gebruiken zonder uitgebreide instructies en gecompliceerde systemen met pasjes en/of bedieningskaarten. Dit is een direct voordeel bij gebruik in het openbaar, zoals een evenement of station. Kijk voor meer informatie op onze website. Is het dringend? Bel dan 24/7 0800 - NOODLIFT voor een plaatsing binnen 24 uur.

www.reco-lift.eu

SPECIAL PRODUCTS

gOEd BEsTEEd

De Bongerd, Steenbergen

Betere woningen door innovatief aanbesteden Door Hans Fuchs

Woningstichting Stadlander realiseert in de wijk De Bongerd in Steenbergen 34 energieneutrale levensloopbestendige huurwoningen voor senioren. Op zichzelf niets ongewoons. Maar de uitgaaf gebeurde in de vorm van een tender die leunt op het Slim en Snel-concept van Energiesprong. Wim van den Bergh, manager Vastgoed van Stadlander: “Die slag levert winst op. Voor iedereen.” Ze hebben het hele traject net achter de rug, bij Stadlander. De uitvraag van de energieneutrale levensloopbestendige seniorenwoningen werd eind december afgerond. Op 20 december koos Stadlander ERA Contour & DWA uit Zoetermeer als de partij die de 34 woningen voor de woningstichting gaat bouwen. Wim van den Bergh was als manager vastgoed van Stadlander bij het hele traject betrokken: “Aanvankelijk kozen we bij dit project nog voor een traditioneel proces van aanbesteden. Maar we kwamen op een gegeven moment in aanraking met Slim en Snel van Energiesprong. Met een heel andere manier van uitvraag dus, een manier van werken waarmee je de markt uitdaagt. Dat trok ons aan. Je formuleert als woningstichting je vraag scherp en laat de uitwerking dan open

De winnaars

naar de markt toe. Met als doel een beter en kwalitiatief hoger eindproduct.” Traditionele samenwerkingsvormen zijn niet meer de optimale manier om tot een goed eindproduct te komen, vinden ze bij Stadlander. Van den Bergh: “Iets conventioneel aanbesteden, betekent dat we de markt vragen op prijs te concurreren op basis van een bestek. Dat levert niet per se het beste eindresultaat op. Wij vinden dat de bouw naar een productiestroom moet die meer lijkt op die in de auto-industrie. Een productiestroom waarin men als bouwer de verantwoordelijkheid neemt voor het hele product.”

Softe Selectie In De Bongerd wilde Stadlander 34 grondgebonden nultreden seniorenwoningen realiseren. Van den Bergh: “We wilden daar

in de eerste plaats zoveel mogelijk energie besparen, dus een lage EPC. Normaal gesproken streven wij als woningstichting al naar een EPC die 10% lager ligt dan in het bouwbesluit staat voorgeschreven. Maar hier wilden we nog verder gaan. Het idee daarachter: in 2014 willen we dat minimaal 30% van onze nieuwbouw energieneutraal is. Daarnaast wilden we de woningen voorbereiden op domotica. Wij zijn bezig met ‘Slimmer Slot’, waarbij we alle nieuwbouw- en mutatiewoningen voorzien van een elektronische deurontgrendeling en plug & play-domotica. Dit is een pakketje, met energiebesparing en domotica, dat we al een aantal jaren gebruiken. Maar we bespeurden toch wat spanning tussen budget en product. Met andere woorden: wij wilden graag een doorbraak.” u - CORPORATIEBOUW MAART 2013 -

15

Van zestien naar Vijf Stadlander vroeg voor de bouwvak zestien partijen om aan de tender deel te nemen. Van den Bergh: “Wij selecteerden natuurlijk partijen waarvan we wisten dat ze hun nek durven uit te steken. Partijen die zich zelf ook wel realiseren dat in de bouw een aantal dingen anders moet worden aangepakt. Ook voor de eigen toekomst. Alles op prijs en bestek organiseren brengt te veel kosten met zich mee.” Tijdens een eerste prestatieinloop selecteerde Stadlander uit de zestien marktpartijen vijf kandidaten waarmee de woningstichting graag verder wilde. Van den Bergh: “In deze ronde hebben we de Soft selection-methode van Energiesprong geïntroduceerd. De selectie gebeurde aan de hand van een methode die erg lijkt op de prestatie-inkoopmethodiek die Sicco Santema beschrijft. Daarbij is nog veel geënt geweest op financiële positie, liquiditeit en ervaring met het gevraagde eindresultaat. En de betreffende bedrijven hielden een tien minuten durende presentatie waarin ze met name tot uiting moesten brengen waarom wij juist met dat bedrijf verder zouden moeten.”


oplossing

vraag

Om die reden koos Stadlander bij De Bongerd voor Slim en Snel, om zo een op maat gesneden eindproduct van hoge kwaliteit te krijgen, aldus Van den Bergh: “Een aantal dingen in dat pakketje moet slimmer. Vandaar dat we het traditionele PVE (Programma van eisen) verruilden voor een proces waarin we samen met geselecteerde marktpartijen een traject aflegden. Slim en Snel zorgde daarbij voor een softe selectie tijdens een proces dat volledig transparant was. In dat traject daagden we partijen uit om met een goed product te komen - en meteen ook de contouren van een langere samenwerking te schetsen. Dus een product inclusief onderhoud en beheer. Want waarom zou je niet kiezen voor een langere samenwerking als je al zo’n intensief traject doorloopt met de verschillende marktpartijen, waaronder de partij waarmee je uiteindelijk verder gaat?” Deze manier van uitvragen biedt volgens Van den Bergh ook de marktpartijen kansen: “Je dwingt ze om eens goed te kijken naar het eigen product. Oneerbiedig gezegd hou je de markt een worst voor: de mogelijkheid van een duurzame relatie, plus en een beter eigen product dat voortvloeit uit deze manier van aanbesteden.”

behoefte

GOED BESTEED

Van Vijf naar drie Op de daaropvolgende prestatiebijeenkomst, in augustus 2012, kregen deze vijf partijen de gelegenheid om hun plan en partners toe te lichten. Van den Bergh: “Dat gebeurde in drie presentaties van tien minuten, over drie facetten van een plan: organiserend vermogen, duurzaamheid en product en visie op klant en doelgroep. Zo kregen wij drie maal achtereen vijf presentaties over één facet uit de diverse plannen. Dat bood ons de mogelijkheid om een transparant oordeel te vellen over de individuele plannen. Na die drie rondes konden wij uit de vijf partijen de drie kiezen waarmee we de volgende fase in wilden: BAM Woningbouw uit Breda, Lithos Bouw & Ontwikkeling uit Amersfoort en ERA Contour & DWA uit Zoetermeer. Deze drie partijen werden de initiators van de consortia die deelnemen in de gunningfase.” Tijdens de beoordelingen door Stadlander kregen de vijf marktpartijen de gelegenheid om één keer per presentatieronde te interpelleren: “Daarvan kon men gebruik maken wanneer men vond dat een weerwoord nodig was, of om zaken toe te lichten als men het gevoel had dat Stadlander iets niet goed had opgepakt.” Alle partijen, inclusief de afvallers, kregen tijdens de beoordeling direct en volledig inzicht in het waarom van de keuze van Stadlander. De jurering direct na de presentaties was openbaar. Van den Bergh: “Opvallend

genoeg zei een van de twee afvallers, dat zij nu door deze methode begrepen waarom ze waren afgevallen en ook wisten welk huiswerk ze nog te doen hadden om de volgende keer de vraag van Stadlander goed te begrijpen. Je leert dus van elkaar.”

dwarsdenker Dat leren van elkaar, is volgens Van den Bergh absoluut nieuw in de bouw en beweegt zich ook over de grenzen van de bouwkolom heen: “Heel verrassend vonden wij, dat één van de drie partijen zelfs op eigen initiatief een dwarsdenker uit de academische wereld uitnodigde, een lector van een universiteit, als klankbord voor de eigen plannen. Men beseft zich terdege: er moet iets gebeuren in de bouw, er moet iets veranderen. De risico’s van het traditionele proces, met zijn faalkosten, dubbelingen, risico-opslagen en inefficiëntie, moeten eruit. Andere, onverwachte perspectieven kunnen daarbij helpen.” Ook een belangrijk hulpmiddel bij dat leren: een project place. Van den Bergh: “Op deze digitale locatie deelden we alle digitale documenten met elkaar. Bijvoorbeeld de mindmaps van de diverse partijen. Zo’n hulpmiddel draagt bij aan de transparantie van het proces en van de informatie. Een project place heeft in een traject als dit veel toegevoegde waarde, als instrument dat borgt dat de informatie centraal, integraal en transparant is.”

gOEd BEsTEEd

Wim van den Bergh

aangescherpt pVe Uit de workshopachtige setting in augustus waarbij Stadlander van vijf naar drie partijen ging, ontstond bij de woningstichting een PVE van zo’n vijftien A4’tjes. Van den Bergh: “Bij een traditionele aanbesteding zijn dat er zestig. Uit die vijftien pagina’s destilleerden we een kerndocument van drie kantjes. Dat document hebben we besproken met BAM, Lithos en ERA, in werkgroepjes met mensen van Stadlander.”

Daaruit ontstond een aangepast kerndocument: “Daarin hebben we de vraagstelling in samenwerking met deze drie partijen nog scherper gesteld. Eind december kwamen BAM, Lithos en ERA met hun antwoord. En daarna volgde de definitieve keuze. De partijen wisten in deze ronde precies waar de ruimte zat. Het aantal vierkante meters hoefde bijvoorbeeld echt niet exact hetzelfde te zijn als dat in het document. De drie partijen wisten ook hoe wij het aspect energieneutraal en energienota-loos bouwen zouden waarderen.” Aangescherpt werd het kerndocument ook wat betreft de nultredeneis. Van den Bergh: “In principe wilden we een goede visie op het nultredenprincipe. De woningen moeten een logische routing en ontsluiting hebbenen ook functioneel zijn voor mensen met een beperkte mobiliteit.”

Matrix Voor het wegen van de plannen in de laatste fase ontwikkelde Stadlander een matrix. Van den Bergh: “Daarmee konden wij de onderdelen van de plannen objectief beoordelen. We betrokken de drie partijen ook in de beoordelingsmatrix. Die was niet zo heel uitge-

breid, het was geen wetenschap wat we hier bedreven. Maar we hadden zo wel een instrument waarmee we objectief bijvoorbeeld het onderhoudsplan van de drie partijen konden beoordelen. En we wogen dat netto contant, waarbij we er rekening mee hielden dat de ene partij misschien zou kiezen voor een hoge kwaliteit van producten en laag ingeschaalde onderhoudskosten en een andere partij voor een tegenovergestelde strategie.” In de matrix stonden volgens Van den Bergh niet alleen harde uitgangspunten, zoals productspecificaties. Ook het gevoel kreeg in de matrix een plek, onderstreept hij: “Subjectiviteit is zeker een aspect dat speelde bij het kiezen van de definitieve kandidaat. Ook dat verwerkten we in de matrix, door een waarde toe te kennen aan het gevoel van het totale proces dat met de consortia was doorlopen, vanaf selectie tot gunning. Dat we dat zo zouden doen, hebben we aan de voorkant ook helder aan BAM, Lithos en ERA meegegeven.” ERA en DWA hebben zestien tot twintig weken de tijd om het bouwproces op gang te brengen. Van den Bergh: “En dan moeten de 34 woningen na een maand of drie, vier wel staan.” n

( Advertentie )

IK BEN REVOLUTIONAIR iLOQ is ‘s werelds eerste digitale cilinder met eigen energievoorziening. Zonder batterijen. Zonder bekabeling. Wij bieden een sluitsysteem met een flexibel en veilig toegangsmanagement, met aanzienlijk lagere onderhoudskosten ten opzichte van elektromechanische systemen. www.iLOQ.com

iLOQ Benelux Cypresbaan 15E 2908 LT Capellle ad IJssel m. +31 (0)623 441 670, f. +358 40 3170 201

2112_iLOQ_ad_opdrachtbevestiging_190x135_V2.indd 1

1/9/13 2:06 PM


17

project in beeld

Castella een woontoren van 42 meter hoog markeert sinds kort de nieuwe entree naar de nijmeegse binnenstad vanaf de Graafseweg. in opdracht van woningcorporatie talis realiseerde bouwbedrijf berghege hier zestig sociale huurappartementen. daaronder zijn nog twee (deels ondergrondse) parkeerlagen en drie verdiepingen met ongeveer 1500 m2 kantoorruimte. castella is gebouwd op het voormalige terrein van zeepproducent dobbelman en verwijst naar een oud zeepmerk. ontwerper dok Architecten uit Amsterdam wilde ‘een parel’ voor architectuurliefhebbers maken. Met de grotendeels glazen gevel heeft dit bureau in ieder geval gezorgd voor een eyecatcher.

16 - CORPORATIEBOUW MAART 18 JUNI 2012 2013 - -

project in beeld

- corporAtieboUW MAArt 2013 -

19

Extra uitslagremmende Voegmortel

De beste voegmortel van Nederland!

De plus van Voegmortel + Licht verwerkbaar

speciaal samengesteld zandpakket

+ Langer verwerkbaar

uniek waterbuffersysteem

+ Intense kleurbeleving

egale kleur en korrelopbouw

+ Extra uitslagremmend Wij adviseren u nadrukkelijk Voegmortel 331 en 332 UR+ niet door elkaar te verwerken.

Wat zet je neer, wat laat je achter

C o r p o r at i e p r o J e C t

Nieuwe ‘De Annenborch’ in Rosmalen:

Voorbeeld van aandachtig bouwen

Door Louis Jongeleen

‘De Annenborch’ is een begrip in het Brabantse Rosmalen. Het was de naam van het woonzorgcentrum voor ouderen in het centrum van het dorp. Maar die oude Annenborch werd te oud en te klein. Woningcorporatie Kleine Meierij nam de verantwoordelijkheid voor de nieuwbouw van een woonzorgcentrum dat je ouderen graag zou gunnen. Hoe een ambitieus zorgproject behoedzaam door de crisis werd geloodst.

Eric Smulders

- CorporatieBoUW Maart 2013 -

21

C O R P O R AT I E P R O J E C T

prOJeCtgegevens Project: Woon-zorgcentrum ‘De Annenborch’, Rosmalen, onderdeel multifunctioneel woon-zorgcomplex ‘De Hoef ’ Opdrachtgever: Kleine Meierij, Rosmalen Projectmanagement: Bonum Zorg en Vastgoed Architect: Molenaar&Bol&VanDillen architecten, Vught Projectarchitect: Michael Bol Aannemer: Bouwbedrijf Timmers B.V., Rosmalen Adviseur Installaties: LTC&C Installatiemanagement, Waalre Bouwtijd: december 2009 - april 2012 Bouwprijs: € 35 mln Vijf jaar geleden begon Simon Jansen in het Brabantse Rosmalen aan zijn eerste werkdag als directeur-bestuurder van woningcorporatie Kleine Meierij. Hij kon meteen zijn mouwen opstropen want er lag een ambitieus plan klaar dat om uitvoering vroeg. Precies hetzelfde project vroeg alle aandacht van Henk Hermsen. Ook hij was juist in 2008 begonnen in een nieuwe functie als directeur. In zijn geval van woonzorgcentrum ‘De Annenborch’ in Rosmalen. Beide bestuurders konden zich storten op de voorbereiding van de bouw van een multifunctioneel woon-zorgcomplex op ontwikkelingslocatie ‘De Hoef ’, een groen gebied


even buiten de dorpskern. De contouren van het bouwontwerp stonden al min of meer vast. Op de 23.000 m2 van de voormalige voetbalvelden van OJC Rosmalen - in eigendom van Kleine Meierij - was ruimte genoeg voor drie projecten die wonen, zorg en welzijn combineren: een nieuwe ‘De Annenborch’, appartementen voor ‘ouderen’ en een gezondheidscentrum. De woningcorporatie had al besloten om als opdrachtgever de financiële verantwoordelijkheid te dragen voor het ontwikkelen van de noordkant van ‘De Hoef ’. Centraal stond de bouw van de nieuwe ‘De Annenborch’ dat het oude woonzorggebouw kon vervangen. Henk Hermsen: “Het was zo duidelijk als wat, het bestaande woonzorggebouw ‘De Annenborch’ voldeed niet meer. Daar waren kamertjes van 22 m2. Geen ruimte waar je iemand naar behoren kan verplegen. Liften waren te klein en veel ruimtes waren te krap om uit te voeten te kunnen met een rollator. Verder bleek uit onderzoek van de gemeente dat de vraag naar woon-zorgvoorzieningen de komende jaren zeer snel zou groeien. Want de vergrijzing in Rosmalen gaat harder dan elders.”

mon Jansen: “De crisissfeer was voor Kleine Meierij zeker serieus te nemen. Maar de bouwplannen ook. Het was een gegeven dat er een duidelijke behoefte bestond aan meer woonkwaliteit voor ouderen. Maar ook aan een plek waar wonen, zorg en welzijn samenkomen, zowel voor ouderen als voor andere inwoners van Rosmalen. Voor Kleine Meierij was het realiseren van zo’n veelomvattend project een maatschappelijke investering: naast onze kerntaak, de huisvesting van mensen met lagere inkomens en van degenen die leven in sociaal moeilijke omstandigheden. Een investering waarbij je als woningcorporatie rekening dient te houden met een bepaalde onrendabele top. Dat is onvermijdelijk. Het werk was intussen al gegund aan Bouwbedrijf Timmers B.V. uit Rosmalen, de toenmalige vaste bouwpartner van Kleine Meierij. De bouwprijs voor het multifunctionele woonzorgcomplex, waar behalve voor de nieuwe ‘De Annenborch’ ook ruimte zou zijn voor een buitenpolikliniek van het Jeroen Bosch Ziekenhuis, een kinderdagverblijf en een kapsalon, was berekend op € 35 mln.

investering

Eind 2009 startte de bouw die zou duren tot april 2012. Bij de voorbereiding en uitwerking van de bouwplannen kon Kleine Meierij nog rekenen op de eigen afdeling vastgoedontwikkeling van negen man sterk. Voor het bouwmanagement schakelde de opdrachtgever een gespecialiseerde adviseur in. Aan de eisen die de Rijksoverheid

Voor woningstichting Kleine Meierij zou de investering in ‘De Hoef ’ een flinke aanslag betekenen op de financiën. En dat net in de tijd waarin de donkere wolken van de crisis zich begonnen samen te pakken. Geen beste vooruitzichten voor een woningcorporatie met plannen voor nieuwbouw. Si-

geen speling

C o r p o r at i e p r o J e C t

stelt aan een bouwontwerp voor zorginstellingen was zes jaar eerder al voldaan. Toen was een vergunningverlening door het College Bouw Zorginstelling (opgeheven per 22-04-2009, red.) nog voorschrift. Met het definitieve bouwontwerp als uitgangspunt moesten er ook tijdens de uitvoering nog talloze beslissingen worden genomen door het bouwteam. In het bouwoverleg kwamen Jansen en Hermsen elkaar gedurende drie jaar niet zelden tegen. Jansen: “Een taakverdeling was snel gemaakt. Kleine Meierij kon zorgen voor de grond en de stenen en ‘De Annenborch’ had de expertise en ervaring op het gebied van de zorg voor ouderen. Er zijn natuurlijk lastige momenten geweest, maar we kwamen er altijd snel uit. Zo stond het ons allebei helder voor ogen dat de bouwplanning zeer exact moest zijn, omdat je geen speling hebt als je op een gegeven moment 124 ouderen wilt gaan verhuizen van hun vertrouwde omgeving naar een nieuw complex. Dan kan Henk wel een inschatting maken van de impact die dat heeft op zijn klanten. Voor mij was het een flinke bouwkundige hersenbreker hoe we de toerit naar de ondergrondse parkeergarage zouden kunnen omleggen, zodat auto’s niet twee keer een fietspad zouden kruisen. Dat is in samenspraak met de gemeente voorlopig opgelost. Ook vroeg ik me soms af of de senioren wel zo gemakkelijk zouden wennen aan verwarming zonder radiators en zonder knop en aan koken zonder gas. Hun nieuwe ‘huis’ is immers voorzien van de nieuwste installatietechniek, een warmtekoude-opslag (WKO) voor verwarming en koeling.”

Verhuizen Medio januari 2012 ontving Henk Hermsen de sleutel van de nieuwe ‘De Annenborch’ uit handen van verhuurder Kleine Meierij. De maanden die volgden, stonden in het teken van de voorbereiding van de verhuizing, van de inrichting en afbouw van het restaurant en van de afwerking van de persoonlijke inrichting en stoffering van de appartementen. Volgens plan kon begin april de verhuizing van 124 bewoners starten. Binnen een maand was iedereen over. Hermsen: “Voor onze bewoners was hun woonruimte plotseling twee keer zo groot. In het restaurant kunnen zij - en ook de ouderen uit de wijk - voortaan de maaltijd gebruiken.” Het Kinderdagverblijf ‘Zoete-Lieve-Gerritje’ en Kapsalon ‘Hooijmans Hairline’ openden respectievelijk in maart en april hun deuren, de buitenpoli van het JBZ was vanaf de zomer operationeel. Inwoners van Rosmalen kunnen sindsdien dicht bij huis terecht voor diverse medisch specialismen, bloedprikken, ECG’s, radiologische echo’s en eenvoudige röntgenfoto’s. Het nieuwe multifunctionele gebouw was daardoor al direct vanaf de oplevering volop in gebruik. In dat najaar kwamen 1800 bezoekers naar de open dag om te kijken hoe het woonzorggebouw eruit ziet, welke dienstverlening er aan de inwoners van Rosmalen geboden wordt en natuurlijk hoe het leven van de bewoners is veranderd in de nieuwe ‘De Annenborch’. Bij een tevredenheidsonderzoek gaven de bewoners zelf het rapportcijfer negen aan hun nieuwe woon- en zorgomgeving.”

Intussen vorderde op enkele tientallen meters afstand van de nieuwe ‘De Annenborch’ de bouw van het tweede onderdeel van project ‘De Hoef ’ van Kleine Meierij; ‘Het Hofgebouw’, een appartementencomplex met 32 koopappartementen en 20 huurappartementen voor senioren. Het derde deel van het totaalplan ‘De Hoef ’, de realisatie van het geplande ‘Gezondheidscentrum’ was toen al afgeblazen. Daar was onvoldoende draagvlak voor toen de betrokken huisartsen, tandartsen en de apotheker een andere vestigingslocatie hadden gevonden.

Leefbaarheid Op een kille middag in februari, is het ruime restaurant van de nieuwe ‘De Annenborch’ druk bezet. De gasten gebruiken de middagmaaltijd en turen door de hoge ramen naar de sneeuwvlagen die buiten over het grasveld zwiepen. Simon Jansen geeft een rondleiding door de lichte en zorgvuldig afgewerkte ruimten van het woonzorgcentrum. Hij is zichtbaar trots op het levende resultaat van intensieve bouwactiviteiten tijdens drie crisisjaren. En wat heeft Kleine Meierij voor de boeg als het laatste nieuwbouwproject ‘Het Hofgebouw’ dit voorjaar af is? Bij die vraag verandert de stemming van de corporatiedirecteur. Jansen: “Door de maatregelen van het kabinet zullen wij de komende vier jaar geen nieuwbouw meer kunnen realiseren. Onze afdeling Vastgoedontwikkeling hebben we opgeheven. We zullen de komende jaren anders moeten omgaan met de sociale huisvesting. We zijn in dit land de laatste jaren helemaal doorgeslagen. In de sociale woningbouw zijn de bouweisen bijna net zo hoog als in de koopsector. Dat is financieel niet meer vol te houden voor een woningcorporatie. En nu wordt de wooncomponent van ons werk door de overheid ook nog verder weggedrukt. Dat is voor Kleine Meierij reden om de komende tijd meer energie te gaan steken in een andere kerntaak, de leefbaarheid. We gaan onze aandacht verschuiven naar meer klantencontact en het helpen organiseren van netwerken in de wijken. En verder stel ik vast dat we er goed aan gedaan hebben om in de afgelopen jaren ruime en betaalbare nieuwbouwappartementen te bouwen vooral in het kader van een project zoals ‘De Hoef’ waarbij wonen, welzijn en zorg zijn gecombineerd. We waren feitelijk net op tijd. Want het besluit van de overheid om mensen met een lichte zorgvraag voortaan thuis te laten behandelen of te verplegen, betekent dat deze mensen een woning nodig hebben waar voldoende ruimte is voor die nieuwe opzet van zorgverlening.” n - CorporatieBoUW Maart 2013 -

23

Gezien op de BouwBeu rs 2013

ONZE DUURZAAMSTE KEUKEN OOIT Onze gloednieuwe Bribus Eco keuken. Oersterke, maar licht-gewicht keukens die zijn gemaakt van o.a. vezels van ecologisch verbouwde, snelgroeiende eenjarige gewassen als mais en riet. Vanaf juli 2013 exclusief verkrijgbaar bij Bribus. Enkele voordelen van Bribus Eco op een rij: •

net zo stevig als spaanplaat, maar tot 30% lichter;

•

dezelfde designmogelijkheden;

•

hoge stabiliteit: plaateigenschappen sluiten aan op

EN 312 P2

•

dankzij het lichte gewicht praktisch te monteren;

•

deurdikte 19 mm;

• verkrijgbaar in 7 kleuren super matte melamine

Kijk voor meer informatie en voordelen op www.bribus.nl

uitvoeringen.

C O R P O R AT I E v I s I E

‘Wij zijn een hele sterke regio’

Slim doorbouwen in eindhoven Door Hans Fuchs Noot vooraf Vlak voor het ter perse gaan van dit nummer van Corporatiebouw, kwam op de redactie het nieuws binnen dat Mary Fiers was opgestapt als wethouder van Eindhoven. Omdat dit artikel met name verhaalt over de visie en strategie van de gemeente Eindhoven (en dus niet zozeer Fiers’ persoonlijke visie) heeft de redactie van Corporatiebouw ervoor gekozen om het toch te plaatsen.

In Eindhoven worden ieder jaar nog net zoveel nieuwe woningen opgeleverd als in de jaren voor de crisis. Hoe doen ze dat, in de ‘slimste regio ter wereld’? Wethouder Mary Fiers van Wonen, Wijken, Ruimte en Burgerparticipatie over vitale coalities, de voor- en nadelen van een achtervangconstructie, het verhuren van koopwoningen en een kordaat gemeentelijk Plan van Aanpak. Ik ben trots, blogde wethouder Fiers in augustus 2012 op de website van de gemeente Eindhoven: “Ondanks de sombere tijden in de bouwsector geeft de tussentijdse woningbouwprognose van de gemeente Eindhoven aanleiding tot optimisme.” Grond voor het optimisme van Fiers: in 2012 zouden in Eindhoven naar verwachting netto achthonderd woningen nieuw worden gebouwd (bij een bruto productie van meer dan duizend woningen). Het meest opmerkelijke aan deze zomerse prognose: de woningproductie in Eindhoven blijft volkomen stabiel. Achthonderd woningen, dat zijn evenveel nieuwe woningen per jaar als in de jaren voor 2008. Fiers in haar blog: “En dat is belangrijk voor een stad die de komende jaren

Mary Fiers | Foto: Jos Lammers nog flinkt doorgroeit.” De prognose is inmiddels realiteit geworden: Eindhoven realiseerde zijn achthonderd woningen in 2012 onder andere in het plangebied Strijp-S (SAS-3), in het Stadionkwartier, en aan de Cederlaan en het Hertog Hendrik van Brabantplein (studenteneenheden).

SlimSte regio Fiers heeft dus alle reden om haar trots niet onder stoelen of banken te steken. Eindhoven boomt, ook als het gaat om de bouwproductie. Maar de wethouder is ook realistisch: “Denk niet dat de crisis volledig aan Eindhoven voorbij gaat. Wij hebben evenzeer te maken met het faseren van vastgoedplannen, met het noodgedwongen ombouwen

en omplannen van initiatieven in de bouwsector.” Blijft dat opmerkelijke feit van een constante woningbouw, onaangeroerd door de crisis, zo lijkt het. Volgens Fiers zijn er vier redenen waarom Einhoven de productiecijfers van voor de crisis weet vast te houden: “Je bent als gemeente natuurlijk wel eens geneigd om te zeggen dat die constante aanwas van nieuwe woningen het gevolg is van je goede gemeentelijke beleid. Maar feitelijk komt het er in geval van Eindhoven allereerst op neer dat wij economisch een hele sterke regio zijn. Wij hebben een aantrekkelijke stad en een regio waar allerlei partijen particulieren, ontwikkelaars, corporaties en beleggers - ook in onzekere tijden geld kunnen investeren.” u - CORPORATIEBOUW MAART 2013 -

25

c o r p o r at i e v i s i e

Woningbouw op Strijp-S van Woonbedrijf | Foto: Norbert van Onna. Het grote kapitaal van eindhoven is de nieuwe technologische economie die de stad wist te ontwikkelen. Met Brainport als vliegwiel. Fiers: “De internationale denktank intelligent community Forum heeft onze regio vorig jaar uitgeroepen tot de slimste regio van de wereld. Die titel danken we vooral aan Brainport. Daar werken bedrijven en wetenschappers samen aan nieuwe technologische ontwikkelingen. Dat trekt investeerders. en, als het gaat om de woningproductie: natuurlijk telt hierbij ook de rol van de gemeente. Wij proberen barrières weg te nemen, bijvoorbeeld door het faciliteren van de kenniswerkers die we graag in eindhoven hebben. of het nu gaat om visa of om huisvesting.”

tijdelijke verhuur en er is nog iets anders dat einhoven onderscheidt, aldus wethouder Fiers: “Hier vind je partijen die bereid en in staat zijn om koopwoningen die vanwege de marktsituatie niet verkocht worden, om te zetten naar huurwoningen. Woningen die dan eventueel op een later tijdstip alsnog verkocht kunnen worden. een marktpartij zoals amvest, maar ook de eindhovense corporaties Woonbedrijf en trudo werken met de constructie dat in een project waar de verkoop niet loopt, woningen verhuurd worden. ik ben blij dat er partijen zijn die dat financieel


kunnen bolwerken, die de financiële armslag bezitten om dit te realiseren. Want die woningen, die staan er nu wel. en: corporaties kunnen dat omzetten, commerciële marktpartijen niet. Je ziet in eindhoven dan ook allerlei vitale coalities ontstaan, van ontwikkelaars die optrekken met coalities. ik hoor corporaties heel vaak zeggen: ineens zijn we heel populair.”

AchtervAngconstructie Koopwoningen tijdelijk in de verhuur: Fiers noemt het een trend in eindhoven. een trend die aangejaagd werd door: de gemeente zelf. Fiers: “in 2008 was in eindhoven de crisis in volle omvang zichtbaar. De gemeente ontwikkelde daarop een plan van aanpak, met 33 maatregelen, ook ten aanzien van de woningbouw. in feite was dat plan van aanpak een bundeling van rijksregels, provinciele regelgeving en lokale regels – inclusief een garantstelling voor bepaalde bouwprojecten – noem het een achtervangconstructie. We constateerden dat de bouw in het slop raakte, en dat het deel dat nog ontwikkeld werd door de markt vaak wonen combineerde met andere functies, bijvoorbeeld een school, een zorgvoorziening of een winkelcentrum. Dat laatste was bijvoorbeeld het geval in Meerhoven, de grootste vinexlocatie van eindhoven, gebouwd op het piroc,

een voormalige militaire rijschool. voor ons was de afweging: als zo’n bouwproject stilvalt, komt daardoor ook die voorziening niet van de grond. als zo’n winkelcentrum niet nu gerealiseerd wordt, is dat een groot verlies voor de bewoners van de vinexlocatie. Dat kan eigenlijk niet.” De gemeente bundelde een aantal van dergelijke projecten en gaf een garantstelling af. Fiers: “als de verkoop niet lukt, nemen wij dat over, hebben we toen gezegd. Die achtervangconstructie heeft ervoor heeft gezorgd dat wij als gemeente nu bijvoorbeeld eigenaar zijn van zeventig appartementen in Meerhoven. Die woningen worden momenteel verhuurd, en later, als de markt aantrekt en er mutaties plaatsvinden, worden ze verkocht.” een exercitie die voor herhaling vatbaar is? Fiers plaatst een kanttekening: “of we het nu weer zo zouden doen? Je moet wel bedenken dat we dit gedaan hebben voor een centrumproject, in het hart van een vinexlocatie. een centrum waar al vierduizend woningen staan. Hadden wij deze achtervangconstructie niet aangeboden, dan had dat winkelcentrum niet op dat moment gerealiseerd kunnen worden. Maar natuurlijk is dit niet de corebusiness van de gemeente. en inmiddels is de financiële positie van de gemeente ook gewijzigd. We hebben te maken met forse bezuinigingen.”

C O R P O R AT I E v I s I E

transformatie Het volume aan nieuwbouwwoningen realiseert Eindhoven voor een belangrijk deel in bestaande bouw, vertelt Fiers: “We hebben hier aantal goede voorbeelden van leegstaande bedrijfspanden die in woningen worden omgezet. Een groot deel van de opgave zit voor Eindhoven in die transformatie-opgave, in herbestemmen. Daar ligt de toekomst. Kijk naar het voormalige Philips-terrein Strijp-S, ons paradepaardje. Daar ontstaat tot 2020 honderdduizend vierkante meter bestaande bouw en honderdduizend vierkante meter nieuwbouw, inclusief wonen. Strijp-S kun je met recht een geluk bij een ongeluk noemen: toen Philips aankondigde zijn productie deels over te hevelen naar een buitenlandse productielocatie, waarbij overigens de hightechcampus - de kip met de gouden eieren, dus - in Eindhoven bleef, kwam dit bedrijventerrein leeg. Strijp-S telt 27 hectare binnen de Ring, en dan is er nog Strijp-R, 26 hectare terrein buiten de Ring. Dat blazen we nieuw leven in door het industriële erfgoed te herwaarderen, het bestaande te benutten.” De gemeente stimuleert deze gebouwtransformaties volop. Fiers: “Wanneer zich bij ons aan de voorkant mensen aandienen met een bestaand pand op een goede locatie en een idee voor woningbouw of studentenhuisvesting, dan werken wij volop mee. Dan trekken en duwen we waar mogelijk, kijken of een bestemmingsplan gewijzigd kan worden als dat nodig is, of een uitzondering gemaakt kan worden – natuurlijk alles in redelijkheid; wat niet gaat, dat gaat niet.”

regie Een andere reden voor de gestaag aanhoudende woningbouwproductie, noemt Fiers het scherpe prioriteren van de gemeente Eindhoven: “Wat doe je wel en wat niet, het goede voorbeeld geven. In Eindhoven doen we veel aan Collectief Particulier Opdrachtgeverschap, we hebben een CPO-fonds opgericht waar we vier ton in hebben gestort, als startbedrag voor collectieven die willen bouwen. Een soort revolving fund. We willen dat volop stimuleren, omdat je daarmee kunt bouwen in kleine aantallen.” Ruimte laten voor PO en CPO, het is een van de gemeentelijke initiatieven om bijvoorbeeld in woningbouwgebied Waterrijk, in Meerhoven, de woningbouw een impuls te geven. In de zomer van 2012 stelde B&W het nieuwe Plan van Aanpak voor Waterrijk op en nam de regie op zich van de verdere ontwikkeling van het woongebied. Overeenkomsten met ontwikkelaars werden ontbonden – de gemeente kreeg de volledige beschikking over

alle nog niet bebouwde grond in Waterrijk. Een heel palet aan maatregelen moet hier de bouwproductie weer op stoom brengen, waaronder meer grondgebonden woningen en minder gestapelde woningen; flexibele kavelpaspoorten; het gefaseerd aanbieden van de bouwgrond; meer aansluiten bij de woonwens van de consument (nieuwe bouwwoonproducten, flexibele verkaveling, PO/ CPO, focus op woningen in middelduur (huur)segment), het zoeken van aantrekkelijke, alternatieve tijdelijke invullingen voor onbebouwde kavels.

beurt worden uitgewerkt in concrete actiepunten. Dat gebeurt allemaal gedurende twee dagen die we als gemeenten en corporaties ‘op de hei’ doorbrengen. Dat heeft een voordeel tegenover een reguliere vergadering waar je in- en weer uitloopt. Als je twee dagen bij elkaar bent, ontbranden de juiste discussies, al dan niet aangejaagd door mensen van buitenaf die zorgen voor reflecties vanuit nieuwe perspectieven. Die aanpak is bij de corporaties inmiddels goed geland. We zijn nu bijvoorbeeld volop bezig met het vraagstuk van het huisvesten van arbeidsimmigranten.”

Prestatie-afsPraken

Fiers benadrukt nog eens dat de crisis ook aan Eindhoven niet voorbij ging. Maar: “De crisis brengt ons ook goede dingen: we worden gedwongen om echt te innoveren. En zoals u weet ontstaan echte innovaties pas als men over zijn eigen grenzen heen reikt, voorbij het scheidsvlak met andere disciplines. Ik zie dat in Eindhoven in de praktijk gebeuren - vitale coalities, corporaties die initiatief nemen, de transformatie van bestaande gebouwen - en dat is ook precies wat we in Eindhoven willen. Al zal dat in de toekomst met het huidige regeerakkoord niet eenvoudig zijn.” n

Ook in de omgang met de corporaties zoekt de gemeente al enige tijd naar nieuwe wegen, aldus Fiers: “We gaan als gemeente jaarlijks met de corporaties om tafel om de belangrijkste volkshuisvestelijke taken te bepalen. Dat was lange tijd een kwestie van vasthouden aan de bekende lijstjes. Dat hebben we nu anders aangepakt. We ontwikkelen nu een gezamenlijke visie, door een antwoord te zoeken op de vraag: wat is er op corporatie- en woninggebied feitelijk aan de hand? Dat antwoord vertalen we in prioritaire thema’s, die op hun

( Advertentie )

Breijer Ventilatietechniek Vestigingen Rotterdam • Almere • Arnhem • Schijndel www.breijer.nl

Uw installatie- en onderhoudspecialist voor woningventilatiesystemen met ruim 20 jaar ervaring. Professionele partner voor woningcorporaties, vastgoed- en VVE-beheerders. Onderdeel van Facilicom

corporatie-breijer 130311.indd 1

12-03-13 10:01


27

C O r P O r AT I E PA r T N E r

Dankzij nauwe samenwerking van Label G naar A++

‘alles uit de kast’ Door Robert Dingemans

Een complete metamorfose. De renovatie van 52 woningen in Hoek van Holland kun je niet anders omschrijven. Ouderwetse rijtjes ‘jaren 60’-woningen met twee woonlagen worden getransformeerd tot een wooncomplex met energielabel A++ en een moderne uitstraling. Eengezinswoningen die al bijna afgeschreven waren, kunnen nu vijftig jaar worden doorgeëxploiteerd. “Deze woningen zijn beter dan nieuwbouw.” Nogal een uitspraak als je bedenkt dat een aantal jaar geleden werd overwogen of het niet beter was ze te slopen. Toch zegt Sander Willems het zonder enige vorm van overdrijving. Dankzij de nauwe samenwerking tussen Willems Vastgoedonderhoud en Woningbouwvereniging Hoek van Holland kunnen deze huizen weer voor lange tijd mee. En dankzij de woonlastenwaarborg weten bewoners zeker dat hun woonlasten niet omhoog gaan.

PrEstatiEgEriCht Aan tafel zitten Sander Willems van Willems Vastgoedonderhoud en Clemens van Soest, projectleider van Woningbouwvereniging Hoek van Holland. Van Soest: “In het kader van strategisch voorraadbeleid zijn we op een gegeven moment gaan kijken: wat willen we met deze woningen? Bouwkundig bleken ze nog helemaal in orde. Uiteindelijk hebben we een prestatiegerichte uitvraag gedaan bij verschillende marktpartijen. Daarin stond een aantal eisen centraal. Het aanzien van de wijk moest beter, er moest sprake zijn van een significante energiereductie. Daarnaast moest er gebruik gemaakt worden van duurzame materialen en moesten de onderhoudskosten lager zijn. Uitgangspunt was in ieder geval dat de woningen naar energielabel B moesten. Ook het wooncomfort van de bewoners moest omhoog. Belangrijk was dat


De oude situatie we een flinke stap zetten in levensloopbestendigheid. Want: doe je dit nu niet in een keer goed, dan zit je over een paar jaar mogelijk met verhuurproblemen. We hebben toen eerst de keus voor de aannemer gemaakt. We hebben vooral gekeken: hebben ze een goed verhaal? Zijn ze oprecht? Maar ook: kun je met deze mensen een goed team vormen? Je gaat een lange samenwerking met elkaar aan en dan moet het ook op het persoonlijke vlak klikken. Nadat Willems als winnaar uit de bus was gekomen, zijn we het project samen verder gaan ontwikkelen.” De prestatiegerichte uitvraag heeft als groot voordeel dat je meteen samen aan tafel zit. Er wordt dus niet eerst een bestek gemaakt, waarna de aannemer alles nog eens dunnetjes over gaat doen. En daarmee bespaar je kosten die je liever in het project zelf stopt. Willems: “Als onderhoudsbedrijf gaan wij altijd voor een langdurige samenwerking. Dat biedt zowel voordelen voor ons, als voor de corporatie.” Van Soest: “Het geeft ons meer zekerheid. Zij zetten het neer, maar ze moeten het ook onderhouden. De aannemer kijkt dan echt wel uit wat hij doet tijdens de renovatie. Het feit dat we daarbij te maken hebben met een familiebedrijf dat solvabel en betrouwbaar is en al sinds 1936 bestaat, telt daarin zeker mee. Ik kan een dergelijke samenwerking op grond van een prestatiegerichte uitvraag aan al mijn collega’s aanbevelen.”

Ei van Columbus “Het eerste wat we gedaan hebben, is het Bouwbesluit loslaten”, gaat Willems verder. “Als je nu precies volgens de eisen gaat bouwen, weet je zeker dat je in 2020 weer achterloopt. In het kader van levensloopbestendigheid moest er in ieder geval een extra toilet in de badkamer. Probleem was dat daar geen plek voor was. Onder andere omdat de wasmachines van bewoners daar ook al stonden. Ook namen de installaties die we in de huizen wilden plaatsen voor energiebesparing nogal wat plek in beslag.” Van Soest: “En deze huizen zijn eigenlijk al aan de kleine kant naar de huidige maatstaven. Het ei van Columbus bleek uiteindelijk de plaatsing van een kap. Door het toevoegen van een tweede verdieping hadden we ineens ruimte voor de installaties, een gigantisch oppervlakte voor zonnepanelen en uiteraard ging met de extra ruimte het woongenot van bewoners ook een stuk omhoog.” Bij het ontwerp is gekozen voor een groot dakoverstek. In Hoek van Holland hebben woningen qua weer en wind meer te verduren dan in de rest van het land. Dus is het fijn als er weinig water op de gevels komt. Op deze manier bespaar je op onderhoudskosten. Door de samenwerking konden we ook snel schakelen. “We hadden zonnepanelen in ons plan opgenomen”, zegt Wil-

C O R P O R AT I E PA R T n E R

Sander Willems (l.) en Clemens van Soest. Rechts van hen de gerenoveerde rijtjes lems. “Maar dat was in 2009. De ontwikkelingen in die producten gaan zo snel, dat we nu panelen hebben die de helft goedkoper zijn en 40% meer opbrengen. Het prijsverschil hebben we weer mooi in iets anders kunnen stoppen.”

wooncomfort “De huizen zitten vol met domotica”, gaat hij verder. “Inmiddels hebben we wel geleerd: als je het huis zelf niet laat zorgen voor een goed binnenklimaat, gebeurt het niet. Daarom zijn er CO2-sensoren en luchtvochtigheidsmeters. Deze sturen het ventilatiesysteem automatisch aan. Hierdoor hebben bewoners er geen omkijken meer naar.” In 6 van de 52 woningen is naast alle andere energiebesparende maatregelen ook nog een grondwarmtepomp geplaatst. Deze onttrekt energie aan de grond. “Dat vergt echter wel een bepaalde belangstelling van de bewoners”, zegt van Soest. “Alleen bij mensen die gemotiveerd zijn om energie te besparen hebben we er één geplaatst, zodat het systeem zich wel terugverdient. Het is een mooie testcase.” Zoals het hele project eigenlijk een grote testcase is. Willems: “We hebben echt alles uit de kast gehaald, maar we hebben technieken ontwikkeld die ook afzonderlijk van elkaar te gebruiken zijn in andere projecten. Zo hebben we eigen varianten op het principe van de convector ont-

wikkeld en toegepast. Het is belangrijk dat je nadenkt. Bijvoorbeeld bij het vervangen van een ketel. Hang je simpelweg een nieuwe voor een oude op? of ga je echt kijken wat verstandig is in die situatie? Dat vereist een andere manier van denken. Ook zijn bijvoorbeeld de kozijnen op een slimme manier geconstrueerd. Daardoor blijft het schilderwerk en de ondergrond langer goed en zijn de onderhoudskosten wezenlijk lager.”

Bewoners Er was niet alleen nauw contact tussen de corporatie en de aannemer. Ook de bewonerscommissie werd nauw betrokken bij de plannen. Willems: “Voor hen doe je het uiteindelijk allemaal. Zij zijn ervaringsdeskundigen en zij moeten er uiteindelijk in leven. Ook hebben we getracht de overlast voor hen zo laag mogelijk te houden. Uiteindelijk hebben we maar twee weken bij de mensen binnen hoeven werken. Het meeste, zoals het plaatsen van een compleet nieuwe buitenschil inclusief kozijnen, gebeurt buiten.” De bewoners zijn erg tevreden met het resultaat. Het wooncomfort is flink gestegen en de woonkosten zijn niet omhoog gegaan. Van Soest: “Om hier zeker van te zijn, hebben we in plaats van 75% van de verwachte besparingen (zoals verplicht is volgens de woonlastenwaarborg) maar 50% van de te verwachten besparingen doorberekend aan

de huurder. En als dan nog iemand er bekaaid vanaf komt, treden we in overleg met die huurder. We willen elke discussie vermijden. De winst zit ‘m in de jaren daarna: aan de ene kant door lagere onderhoudskosten, aan de andere kant door hogere huurinkomsten van toekomstige bewoners.” n

toPPPHUIs De huizen zijn gerenoveerd volgens het Toppphuis-principe van Willems Vastgoedonderhoud. Er wordt bij dit concept niet alleen naar het eindresultaat gekeken, maar ook naar het effect dat dit op zijn omgeving heeft. “People, Planet, Prosperity”, verduidelijkt Willems. “De eerste P staat voor de bewoner. Daar doe je het uiteindelijk allemaal voor. De tweede staat voor het milieu: dus gebruik van duurzame materialen, het vermijden van afval, maar ook het opwekken van duurzame energie.” De derde P staat voor Prosperity en de meervoudige winst voor mens en milieu die er met duurzame renovatie behaald kan worden. Op Corporatiebouw.nl vind je een animatie over het Toppphuis. Ga naar www.corporatiebouw.nl/toppphuis


29

M I J N c o r p o r at I e Door Johan van Leipsig

Bert van Rossum Directeur-bestuurder Woningbouwvereniging Vecht en omstreken

‘Overheidsbeleid belet ons te investeren in duurzaamheid’ Hoe gRoot is WoningBouWveReniging vecHt en omstReken? “We verhuren ongeveer 2.100 woningen in alle soorten en maten. Daarnaast verhuren we woningen in een woon- en zorgcomplex, een woonboerderij waar mensen met een geestelijke beperking begeleid wonen, garages, parkeerplaatsen, standplaatsen voor woonwagens en kantoren. alle werkzaamheden worden uitgevoerd door 23 medewerkers vanuit ons kantoor in Breukelen.”

WaaR Bent u Het meest tRots op? “We zijn lokaal sterk. Door actief mee te doen, proberen we een positieve bijdrage te leveren aan de leefbaarheid in ons werkgebied. We zijn niet groot, maar hebben een paar grootse prestaties neergezet. als ik kijk naar projecten als De Driehoven in Loenen, De Driestroom, Boerderij De poel, De Boemerang en het grootschalige wijkverbeteringsproject De eendracht in Breukelen ben ik enorm trots.”

WaaR ligt nog de gRootste uitdaging? “De overheidsmaatregelen maken het ons steeds moeilijker onze maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen. Hoe graag we dat ook willen. een andere uitdaging is bewoners en belanghouders meekrijgen om samen de leefbaarheid positief te beïnvloeden.”

Hoe BelangRijk is duuRzaamHeid? “Werken aan duurzaamheid is werken aan leefbaarheid voor nu en de toekomst. Bij alles wat we doen vragen we ons steeds af of het duurzamer kan. Dat geldt zowel voor materiaalgebruik als voor kantoorinkopen. tegelijkertijd wordt het ons met het huidige overheidsbeleid onmogelijk gemaakt te investeren in duurzaamheid.”

Hoe BelangRijk is HuuRdeRstevRedenHeid? “De tevredenheid van onze huurders is leidend. We kennen veel van onze huurders persoonlijk. We luisteren en voeren wensen en ideeën door in ons beleid. We meten de algehele tevredenheid het hele jaar door aan de hand van schriftelijke enquêtes na mutaties en onderhoudsprojecten. ook vragen we onze huurders te participeren in ons online klantenpanel.”


m i j n c o r p o r at i e

Nico Nieman Bestuursvoorzitter van Eigen Haard

‘We zijn iedere dag scherp op wat we doen en hoe we het doen’ Hoe groot is eigeN HAArD? “Eigen Haard heeft 62.000 verhuureenheden. Ons werkgebied is de Metropoolregio Amsterdam. We werken regionaal, maar zijn lokaal verankerd. We bestaan ruim honderd jaar. Onze parel is Het Schip, het wereldberoemd arbeiderspaleis en icoon van de Amsterdamse School, dat nog steeds sociale huisvesting is.”

WAAr beNt u Het meest trots op? “Dat we zijn wie we zijn. Een nuchtere, stabiele en betrokken woningcorporatie die de continuïteit van de kerntaken voorop stelt. We zijn dicht bij onze wortels gebleven. We blijven investeren, juist in de wijken die dat het meest nodig hebben. We bouwen nieuw, renoveren en onderhouden ons vastgoed op een goed peil.”

WAAr ligt Nog De grootste uitDAgiNg? “Het betaalbaar houden van de woningmarkt voor mensen die dat het meest nodig hebben. Daarvoor is nodig dat onze vastgelopen woningmarkt dynamischer wordt. Die uitdaging combineren we met ons werk aan vitale wijken en eigentijdse vastgoedkwaliteit. We zijn iedere dag scherp op wat we doen en hoe we het doen.”

Hoe belANgrijk is DuurzAAmHeiD? “Zeer belangrijk. Naast de milieuopgave heb je het over de toekomstige portemonnee van onze huurders. We proberen pragmatisch grote stappen te maken in energiebesparing. Maar we experimenteren ook, zoals in ons voorbeeldproject de Koningsvrouwen van Landlust.”

Hoe belANgrijk is HuurDerstevreDeNHeiD? “Het woonplezier van onze klanten staat voorop. We zorgen ervoor dat we onze afspraken altijd nakomen. Betrouwbaarheid staat voorop. Dankzij klantenpanels hebben wij goed zicht op onze klanttevredenheid en sturen we bij. Toch zijn wij iets meer van de confectie dan het maatpak. Zo houden we ons woningaanbod betaalbaar.”

- corporatieBoUW maart 2013 -

31

Touchscreen

Een energiezuinig huis en flexibel huis met Niko Home Control Niko Home Control is de eerste elektrische installatie waarmee gezinnen actief energie kunnen besparen. Tegelijkertijd bedienen ze de installatie traditioneel of via smartphone en wonen ze comfortabeler en veiliger. Met het ecodisplay is deze installatie uniek en draagt ze bij aan budget en milieu. De behoeften van de bewoner stonden centraal bij het ontwerp van Niko Home Control. Als projectontwikkelaar of architect heeft u met deze installatie alles in handen om aan de wensen van de toekomstige bewoner te voldoen. Niko Home Control laat zich op unieke wijze snel en eenvoudig installeren, kan perfect afgestemd worden op de grootte van de installatie en kan dankzij de modulaire opbouw steeds uitgebreid worden. Programmeren is revolutionair eenvoudig. Niko Home Control biedt elk modern huis meerwaarde en rekent af met uit de tijd geraakte gewoonten. Interesse? Ons ervaren team van medewerkers ondersteunt u graag bij de uitwerking van uw project.

PA-385-03

www.niko.nl/nikohomecontrol • tel. 0183-640660 • [email protected]

ClOsE UP

Digitaal sluitsysteem:

Zonder bekabeling, zonder batterijen Een elektronisch sluitsysteem dat 30 tot 40% goedkoper is in aanschaf. En dat zonder bekabeling en zonder batterijen. Het klinkt te mooi om waar te zijn. Toch is Iloq erin geslaagd dit voor elkaar te krijgen. Het Finse bedrijf heeft eerst Scandinavië veroverd en is daar inmiddels marktleider. Nu is de rest van Europa aan de beurt. Erik Mastenbroek is aangesteld als salesmanager Benelux voor het bedrijf uit het Finse Oulu. “De ‘hightech-stad’ van Finland”, verduidelijkt Mastenbroek. “Onder andere Nokia heeft hier zijn wortels. Hier werd ongeveer tien jaar geleden begonnen met de ontwikkeling van ons product door Mika Pukari, de oprichter van Iloq.” Pukari verkocht zijn beveiligingsbedrijf en het geld dat hij daarvoor kreeg, stak hij in de ontwikkeling van een draadloos en batterijloos toegangssysteem. Hij werd hierin gesteund door de Universiteit van Oulu en een team van experts. In 2007 werd het systeem gepresenteerd in Helsinki. Het voldeed aan de drie eisen die Pukari vooraf aan het product gesteld had: de sleutels waren mechanisch identiek en elektronisch programmeerbaar. Maar het belangrijkste en meest revolutionaire: ze konden zichzelf van stroom voorzien met de energie die opgewekt wordt door de sleutel in de cilinder te steken. “Eigenlijk is het vreemd”, zegt Mastenbroek. “In 1844 ontwierp Yale het mechanische sluitsysteem. In dezelfde tijd werd de typemachine uitgevonden. Nu, bijna 170 jaar verder is de typemachine geëvolueerd in de meest geavanceerde computer. De digitale sluittechniek is gek genoeg een tijd lang achtergebleven. De eerste ontwikkeling was een bekabeld elektronisch systeem, de tweede een door batterijen gevoed systeem. Wij hebben gezorgd voor de nieuwste revolutie, een batterijloze cilinder.”

Erik Mastenbroek: “De ontwikkeling in digitale sluittechniek is lange tijd achtergebleven.”

Geen voorraad Het feit dat de elektronische cilinders van Iloq geen energie verbruiken, heeft een positieve invloed op het milieu. Maar ook het financiele aspect is aantrekkelijk. “We hoeven er niet omheen te draaien”, zegt Mastenbroek. “De corporaties hebben het zwaar. De energiebesparing is niet het enige dat telt. De winst zit hem bijvoorbeeld in onderhoud. “Doordat de energie zelf wordt opgewekt zijn er al geen kabels of batterijen die stuk kunnen gaan. En vergeet ook niet dat batterijen en accu’s niet tegen extreme koude kunnen. Daar heeft ons systeem geen last van. Zo kun je besparen op onderhoud.” Een andere belangrijke kostenbesparing zit hem in de voorraad “De meeste corporaties hebben duizenden sleutels en cilinders op voorraad. Dit is dood geld. Van Iloq-sleutels heb je maar een aantal exemplaren nodig, want ze zijn allemaal hetzelfde. Binnen vijftien seconden programmeer je de sleutel. Pas dan wordt hij toegewezen aan één of meerdere toegangspunten. Al onze cilinders zijn modulair. Ook dit scheelt ontzettend in voorraad. En levert gemak op voor de corporatie.” Dit gemak zet zich door richting de glazenwasser en de onderaannemer. “Die kunnen gewoon altijd één sleutel bewaren. Op het moment dat ze een gebouw binnen moeten,

worden de toegangsrechten voor die sleutel gewijzigd. De mogelijkheden zijn eindeloos. Ook voor de zorg hebben we een goede oplossing. De verzorger heeft altijd een sleutel op zak, maar kan alleen de woning binnen als de bewoner op de zorgknop gedrukt heeft. Dit geeft de bewoners meer privacy.”

Software alS dienSt De software die het systeem beheert werkt volgens SaaS, Software as a Service. “Dat houdt in dat de software als dienst wordt aangeboden en dus niet in het bezit is van de gebruiker. Dit heeft als voordeel dat de gebruiker zelf niet zorgt voor onderhoud en beheer en geen duur softwarepakket hoeft aan te schaffen. Er zijn altijd geautomatiseerde back-ups en updates en je benadert de software via het internet. Je kunt dus vanaf elke plek het systeem in. Bovendien staat de databron op een bancair beveiligde server.” Over veiligheid hoeven de klanten van Iloq zich sowieso geen zorgen te maken. “Ons systeem maakt gebruik van de meest moderne cryptologie die op dit moment beschikbaar is. Vliegvelden en overheidsinstanties behoren tot onze klantenkring. Bovendien beschikken we over de benodigde veiligheidscertificaten, zoals driesterren SKG en het Politiekeurmerk Veilig Wonen.” - CORPORATIEBOUW MAART 2013 -

33

EEN NIEUWE DIMENSIE DEURSLOTEN

Z-TA

HET AUTOMATISCH CILINDER BEDIEND DEURSLOT

EEN DEURSLOT VOOR EEN IEDER DIE PRIJS STELT OP VEILIGHEID LUXE EN COMFORT

MET BEHULP VAN EEN KLIKSYSTEEM KAN DE NIEUWE GLASVEZELDORPEL VAN MACO BESCHLÄGE BV WORDEN VOORZIEN VAN DIVERSE DETAILLERINGEN. MACO SPRINGT MET DEZE ONTWIKKELING IN OP DE VERANDERINGEN IN DE MARKT: DE MACO DORPEL IS OOK UITERMATE GESCHIKT VOOR RENOVATIEPROJECTEN. www.maco-nl.nl [email protected] Stikkenweg 60 7021 BN Zelhem Tel. 0314-659700

ClOsE UP

Bijdragen aan veiligheid “Het is erg belangrijk dat mensen zich thuis veilig voe-

len. Een deur speelt hierbij een voorname rol. Met onze veiligheidsdeuren willen we bijdragen aan dit gevoel van

veiligheid.” Het familiebedrijf Daloc maakt al zeventig

jaar deuren die beschermen tegen onder meer brand en inbraak.

Daloc heeft een leidende positie in de Scandinavische deurenmarkt. “In de meeste Zweedse appartementen zit tegenwoordig een Daloc-veiligheidsdeur”, vertelt exportmanager Fredrik Skoglund. “Doordat deze deur voldoet aan hoge eisen (zie kader, red), is het aantal inbraken in Zweden enorm gedaald.” Hiermee doelt hij onder meer op de inbraakveiligheid van Daloc-deuren.

veilig gevOel Theo Groenewoud, directeur van het Amersfoortse beveiligingsbedrijf De Sleutelspecialist, beaamt dit. “We merken dat steeds meer mensen zoeken naar een gevoel van veiligheid. Daloc-deuren kunnen hieraan bijdragen. Hoewel we pas twee jaar dealer van dit Zweedse bedrijf zijn, krijgen we nu al regelmatig klanten die expliciet vragen naar een Daloc-deur. Dat is mede te danken aan de televisiecommercial met Steven Seagal.” Net als Skoglund roemt ook Groenewoud de inbraakveiligheid van deze deuren. “Door de veranderde inbraakmethodes is het hang- en sluitwerk de afgelopen jaren aanzienlijk verbeterd, maar dit geldt niet voor de deuren”, vertelt Groenewoud. “Deze zijn in de meeste gevallen nog steeds van hardhout. Daloc zorgt echter voor maatwerk stalen deuren en kozijnen, waardoor inbrekers minder kans hebben om in de woning te komen.”

duurzaam Volgens Groenewoud zijn de deuren zo sterk dat ze bijna vergelijkbaar zijn met kluisdeuren. “Maar ze zien eruit als gewone deuren”, vertelt hij. “Het enige verschil is de supergoe-

de kwaliteit. Niet voor niets is Daloc marktleider in Zweden.” Het ontwerp van deze deuren is stijlzuiver Scandinavisch, legt Skoglund uit. “Naast dit fraaie ontwerp zorgen duurzame materialen ervoor dat Daloc-deuren lang meegaan”, verklaart hij. “Daarnaast hebben onze klanten de keuze uit diverse kleuren en designs. De deur moet immers wel bij de appartementen passen.” Appartementencomplexen zijn namelijk voorlopig Dalocs voornaamste doelgroep. “In gezinshuizen beschikken voordeuren over glas en dat hebben Daloc-deuren niet”, verklaart Groenewoud. “Maar om ook hier voor extra veiligheid te zorgen, kunnen we desgewenst een Daloc-deur voor een kleinere ruimte in een huis plaatsen. Mocht een inbreker zich een weg naar binnen weten te forceren, dan is er altijd nog een plek waar de bewoner zich kan verschuilen en vanuit daar hulp inschakelen.”

nederlandse markt De stap van de Scandinavische naar de Nederlandse markt is een logische, vindt Skoglund. “Dat komt onder meer door de hoge criminaliteit in steden als Amsterdam en Rotterdam. Daarnaast passen Daloc-deuren uitstekend bij de wijze waarop mensen in Nederland wonen, in appartementen namelijk.” Wat verder in zijn ogen als belangrijk punt geldt, is dat de Scandinavische en Nederlandse cultuur veel op elkaar lijken. “We denken op dezelfde manier en Nederlanders kennen hun talen. Dat maakt het eenvoudiger om met ze te praten en zaken met ze te doen”, aldus de Zweed.

Overlast verdwenen De Sleutelspecialist heeft inmiddels in enkele succesvolle projecten al Daloc-deuren toegepast. “Voor een Amersfoortse woningcorporatie hebben we in een appartementencomplex deze deuren verzorgd. Daar klaagden de bewoners over veel overlast, maar dankzij deze deuren is die overlast voor hen verdwenen.” Dit is een extra pluspunt van deze Zweedse deuren, legt Skoglund uit. “Naast inbraakveiligheid zijn deze deuren ook brandveilig en beschikken ze over rookdichtheid, geluids- en geurisolatie. Dit maakt ze uniek.”

dalOcs hOge eisen - Inbraakveilig: meerdere lagen staalplaat en steenwol, gecombineerd met geïntegreerde versterkingen, zorgen voor een zeer sterke deurconstructie. - Brandveilig: de meerdere lagen staalplaat omsluiten de isolatie van steenwol en de geïntegreerde versterkingen, waardoor het vuur minimaal dertig minuten wordt vertraagd. - Rookdichtheid: het stalen kozijn is geïsoleerd en voorzien van een afdichtstrip in een groef, zodat rook het appartement niet binnendringt. - Geluidsisolatie: de stevige constructie (afdichtstrip, deurblad en staalplaten kozijn) dempt geschreeuw en lawaai vanuit het trappenhuis en zorgt voor een aangenaam geluidscomfort. - SKG***


35

Metering, Billing, Customer Care Energiebesparing met de innovatieve energiemanagement diensten van ista ■

■ ■

Meetsystemen voor alle energiestromen op afstand uitleesbaar Nauwkeurige afrekening Monitoring van verbruiken, voor beheerders en bewoners

Volgens de Europese regelgeving voor energie-efficiëntie

ista Nederland B.V. Postbus 179 3100 AD Schiedam Telefoon: 010-245 57 00 www.istanederland.nl ■

■

ClOsE UP

‘Denk eerder na over liftrenovaties’ Sinds zo’n drie jaar promoot Reco Special Products actief

zijn specialisme: het verhuren van tijdelijke liften. Het Waddinxveense bedrijf richt zich

vooral op woningcorporaties, maar ook ProRail en zelfs het Internationaal Olympisch

Comité behoort tot de klan-

tenkring. “We bieden gemak en ontzorging.”

Reco Special Products begon in 2006 met een tijdelijk lift op een bouwplaats die alleen geschikt was voor personenvervoer. Inmiddels geldt het bedrijf als verhuurder van tientallen volwaardige, veilige en comfortabele tijdelijke personenliften, die in eigen beheer worden gemaakt. “De eerste vier jaar hebben we ons gericht op het ontwikkelen van machines, waarmee we onze liften maken”,

vertelt Reigwein. “Sinds 2010 promoten we actief dat we tijdelijke liften verhuren.” Dat heeft inmiddels geresulteerd in klanten als ProRail, de spoorwegen in Duitsland en Engeland en zelfs het Internationaal Olympisch Comité. “Onze tijdelijke liften staan onder meer bij de treinstations in Utrecht en Zwolle die worden verbouwd, maar zijn ook ingezet bij de Olympische Spelen in Londen en de Floriade in Venlo. In totaal verhuren we jaarlijks zo’n 45 liften. We hopen dit jaar door te groeien naar 55 à 60 liften.”

OntzOrging De grootste klantengroep van het Waddinxveense bedrijf wordt gevormd door woningbouwcorporaties. “Met onze tijdelijke liften ontzorgen we hen en hun bewoners tijdens een liftrenovatie”, vertelt Reigwein. En met de hulp van corporaties kan die ontzorging zelfs verbeterd worden, vindt hij. “We zouden graag zien dat ze eerder nadenken over de renovatie van liften in hun flats en appartementencomplexen. Nu bekijken ze aan het begin van ieder jaar welke bouw- of renovatieactiviteiten dat jaar moet plaatsvinden. Daarna volgt het contact met de liftleverancier. En het duurt twaalf tot zestien weken voordat hij over zijn bestelling beschikt.” Pas daarna kan Reco Special Products een tijdelijke lift plaatsen. “Onze piekperiode vindt

jaarlijks dan ook plaats vanaf juli tot en met december”, vertelt Reigwein. “Die zes maanden mag niemand vakantie opnemen; alle aanwezige mankracht hebben we dan hard nodig. Door de hoge werkdruk schakelen we meestal zelfs zzp’ers in om ons te helpen.”

lagere prijs Daarom wil hij corporaties vragen de liftrenovatie in hun meerjarenonderhoudsplan mee te nemen. “Dat is voor beide partijen fijner”, vindt Reigwein. “Als we onze werkdruk over het hele jaar kunnen verspreiden, is dit ook prijstechnisch prettiger. Zo laten we zien dat we in deze moeilijke tijden willen meedenken.” Naast onder meer personenliften als de Reco-lift (voor laagbouw) en de Reco-lift 2.0 (voor hoogbouw) heeft Reco Special Products speciaal voor zorginstellingen de Recolift XL ontwikkeld. “Zeker gezien de toenemende vergrijzing in Nederland zal de vraag naar deze lift toenemen”, verwacht Reigwein. “Dankzij de grotere cabine kan de Reco-lift XL eenvoudig een ziekenhuisbed met een begeleidende verpleegkundige vervoeren.” In alle gevallen staat de gebruiker dus centraal. “Onze comfortabele personenliften veilig, betrouwbaar en eenvoudig in gebruik”, legt Reigwein uit. “We bieden ze aan in allinprijspakketten. Prijs is prijs bij ons.” - CORPORATIEBOUW MAART 2013 -

37

REGELGEVING

Imagocampagne die voordelen van energiebesparing en balansventilatie benadrukt

aanpak kwaliteitsverbetering ventilatievoorzieningen Door Hein Stienstra

Uit onderzoek blijkt dat een groot deel van de opgeleverde ventilatiesystemen niet voldoet aan de prestatie-eisen die in het bestek gesteld zijn. Daarom zijn recentelijk tussen Rijksoverheid, fabrikanten en installateurs afspraken gemaakt dat ventilatiesystemen in de nabije toekomst daadwerkelijk de gespecificeerde prestaties moeten waarmaken.

Balansventilatie is de laatste jaren, door onder meer gezondheidsklachten in de Amersfoortse nieuwbouwwijk Vathorst, nogal eens negatief in het nieuws geweest. Niettemin geniet het systeem grote populariteit bij duurzame, goed geïsoleerde woningen. Evenwel blijkt uit recent onderzoek naar ventilatiesystemen in huidige nieuwbouw door BBA Binnenmilieu BV en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dat tekortkomingen van de ventilatiesystemen ontstaan in alle fasen van de bouw: vanaf het ontwerp tot en met het gebruik en onderhoud door bewoners (zie kader). Fabrikanten wijzen er in dit verband op dat in de bouwfasen bijvoorbeeld de luchtkanalen nogal eens ernstig beschadigd raken en hierdoor gebrekkig functioneren. De resultaten van dit onderzoek zijn in overeenstemming met eerdere onderzoeken door de GGD-en en door de VROMInspectie.

KopStaart-Kwaliteit Globaal voldoet 50% van de opgeleverde mechanische ventilatiesystemen niet aan de minimum kwaliteitsvereisten van dit mo-


ment. Deze tekortkomingen zorgen voor gezondheidsklachten. In het kader van het Lente-akkoord heeft de bouwsector in 2010 haar verantwoordelijkheid genomen om aan de hand van de zogeheten ‘KopStaartaanpak’ deze situatie te verbeteren. Dit in samenhang met de ambitie uit het Lenteakkoord om uiteindelijk in 2015 50% energiebesparing te realiseren. Daarbij zijn er afspraken gemaakt voor deze kwaliteitslag betreffende ventilatie in de energiezuinige nieuwbouw van woningen. De essentie van de ‘KopStaart-aanpak’ is dat ontwikkelaars en ontwikkelende bouwers verantwoordelijkheid nemen voor de kwaliteit van hun eindproduct. Aan de Kop, door in het programma van eisen expliciet de verlangde prestaties op te nemen en voorts in het bestek dat bij oplevering inzichtelijk wordt gemaakt dat de verlangde prestatie in de praktijk is behaald. En bij de Staart, door (gecertificeerde) beproevingen (meting/beoordeling) te (laten) doen om de eindkwaliteit vast te leggen. De opleverkwaliteit moet dus tenminste gelijk zijn aan de eisen uit het Bouwbesluit en aan de overeengekomen kwaliteit bij aanvang van de bouw.

REGELGEVING

ActieplAn Het actieplan ‘Kwaliteitsverbetering ventilatievoorzieningen in woningen’ richt zich op de gehele bouwketen, vanaf het Programma van Eisen tot de ingebruikname door bewoners. Reeds bij opdrachtverlening en in het ontwerp van woningen en gebouwen moet aan goede ventilatie gedacht worden; aannemers moeten zorgen dat de voorgeschreven voorzieningen goed worden geïnstalleerd; bij de bouwtechnische keuringen moet daarop tijdens de bouw en bij oplevering worden toegezien; en ten slotte moeten bewoners goed geïnformeerd worden over het gebruik en onderhoud van ventilatievoorzieningen. De maatregelen zullen ertoe leiden dat alle nieuwe woningen worden opgeleverd met een mechanisch ventilatiesysteem dat voor 100% aan de overeengekomen kwaliteitseisen voldoet. Bij de oplevering krijgen bewoners bovendien goede uitleg over de werking van hun ventilatiesysteem. Het actieplan kent een doorlooptijd van drie jaar. Het Rijk heeft voor de uitvoering en monitoring € 250.000 beschikbaar gesteld, waarbij die overheid opmerkt: “De organisaties die het actieplan uitvoeren, zijn allereerst zelf verantwoordelijk voor het behalen van resultaten. Maar uiteraard zal de rijksoverheid de voortgang van het actieplan op de voet volgen, zodat we er zeker van zijn dat de ambities worden waargemaakt.’’

Deelnemers Deelnemende partijen in het actieplan zijn: Aedes (Vereniging van woningcorporaties), BNA (Bond Nederlandse Architecten), Bouwend Nederland, de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Infrastructuur en Milieu, NEPROM (Vereniging van Nederlandse projectontwikkeling Maatschappijen), NVB (Vereniging voor

ontwikkelaars & bouwondernemingen), SWK (Stichting Waarborgfonds Koopwoningen), Woningborg, UNETO-VNI, VACpunt Wonen, Vereniging Eigen Huis, de Nederlandse Woonbond en de VLA (Vereniging Leveranciers van Luchttechnische Apparaten). Ventilatietoets nieuwbouwwoningen Vanaf 1 juli 2013 wordt alle nieuwbouw bij oplevering verplicht getoetst op energieprestatie. Aan de hand van die toetsing wordt het energieprestatiecertificaat bepaald en afgegeven. De opdrachtgever of verkoper kan er vrijwillig voor kiezen om tegelijkertijd ook de ventilatie van de woning te laten toetsen. Op die manier kan aan de koper of huurder niet alleen informatie worden verschaft over de energiezuinigheid van de nieuwbouwwoning, maar ook de garantie worden afgegeven dat het ventilatiesysteem in de praktijk presteert conform het ontwerp.

issO-OpnAmeprOtOcOl ISSO is het kennisinstituut voor de installatiesector. Ze voorzien de bouwkolom van technische kennis over installaties en maakt via normatieve richtlijnen de kwaliteit van installaties inzichtelijk. Hoe de vrijwillige toetsing van ventilatiesystemen plaatsvindt, staat beschreven in het ISSO Opnameprotocol Energielabel WN 2 van september 2012 (zie kader). Op pagina 36 tot en met 39 van dat protocol wordt de nodige informatie gegeven. Een beslisdiagram maakt duidelijk dat een Ventilatie-prestatiekeuring ook voldoet als garantie voor een goed ventilatiesysteem. Als er een inregelrapport van het ventilatiesysteem aanwezig is, hoeven er alleen nog steekproeven op het gebied van geluid en ventilatiecapaciteit te worden uitgevoerd. Het is daarom een goed idee om bij oplevering de installateur altijd om een inregelrapport te vragen. n

OnDerZOeK “Inmiddels zijn de onderzoeksresultaten van een onderzoek naar ventilatiesystemen in ongeveer 300 recent gebouwde woningen in Nederland bekend geworden. Het onderzoek is uitgevoerd door het binnenmilieu adviesbureau BBA samen met het RIVM bij 150 woningen met balansventilatie en 149 woningen met natuurlijke toevoer en mechanische afzuiging. Uit het onderzoek komt naar voren dat er te weinig luchtverversing is in circa de helft van de woningen in één of meer verblijfsruimten. In 15 woningen waren er in woon- of slaapkamer geen te openen ramen. In de helft van de woningen met balansventilatie ontbrak een zogenaamde bypass in de centrale ventilatie-unit. Verder veroorzaakten de installaties veel geluidsoverlast, waren ze vaak niet schoon, was het ontwerp niet correct en ook worden de installaties meestal onjuist gebruikt en niet goed onderhouden. Dit alles leidt tot een als slecht ervaren kwaliteit van het binnenmilieu. Er is geen verschil aangetoond in zelf gerapporteerde gezondheid tussen bewoners van woningen met balansventilatie en bewoners van woningen met natuurlijke toevoer gecombineerd met mechanische afzuiging. Geconcludeerd wordt dan ook dat de mechanische ventilatiesystemen in de recent gebouwde Nederlandse eengezinswoningen op veel essentiële punten tekortkomingen vertonen. De tekortkomingen ontstaan tijdens alle fasen van het bouwproces. Veel tekortkomingen hebben te maken met ontwerpbeslissingen of ontstaan tijdens de bouw (uitvoeringsfase). Een deel van de tekortkomingen hangt samen met gebruik en onderhoud.”

meer inFOrmAtie www.mijnbalansventilatie.nl www.isso.nl > zoek op: opnameprotocol en klik daarna op EPA


39

THEMA TECHNIEK V E N T I L AT I E

Welbevinden in woning Door Louis Jongeleen

De vernieuwingen in ventilatiesystemen volgen elkaar snel op. Het streven naar energiezuinigheid, de behoefte aan een beter binnenklimaat, de vraag naar comfort en de technische mogelijkheden van sensoren en geïntegreerde systemen voor beheer van alle aspecten van wonen, gelden als drijvende krachten achter deze innovaties. Drie actuele producten geven aan wat we nu en straks onder ventilatie verstaan.


Schema van DucoTronicSystem

In de loop van twee decennia heeft Duco Ventilation & Sun Control in het Belgische Veurne zich ontwikkeld tot een toonaangevende speler op de Europese markt voor ventilatie- en zonweringsystemen. Ventilatieproducten van Duco combineren natuurlijke toevoer van verse lucht via gevelroosters met centrale, mechanische afvoer van vervuilde lucht. De productontwikkelaars van Duco leggen zich de laatste jaren toe op vraaggestuurde ventilatie-oplossingen die in ieder geval energiezuinig zijn. Vijf jaar geleden startte Duco de ontwikkeling van de nieuwste generatie in deze lijn, het DucoTronicSystem. Stefan Verbrugge, manager R&D van Duco, had de leiding over het project. Verbrugge: “Ons doel was het maken van een energiezuiniger ventilatiesysteem dat een beter binnenklimaat mogelijk maakt en betere thermische en akoestische eigenschappen heeft. Daarbij gingen we ervan uit dat het CO₂-gehalte en het vochtgehalte in de lucht

bepalend zijn voor de luchtkwaliteit. Dus moesten we de techniek ontwerpen die deze factoren voor elke ruimte meetbaar en regelbaar maakt.” Het maken van het technische ontwerp van het DucoTronicSystem nam twee jaar in beslag. Het bleek nog een grote technische opgave om sensoren, een motortje en de nodige elektronica onder te brengen in een klein ventilatierooster.

Gezondheid Duco maakt bijna alle onderdelen voor de eigen producten zelf, in de eigen fabriek in Veurne. De voorbereiding van de productie van alle onderdelen van het DucoTronicSystem duurde ongeveer een jaar. Het ontwikkelprogramma was erop afgestemd dat het nieuwe product in 2009 op de Internationale Bouwbeurs van Utrecht zou worden gepresenteerd. Hoofd marketing van Duco, Hendrik Dejonghe was betrokken bij de lancering van het DucoTronicSys-

THEMA TECHNIEk V E N T I L AT I E

tem. Dejonghe: “Bij de introductie van het DucoTronicSystem was onze belangrijkste boodschap dat bij ventilatie gezondheid en comfort op de eerste plaats komen en dat de energiezuinigheid vanzelfsprekend is. Met dit product hoeft de gebruiker zich geen zorgen te maken over de kwaliteit van de binnenlucht. Die wordt bewaakt en gestuurd door het systeem.” In 2011 won het DucoTronicSystem de Belgische IWTprijs voor een project met maatschappelijk meerwaarde. Toen was Duco alweer bezig met de ontwikkeling van een bekabelde variant, het DucoTronicSystem Wired voor kantoren.

‘gewoon prettiger’ Studenten en medewerkers van de Groningse Hanzehogeschool hadden last van sufheid en vermoeidheid als ze werkten in de gebouwen van de campus Marie KamphuisBorg van de Hogeschool. Daarom werd het binnenklimaat in die gebouwen onder de loep genomen bij het groot onderhoud van de gevels. De gebouwbeheerder schakelde technisch adviesbureau Nijeboer-Hage in om een oplossing te bedenken voor het probleem. Edwin Nijeboer was direct betrokken bij het project. “De opdrachtgever wilde voor de ventilatie verzekerd zijn van onbelemmerde toevoer van frisse lucht via de gevels. Een eis was ook dat de werkruimtes afzonderlijk geventileerd konden worden. Ik ben gaan kijken welke ventilatiesystemen voor deze situatie geschikt zouden zijn en ik kwam uit bij het DucoTronicSystem van Duco. In samenwerking met de producent hebben we het DucoTronicSystem getest in een aparte vleugel. We concludeerden dat het systeem in principe goed werkte, maar dat communicatie tussen de systeemcomponenten te snel verstoord raakte. Duco heeft daarop een bekabelde versie van het DucoTronicSystem geïnstalleerd. Dat bleek goed te werken en is vervolgens in alle ruimtes van de campus geïnstalleerd. Bij een nieuwe enquête gaven de studenten een positief oordeel over onze ingreep. Voor mij is dat een bevestiging dat je je bij natuurlijke ventilatie gewoon prettiger voelt.”

energiezuinig In 1995 stelde de Nederlandse overheid voor het eerst een grenswaarde vast voor het energieverbruik in een gebouw. In dit geval een nieuwbouwwoning. Hoe lager de EPC, hoe energiezuiniger de woning. Sinds

ClimaRad-toestel

die tijd is energiezuinigheid hoofddoel voor alle bedenkers van nieuwe bouwen installatieconcepten. Toen was de uiterste EPCwaarde 1,4. Nu ligt de EPC-grenswaarde op 0,6 en is er naast energiezuinigheid een hoofdoel bijgekomen: het creëren van een gezond binnenklimaat. Nu waren al in 1992 twee slimme ingenieurs uit Delft, Holstein en Kemna, bezig met het ontwikkelen van een energiezuinig ventilatietoestel waarmee het binnenklimaat naar wens kan worden geregeld. Dat was de oerversie van wat nu het ClimaRadtoestel is. “Soms lijkt het wel alsof we niks hebben geleerd sinds de jaren ‘70”, verzucht Hans Velten. Hij is commercieel directeur van ClimaRad te Oldenzaal, leverancier van ClimaRad, het toestel dat verwarming combineert met balansventilatie met WTW. Velten doelt op een situatie die vijftig jaar geleden heel gewoon was: huiskamers die werden verwarmd met een loeihete radiator onder het raam terwijl via een rooster in hetzelfde raam de koude lucht naar binnen viel. Velten: “Tegenwoordig maken we die fout nog steeds met die supergeïsoleerde en potdichte woningen waar je een stijve nek krijgt van de koude lucht uit het rooster in het supergeïsoleerde kozijn. Gevolg is dan dat de bewoner het rooster dicht doet. Daarmee sluit hij zichzelf op in een luchtdichte woning zonder ventilatie. Voor dat probleem heeft ClimaRad de oplossing.”

Slim genoeg Het voorontwikkelde idee van VHK werd in 2002 omarmd door radiatorenfabriek Brugman Radiatoren in Tubbergen. Velten: “In die tijd kwamen er betaalbare CO₂-sensors

op de markt die we nodig hadden voor het nieuwe ClimaRad-concept. In 2003 konden we een eerste prototype gaan testen.” De zelfstandige leverancier ClimaRad presenteerde het ClimaRad-toestel op de VSKbeurs van 2004. Het won meteen de VSK Innovation Award voor klimaatbeheersing. De combinatie van natuurlijke ventilatie met WTW met de mogelijkheid van sturing van het CO₂-gehalte in de binnenruimte bleek een doorbraak. Velten: “Het ClimaRad-toestel is zelf slim genoeg om op basis van meting van CO₂ en luchtvochtigheid voor een gezonde luchtkwaliteit te zorgen. Daarmee waren we eindelijk verlost van die ellendige raamroosters. Wij zijn altijd overtuigd geweest van de kwaliteit van het ClimaRad-concept. Daar hadden we geen marktonderzoek voor nodig. Soms word je niet wijzer van marktonderzoek. Kijk maar naar Steve Jobs en zijn iPhone. Inmiddels hebben we Climarad-toestellen geleverd voor 15.000 woningen, 200 schoolgebouwen en 80 zorgcomplexen. Onze belangrijkste troeven zijn energiebesparing en luchtkwaliteit.

AutomAtiSch In de Utrechtse wijk Overvecht renoveert woningcorporatie Mitros een tweetal galerijflats van tien hoog uit de jaren zeventig. Van de in totaal 174 verhuureenheden zijn de oude ventilatievoorzieningen vervangen door nieuwe ClimaRad-toestellen. Projectmanager Jos Driehuis noemt het ‘een grote verbetering’. “Het oude shuntsysteem voor ventilatie werkte slecht en roosters waren vervuild. We hebben nog een proef uitgevoerd met mechanische toe- en afvoer via roosters, maar dat was geen succes. u - CORPORATIEBOUW MAART 2013 -

41

Vraaggestuurd ventileren op niveau met Zo eenvoudig en gezond kan ventileren zijn Vochtsensor

Voor collectieve ventilatiesystemen CO2-regeling per appartement Voor nieuwbouw en renovatie Gebruiksvriendelijk Laag geluidsniveau Energie-efficiënt (systeem C4a en C4c mogelijk) Handbediening

CO2-sensor

Better Air, better Life Aralco NVS

T +32 56 52 80 60

E [email protected]

I www.aralco.be

Sales and Business Development Manager Nederland De Sales & Business Development Manager is verantwoordelijk voor het uitbreiden van de huidige business, en treedt op als de lokale tussenpersoon voor Dalocs leveranciers in Nederland. Deze positie rapporteert direct aan de Export Manager in Zweden. • Je hebt veel ervaring in de verkoop van hoogwaardig en onderscheidende producten, bij voorkeur in de woning en bouw markt • Je hebt een gedreven en ondernemende werkhouding en je bent in staat om onafhankelijk en zelfstandig te werken • Je hebt doorzettingsvermogen en een duidelijke lange termijn visie • Je hebt een marketing en sales achtergrond en opleiding bij voorkeur op academisch niveau • Je bent vloeiend in gesproken en geschreven Nederlands en Engels Interesse? Stuur je CV en begeleidende brief (engels) voor 24 april 2013 naar [email protected] Voor meer informatie kijk op www.daloc.com/career of neem contact op met onze recruiter Emil Akander bij Business Sweden – The Swedish Trade and Invest Council op +31 611 64 99 02.

Daloc is een Zweeds familie bedrijf dat marktleidende veiligheidsdeuren ontwerpt, produceert en op de markt brengt. Het bedrijf heeft 350 mensen in dienst en heeft een omzet van ongeveer EUR 80 miljoen. Daloc is de marktleider in Scandinavië heeft ambitieuze internationale groeiplannen.

S e c u r it y d o o r S

THEMA TECHNIEk V E N T I L AT I E

ons is een toestel dat gemonteerd is tegen de borstwering onder een raam en dat verwarmt of koelt en ventileert tot de lucht in de ruimte gezond en comfortabel is. De conditie van de binnenlucht in elke ruimte wordt bewaakt en bijgestuurd door CO₂sensoren, vochtmeters en de thermostaat. Vochtige lucht, van keuken, badkamer en toilet, wordt afgevoerd via een centrale afzuigbox. De zogeheten Low-H₂O-radiator heeft een aparte boostfunctie die zeer snel opwarmt. In combinatie met lage-temperatuurverwarming kan dat een flinke energiebesparing opleveren.”

HoTT-House

Installatie van een Jaga Hybrid Home-toestel

Alleen al niet vanwege die wirwar aan luchtkokers die daarvoor nodig was. Bij toeval waren we met ons projectteam op een techniekbeurs waar ze uitleg gaven over de ClimaRad. Dat vonden wij het proberen waard. Een test met het Climarad-toestel pakte goed uit.” Uiteindelijk heeft Mitros in alle huureenheden het ClimaRad-toestel geïnstalleerd. De ontluchting voor keuken, doucheruimte en toilet is aangesloten op het oude shuntkanaal. De bewoners waren blij met het toestel omdat het eruit zag als een moderne designradiator. Driehuis: “Voor bewoners blijkt het vooral ook een groot voordeel dat ze geen omkijken hebben naar de instelling van verwarming en ventilatie. Dat is nu immers automatisch ingeregeld op basis van meting van CO₂ en vochtgehalte.”

Alles-in-één Innovatie vindt zeker niet alleen plaats in onderzoekcentra en laboratoria. Vaak niet zelfs. Het innovatieve proces begint dikwijls met een toevallige waarneming, zomaar ergens op een schijnbaar willekeurig moment. De ontwikkeling van Jaga Hybrid Solutions is daar een voorbeeld van. Jaga maakt al veertig jaar verwarmingstoestellen en radiatoren en pas de laatste zes jaar ook koelsystemen en ventilatieapparaten. Sinds drie jaar produceert het bedrijf de Jaga Hybrid Solutions, een alles-in-één-systeem dat verwarming combineert met koeling en ventilatie. Het innovatieve product sluit aan bij een

groeiende vraag naar energiezuinige oplossingen voor het creëren van een gezond en comfortabel binnenklimaat. André Nuijten, accountmanager van importeur Jaga Konvectco Nederland, vertelt hoe praktisch innovatie kan zijn. Nuijten: “Jaga gaat altijd heel ver in het zoeken naar oplossingen voor zeer specifieke situaties. Zes jaar geleden kwamen we een project tegen waarbij behalve verwarming ook een ventilatietoestel nodig was. Alleen, de ruimte was te krap. Een architect suggereerde dat we in het verwarmingstoestel toch gewoon een ventilator konden laten inbouwen. Van een goed merk. Daarop zei de betrokken projectleider van Jaga: ‘Ja maar zo’n combinatie kunnen we zelf ook maken.’ Die op het werk bedachte oplossing was het begin van ons Jaga Oxygen-ventilatietoestel.”

Hybride De vraag naar maatwerk is bij Jaga een sterke stimulans bij het ontwikkelen van nieuwe producten. Maatwerkoplossingen vond Jaga meestal in een combinatie van drie afzonderlijke producten voor verwarming, koeling en ventilatie. Totdat de vraag kwam naar een geïntegreerd systeem. Nuijten: “We hadden al veel ervaring opgedaan met verschillende hybride systemen die waren opgebouwd uit onze afzonderlijke componenten. Het ontwikkelen van een energiebesparend luchtverversingssysteem heeft onze productontwikkelaars niet meer dan zes weken gekost. Jaga Hybrid Soluti-

Inmiddels heeft Jaga al verschillende projecten met de Hybrid Solutions uitgevoerd zoals een nieuw Medisch Centrum in Lopik. Daar hebben huisartsen, tandartsen en fysiotherapeuten hun praktijk en is er ruimte voor een apotheek en kantoor van de thuiszorg. Nuijten: “In elke afzonderlijke ruimte kun je met onze oplossing een gezond en aangenaam binnenklimaat instellen. Bij de tandarts moet het misschien wat koeler zijn, terwijl het bij de dokter wat warmer mag zijn.” Jaga Hybrid Solutions heeft ook de belangstelling gewekt van de bedenkers van het nieuwe bouwconcept House of Tomorrow Today (HoTT), een woonhuis dat meer energie opwekt dan het gebruikt en dat onder alle omstandigheden een comfortabel binnenklimaat heeft. Deze maand start de bouw van het HoTT-House in het Brabantse Sterksel. Initiatiefnemer, opdrachtgever en toekomstig bewoner is Jos Lichtenberg, hoogleraar productontwikkeling aan de Faculteit Bouwkunde van de TU/Eindhoven. Lichtenberg: “HoTT-House is onder andere gebaseerd op het Active House, een van oorsprong Deens concept waarbij wooncomfort centraal staat. Een HoTT-House zal niet zo’n rigoureus geïsoleerde gebouwschil hebben als bijvoorbeeld een passiefhuis. Enig energieverlies is niet erg, want het huis wekt met PV-panelen een overschot aan energie op. Comfort voor de bewoners is hoofdzaak. Frisse lucht komt onder andere via luchtroosters in het raamkozijn naar binnen. De koudeval die daarbij ontstaat, kan door het Jaga Hybrid Systeem worden bestreden. Comfortabel is het ook als je een ruimte binnen enkele minuten wat kunt opwarmen. Met lage temperatuurverwarming lukt dat niet, met behulp van de boostfunctie van de Jaga-radiator kan dat wel.” n - CORPORATIEBOUW MAART 2013 -

43

PRODUCTNIEUWS

ventilerende radiator

Watergedragen voegenvuller

De nieuwe warmteterugwinradiator van Secoia regelt ook de ventilatie. De radiator combineert de technologieën van een Jaga-warmtewisselaar en een ClimaRad decentrale WTW-unit voor ventilatie. De radiator heeft zes functies: verwarmen, ventileren, binnenluchtkwaliteit regelen, buitenlucht filtreren, lokale warmteterugwinning (WTW) en nachtkoeling. Hij controleert en regelt het comfort en de kwaliteit van de binnenlucht voor maximale energiebesparing en energie-efficiëntie. Het apparaat is in de loop van 2013 leverbaar.

Tremco Illbruck introduceert de JF100, een voegenvuller op basis van watergedragen technologie. Het milieuvriendelijke vulmiddel voor constructievoegen en kieren in binnenruimtes is makkelijk te verwerken en geeft geen vlekken. De samenstelling zorgt volgens de fabrikant voor betere resultaten met minder schadelijke stoffen. Handen, gereedschap en oppervlakken zijn makkelijk met water schoon te maken. Afwerken van de voegen kan al na vijf minuten.

Secoia, ’s-Hertogenbosch, 0341.263.263, www.secoia.nl

Tremco Illbruck, Arkel, 0183.568.019, www.tremco-illbruck.nl

lichte voegmortel De nieuwe Voegmortel 332 UR+ van Beamix voelt lichter aan en is makkelijk egaal te verdichten. Een speciaal samengesteld zandpakket en toegevoegde hulpstoffen zorgen daarvoor. Hierdoor wordt de pols, arm en schouder van de voeger minder zwaar belast. Het unieke waterbuffersysteem van de mortel zorgt er voor dat hij minder snel indroogt in de speciekuip, zodat hij langer verwerkbaar is. Hiermee wordt ook verbranding van de voegmortel voorkomen. Saint-Gobain Weber Beamix, Eindhoven, 040.259.79.89, www.weberbeamix.nl

schoorsteen 2.0

veiligheidsdeuren De Kompakt Schoorsteen 2.0 met geïntegreerd indekdeel van Ubbink biedt oplossing voor dakhellingen van 15 tot 55°. Ook bij steile daken of dikke dakisolatie is het kanaal lang genoeg. De doorvoeren zijn achter elkaar geplaatst, waardoor geen gespiegelde varianten nodig zijn. Doordat de schoorsteen binnen de breedte van een standaard sneldekpan valt, is hij zeer geschikt voor prefab bouwen. Luchtdicht afsluiten gaat ook gemakkelijk door één standaard luchtdicht dakdoorvoermanchet. Ubbink, Doesburg, 0313.480.200, www.ubbink.nl

‘Beste geluiddemper’ Aralco introduceert een nieuwe range suskasten, de VariaCoust EPC. In een capaciteitsrange van 12 t/m 28 dm3/s worden dempingswaarden gehaald tot 50 dB(A). Hiermee moet de kast over de beste geluiddempende eigenschappen in de markt beschikken. De zelfregulerende EPC-klep leidt tot meer comfort en besparing op energiekosten. Ook heeft de range EasyClean: doordat de klepconstructie geheel uitneembaar is, is het binnenwerk en de klep eenvoudig en uitvoerig te reinigen. Aralco, Waregem (B), 0032.56.53.80.60, www.aralco.nl

Daloc lanceert de Daloc veiligheidsdeur voor de Nederlandse markt. In Scandinavische landen wordt de deur al jaren gebruikt, zowel voor renovatie als voor nieuwbouw. De leverancier merkt dat de behoefte van bewoners om een zo hoog mogelijk gevoel van veiligheid te creëren, steeds verder toeneemt, ook in Nederland. Meerdere lagen staalplaat en steenwol, gecombineerd met geïntegreerde versterkingen moeten er voor zorgen dat het aantal inbraken in Nederland omlaag gaat. Daloc, Amersfoort, 033.422.07.22, www.daloc.nl


ClOsE UP

Minimale kosten voor maximaal comfort Met de ClimaTop brengt Duco Ventilation & Sun Control het eerste intelligente ventilatierooster op de markt dat verse lucht voorverwarmt tijdens de koudere (winter)maanden. Doel: een ultiem comfort binnenshuis, waar gezondheid centraal staat.

‘Met de ClimaTop heeft ons R&D-team ventilatie volgens systeem C verder geperfectioneerd’ In het verleden wezen tegenstanders van natuurlijke ventilatie nog wel eens op het nadeel dat bewoners de ventilatieroosters dichtdraaiden. “Met onze zelfregulerende roosters hebben we daar antwoord op gegeven”, zegt Richard Geraerts, verkoopleider van Duco in Nederland. “Dankzij de integratie van een zelfregelende klep in de ventilatieroosters, blijft het ventilatievolume gelijk, ongeacht de winddruk op de gevel. Met de ontwikkeling van de ClimaTop heeft ons R&D-team ventilatie volgens systeem C verder geperfectioneerd. De ClimaTop is het eerste intelligente zelfregulerend rooster dat de verse, binnenkomende lucht voorverwarmt tot een aangename temperatuur wanneer deze kouder dan

sYsteeM C Het binnenklimaat van een gebouw is gezond zolang de CO2-waarde onder de 1200 ppm blijft. CO2 ontstaat binnenshuis onder andere door uitademing, elektriciteitsverbruik, douchen en verwarming. Wordt de CO2-waarde te hoog, dan moet de woning geventileerd worden. De ventilatiesystemen van Duco werken volgens systeem C. Dat houdt in: natuurlijke toevoer, natuurlijke doorvoer en een mechanische afvoer.

12°C binnenkomt. En dat met een rendement van 99%. De bewoner hoeft in principe niets te doen om het binnenklimaat optimaal te houden. CO2-sensoren sturen de roosters aan. Ze laten alleen verse lucht binnen als het nodig is. Via de vaste stroomvoeding wordt vervolgens de binnenkomende lucht voorverwarmd, indien dat nodig is.” De stroom, die aangewend wordt voor de voorverwarming, komt via de warme lucht ook weer ten goede aan de verwarming in de woonkamer. De warmte van de afgevoerde lucht wordt hergebruikt via een warmtepomp die gekoppeld is aan de afvoerbox en wordt dan opnieuw gebruikt voor de bereiding van warm tapwater of laagtemperatuurverwarming.

Lage kosten “We hebben de kosten onderzocht voor een gemiddelde tussenwoning. Het energieverbruik komt daarbij neer op ongeveer 170 kilowattuur. Dat kost de bewoner netto ongeveer € 22 per jaar. We zetten hiermee een enorme stap naar 2020, wanneer we energieneutraal moeten bouwen.” Duco is als toonaangevend producent van ventilatiesystemen volgens systeem C al jarenlang bekend in de wereld van de woningcorporaties. “Wij weten dus waar vraag naar is. Zij willen systeem C (zie kader), natuurlijke ventilatie waarmee je complexe en mogelijk vervuilde toevoerkanalen vermijdt. Wij bieden de gebruikers van een gebouw, of dat nu bewoners zijn of kantoorpersoneel, een combinatie van gezondheid, comfort, energiezuinigheid en betaalbaarheid.”

CLIMatoP - Intelligente ventilatie, ultiem comfort - Gezond binnenklimaat - Enkel voorverwarming wanneer nodig - Energiezuinig dankzij koppeling met warmtepompboiler - Lage kosten voor de huurders - Rendement tot 99%


45

Isover Sonestrong Pro isoleert zó snel…dat… …wij onze energielabels veel sneller kunnen verbeteren

…onze bewoners in één dag een geïsoleerde én afgewerkte zolder hebben

…de overlast voor de bewoners tot een minimum beperkt blijft

Isover Sonestrong Pro isoleert zolders 9x sneller Bekijk snel de film. Scan de QR-code of kijk op www.isover.nl/sonestrong

Het verbeteren van de energielabels van uw woningvoorraad kan nu sneller dan ooit. Met Isover Sonestrong Pro is één dag genoeg voor het compleet isoleren én volledig afgewerkt opleveren van een complete zolder. De glaswolplaten van dit alles-in-één-systeem laten zich moeiteloos verwerken en garanderen dankzij de stootvaste toplaag ook meteen een strakke afwerking. Verder profiteren uw bewoners van een hoge brandveiligheid, een uitstekende geluidsabsorptie en natuurlijk… lagere stookkosten. Ontdek hoe Sonestrong Pro 9x sneller isoleert en bekijk de film op www.isover.nl/sonestrong

OOK DAT IS www.isover.nl/sonestrong

ClOsE UP

zonder meerkosten op afstand beheren Beheer op afstand voor combiketels van Intergas

Verwarming zorgt voor een nog betere afstemming tussen service en onderhoud. Niet de kalender be-

paalt wanneer er onderhoud nodig is, maar de on-

derhoudsstaat van de ketel. “Corporaties krijgen zo een transparant beeld van het uitvalspercentage en

de mate van onderhoud.”

Intergas Verwarming behoort in Nederland tot de toonaangevende producenten van HR-ketels, vertelt Commercieel Directeur Stef Roelofs. Het bedrijf ontwikkelt en produceert cv-ketels geheel in eigen beheer. Roelofs: “Het hart van de ketel is onze warmtewisselaar. Midden jaren 90 introduceerden we de HR Kombi Kompakt, die we daarna hebben doorontwikkeld via de HRE naar de HReco. Het afgelopen jaar is de Kombi Kompakt HReco in drie uitvoeringen op de markt gebracht.” Het verschil tussen de modellen zit in de capaciteit van de ketels: in de hoeveelheid warm water en het cv-zijdig vermogen. De warmtewisselaar in de ketels is uniek, geeft Roelofs aan. “De wisselaar is een gecombineerd en gepatenteerd systeem: cv-water en warm water lopen beide door dezelfde warmtewisselaar. Dit concept heeft zich de afgelopen jaren al ruimschoots bewezen.” De wisselaar heeft geen driewegklep, zoals gebruikelijk is, maar juist één circuit uit massief aluminium, het leidingsysteem is van koper. Hierdoor wordt het tapwater direct verwarmd en gaat het systeem langer mee.

lovenD rapport Ook onafhankelijke testen bewijzen dat Intergas met de HReco-ketels een kwalitatief hoogwaardig product levert. Bij de Consu-

mentenbond kwam hij zelfs als ‘beste uit de test’. Het testrapport was lovend over het hoge verwarmings- en tapwaterrendement, de snelheid waarmee heet water wordt geleverd en de zeer korte tijd waarin een bad kan worden gevuld. De ketel kreeg als rapportcijfer een 8,1. Roelofs: “De ketels hebben een zeer hoog taprendement. Met name omdat de tapwaterspiraal direct door de wisselaar wordt verwarmd. En warm water leveren is tegenwoordig de belangrijkste functie van de ketel, aangezien woningen erg goed zijn geïsoleerd en dus lang warmte vasthouden. Met name gezinnen met kinderen gebruiken heel veel tapwater. Dus als je daar een hoger rendement kunt behalen, terwijl het energieverbruik daalt, dalen de kosten mee. En dat is mooi meegenomen voor die consument.”

DraaDloos uitlezen Intergas was al jaren bezig met een beheersysteem voor woningcorporaties. Roelofs: “De techniek liet het nooit toe de ketels op afstand te beheren tegen acceptabele tarieven. Het was wel mogelijk, bijvoorbeeld via mobiele telefoons. Maar dan moet je elke ketel uitrusten met een mobiele telefoon, wat het erg prijzig maakt. Daar hebben we nu

iets op gevonden. Al onze nieuwe ketels zijn standaard voorzien van een RF-module. Die bestaat uit een chip, voorzien van software die het mogelijk maakt informatie draadloos te verzenden en te ontvangen. Corporaties kunnen dus zonder meerkosten de ketel op afstand uitlezen. We maken hiervoor gebruik van een heel solide netwerk.”

Dienstverlening Aangezien de ketels voortaan standaard zijn voorzien van een RF-module, betaalt de corporatie hiervoor geen meerkosten. Het grootste voordeel van dit Beheer op Afstand-systeem zit ‘m volgens Roelofs in de dienstverlening naar de consument. “De installateur kan de ketels van afstand bekijken en hoeft mensen dus niet onnodig lastig te vallen. Hij kan vanuit kantoor zien hoe intensief de ketel gebruikt wordt en wat de onderhoudsstaat van de ketel is. Hij hoeft dus niet meer standaard elk jaar te controleren en als een ketel uitvalt, kan hij op afstand zien wat ermee aan de hand is. De servicemonteur kan zich optimaal voorbereiden op het bezoek en hoeft maar één keer naar de klant toe. Ook krijgt de corporatie een heel transparant beeld: van het uitvalspercentage en de effectiviteit van het uitgevoerde onderhoud.” - CORPORATIEBOUW MAART 2013 -

47

Betrouwbaar in warmte

ClOsE UP

duurzaam en brandveilig “Corporaties doen er

verstandig aan bij de keuze

voor dakisolatie te anticiperen op toekomstige ontwikkelingen.” Dat zegt Hannie Stappers van Rockwool.

Onbrandbare isolatie ver-

mindert het risico op brand-

uitbreiding bij zonnepanelen en zorgt ervoor dat mogelijk aanvullende eisen ook in de toekomst gehaald worden.

“Bij een geplande investering in duurzame zonnepanelen,

past een bewuste keuze voor duurzaam isolatiemateriaal.”

Een aantal maanden geleden kwam naar voren dat zonnepanelen tot brandgevaar kunnen leiden. De connectoren die de panelen verbinden, gelden mogelijk als oorzaak. Volgens Louis Cleef, fire safety manager van Rockwool, kan onder andere een goede onbrandbare isolatie de risico’s verkleinen. “Branduitbreiding via het dak van buiten naar binnen en van binnen naar buiten moet zo veel mogelijk worden voorkomen. Het gaat bij zonnepanelen vaak om aanzienlijke investeringen Hierbij moet het risico van een total loss en het niet meer kunnen leveren aan het net, zo veel mogelijk worden beperkt. Het gebruik van onbrandbare isolatie levert een positieve bijdrage aan het beperken van risico’s.”

toekomstbestendig De boodschap hierbij is vooruit denken. In de huidige trend richting energieneutraal bouwen in 2020 gaan zonnepanelen een steeds grotere rol spelen. Het is dus raadzaam nu al na te denken over toekomstige investeringen.

Onbrandbare isolatie vermindert het risico op branduitbreiding bij zonnepanelen

‘Kennis van materiaaleigenschappen is essentieel’ “Kennis van materiaaleigenschappen is daarbij essentieel”, zegt Stappers, director Public Affairs van Rockwool. Het gaat hierbij niet alleen om zonnepanelen. “De eisen die gebruikers, eigenaren en overheid stellen inzake de kwaliteit van een pand, gaan steeds meer over comfort (geluid, daglicht, klimaat, luchtkwaliteit) en duurzaamheid (energie, milieubelasting, brandveiligheid). Je kunt de prestatie-eisen laten overeenstemmen met het minimaal vereiste kwaliteitsniveau van het Bouwbesluit 2012; maar is dat wel verstandig?

kennis Kennis van de voornaamste bouwfysische ontwerpaspecten is onontbeerlijk voor een opdrachtgever die een hoger kwaliteitsniveau voor ogen heeft dan de minimale eisen uit het Bouwbesluit. Met name ook de kennis over gebruikte materialen en de samenhang ervan. “Je moet daarbij bijvoorbeeld denken aan levensduur, brandveiligheid, akoestiek, thermische massa en warmte-accumulatie.

Kennis van materialen en de juiste verwerking leveren de grootste kwaliteits- en energiewinst. Als je kijkt naar de levensduur van sommige isolatiematerialen, 20 jaar in bepaalde toepassingen, pleit dat voor het bewust kiezen van isolatiemateriaal waarmee je de investering in zonnepanelen kunt rechtvaardigen.”

Functionaliteit Toch wordt het toepassen van duurzame energietoepassingen slechts als een onderdeel van de oplossing gezien. “Alles draait om de functionaliteit van het gebouw. Alleen zo kun je een bijdrage leveren aan zowel functionele en technische als economische en sociale duurzaamheid. Voor een corporatie betekent dat een kwalitatieve bijdrage leveren aan een duurzame woon- en leefomgeving voor haar huurders. In dit geval: anticiperen op toekomstige investeringen dan wel het combineren van de juiste materialen omwille van de veiligheid.” - CORPORATIEBOUW MAART 2013 -

49

ko rt b e st e k

Korte presentatie van lopende corporatieprojecten

Woningcorporaties bouwen voorlopig door Door Robert Dingemans

Na het gesloten woonakkoord staan de plannen voor

Anno 2013 zijn er nog wel legio woningbouw-

nieuwbouw en renovatie behoorlijk op hun kop.

projecten onderhanden. Aan de hand van zogeheten

Voor de komende jaren is het dus lastig te voorspel-

visitekaartjes werpt Corporatiebouw een kijkje in de

len hoeveel er nog zal gebeuren op dit gebied.

keuken van bouwende en renoverende corporaties.

Groot onderhoud Geeren-Zuid

oud Singelveste AlleeWonen heeft in 2012 groot onderhoud uitgevoerd in de wijk Geeren-Zuid in Breda als onderdeel van de herstructurering Hoge Vucht. Het gaat om 98 woningen aan de Alard Duhamelstraat, Willem van Kesselstraat, Hendrik Berlagestraat en Evert Spoorwaterstraat. Aanvankelijk was de corporatie van plan om dit complex te slopen. In 2010 werd echter besloten de woningen – mede door de gevolgen van de economische crisis - een nieuw leven te geven en de levensduur van de woningen met minstens 15 jaar te verlengen. Het onderhoudsplan was onderverdeeld in een basisplan, collectieve energiebesparende en ventilatiemaatregelen en individuele geriefverbeterende keuzemogelijkheden. Het basisplan werd uitgevoerd in alle woningen, maar ook de energiebesparende en ventilatiemaatregelen, waarvoor een meerderheid van 70% nodig was, zijn gerealiseerd. Net zoals bij de individuele keuzemogelijkheden was hier een huurver-


nieuW hoging aan gekoppeld. Bij de basis onderhoudsmaatregelen gold het principe dat versleten of niet meer goed functionerende onderdelen (die binnen de verantwoordelijkheid van de corporatie vallen) werden vervangen. Deze maatregelen hadden geen gevolgen voor de huur. Energiebesparende en ventilatiemaatregelen die werden genomen, zijn onder andere: het aanbrengen van ‘HR++’-glas en ventilatieroosters, het isoleren van de daken, het vervangen van de oude CVketels door HR-ketels, het aanbrengen van bodemisolatie (schelpen) onder de begane grondvloer en het aanbrengen van mechanische ventilatie. De maatregelen brengen de meeste woningen van energielabel E naar B. De huurverhoging wordt hierbij gecompenseerd door de lagere energiekosten. Bij de individuele keuzemogelijkheden is er onder andere de keuze uit een dakkapel, een vaste trap naar zolder en een tochtportaal in de hal. In februari 2013 waren alle werkzaamheden voltooid.

kORT BE sTE k

GRAAFSE WAARD

Beeld: Hermen Buurman KlokBouw uit Nijmegen. Ewordt nu volop gewerkt aan drie appartementencomplexen met in totaal 96 appartementen, waarvan 22 voor de koopmarkt.

Mozaïek Wonen is in 2010 gestart met de bouw van 166 woningen aan de rand van Bodegraven. Het plan bestaat uit een mix van koop- en huurwoningen. Het bouwplan heeft een bijzondere uitstraling door de fraaie architectuur en de ruime opzet. Na de oplevering van een appartementencomplex met 37 huurappartementen en zes huurwoningen aan de Koninginneweg ging aannemer Bontenbal failliet, waardoor de bouw enkele maanden stil lag. Inmiddels is de bouw alweer een tijdje overgenomen door

De vijf aan de Koninginneweg gelegen appartementencomplexen krijgen de toepasselijke namen Emma, Wilhelmina, Juliana, Beatrix en Máxima. De namen worden op de gevel gezet, zoals nu al te zien bij gebouw Emma. Met het hele project is een bedrag van ruim € 40 mln gemoeid. De verwachting is dat de koopappartementen in gebouw Wilhelmina medio 2013 worden opgeleverd. De huurappartementen in de gebouwen Beatrix en Juliana moeten voor het eind van dit jaar gereed zijn. De bouw van Máxima is als laatste begonnen en de oplevering wordt verwacht rond medio 2014. De appartementen hebben verschillende afmetingen en indelingen. De huurprijzen van de appartementen in het gebouw Máxima variëren van € 850 tot € 1250 incl. parkeren en excl. servicekosten. Voor de hogere huurbedragen zit je dan wel in een gebouw met de naam van kersverse Koningin Máxima.

DE GROTE AANPAK

Woningcorporatie Rentree pakt in ‘het Rode Dorp’ in Deventer 253 woningen grondig aan. Tijdens de werkzaamheden worden de dakpannen, het schilderwerk en de ramen vernieuwd. Ook de keuken, douche, toilet en cv-ketel kunnen vervangen worden, afhankelijk van de kwaliteit waarin ze verkeren. Ook worden er bij sommige woningen energiebesparende maatregelen genomen. Bij woningen die nog niet beschikken over een HR-combiketel, wordt de CV-ketel vervangen door een hoogrendementsketel met warmwatervoorziening. Naast de algemene werkzaamheden konden bewoners ook kiezen voor meerwerk, bijvoorbeeld in de vorm van thermostaatkranen, een verhoogd toilet of hendelkranen. Deze werkzaamheden leiden niet tot een huurverhoging. Er dient een-

maal een vooraf vastgesteld bedrag betaald te worden. In het onderhoudsplan konden de bewoners kiezen voor een totaalpakket aan energiebesparende maatregelen. Hiermee kunnen de huizen van een energielabel F of G naar een label B worden teruggebracht. Maatregelen die hiervoor moeten zorgen zijn onder andere het aanbrengen van dakisolatie, het aanbrengen van voorzetwanden aan de voor-, achter- en kopgevel, het aanbrengen van isolatie in de spouw van de uitbouw en het plaatsen van dubbelglas in ramen en kozijnen. Voor het aanbrengen van het warmte-isolatiepakket geldt een huurverhoging van € 30 per maand. De werkzaamheden zijn eind 2013 afgerond.


51

handen uit de mouwen

Projectleider ‘sociale innovatie’:

Maaike van Orsouw


handen uit de mouwen

‘Direct klantcontact geeft mij energie’ Door Louis Jongeleen (Beeld: Marcus Peters)

Woningcorporatie Talis in Nijmegen en Wijchen maakt de laatste jaren een veranderingsproces door. Een van de onderdelen van deze vernieuwing heet ‘sociale innovatie’. Het doel hiervan is klanten die nadelen ervaren van hun woonsituatie de kracht te geven daarin zelf verandering te brengen. Talis wil met de wijkbewoners en andere partners zoals zorgaanbieders en onderwijsinstellingen activiteiten in de wijk organiseren die een bijdrage leveren aan ‘prettig wonen’ en ‘je thuis voelen’. Om dit actieprogramma uit te voeren en te ondersteunen, heeft Talis zes medewerkers met deze nieuwe taak belast.

Eén van de medewerkers met de nieuwe functie van ‘projectleider sociale innovatie’ is Maaike van Orsouw uit Veghel. Rond lunchtijd neemt ze op het corporatiekantoor even de tijd om haar volle werkdag te overzien. Van Orsouw: “Er zijn op dit moment vier projecten waarbij ik de inspraak van de klanten organiseer en begeleid. Bij het groot onderhoud van een flat met 270 appartementen in de wijk De Weezenhof in Nijmegen bespreek ik met een aantal klanten de speciale wensen en de vragen over de werkzaamheden aan hun woning. De deelnemers hebben zichzelf aangemeld na een oproep van Talis om mee te denken over de verbetering van hun flat. Voor de start van het werk had 70% van de klanten zich al akkoord verklaard met het project. Nadat we hadden overlegd zegden alle klanten hun medewerking toe. Verder maak ik deel uit van een werkgroep die met de gemeente en bewoners van de Karthuizerhof de binnentuin van dit stukje binnenstad van Nijmegen gaat vormgeven. En vanmiddag begin ik met het opstellen van een plan van aanpak voor de bewonersparticipatie bij een tweede groot onderhoud-project, van hoogbouw ‘De Meijhorst’, een wooncomplex in stadsdeel Dukenburg.” Die middag gaat Van Orsouw zich ook voorbereiden op een klantenpanel dat zich bezighoudt met ‘social return’. In een klantenpanel praten klanten met elkaar en met Talis over een tevoren afgesproken onderwerp. Deze keer gaat het over het maken van afspraken over ‘terugkeer naar de arbeidsmarkt’. Talis maakt momenteel al afspraken met enkele van haar vaste aannemers over het aanbieden van banen aan klanten die willen terugkeren in het arbeidsproces. Van Orsouw: “De projecten waaraan ik meewerk vind ik stuk-voorstuk waardevol. Daarom kost het me ook geen moeite om me ervoor in te zetten. Ik krijg er juist energie van.” Dan schuift ze haar documentatiemappen even opzij en deelt bijna terloops mee dat ze die middag ook nog een beoordelingsgesprek

heeft over haar functioneren als ‘projectleider’. Van Orsouw: “Ik verwacht geen spannende dingen, hoor. Anders had ik het al gehoord. De vormen van participatie waaraan ik werk, liggen mij wel. Ik leer ook veel. Je kunt in de communicatie met klanten, collega’s en externe partijen een heel eind komen als je een open houding hebt, als je duidelijk durft te zijn en als je doelgericht te werk gaat.” n

Sociale innovatie SOCIALE INNOVATIE Wat doet een projectleider sociale innovatie tijdens een groot onderhoudsproject? Maaike van Orsouw zet het even onder elkaar. - in beeld brengen van kwetsbare klanten en hen hulp aanbieden (al is het maar met zoiets als het verplaatsen van hun meubels) - specifieke hulp bieden bij specifieke vragen over het groot onderhoud - het organiseren van de bijeenkomsten van de bewonersprojectgroep (van 12 klanten) en de groepsgesprekken leiden. - klanten informeren over het groot onderhoud via brochures, nieuwsbrieven en kijkdagen in voorbeeldwoningen. - het verzamelen van de akkoordverklaringen van (minimaal 70%) van de klanten - stimuleren van (100%) medewerking van bewoners bij de uitvoering. Deze werkzaamheden voert de projectleider sociale innovatie uit samen met twee andere teamleden uit het team sociale innovatie, de wijkadviseur en wijkbeheerder. Dat alles met het doel om klanten zoveel mogelijk te betrekken bij de uitvoering van het groot onderhoud. Dat is niet alleen goed voor de voortgang van de uitvoering van het groot onderhoud, het verbetert ook de wederzijdse verstandhouding van Talis en de klanten.

- CoRPoRatieBouw maaRt 2013 -

53

blik op bewoner

‘We hebben hier niets te klagen’

Johan Post:

Planning: 8 Eindresultaat: 8 56 - CORPORATIEBOUW MAART 54 JUNI 2012 2013 - -

blik op bewoner

‘Durf een vuist te maken’ Johan Post is een tevreden man. Sinds de jaren tachtig woont hij in zijn appartement van woningstichting Rochdale in de Amsterdamse Bijlmer. “We hebben enkele grote renovatierondes achter de rug en alles is eigenlijk perfect verlopen. Wat wel belangrijk is: maak een vuist en durf als bewonerscommissie te onderhandelen.” Door Johan van Leipsig Johan Post is penningmeester van bewonersvereniging Haag en Veld en woont sinds 1986 in de Bijlmer. Naar alle tevredenheid overigens. “Het was een bestaande woning in een complex van 304 woningen, verdeeld over twee gebouwen. Aanvankelijk woonde ik in Amstelveen, maar door mijn scheiding was een nieuwe woning snel noodzakelijk. Binnen drie dagen had ik deze flat. Het aanbod in Zuidoost was toen nog groot. Ik woon er nog steeds met veel plezier samen met mijn partner.”

HanDige inDeling Het appartement van Post is groot. “Ik geef mijn huis met plezier een 8. Het is een vierkamerwoning en de woning bestaat uit een woonkamer, een serrekamer en twee slaapkamers, een keuken, badkamer en een berging. De mooie punten zijn de uitstekende isolatie en de handige indeling. De serrekamer vind ik mooi. Je loopt vanuit de woonkamer rechtstreeks de serrekamer in, zonder deur. Bovendien hebben we mooi uitzicht omdat we hoog zitten en beschikken we over een balkon van negen meter lang. En aan het einde van de gang is het iets breder, daar hebben we een

speelhoekje voor kinderen gemaakt.” Favoriete plekken zijn de huiskamer en de computerkamer. “Dat is het voordeel van veel ruimte hebben, je kunt je eigen computerkamer maken en daar een beetje aanrommelen.”

liften Sinds 2004 heeft Post al heel wat grote renovatierondes meegemaakt in zijn appartement van Rochdale. “In 2013 of het jaar daarop wordt het gebouw weer geschilderd. Daarvoor was er in 2004 een grote renovatie met nieuwe isolatie, een nieuwe badkamer, keuken en toilet. Onlangs hebben we nieuwe liften gekregen. Die zaten er al vanaf 1974 in en moeten dus wel vervangen worden. Dat is op initiatief van Rochdale zelf gebeurd. En ze pakken het proces goed aan. We zijn tijdig geïnformeerd en men zorgt ervoor dat het transport van de bewoners gewoon door kan gaan. Op exact de dag die in de brief stond, was de lift klaar. Qua planning krijgen deze werkzaamheden een 8. De liften zelf zijn ook mooi en goed toegankelijk voor minder mobiele mensen. De liftdeuren bijvoorbeeld, gaan vanzelf open. Eindresultaat krijgt van mij dus ook een verdiende 8.”

OnDerHanDelen De renovatieronde uit 2004 is ook prima verlopen, aldus Post. “Belangrijk is in elk geval om als bewonersommissie een vuist te maken. We hebben zelf een bouwcommissie opgezet die met de woningcorporatie om tafel ging zitten en zelf ook alles doorrekende. We hebben veel kunnen besparen en aan Rochdale ook laten weten wat wij anders wilden. Neem bijvoorbeeld de leidingen die door het natte gedeelte van de badkamer en het toilet liepen. Die hebben we laten wegwerken, terwijl het in andere flats nog zichtbaar is. Het resultaat is dat onze flat er qua afwerking mooier uitziet dan de overige. En momenteel zijn we bezig met de servicekosten. Ook daarover onderhandelen we.”

VUiSt MaKen Het opzetten van een bouwcommissie en een actieve bewonersvereniging is typisch Haag en Veld, zegt Post. “Als je een vuist maakt en je actief opstelt, wordt dat gewaardeerd en krijg je heel veel voor elkaar bij de woningstichting. Resultaat is dat we eigenlijk niets te klagen hebben!” n - CorporATieboUw MAArT 2013 -

55

close up

Energiebesparing door warmteverbruiksmeting Niet méér betalen dan dat je verbruikt en ook niet minder. Het lijkt de normaalste zaak van de wereld. Zeker in een tijd waarin de energiekosten stijgen en de inhoud van de portemonnee van huurders onder druk staat. Toch wordt in veel gebouwen de energie nog collectief afgerekend. Daar komt nu een einde aan met de warmtewet. uiterlijk 31 december 2016 moeten alle collectief gestookte complexen uitgerust zijn met de juiste meetapparatuur, zodat energie naar verbruik kan worden afgerekend. “Geen probleem”, zegt Jörg plönissen, directeur van Ista Nederland. “Wij doen dat al zestig jaar, maar het blijft een mooie uitdaging.” Naar schatting zijn er zo’n 150.000 woningen waar warmteverbruiksmeting nog niet wordt toegepast. “Iedereen krijgt daar warmte uit dezelfde bron, vaak een gasgestookte ketel, en de bewoners betalen via hoofdelijke omslag of per m2 vloeroppervlak. Dat is oneerlijk, want op die manier betaalt een gezin met vijf kinderen net zo weinig als een stel dat met zijn tweeën op dezelfde oppervlakte woont.” In een in 2007 gesloten convenant besloot de europese unie de ‘20/20/20’-doelstelling in werking te laten treden (zie kader). uit onderzoek is gebleken dat warmteverbruiksmeting leidt tot een gemiddelde energiebesparing van 20%. “Daarom is het een logisch gevolg dat warmteverbruiksmeting in collectief gestookte gebouwen nu verplicht wordt gesteld. Als de bewoners bij het draaien aan de radiatorknop beseffen dat dat direct invloed heeft op hun eigen energierekening, scheelt dat niet alleen in hun eigen portemonnee maar ook 15 tot 20% van het totale energieverbruik van een gebouw”, vertelt plönissen.


Jörg Plönissen: “Warmteverbruiksmeting en afrekening leidt tot zeker 20% energiebesparing.”

marktlEidEr

GEEn discussiEs mEEr

Bij de warmtewet gaat de voorkeur uit naar warmtedoorstroommeters. op veel plekken is dit echter niet mogelijk of niet kostenefficiënt. Dan zijn warmtekostenverdelers (radiatormeters) het alternatief. Ista Nederland is met meer dan een miljoen geplaatste radiografisch uitleesbare meters marktleider op het gebied van warmteverbruiksmeting. plönissen voorziet problemen als alle corporaties en VVe’s gaan wachten tot het laatste moment om de juiste meetapparatuur te plaatsen. “er moeten ongeveer 1,4 mln meters geplaatst worden. samen met andere leveranciers kunnen we in korte tijd veel bereiken. We kunnen de druk en de kosten aanzienlijk verkleinen als we er gewoon op tijd mee beginnen. op dit moment zijn we bezig met het vormen van een branchevereniging, zodat we een serieuze gesprekspartner voor de overheid zijn. Hierin zitten capabele mensen van verschillende leveranciers. ook trachten we stakeholders bij deze vereniging te betrekken. We zullen ons in eerste instantie richten op voorlichting en ervoor zorgen dat we zo efficiënt mogelijk aan de regels voldoen. Daarvoor benaderen we corporaties en VVe’s nu al actief. Maar die zijn op dit moment al zo druk met hun corebusiness, dat ze geneigd zijndit probleem nog even voor zich uit te schuiven. Begrijpelijk, maar niet verstandig. Daarom helpen wij onze klanten daar graag bij.”

Het plaatsen van meters is altijd rendabel. “Het grote voordeel voor de corporaties is nu dat ze af zijn van de discussies. om warmteverbruiksmeting in te voeren was instemming nodig van 70% van de bewoners. Dan bestaat het risico dat er een aantal grootverbruikers niet willen instemmen.” Met de nieuwe warmtewet in de hand is dat voorbij. “ook de corporaties moeten meewerken aan 20% minder co2-uitstoot en hiermee zetten ze een mooie stap. De bewoners gaan het op een positieve manier in hun portemonnee merken.” Hoewel veel corporaties nog even afwachten, zijn er ook enkele voorlopers. “Bij een aantal corporaties hebben we het hele traject tot aan incasso toe overgenomen. Daarmee ontzorgen we hen. Alles wat ‘achter’ het nutsbedrijf komt, doen wij.”

20/20/20 De ‘20/20/20’-doelstelling van de europese unie houdt in dat in 2020 de uitstoot van broeikasgassen met 20% moet zijn verminderd ten opzichte van 1990, de energie-efficiëntie met 20% moet zijn verhoogd en 20% van de energie op duurzame wijze moet worden opgewekt.

Postbus 1878, 3000 BW Rotterdam Tel: 010 – 282 50 50 Fax: 010 – 411 42 11 Website: www.energiesprong.nl Email: [email protected]

b r a n c h e pa g i n a De inhoud van deze branchepagina is tot stand gekomen buiten de verantwoordelijkheid van de redactie.

Werken in consortia loont Trots. Dat is arjan ter borgt op de realisatie van de plannen voor energiesprong Montferland. De directeur-bestuurder van Woningstichting bergh is zich er terdege van bewust dat corporaties een voorbeeldrol hebben in duurzaam bouwen en energiezuinig wonen. “Met dit project zetten we opnieuw een belangrijke stap in het energiezuiniger maken van ons bezit.” Prestatiegerichte uitvraag energiesprong Montferland bestaat uit vier deelprojecten met in totaal 61 nieuwe energiezuinige en energieneutrale woningen die stapsgewijs worden opgeleverd tot eind 2013. hiervoor hebben de Woningstichting en de gemeente, samen met enkele adviseurs, een prestatiegerichte uitvraag gedaan. Drie consortia hebben in concurrentie een ontwerp aangeboden, waarna de partij die de beste kwaliteit leverde, is gekozen. bouwpartij goldewijk kwam als beste uit de bus. Marcel bodegraven van de Woningstichting: “Wij geven met deze nieuwe manier van uitvragen de markt de ruimte een product aan te bieden en integraal het ontwerp door te ontwikkelen.” Maarten brandjes van bouwpartij goldewijk: “Zo waren wij in staat om alle expertise al in het ontwerp te verwerken en konden we een betere en goedkopere oplossing aan de opdrachtgever bieden.”

eNergiereductie

het woningbezit van de corporatie behoort inmiddels tot de meest energiezuinige van nederland. Toch waarschuwt de directeur voor de toekomst. “als het aan ‘Den haag’ ligt, krijgen we de komende jaren steeds minder ruimte om te investeren. ik hoop dat we in de toekomst kunnen blijven investeren in kwalitatief hoogwaardige projecten als deze. Voor het milieu, maar in de eerste plaats om onze huurders nu en in de toekomst prettig en betaalbaar te kunnen laten wonen.”

energiesprong Montferland moet respectievelijk 60% en 80% energiereductie opleveren. Vanuit het innovatieprogramma energiesprong wordt dit beoogde resultaat gemonitord. De kennis uit het project wordt ook in de regio actief gedeeld met onder meer de hogeschool arnhem-nijmegen. Op de site van energiesprong staat een uitgebreide beschrijving van het project en een filmpje dat inzoomt op het vernieuwende opdrachtgeverschap: www.energiesprong.nl (zoekterm: Montferland).

NauWe sameNWerkiNg Woningstichting bergh en de gemeente werkten in een vroeg stadium samen. Marije Schulten, beleidsmedewerker milieu van gemeente Montferland: “De gemeente had de doelstelling om energieneutraal te bouwen en zat vóóraf aan tafel. De corporatie had niet al een plannetje, waarna de gemeente er spreekwoordelijk met een potlood doorheen ging. nu is vooraf gesproken over welstand en inrichting van de openbare ruimte. het werd een soort co-productie.” - CORPORATIEBOUW MAART 2013 -

57

b R A N C H E PA g I N A De inhoud van deze branchepagina is tot stand gekomen buiten de verantwoordelijkheid van de redactie.

Het nieuwe opleiden CorporatieNL deed onderzoek naar de opleidingstrends en wensen bij corporaties. De uitkomsten werden verwerkt in een serie vernieuwende opleidingen en trainingen voor en door de Nederlandse corporaties. Permanente educatie, gebruikmakend van digitale mogelijkheden en rekening houdend met volle agenda’s als recept voor een betere corporatie. In de corporatiesector waren diverse commerciële opleidingsinstituten actief. Sommige kwamen voort uit de branche-organisatie. Dat was de basis om de afgelopen tientallen jaren cursusgidsen te produceren, standaardtrainingen aan te bieden en orders te boeken. De corporaties wilden dit zo en de commerciële opleidingsinstituten boden het aan. De tijden zijn echter veranderd en uit ons onderzoek blijkt dat opleidingswensen drastisch verschuiven.

4. goede trainers hebben corporatiekennis door ervaring, een verbindende persoonlijkheid, focus op vraag van deelnemers, drang naar vernieuwing in didactische mogelijkheden en vaardigheden; 5. persoonlijk initiatief van trainers om na een training in contact te blijven, wordt hoog gewaardeerd; 6. de waarde van een training is belangrijker dan de prijs.

Andere tijden

Naast de inzichten leverde het onderzoek ook een aantal trends op. Zo toont Sarah Rotman van onderzoeksbureau Forrester aan dat de toenemende digitalisering van het opleiden op zich efficiënt is, maar niet alleen zaligmakend. Het moet gepaard gaan met offline-activiteiten die sociale relaties versterken en waarbij hands-on ervaring wordt opgedaan.

De opleidingen die via het ‘oude opleiden’ worden aangeboden hebben twee kenmerken gemeen. In de eerste plaats zijn deze veelal gericht op eenmalige kennisoverdracht. Onderzoek toont aan dat ongeveer 90% van de kennis bij het verlaten van de trainingsruimte dan ook direct weg is. Het tweede kenmerk van het oude opleiden is de gerichtheid op kortetermijnwinst. Dat betreft zowel de financiële winst voor de opleidingsaanbieder, maar evengoed de winst in termen van de medewerker die een dagje op pad kon op kosten van de corporatie. Die tijden zijn veranderd en oude zekerheden gelden niet langer. In de nieuwe realiteit gingen inmiddels enkele grote opleiders failliet. Dat is spijtig voor de hele sector, omdat daarmee kapitaal is vernietigd.

Opleidingsonderzoek Om te onderzoeken wat er op dit moment leeft en wat de trends voor de toekomst zijn, hield CorporatieNL een kwalitatief onderzoek. Er werden tientallen persoonlijke gesprekken met corporatiemedewerkers, P&O-afdelingen, opleiders en trainers gevoerd. Alsmede oproepen in Linkedin-groepen en via de CorporatieNL website. Dit werd aangevuld met deskresearch aan de hand van binnen- en buitenlandse bronnen.

Inzichten Het onderzoek heeft geleid tot de volgende inzichten die we graag met u delen: 1. P&O-afdelingen en corporatiemedewerkers verwachten langer en vaker over een onderwerp geïnformeerd te worden dan alleen tijdens een training; 2. het netwerken voor, tijdens en na een training is minstens zo belangrijk als de training zelf; 3. opleiders benutten te weinig van alle digitale mogelijkheden;


Trends

Een andere trend is dat medewerkers bijna altijd connected zijn. Smartphones en tablets zorgen ervoor dat de werkplek altijd bij de hand is en kennis slechts één vingerklik hiervandaan. Door de opkomst van sociale netwerken zijn kennis-collega’s steeds vaker dicht in de buurt.

Bij de corporatie zelf zijn vier trends zichtbaar: 1. value-for-money is weer belangrijk. De tijd van funtrainingen is voorbij; 2. samenwerking als thema is alom aanwezig, ook in trainingen. In de toenemende vraag naar trainingen op het gebied van management of persoonlijke effectiviteit ziet u die trend al enigszins terug; 3. de trend naar kortere trainingen zet door, ditmaal aangevuld met de wens om langer van kennis te profiteren. Deelnemers hebben weinig tijd, maar willen na een training wel bijblijven over hun onderwerp; 4. de inhoudelijke behoefte ligt de komende jaren op het trainen van kerncompenties (vaardigheden) en kernkennis (need-to-know). Stevig terug naar de basis van de corporatie en het opleiden.

Wat gaan we doen? Als het goed is, herkent u deze inzichten. We hebben het gebruikt om samen met corporaties, adviseurs en trainers CorporatieNL-opleidingen vorm te geven. We zijn er immers voor en door corporaties. Tino Meijn is oprichter van CorporatieNL en CorporatieNL Opleidingen

De nieuwe

generatie ziet het licht De helft minder onderhoud én een uitstekende energie-efficiëntie

Geoptimaliseerde thermische isolatie dankzij:

Alle grenenhouten dakramen zijn standaard wit afgelakt en FSC gecertificeerd

De nieuwe generatie VELUX dakramen is verkrijgbaar vanaf april 2013. Kijk voor alle innovaties op www.velux.nl/denieuwegeneratie

*

Alleen de aanschafprijs zegt niets over de werkelijke kosten.

*

Bij een projectmatige ketelvervanging is de aanschafprijs vaak de blikvanger. Maar dat is nog niet de hele waarheid. Bij AWB adviseren we u daarom om niet alleen naar de aanschafprijs te kijken, maar naar de totale beheerskosten over de gehele levensduur van de CV-ketel. In het AWB Ketelbeheersplan hebben we dit helder voor u samengevat en bieden we u de financiële zekerheid dat uw kosten nooit hoger uitvallen dan afgesproken. Bovendien zorgen preventieve onderhoudsmaatregelen voor minder storingen en overlast, waardoor uw huurderstevredenheid stijgt. Dit geeft u rust en financiële zekerheid. En dat is wel zo prettig in de huidige woningbouwmarkt.

Ga naar www.AWBziethetgroter.nl

CORPORATIE BOUW. Wonen, zorg en welzijn combineren. Simon Jansen, Kleine Meierij. Isoleren met purschuim Is het wel verantwoord?

Recommend Documents