CORPORATIE BOUW
bouw, renovatie en onderhoud voor alle corporaties
PKVW in beweging Op naar een leefbare wijk Woonbron en Eneco Samen zonnepanelen plaatsen
Weg met de onrendabele investering
Thema: Renovatie met politiekeurmerk
Budgetbewaking met BIM en lean-planning
Ralph Herben, Woonpunt
Aanpak bijzonder bezit 3e jaargang - nummer 5 - oktober 2014
THEMA INBR AAKWEREND HANg- EN SLUIT WERK
Renovatie met het politiekeurmerk biedt kansen Door Saskia van Bruinessen
In sociaal zwakkere wijken blijft het beveiligingsniveau achter bij het gemiddelde, aldus criminoloog Jan van Dijk. Woningcorporaties Mitros en Portaal Utrecht laten zien hoe zij in de stad werken aan veilige woningen. Inmiddels hebben zij duizenden (sociale) huurwoningen, inclusief nieuwbouw, met een PKVW-certificaat opgeleverd. Hoe bereiken deze woningcorporaties dit en wat kunnen anderen hiervan leren? Minister Opstelten maakte onlangs bekend dat 110.000 huurwoningen gaan voldoen aan de eisen van het Politiekeurmerk Veilig Wonen (PKVW) door woningbeveiliging slim te combineren met energiezuinig renoveren. Voor het einde van het jaar zijn de eerste 500 woningen die deze combinatie in zich hebben, opgeleverd. Tot 2020 hebben de corporaties de tijd om de overige woningen van dit keurmerk te voorzien. De minister gaat hiervoor meer samenwerken met bouwbedrijven en woningcorporaties. Hij stelt voor de pilot € 125.000 beschikbaar om woningbeveiliging ook in de renovatieprocedures mee te nemen. Toch zijn er woningcorporaties die zelf al jarenlang veel doen aan beveiliging van hun sociale huurbestand. Zo ook in Utrecht. Daar bestaat sinds 2008 een samenwerkingsverband tussen gemeente, corporaties en politie om het aantal inbraken te laten afnemen.
SamEn SchoUwEn Bastiaan Staffhorst, manager Strategie en Advies bij de Utrechtse woningcorporatie
28 - CORPORATIEBOUW OKTOBER 2014 -
Mitros: Bomenbuurt beveiligd volgens het Politiekeurmerk Veilig Wonen
Mitros, blikt hierop terug: “Voormalig burgemeester Wolfsen heeft veel bereikt en het aantal inbraken nam fors af. Dankzij hem krijgen wij nu ook van de politie informatie over inbraken. Denk aan waar en hoe een inbraak gepleegd is, de modus operandi, zoals insluipen of inklimmen. Bewoners melden een inbraak wel bij de politie, maar niet altijd bij ons. Dankzij dit overzicht kunnen we veel beter maatregelen nemen.” Daarnaast gaan de Utrechtse corporaties elk jaar met de gemeente en de politie door de wijk, de zogenaamde wijkschouw. Staffhorst: “We kijken waar veel inbraken voorkomen en waar de zwakke punten zich bevinden. Dan kunnen we gericht handelen.”
KEURmERK Naast deze nauwe samenwerking met gemeente en politie levert Mitros alle nieuwbouwwoningen met PKVW-certificaat op, zoals recent nog het Mariakwartier bij station Overvecht en de nieuwbouw in Leidsche Rijn. Verder streeft zij bij ingrijpende renovaties dit certificaat na. Staffhorst legt
uit: “Het wordt dan meegenomen in het renovatieproject. De aannemer krijgt een beschrijving van wat we met het complex willen. Bijvoorbeeld een nieuwe keuken en badkamer, maar ook beveiligingsmaatregelen. In de Bomenbuurt in Ondiep moesten de voordeuren vervangen worden. Dan zorg je dat die nieuwe deur gecertificeerde sloten heeft. Als je toch iets vervangt, doe het dan ook gewoon goed. Niet bij alle grote onderhoudsprojecten lukt het om het certificaat te halen maar uiteindelijk zijn alle woningen in de Bomenbuurt ook op PKVW-niveau gebracht. Voor onze huurders is het belangrijk dat ze een veilig gevoel in hun huis hebben.”
combinatiEREnovatiE Ook woningcorporatie Portaal Utrecht heeft ruime ervaring met renovatieprojecten en kent de voordelen van de combinatierenovatie met het Politiekeurmerk. Erwin Schut, projectleider onderhoud en preventieadviseur PKVW van deze corporatie is hier positief over en noemt een voorbeeld: “Bij een project in Hoograven met woningen en
THEMA InBR AAKWEREnd HAng- En slUIT WERK
complexen uit de jaren vijftig combineerden wij groot onderhoud met het Politiekeurmerk. We pakten daar echt alles aan: van asbest, brandbeveiliging tot dakbedekking en nieuwe keukens. Bij zo’n renovatie kun je de kosten van het keurmerk ook makkelijker dragen. Zo vervingen we in totaal vierhonderd deuren; dat waren voordeuren maar ook de boxgangdeuren. De huurders kregen een volledig nieuwe voordeur met een aangepast kozijn en goedgekeurd hangen sluitwerk. Bij boxgangen van wooncomplexen met minder dan vijftien bergingen vervingen we de boxgangdeur in plaats van de boxdeur.” Na deze aanpak van Portaal waren er alleen nog maar inbraakpogingen, geen ervan was geslaagd.
onderhoudsmonteur Wat het reguliere onderhoud betreft, redt Mitros het niet om elke woning te beveiligen volgens het Politiekeurmerk. “Maar we halen wel de zwakke punten eruit. Bijvoorbeeld door de toegangsdeur van een complex goed te beveiligen en door goede verlichting te monteren,” legt Staffhorst uit. Ook kunnen bewoners op termijn kosteloos een onderhoudsmonteur inschakelen als ze zelf goedgekeurd hang- en sluitwerk willen installeren. Mitros heeft namelijk een aantal monteurs in dienst die een PKVW-opleiding afgerond hebben. Zij kunnen bewoners adviseren over inbraakpreventie. Bovendien is er binnen Mitros een beleidsadviseur belast met inbraakpreventie. Zij voert onder andere overleg met de gemeente en de politie.
Kennis aanwezig Ook bij Portaal is er kennis over het keurmerk aanwezig. Schut: “Je moet de plannen van aannemers kunnen beoordelen. Dan is het goed als je als woningcorporatie deze kennis in huis hebt. Tip die ik kan geven, is om bij PKVW-projecten niet eerst zelf te gaan kijken wat nodig is, maar dit over te laten aan degene die het certificaat levert. Zeg bijvoorbeeld tegen de aannemer dat je het keurmerk wilt en kies bedrijven die dit kunnen. Als zij met een plan komen, bekijk dan alles wel kritisch. Zo hebben wij tienduizenden euro’s kunnen besparen na een discussie of alle balkons wel of niet opklimbaar waren. De aannemer wilde de balkons op de tweede verdieping aan de voorzijde en de eerste verdieping van de achterzijde ook allemaal volgens het PKVW doen; dat was bij dit project uiteindelijk toch niet nodig.”
Portaal: Na renovatie in Hoograven is geen enkele inbraakpoging geslaagd
samenwerKen René Bouman, voormalig projectleider woninginbraken bij de gemeente Utrecht en nu voor een jaar gedetacheerd bij het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV): “In Utrecht bestrijden de gemeente, politie en de woningcorporaties samen woninginbraken. De woningcorporaties bundelen hun krachten in de Stichting Utrechtse Woningcorporaties (STUW). Zij werken ook in een taskforce intensief samen met gemeente en politie. Het gaat deze taskforce om zowel het Politiekeurmerk Veilig Wonen voor de bestaande bouw, renovatie en groot onderhoud waar dat past, als de nieuwbouw. Het is mooi om te zien hoe samenwerking tot meer veiligheid leidt.” Een voorbeeld: corporaties hebben extra lampen geplaatst. Soms moest de stroom van een openbare lantaarnpaal komen en kon de gemeente hiervoor ingeschakeld worden. Dan merk je de meerwaarde van overkoepelende afspraken dankzij de taskforce.
adviezen Bouman: “Als gemeenten iets van corporaties willen, dan moet je zelf ook een inspanning leveren. De samenwerking is zo in balans. Je kunt corporaties vragen om een x-aantal woningen te beveiligen, maar dan moet je als gemeente ook iets doen. Zoals in Utrecht de samenwerking met de politie, de mogelijkheid om als particulier subsidie aan te vragen en het onderhoud van de openbare ruimte.” Als andere corporaties een dergelijke structurele aanpak willen opzetten zoals in Utrecht, adviseert Staffhorst van corporatie Mitros om het overzicht van de
politie te gebruiken: “Zonder dit overzicht zijn maatregelen al snel een schot hagel.” Alleen door samen te werken kun je gericht beveiligen en heeft het ook effect. Meer informatie staat op: www.hetccv.nl en www.politiekeurmerk.nl. n
voordeLen Misdaadeconoom Ben Vollaard ziet de voordelen van corporaties die op deze manier werken en pleit zelfs voor landelijke eisen aan inbraakpreventie bij renovatie van sociale huurwoningen. “Een op de drie woningen in Nederland is sociale huur. Daar is veel aan preventie te verbeteren. Renovatie is een moment waarop dat goedkoop kan.” Hij publiceerde het rapport Beïnvloeding van inbraakpreventiegedrag, ook nuttig voor woningcorporaties. Deze publicatie sluit aan op het doel van de politiek: het aantal woninginbraken (inclusief pogingen) in 2013-2017 met 30% te verlagen. In 2017 moet het aantal woninginbraken zijn teruggebracht tot 65.000. Alleen door krachten te bundelen wordt dit bereikt.
Bronnen Altijd wat monitor (NCRV) Hetccv.nl Me Judice Politiekeurmerk.nl Stroomversnelling.net
- CORPORATIEBOUW OKTOBER 2014 -
29
THEMA INBr AAKWErEND HANg- EN sLUIT WErK
PKVW in beweging
Van een beter slot naar een leefbare wijk Door Louis Jongeleen
Het Politie Keurmerk Veilig Wonen (PKVW) heeft zich al lang bewezen als een effectief middel om een woning inbraakveilig te maken. Maar PKVW is méér. Nog steeds ontdekken partijen de mogelijkheden van het keurmerk als betrouwbaar instrument om de leefbaarheid in woonwijken te verbeteren. Een momentopname.
Donkere, onoverzichtelijke gang geeft een onveilig gevoel (foto: Hans Schelvis)
Het PKVW-keurmerk is geen vaste lijst van onaantastbare veiligheidscriteria. De eisen en aanbevelingen die in de PKVW-handboeken Nieuwbouw en Bestaande Bouw staan, worden steeds getoetst aan actuele ontwikkelingen. Updates zijn bijvoorbeeld nodig om alert te reageren op de opmars van nieuwe inbraaktechnieken. Met dat doel organiseert het CCV, de beheerder van het PKVW, om de drie jaar een afstemmingsoverleg. Dan komen alle ideeën ter sprake die de betrokken partijen - gemeenten, corporaties, adviseurs, PKVW-bedrijven en politie - hebben over wijzingen van de PKVW-handboeken en over brandende kwesties. Dit najaar is o.a. de vraag aan de orde of de huidige PKVW-eisen op sommige punten niet te streng zijn. Moet er misschien een ‘PKVW-Light’ komen? Lilian Tieman, landelijk projectleider ‘Veilig Wonen’ van het CCV (de beheerder van het PKVW), legt uit wat er speelt rondom het totaalconcept van het PKVW. Tieman: “In de huidige situatie hanteert het PKVW Nieuwbouw een totaalpakket van veiligheidseisen op het gebied van planologie, stedenbouw-
kunde, openbare ruimte, kavels, complexen en de woning. Om het keurmerk voor een veilige wijk, een veilig complex of een veilige woning te krijgen, moet aan alle eisen van het hele pakket worden voldaan. Als bijvoorbeeld één partij niet meewerkt aan een plan voor verlichting, hebben alle andere ijveraars voor dat PKVW-certificaat het nakijken. Dat is lastig. Daar moeten we naar kijken.” Eind november maakt het CCV de nieuwe wijzigingen in de PKVW-Handboeken bekend.
30 - CORPORATIEBOUW OKTOBER 2014 -
‘Moet er misschien een PKVW-Light komen?’ ExamEnmomEnt Het is de vraag wat de voor- en nadelen zijn van een algehele versoepeling van het PKVW-pakket of van het invoeren van deelconcepten zoals die al bestaan voor PKVW Bestaande Bouw. De achtergrond van deze
discussie is volgens Tieman de ervaring van sommige woningcorporaties, gemeenten en politieregio’s dat beoordeling van hun plannen voelt als een examenmoment. “Ze willen heel graag het PKVW-keurmerk halen, maar vinden de eisen soms te streng.” Is daar niet iets voor te zeggen? Tieman: “Dat zal de discussie uitwijzen. Onze veiligheidspartners zijn nu aan zet. Punt is wel dat het PKVW nu een krachtig instrument is bij inbraakpreventie. In twintig jaar zijn we erin geslaagd om inbraakcijfers op plaatsen te verlagen met wel 90%. Dat effect bereik je echt niet als je alleen maar voorlichtingsflyers verspreidt. Partijen zullen moeten investeren om het PKVW-certificaat ‘Beveiligde Woning’ te halen. Die bereidheid is er zeker, maar de middelen zijn bij de meeste woningcorporaties nu even beperkt.”
moEizamE kant Hoe komt het eigenlijk dat de het PKVW nog steeds niet algemeen is ingeburgerd terwijl de voordelen aantoonbaar zijn?
THEMA InBR AAKWEREnd HAng- En slUIT WERK
Wat is er mis met het imago van inbraakpreventie? Zijn inbraakwerende maatregelen niet aan de dure kant? Tieman: “De beveiligingsproducten die zijn vermeld in de Productenlijsten van het PKVW hebben een hoge kwaliteit. Het gaat om geteste en door de SKG gecertificeerde producten. Daar hangt nu eenmaal een prijskaartje aan. Het kan natuurlijk gebeuren dat een woningcorporatie constateert dat er bij een renovatie geen geld meer is om bijvoorbeeld alle buitendeursloten te vervangen. Wat het imago van inbraakpreventie aangaat, kun je inderdaad wel zeggen dat daar een moeizame kant aan zit. Het PKVW kampt met het gegeven dat het steeds weer moet uitleggen wat het waard is. Het keurmerk verkleint het risico op inbraak. Een risico is niet vooraf uit de drukken in berekenbare eenheden, zoals bijvoorbeeld het effect van een isolatieproduct op energiebesparing. Inbrekers die niet slagen bij een inbraakpoging of er in tweede instantie vanaf zien, laten meestal geen briefje achter met de mededeling dat ze het voordeurslot erg goed vonden.”
Lilian Tieman: “Het PKVW is nu een krachtig instrument bij inbraakpreventie.” (foto: Pallieter de Boer)
Algemeen belAng Moet inbraakpreventie wel afhankelijk zijn van de wil van private partijen? Is het niet vooral ook een collectief belang dat inbraakcijfers in een wijk omlaag gaan? Tieman: “Het PKVW werkt samen met woningcorporaties die de leefbaarheid van wijken willen verbeteren en met gemeenten die een woningencomplex willen opknappen. Dat is in het belang van het algemeen en van de particuliere bewoners. Intussen wil de overheid juist dereguleren en gaat de verantwoordelijkheid voor inbraakpreventie dus niet helemaal overnemen door
bijvoorbeeld een inbraakveilige voordeur verplicht te stellen. Het PKVW helpt partijen ook bij snelle oplossingen voor acute veiligheidsproblemen, ook al leidt dit niet tot het volledige PKVW. Maar dat zal nooit gebeuren door het keurmerk te verkleinen tot bijvoorbeeld het enkel verplicht stellen van een inbraakwerende voordeur. Voor ‘Veilig wonen’ is altijd méér nodig dan dat. Wij blijven de landelijke organisatie met het éénduidige landelijke keurmerk dat zich richt op de meest gehanteerde inbraakmethodes.”
netwerk In Noord-Holland zetten de gemeenten de laatste tijd stevig in op inbraakpreventie. Westfriesland had deze zomer een primeur met het vaststellen van één gezamenlijke veiligheidsambitie van de gemeenten, politie en het OM. Op de prioriteitenlijst van deze Westfriese Driehoek staat aandachtspunt ‘woninginbraken’ op nummer één. Voor de uitvoering van die veiligheidsambitie is burgemeester Onno van Veldhuizen van Hoorn verantwoordelijk. Verder was begin juli minister Ivo Opstelten in Hoorn om het startschot te geven van project ‘Buurtauto’s Stop Woninginbraken’, een gezamenlijke aanpak van ‘veiligheidspartners’ in 38 gemeenten van de Politie-eenheid Noord-Holland. Van juli tot december rijden er in Noord-Holland drie preventieteams rond in ‘herkenbare buurtauto’s’ om in buurten waar veel wordt ingebroken (hotspots) bewoners voor te lichten over betere beveiliging van hun woning. Intussen startte de Hoornse burgemeester een belronde langs zijn collega-burgemeesters van ‘de gemeenten boven het Noorzeekanaal’ waar de inbraakcijfers relatief hoog zijn. Hij stelde hen voor om de inbraakpreventie gezamenlijk te gaan aanpakken. Zijn suggestie dat de gemeenten op dit punt veel van elkaar kunnen leren, vond weerklank in het Noord-Hollandse burgemeestersnetwerk. Dat werd afgelopen zomer het begin van het project ‘Pilot Veilig Wonen NoordHolland’.
DuurzAAm en veilig In de ‘Pilot Veilig Wonen Noord-Holland’ werken Politie-eenheid Noord-Holland, het OM en vijf Noord-Hollandse gemeenten
Burgemeester Van Veldhuizen: ”Duurzaamheid en veiligheid voor dezelfde euro.” (foto: Marc Dorleijn)
plus enkele ‘veiligheidspartners’ samen in het kader van de ‘integrale aanpak woninginbraken’ van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. De aanpak is specifiek gericht op woninginbraken bij sociale huurwoningen in de steden Alkmaar, Haarlem, Haarlemmermeer, Purmerend en Zaanstad. Het gezamenlijke doel is om samen met de woningbouwcorporaties de sociale huurwoningen veiliger te maken. De gesprekken tussen gemeenten, politie en grotere woningbouwcorporaties waaronder Ymere en Parteon zijn in september begonnen. Hoorn had meteen al een duidelijk voorstel. Burgemeester Van Veldhuizen: “Het aantal woninginbraken kan echt nog heel veel verder dalen als woningcorporaties willen investeren in het Politiekleurmerk Veilig Wonen voor de bestaande bouw. Met dezelfde euro kunnen we én duurzaam én veilig bouwen en verbouwen. Meer kwaliteit dus voor minder geld. En dat zouden we toch allemaal moeten willen.”
‘De Pilot levert al snel veel nuttige informatie op’ Hotspots De eerste fase van het Noord-Hollandse Pilotproject Veilig Wonen leverde voor Martijn van der Linden al een opmerkelijke ‘eyeopener’ op. Van der Linden: “Voor de pilot Veilig Wonen hebben we een analyse laten uitvoeren van de inbraakgegevens en het woningbestand van de corporaties. Aan de hand van deze feiten zijn overzichten gemaakt van - CORPORATIEBOUW OKTOBER 2014 -
31
THEMA InBR AAKWEREnd HAng- En slUIT WERK
snelling vooral veel woningen onder handen neemt die een lage energieprestatie hebben en die tegelijkertijd ‘nogal inbraakgevoelig’ zijn. Van Dijke: “Wij maken er gewoon PKVW-woningen van. Daarmee snijdt het mes aan twee kanten.”
norm
Verouderd slot: geen probleem voor gelegenheidsinbreker (foto: Hans Schelvis)
de gepleegde inbraken in de gemeenten, onderverdeeld naar woningbouwcorporaties. Daarmee maak je de zogeheten hotspots zichtbaar. De plekken waar de meeste woninginbraken worden gepleegd zijn met stippen aangegeven op kaarten. In dit geval zijn alleen de locaties van inbraak in sociale huurwoningen aangegeven.” De ‘Pilot Veilig Wonen Noord-Holland’ brengt in korte tijd al veel nuttige informatie bij elkaar. De politie heeft de meeste kennis van inbraakcijfers en inbraaktechnieken, de gemeenten hebben informatie over de openbare ruimte en woningbouwcorporaties krijgen de signalen die bewoners afgeven en zij weten hoe het zit met de conditie van hun woningbezit. Het samenbrengen van de puzzelstukjes en het uitvoeren van bijvoorbeeld een schouw in hotspotgebieden kan volgens Van der Linden zorgen voor meer gerichte en effectieve maatregelen en besluiten.
PKVW-Woningen Waarom zou duurzame renovatie van naoorlogse huurwoningen niet kunnen sa-
mengaan met het inbraakveilig maken van diezelfde woningen? Die voor de hand liggende gedachte kwam op bij de ijveraars voor duurzaam wonen van ‘Stroomversnelling’. Deze organisatie werkt aan het ambitieuze plan om in samenwerking met bouwbedrijven en woningcorporaties binnen zes jaar 111.000 naoorlogse huurwoningen te verduurzamen tot niveau ‘nulop-de-meter’. Stroomversnelling stelde aan minister Opstelten van Veiligheid en Justitie voor om zijn inspanningen voor ‘Veilig Wonen’ uit te breiden met inbraakwerende maatregelen bij duurzame renovatie. Leen van Dijke, voorzitter van het kernteam van de ‘Stroomversnelling’, meent dat het combineren van duurzame renovatie en inbraakwerende maatregelen volgens PKVW een logisch stap is. Van Dijke: “Het kier- en tochtdicht maken van woningen en het aanbrengen van inbraakveilige voorziening zouden bij een renovatie deel kunnen uitmaken van één uniforme praktijk die overal op dezelfde manier controleerbaar is en die daardoor gemakkelijk kan worden geborgd.” Dijke constateert dat Stroomver-
In mei van dit jaar heeft minister Opstelten in Soesterberg bij de oplevering van één van de testwoningen van Stroomversnelling het PKVW-keurmerk ‘Beveiligde Woning’ overhandigd aan Bert Keijts, directeur-bestuurder van woningcorporatie Portaal. De minister zegde een bijdrage van € 125.000 toe als ondersteuning van de inzet van Stroomversnelling om 110.000 naoorlogse huurwoningen op energieniveau nul-op-de-meter te brengen en op veiligheidsniveau volgens PKVW-certificaat. Beleidsadviseur Martin Donker van het ministerie van Veiligheid en Justitie licht de bedoeling van die overheidssteun toe. Donker: “De opgave voor Nederland om de voorraad naoorlogse woningen te renoveren biedt een uitgelezen kans om zowel te voorzien in duurzame- als inbraakveilige woningen. Bovendien richt Stroomversnelling zich op de renovatie van sociale huurwoningen, die bovengemiddeld vaak op zogenaamde hotspots worden aangetroffen, locaties waar vaak wordt ingebroken. Door juist die woningen te renoveren en inbraakveiliger te maken verwacht het ministerie het aantal woninginbraken verder terug te dringen.” Stroomversnelling heeft zich voorgenomen om ook in een volgende fase het PKVWkeurmerk aan te houden als vaste prestatie-eis. Dat zou betekenen dat er tussen 2017 en 2020 in totaal 111.000 huurwoningen worden gerenoveerd tot nul-op-demeter-woningen en met inbraakveiligheid volgens PKVW. Van Dijke: “Dit gaat lukken omdat de methode Stroomversnelling dan op industriële schaal zal worden aangepakt. Dat brengt de kosten omlaag en zet een norm in de markt, voor energieprestatie en voor inbraakveiligheid.” n - CORPORATIEBOUW OKTOBER 2014 -
33
